1 - Pêdy bezlistne

Modrzew Larix .................................................................................. klucz 1, str. 2

1* - Pêdy ulistnione

2 - Liœcie osadzone po 2, 3 lub 5 na krótkopêdach, liœcie w postaci igie³

Sosna Pinus ...................................................................................... klucz 5, str. 3

2* - Liœcie u³o¿one pojedynczo na d³ugopêdach,

3 - Liœcie u³o¿one na pêdzie po 3 w okó³ku albo nakrzy¿leg³e, liœcie w postaci igie³ lub ³usek

Cyprysowate Cupressaceae ............................................................ klucz 4, str. 2

3* - Liœcie u³o¿one na pêdzie skrêtolegle, liœcie w postaci igie³

4 - pêdy roczne barwy zielonej (zwykle tak¿e dwuletnie, czasem trzyletnie)

Cis pospolity Taxus baccata ........................................................... klucz 3, str. 2

4* - pêdy roczne nie zielone

Jod³owe Abietoideae ........................................................................ klucz 7, str. 4

1 - £uski w szyszce u³o¿one nakrzy¿legle, szyszki ma³e, z 3-5 parami ³usek

2 - Szyszki kuliste, z tarczkowatymi ³uskami

3 - szyszki najwiêksze wœród cyprysików, ok. 10 mm œrednicy, ³usek 4-6 z wyraŸnymi wyrostkami

Cyprysik nutkajski Chamaecyparis nootkatensis

3* - szyszki œredniej wielkoœci, œrednicy ok. 8 mm

Cyprysik Lawsona Chamaecyparis lawsoniana

3** - szyszki bardzo ma³e, œrednicy ok. 6 mm

Cyprysik groszkowy Chamaecyparis pisifera

2* - Szyszki wyd³u¿one, z dachówkowatymi ³uskami

¯ywotnik zachodni Thuja occidentalis (podobne u T. plicata)

1* - £uski w szyszce u³o¿one skrêtolegle

3 - £uski zakoñczone zgrubia³¹, romboidaln¹ tarczk¹

Sosna Pinus ..................................................................................... klucz 6, str. 3

3* - £uski muszlowate albo romboidalne, bez tarczki

4 - Szyszki ma³e, zwykle poni¿ej 5 cm d³ugoœci, okr¹g³awe

5 - Szyszki z grub¹, bruzdowan¹ szypu³k¹

Modrzew Larix ................................................................................. klucz 2, str. 2

5* - Szyszki z bardzo cienk¹ szypu³k¹ (szypu³ki czêsto ob³amane)

Choina kanadyjska Tsuga canadensis

4* - Szyszki zwykle powy¿ej 5 cm d³ugoœci, wyraŸnie wyd³u¿one

6 - Szyszki z widocznymi, d³ugimi ³uskami wspieraj¹cymi

Daglezja zielona Pseudotsuga menziesii

5* - szyszki z niewidocznymi ³uskami wspieraj¹cymi

Œwierk Picea ..................................................................................... klucz 8, str. 4

Klucz do oznaczania pêdów wybranych taksonów drzew i krzewów iglastych

Klucz do oznaczania szyszek wybranych taksonów drzew i krzewów iglastych

1 - Pêdy g³adkie (nie bruzdowane)

2 - Nasadowa czêœæ ig³y skrêcona i zakoñczona stopk¹ przylegaj¹c¹ do powierzchni pêdu, p¹ki sto¿kowate lub

kuliste

rodzaj jod³a Abies

3 - P¹ki nieo¿ywicowane, ig³y do 4 cm d³.

