5

Streszczenie

Odpady komunalne są definiowane jako powstające w gospodarstwach domowych, a tak-

że odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców, któ-

re ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodar-

stwach domowych. Odpady komunalne mają specyficzny charakter, zmieniający się w zależ-

ności od wielu czynników, takich jak: rodzaj zabudowy, nasycenie terenu obiektami usługo-

wymi oraz innymi obiektami niemieszkalnymi, wyposażenie techniczne i sanitarne budynków

(szczególnie sposób ogrzewania). Istotny wpływ na skład tych odpadów mają też m.in.: stan

zamożności mieszkańców, prowadzone selektywne zbieranie surowców wtórnych oraz kom-

postowanie przydomowe, a także pory roku. Ze składem materiałowym odpadów wiążą się w

bezpośredni sposób ich właściwości. Każdy ze składników charakteryzuje się, bowiem okre-

śloną wilgotnością, zawartością substancji organicznej, składników nawozowych, a także

wartością ciepła spalania. Dotychczasowe badania były prowadzone w Polsce głównie w du-

żych miastach: w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie, miastach Górnego Śląska. Niewiele

było prowadzonych badań odpadów wytwarzanych w mniejszych miastach o różnych zakre-

sach wielkości, a także na terenach wiejskich. Brak jest też informacji dotyczących regional-

nego zróżnicowania ilości i składu wytwarzanych odpadów.

W nielicznych badaniach ilości i składu odpadów komunalnych prowadzonych w kraju w

ostatnich latach stosowano różne metodyki, co spowodowało, że wyniki tych badań są trudno

porównywalne ze sobą i nie mogą być wykorzystane także na innych obszarach.

Na podstawie przeglądu metodyk badań stosowanych dotychczas w kraju oraz w innych

krajach UE, opracowano nową metodykę badań ilościowych i jakościowych odpadów komu-

nalnych, na podstawie której możliwe będzie przeprowadzenie jednolitych w skali kraju ba-

dań odpadów, z uwzględnieniem występujących różnic ich ilości i składu, wynikających z

wielkości miast i wsi, ich położenia, różnych typów zabudowy, sezonowości, itp.

Wdrożenie nowej metodyki badań odpadów w kraju i przeprowadzenie tych badań po-

zwoli na uzyskanie szeregu wymiernych korzyści i efektów:

efektów ekonomicznych, wynikających z dobrego poznania ilości i składu odpadów

wytwarzanych obecnie, umożliwiającego sporządzenie wiarygodnej prognozy zmian

składu (przy użyciu np. metodologii LCA-IWM), co pozwoli na dostosowanie wydajno-

ści i układów technologicznych projektowanych instalacji sortowania i przetwarzania

odpadów do tych danych – uniknie się przewymiarowania lub niedowymiarowania, a

2. Cel i zakres opracowania

Celem pracy jest przedstawienie metodyki badań ilościowych i jakościowych odpadów

komunalnych, na podstawie której możliwe będzie przeprowadzenie jednolitych w skali kraju

badań odpadów, z uwzględnieniem występujących różnic ich ilości i składu, wynikających z

wielkości miast i wsi, ich położenia, różnych typów zabudowy, sezonowości, itp.

Badania ilościowe dotyczą określenia wskaźników jednostkowych i całkowitych wytwa-

rzania odpadów komunalnych z różnych źródeł.

Badania jakościowe służą określeniu składu frakcyjnego (zwanego też składem sitowym,

mechanicznym lub granulometrycznym), morfologicznego (materiałowego) oraz chemiczne-

go odpadów komunalnych.

Zakres pracy obejmuje następujące główne zadania:

1. Przedstawienie aktualnego stanu wiedzy na temat ilości i składu odpadów komunalnych

wytwarzanych w Polsce. Przedstawiony będzie przegląd dostępnych (publikowanych)

wyników badań odpadów przeprowadzonych w ostatnim okresie w kraju oraz ich meto-

dyk.

2. Wymagania prawne dotyczące prowadzenia monitoringu odpadów komunalnych.

3. Przegląd i porównanie krajowych i zagranicznych metodyk badania ilości i składu odpa-

dów komunalnych (PN w Polsce, metody stosowane w Niemczech, Francji, metody opra-

cowane w projektach UE, inne),

4. Wybór metodyki przeprowadzenia badań krajowych odpadów, uwzględniającej kryteria:

reprezentatywności i wiarygodności uzyskanych wyników,

przydatności wyników do szeregu zastosowań, w tym: planowania rozwiązań gospo-

darki odpadami, weryfikacji danych statystycznych publikowanych na podstawie spra-

wozdań przedkładanych przez podmioty gospodarcze,

rozsądnych kosztów prowadzenia badań.