4 - Ig³y roz³o¿one regularnie, p³asko na dwie strony pêdu, pêd z ciemnymi, krótkimi w³oskami

Jod³a pospolita Abies alba

4* - Ig³y czêœciowo skierowane ku przodowi, zas³aniaj¹ce górn¹ powierzchniê pêdu

Jod³a kaukaska Abies nordmanniana

3* - P¹ki o¿ywicowane, ig³y d³u¿sze 3-6 cm

5 - Ig³y roz³o¿one p³asko, grzebieniasto na dwie strony pêdu. Górna strona igie³ zielona i

b³yszcz¹ca, bez nalotu woskowego, dolna z 2 paskami nalotu. Pêd barwy oliwkowozielonej

Jod³a olbrzymia Abies grandis

5* - Ig³y szablasto wygiête ku górze, z obu stron prawie jednakowej barwy i pokryte nalotem woskowym,

matowa, szarozielone lub niebieskawe

Jod³a kalifornijska Abies concolor

2* - Ig³y osadzone na krótkich trzoneczkach. P¹ki wrzecionowate, ostro zakoñczone, zwykle bez ¿ywicy

Daglezja zielona Pseudotsuga menziesii

1* - Pêdy bruzdowane (ig³y osadzone na zdrewnia³ych trzoneczkach, których nasady zbiegaj¹ po pêdach tworz¹c

bruzdy). Po opadniêciu igie³ pêd szorstki (tarkowaty)
2 - Ig³y na szczycie zaostrzone i zwykle k³uj¹ce, w przekroju czworok¹tne lub p³askie

rodzaj Œwierk Picea

3 - Ig³y na przekroju poprzecznym kwadratowe lub romboidalne, jednobarwne - zielone lub sine, bez bia³ych

pasków na dolnej stronie

4 - Ig³y zwykle zielone i b³yszcz¹ce, bez nalotu woskowego.

5 - Ig³y bardzo krótkie (6-10 mm), grube, têpe, ciemnozielone i silnie b³yszcz¹ce

Œwierk kaukaski Picea orientalis

5* - Ig³y do 20 (25) mm d³ugoœci, ostro zakoñczone, ciemnozielone, niekiedy sinawe, z nalotem

Œwierk pospolity Picea abies

4* - Ig³y zwykle z nalotem woskowym, matowe, od szarozielonych do srebrzystych, sztywne, k³uj¹ce,

nastroszone, 15-30 mm d³.

Œwierk k³uj¹cy Picea pungens

3* - Ig³y mocno sp³aszczone, wyraŸnie dwustronne i dwubarwne - jak u jode³. Pêdy wyraŸnie ow³osione, ig³y z

wierzchu zielone i b³yszcz¹ce.

Œwierk serbski Picea omorika

2* - Ig³y têpo zakoñczone, p³askie, krótkie 8-18 mm d³. Na dolnej stronie igie³ 2 paski nalotu. Na górnej stronie

pêdów niektóre ig³y zakrywaj¹ pêd, czêsto odwrócone doln¹ stron¹ do góry. P¹ki drobne, jajowate.

rodzaj Choina Tsuga

Choina kanadyjska Tsuga canadensis

1 - £uski szyszek sztywne, zwykle ca³obrzegie

2 - Szyszki du¿e, d³ugoœci 10-15 (18) cm, ³uski ró¿nego kszta³tu w zale¿noœci od odmiany

Œwierk pospolity Picea abies

2* - Szyszki mniejsze, d³ugoœci 3-9 cm

3 - Szyszki jasnobr¹zowe, ³uski ca³obrzegie

Œwierk kaukaski Picea orientalis

3* - Szyszki fioletowo-br¹zowe, ³uski brzegiem bardzo drobno pi³kowane, wchodz¹ na szypu³kê

Œwierk serbski Picea omorika

1* - £uski szyszek cienkie, giêtkie, jasne, na brzegu pofalowane i postrzêpione

Œwierk k³uj¹cy Picea pungens

7. Klucz do oznaczania pêdów wybranych taksonów z podrodziny jod³owe Abietoideae

8. Klucz do oznaczania szyszek wybranych gatunków z rodzaju œwierk Picea

4

1

Klucze do oznaczania wybranych gatunków

drzew i krzewów iglastych

1 -

Modrzewie o zasiêgu euroazjatyckim:
modrzew europejski Larix decidua, modrzew polski L. polonica, modrzew syberyjski L. sibirica