5. Szczegółowe przedstawienie metodyki prowadzenia badań odpadów, uwzględniającej:

kryteria zróżnicowania poboru prób (wielkość jednostki osadniczej, typ zabudowy, po-

ra roku,

sposoby oszacowania i pomiaru ilości wytwarzanych odpadów,

sposoby poboru prób, wielkość i liczbę reprezentatywnych prób odpadów do badań ja-

kościowych,

metodyki badań składu granulometrycznego i materiałowego odpadów (wybór frakcji

granulometrycznych i materiałowych odpadów, ze szczególnym uwzględnieniem od-

padów opakowaniowych, nieopakowaniowych, niebezpiecznych, biodegradowalnych,

budowlanych, a także materiałów reklamowych),

metodyki badań fizyko-chemicznych – zakres badanych parametrów (ogólnych i

szczegółowych), liczba badanych prób, metody oznaczeń,

metodyka oceny i interpretacji wyników badań, sposób przedstawienia wyników, staty-

styczna ocena wyników, agregacja wyników, zakres wniosków itp.

6. Opracowanie programu badań składu frakcyjnego, morfologicznego i chemicznego, a

także jednostkowych ilości wytwarzanych odpadów komunalnych w Polsce, w celu okre-

ślenia charakterystyki tych odpadów.

7. Oszacowanie kosztów realizacji programu badań ilościowych i jakościowych odpadów

komunalnych w Polsce.

Wdrożenie nowej metodyki badań odpadów w kraju i przeprowadzenie tych badań po-

zwoli na uzyskanie szeregu wymiernych korzyści i efektów:

efektów ekonomicznych, wynikających z dobrego poznania ilości i składu odpadów

wytwarzanych obecnie, umożliwiającego sporządzenie wiarygodnej prognozy zmian

składu (przy użyciu np. metodologii LCA-IWM), co pozwoli na dostosowanie wydajno-

ści i układów technologicznych projektowanych instalacji sortowania i przetwarzania

odpadów do tych danych – uniknie się przewymiarowania lub niedowymiarowania, a

także błędnych rozwiązań technologicznych, obserwowanych obecnie w wielu instala-

cjach w kraju, zaprojektowanych bez dobrej znajomości składu odpadów,

efektów ekologicznych:

możliwe będzie szczegółowe zbilansowanie ilości i rodzajów wytwarzanych odpadów

oraz podjęcie na tej podstawie decyzji dotyczących właściwego postępowania z nimi,

zarówno w kontekście ekologicznym, jak i ekonomicznym,

rozliczenie wymaganych i osiąganych efektów odzysku, w tym recyklingu specyficz-

nych rodzajów odpadów (w tym opakowaniowych, budowlanych), unieszkodliwiania

odpadów niebezpiecznych pochodzenia komunalnego, ograniczenia ilości składowa-

nych odpadów niebezpiecznych, itp.,

ocena osiągania założonych celów w planach gospodarki odpadami.

3. Aktualny stan wiedzy na temat ilości i składu wytwarzanych w Polsce

odpadów komunalnych

W ustawie o odpadach zdefiniowano odpady komunalne jako powstające w gospodar-

stwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od

innych wytwórców, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów

powstających w gospodarstwach domowych. Odpady komunalne mają specyficzny charakter,

zmieniający się w zależności od wielu czynników takich, jak: rodzaj zabudowy, nasycenie

terenu obiektami usługowymi oraz innymi obiektami niemieszkalnymi, wyposażenie tech-

niczne i sanitarne budynków (szczególnie sposób ogrzewania). Istotny wpływ na skład tych

odpadów mają też m.in.: stan zamożności mieszkańców, prowadzone selektywne zbieranie

surowców wtórnych oraz kompostowanie przydomowe, a także pory roku. Ze składem mate-

riałowym odpadów wiążą się w bezpośredni sposób ich właściwości. Każdy ze składników

charakteryzuje się, bowiem określoną wilgotnością, zawartością substancji organicznej,

składników nawozowych, a także wartością ciepła spalania. Dotychczasowe badania były

prowadzone w Polsce głównie w dużych miastach: w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie,

miastach Górnego Śląska. Niewiele było prowadzonych badań odpadów wytwarzanych w

mniejszych miastach o różnej wielkości, a także na terenach wiejskich. Brak jest też informa-

cji dotyczących regionalnego zróżnicowania ilości i składu wytwarzanych odpadów.

W ostatnich kilku latach prowadzone były w kraju nieliczne badania ilości i składu odpa-

dów komunalnych. Stosowano w nich różne metodyki.

Ilości odpadów są mierzone głównie przez ważenie samochodów dostarczających odpady

na składowiska oraz do zakładów sortowania i kompostowania odpadów na wagach samo-

chodowych. Ze względu na to, że w dużych miastach odpady komunalne są odbierane przez

wielu przedsiębiorców, wywożących je do różnych instalacji, nie jest możliwe zbilansowanie

w ten sposób całej masy odpadów wytwarzanych i obliczenie wiarygodnych wskaźników

wytwarzania odpadów w przeliczeniu na mieszkańca..

Rysunek 1 przedstawia porównanie ilości odpadów komunalnych zbieranych wg GUS z

ilościami prognozowanymi w KPGO.

Ilości odpadów zbieranych są znacznie niższe od prognozowanych w KPGO [100], co na-

leży przypisać różnym czynnikom, a m.in. temu, że:

z zorganizowanych form odbierania odpadów korzysta tylko część mieszkańców, szacuje

się, że ok. 90 % mieszkańców kraju,

w sprawozdaniach zaniżane są ilości odpadów przyjmowanych na składowiska dla obni-

żenia opłat tzw. marszałkowskich, tj. opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska,

tylko część składowisk posiada wagi samochodowe; na tych, które ich nie mają, ilości

odpadów szacuje się, z wyraźną tendencją zaniżania masy składowanych odpadów, ze

względów wyżej wymienionych,

brak jest oceny wiarygodności prognoz zawartych w KPGO.

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Lata

Ilo

ść

odpa

dów

, m

ln M

Według KPGO
Według GUS

Rys. 1. Porównanie ilości odpadów zbieranych z prognozami ilości odpadów wytwarzanych

Monitoring ilości oraz jakości odpadów komunalnych regularnie prowadzony jest w War-

szawie. Jego wyniki były publikowane przez Skalmowskiego [25, 26]. Monitoring ten wyko-

nywany jest zgodnie z metodyką zawartą w PN -93/Z-15006. Wybrane wyniki tych badań

przedstawiono w tabeli 1.

W latach 1992 - 2005, wykonywano we Wrocławiu trzykrotnie badania składu frakcyjne-

go i materiałowego odpadów [22, 30, 77]. Stosowano dwie zbliżone do siebie metodyki badań

jakościowych. Zakres badań wykonanych w latach 2004-05 (przy zastosowaniu zmodyfiko-

wanej metodologii SWA Tool) był znacznie szerszy niż w latach 1992-95.

Tabela 1.

Zmiany średnich wartości wskaźników wytwarzania odpadów komunalnych, ich gęstości nasypowej, składu frakcyjnego i
materiałowego w Warszawie w latach 1990-2004 wg badań Skalmowskiego [25, 26]

Parametr Jed-

nostka

1990

/91

1991

/92

1992

/93

1993

/94

1994

/95

1995

/96

1996

/97

1997

/98

1998

/99

1999

/00

2000

/01

2001

/02

2002

/03

2003

/04

Jednostkowa

ilość

kg /M a

190,7 219,4 236,6 248,1 269 276,7 302,9 301,2 295,7 257,5 262,1 260 255,7 267,6

Jednostkowa

ilość

/M a

1,17

1,55

1,65

1,64

1,73 2,05 2,17 2,30 2,24 2,25 2,30 2,39 2,49 2,72

Gęstość nasy-

powa

kg / m

151

139,6 142,7 149,5 158,9 136,9 141,9 132,3 133,3

118

115,5 110,7 106,4 100,3

Frakcja 0-10 mm % masy

14,1

11,8

11,4

10,7

13,2

12,6

11,9

10,0

10,1 9,1 8,6 8,2 5,6

Frakcja 10-40

% masy

27,8 27,5 30,7 25,6 19,9

19,6

19,1

19,4

19,2

16,6

18,3 21,1

19,0

18,5

Frakcja 40-100

% masy

26,3 28,3 28,9 29,6 33,0 32,6 30,0 29,3 28,6 27,2 28,2 27,0 28,5 29,6

Frakcja >100

% masy

31,8 32,4 28,6 33,4 36,4 34,6 38,3 39,4 42,2 46,1 44,3 43,3 44,3 46,3

Spożywcze %

masy

30,0

33,1 37,2 32,2 34,6 29,4 28,5 32,3 31,2 31,0 33,7 31,6 32,7 32,2

Papier/tektura %

masy 19,8

19,6

19,2 20,9 17,7

15,9

16,3

15,2

14,0

12,7

17,1

19,2

14,6

18,4

Tworzywa szt.