1* - Roczne d³ugopêdy ró¿owe lub czerwonobr¹zowe, z nalotem woskowym

Modrzewie o zasiêgu pacyficznym:
modrzew japoñski L. kaempferi, modrzew amerykañski L. laricina

Roczne d³ugopêdy jasne, ¿ó³te, bez nalotu woskowego, dwuletnie szare

1 -

2 -Szyszki wyd³u¿one, ³uski nasienne liczne (45-70), czêsto widoczne ³uski wspieraj¹ce

Modrzew europejski Larix decidua

2* - Szyszki szerokie, ³uski nasienne du¿e, muszlowate, ³uski wspieraj¹ce niewidoczne

Modrzew syberyjski Larix sibirica

1*- Szyszki ma³e, 15-30 mm d³., kuliste lub jajowate z mniejsz¹ liczb¹ ³usek w 4-5 rzêdach

3 - ³uski muszelkowate, brzegi ³usek zgrubia³e i zagiête do wewn¹trz

Modrzew polski Larix polonica

3* - ³uski ró¿yczkowato odgiête na zewn¹trz, brzegiem faliste. Szyszki 20-30 mm d³.

Modrzew japoñski Larix kaempferi

3** - ³uski nasienne nieliczne, b³yszcz¹c, zagiête do œrodka. Szyszki najmniejsze, 10-15 mm d³.

Modrzew amerykañski Larix laricina

Szyszki œredniej wielkoœci, jajowate lub pod³u¿ne, d³ugoœci 25-40 (60) mm.

2. Klucz do oznaczania szyszek wybranych gatunków

Larix

z rodzaju modrzew

1 - Ga³¹zki zbudowane wy³¹cznie z d³ugopêdów, pêdy roczne (a zwykle te¿ dwuletnie, czasem trzyletnie) barwy zielonej

Cis pospolity Taxus baccata

2 - P¹ki kwiatowe liczne, kuliste, ¿ó³tawe

Cis pospolity Taxus baccata - osobnik mêski

2* - P¹ki kwiatowe nieliczne,wyd³u¿one i podobne do liœciowych, barwy zielonkawej

Cis pospolity Taxus baccata - osobnik ¿eñski

3. Klucz do oznaczania pêdów cisa pospolitego Taxus baccata

4. Klucz do oznaczania pêdów wybranych gatunków z rodziny cyprysowatych
Cupressaceae

1 - Pêdy rozga³êzione wielostronnie, nigdy nie sp³aszczone, liœcie w postaci igie³ lub ³usek

2 - Liœcie wy³¹cznie w postaci igie³ po 3 w okó³ku. Ig³y sztywne, k³uj¹ce, na górnej stronie z bia³ym paskiem nalotu

woskowego

Ja³owiec pospolity

2* - Liœcie w postaci drobnych ³usek po dwie w okó³ku (nakrzy¿leg³e), rzadziej w postaci krótkich igie³ek po 2-3 w

okó³ku

3 - Ga³¹zki zwarte, miote³kowate, po roztarciu ostro, nieprzyjemnie pachn¹ce

Ja³owiec sabiñski

3* - Ga³¹zki luŸne, po roztarciu przyjemnie pachn¹ce

Ja³owiec wirginijski Juniperus virginiana

1* - Rozga³êzienia sp³aszczone, (pêdy wachlarzykowate), liœcie ³uskowate, nakrzy¿leg³e

4 - £uski z nalotem woskowym w postaci bia³ych linii lub plamek na dolnej stronie

5 - Nalot woskowy w postaci cienkich linii tworz¹cych wzór X lub Y, górna strona ³usek niebiesko-zielona