% masy

7,2

7,9

9,0

11,2

11,7

12,0

12,6

12,3

12,6

14,0

15,1

14,5

16,0

16,5

Tekstylia %

masy 2,0 2,6 3,2 2,7 2,7 2,7 2,6 2,3 2,5 2,0 - - - 2,2

Szkło %

masy

11,8

11,5

13,9

11,6

13,3

13,6

14,2

13,9

12,6

13,7

11,1

11,4

11,8

11,3

Metale %

masy

4,5

6,1 5,6 4,7 4,1 4,9 4,2 4,2 4,2 3,7 - - - 3,0

Pozost.

org. %

masy 2,6 2,8 2,6 2,4 3,0 3,7 3,3 3,6 2,8 3,2 - - - 3,3

Pozost.

nieorg.

masy 4,5 2,9 4,6 5,3 4,7 4,6 5,4 5,9 4,3 3,7 - - - 4,4

Frakcja <10 mm % masy

11,8

11,9

12,6

12,7

10,5

11,4

10,4 9,7 8,8 7,3 - - - 5,9

Badania prowadzono w czterech porach roku, w trzech charakterystycznych typach zabu-

dowy (środowiskach miejskich):

Środowisko 1 - nowe osiedla z zabudową wielorodzinną, centralny system ogrzewania,

Środowisko 2 - centrum miasta, stara i nowa zabudowa, mieszany system ogrzewania

(centralne i indywidualne),

Środowisko 3 - zabudowa rozproszona, peryferyjna, podmiejska, jedno- i wielorodzinna,

ogrzewanie lokalne gazowe i węglowe (koksowe).

Zestawienie wyników badań składu materiałowego odpadów komunalnych Wrocławia w

latach 1992-2004 przedstawiono na rys. 2 [30]. W okresie tym zaobserwowano znaczne

zmiany w składzie odpadów, tj.:

zmniejszanie się zawartości frakcji drobnej (< 10 mm) i średniej (10-40 mm), które sta-

nowiły łącznie 50-60% masy odpadów w latach 1992/93 oraz 30-40% w latach 2004/05,

istotny wzrost zawartości szkła (od ok. 4,5% w latach 92-95 do ok. 11% w 2004 roku),

co było związane ze wzrostem ilości opakowań szklanych, w tym jednorazowego użytku

znaczny wzrost zawartości tworzyw sztucznych, głównie opakowań jednorazowego

użytku,

niewielkie fluktuacje zawartości papieru,

wzrost zawartości odpadów ulegających biodegradacji w latach 2004/05 w porównaniu

do roku 1992, kosztem ich zmniejszenia we frakcji 10-40 mm.

Rys. 2. Skład odpadów komunalnych Wrocławia w latach 1992-2005

papier

tek s ty lia m etale

s zk ło

k uc henne i

ogrodowe

pozos tałe bio

inne

f rak c ja

0-10 m m

f rak c ja

10-40 m m

20%

40%

60%

80%

100%

lato 1992

zima 1992/93

wiosna 1993

jesień 1995

zima 1995/96

wiosna 2004

lato 2004

jesień 2004

zima 2004/05

tworzywa

szt.

Zaobserwowano także istotną, utrzymującą się przez cały okres pomiarów, zmienność

składu materiałowego odpadów w poszczególnych porach roku, w szczególności:

największe udziały odpadów kuchennych i ogrodowych obserwowano latem i jesienią,

w seriach zimowej i wiosennej stwierdzono największe udziały frakcji <10 mm.

Wpływ rodzaju zabudowy na skład materiałowy odpadów (dla średnich składów odpa-

dów z poszczególnych środowisk, z czterech serii pomiarowych, wykonanych w latach

2004/05) przedstawiono na rys. 3, na którym wykazano, że:

odpady ulegające biodegradacji przeważały we wszystkich środowiskach, jednakże naj-

więcej było ich w odpadach ze środowiska 3 (domy z ogrodami),

największą ilość papieru zawierały odpady ze środowiska 1, a materiałów inertnych od-

pady ze środowiska 2, co mogło mieć związek z rodzajem ogrzewania mieszkań,

udziały odpadów wielomateriałowych, drewna i metali były zbliżone we wszystkich śro-

dowiskach,

udział frakcji drobnej był największy w odpadach ze środowiska 2, a najmniejszy w od-

padach ze środowiska 1.