Cyprysik Lawsona Chamaecyparis lawsoniana

5* - Nalot woskowy w postaci plamek

6 - Nalot dobrze widoczny, tworz¹cy wzór kokardki lub skrzyde³ motyla z uk³adu 4 trójk¹tnych plamek (po
dwie na ³uskach œrodkowych i po jednej na ³uskach bocznych), górna strona pêdu zielona

Cyprysik groszkowy Chamaecyparis pisifera

Juniperus communis

Juniperus sabina

1. Klucz do oznaczania pêdów wybranych gatunków z rodzaju modrzew Larix

Liœcie w postaci igie³, po 2, 3 lub 5 na krótkopêdach

1 - Ig³y po 2 na krótkopêdzie

2 - Ig³y krótkie, do 7 cm d³ugoœci

3 - Ig³y szarozielone, matowe, skrêcone; pêdy szarobr¹zowe

Sosna zwyczajna Pinus sylvestris

3* - Ig³y ciemnozielone, b³yszcz¹ce, grube i sztywne, gêsto osadzone na pêdzie

Sosna górska Pinus mugo

3** - Ig³y krótkie, ¿ó³tozielone, sp³aszczone, pogiête, skrêcone, silnie rozchylone. Pêd brunatny

Sosna Banksa Pinus banksiana

2* - Ig³y d³u¿sze, powy¿ej 7 cm d³ugoœci, ciemnozielone, sztywne i k³uj¹ce

Sosna czarna Pinus nigra

1* - Ig³y po 3 na krótkopêdzie

Sosna smo³owa Pinus rigida

1** - Ig³y po 5 na krótkopêdzie

4 - Pêdy grube, gêsto, rdzawo ow³osione; ig³y wyraŸnie dwubarwne

Sosna limba Pinus cembra

4* - Pêdy cienkie, nagie lub drobno omszone; ig³y bardzo cienkie i delikatne

Sosna wejmutka Pinus strobus

1 - Piramidki na koñcach tarczek

2 - Szyszki z grubymi, muszlowatymi ³uskami, rozpadaj¹ siê po dojrzeniu

Sosna limba Pinus cembra

2* - Szyszki d³ugie z cienkimi ³uskami, otwieraj¹ siê na drzewach i opadaj¹ w ca³oœci

Sosna wejmutka Pinus strobus

1* - Piramidki poœrodku tarczki

3 - Piramidki z wyrostkami

4 - Tarczki jasnobr¹zowe

5 - Szypu³ka gruba, wyrostki na piramidkach kolczaste

Sosna smo³owa Pinus rigida

5*- Szypu³ka cienka, wyrostki na piramidkach niewielkie

Sosna czarna Pinus nigra

4*- Tarczki ciemnobr¹zowe, wyrostki na piramidkach niewielkie

Sosna górska Pinus mugo

3*- Piramidki bez wyrostków

6 - Tarczki matowe, szare

Sosna zwyczajna Pinus sylvestris

6* - Tarczki b³yszcz¹ce, jasnobr¹zowe

Sosna Banksa Pinus banksiana

5. Klucz do oznaczania pêdów wybranych gatunków z rodzaju sosna Pinus

6. Klucz do oznaczania szyszek wybranych gatunków z rodzaju sosna Pinus

2

3

6* - Nalot niezbyt wyraŸny, górna strona pêdu ciemnozielona, b³yszcz¹ca
¯ywotnik olbrzymi Thuja plicata
4* - £uski na dolnej stronie pêdu jednolitej barwy bez nalotu woskowego
7 - Górna strona pêdu zielona, dolna jaœniejsza, ³uski œrodkowe z dobrze widocznym wypuk³ym gruczo³kiem
¯ywotnik zachodni Thuja occidentalis
7* - Obie strony pêdu jednakowej barwy, ³uski matowozielone, œrodkowe wypuk³e, boczne
odstaj¹ce, po roztarciu nieprzyjemnie pachn¹ce
Cyprysik nutkajski Chamaecyparis nootkatensis