o rg a n ik a

p a p ie r i

te k tu ra

tw o rzyw a

s z tu c zn e

s zk ło

te k s tylia

m e ta le

n ie b e zp ie c zn e

w ie lo m a te ria ło w e

in e rtn e in n e fra k c ja

1 0 -2 0 m m

fra k c ja

> 1 0 m m

0 %

2 0 %

4 0 %

6 0 %

8 0 %

1 0 0 %

ś ro d o w is k o 1

ś ro d o w is k o 2

ś ro d o w is k o 3

Rys. 3. Średni skład odpadów z różnych typów zabudowy Wrocławia

W zakres badań właściwości odpadów komunalnych Wrocławia wchodziły m.in. następu-

jące oznaczenia, charakteryzujące właściwości paliwowe odpadów:

wilgotność, w % - dla wszystkich frakcji sitowych oraz dla wybranych składników,

masa organiczna, w % s.m. - dla wszystkich frakcji sitowych oraz dla wybranych skład-

ników,

ciepło spalania, w MJ/kg Sm - dla wybranych składników odpadów.

Tabela 2.

Skład odpadów komunalnych Poznania wg badań firmy Sogreah [28]

L.p. Składniki odpadów

Zawartość, %

1 Odpady

organiczne

23,7

2 Papier

9,7

3 Tektura

4,4

4 Odpady

wielomateriałowe

1,5

4 Tkaniny

2,9

6 Produkty

sanitarne

2,7

Tworzywa sztuczne

10,8

- folia PP i PE

5,5

- butelki PET

1,5

- butelki poliolefinowe

0,7

- opakowania po środkach spożywczych

0,7

- inne

2,4

Palne odpady mieszane

3,5

Szkło 9,2
- szkło kolorowe

2,7

- szkło białe

6,3

Metale 2,1

- aluminium

0,3

11 Niepalne odpady mieszane

4,5

12 Odpady specjalne

1,0

13 Frakcja

drobna

20,1

14 Ubytki podczas sortowania

4,0

Razem

100

W 2003 roku przeprowadzono w Krakowie badania składu i ilości odpadów komunalnych

w ramach projektu SWA Tool, realizowanego w 5. Programie Ramowym UE. Zestawienie

wyników badań - średnich zawartości głównych frakcji odpadów zawiera tabela 3 [27]. Prze-

prowadzono dwie kampanie poboru prób – wiosenną (kwiecień-maj) i jesienną (wrzesień).

Wyniki tych badań nie uwzględniają zmienności składu odpadów w okresie zimowym, w

którym skład odpadów znacząco odbiega od składu odpadów w pozostałych porach roku.

Wyniki badań przeprowadzonych w roku 2003 w Krakowie przy użyciu metodyki SWA

Tool oraz w latach 2004-05 we Wrocławiu przy zastosowaniu zmodyfikowanej metodyki

SWA Tool, dają możliwości bezpośredniego porównania składów odpadów komunalnych

wytwarzanych w tych miastach, z uwzględnieniem specyficznych frakcji, nie objętych innymi

metodologiami badań.

Tabela 3.

Skład odpadów komunalnych w Krakowie w 2003 roku [27]

Składnik

kg/M rok

% masy

Organiczne, biodegradowalne

91,5 40,50

Drewno 2,6

0,90

Papier, karton

26,4

10,20

Tworzywa sztuczne

29,1

12,10

Szkło 25,5

10,10

Tekstylia 6,8

2,70

Metale 4,2

1,80

Odpady niebezpieczne

0,5

0,20

Odpady wielomateriałowe 8,3

3,10

Odpady obojętne

12,0 5,60

Inne frakcje

10,4 4,10

Frakcja drobna < 10 mm

21,8 8,50

Razem 239,1

100,00

Na podstawie wyników badań we Wrocławiu [30] i w Krakowie [27] obliczono jednost-

kowe ilości odpadów opakowaniowych i nieopakowaniowych (wydzielonych z frakcji > 40

mm) w odpadach domowych przypadające na mieszkańca i podano w tabeli 4 [31]. Z tego

zestawienia wynika, że w odpadach domowych wyższe są zawartości papieru i tektury, two-

rzyw sztucznych oraz odpadów wielomateriałowych pochodzenia nieopakowaniowego niż

opakowaniowego. Odpady opakowaniowe zawierają natomiast zdecydowanie więcej szkła

(ok. 8-krotnie), a także metali żelaznych i nieżelaznych.

Prognozowane w KPGO ilości odpadów opakowaniowych zawartych w odpadach komu-

nalnych są znacznie wyższe od ilości zmierzonych w odpadach domowych, co oznacza, że

znaczna część odpadów opakowaniowych zawarta jest w odpadach z obiektów infrastruktury.

Wyniki badań ilościowych i jakościowych odpadów w Zgorzelcu w latach 1998/99 prze-

prowadzonych przez Haziaka [33], przedstawiono w tabeli 5, 6 i 7. Badania te przeprowadzo-

no w pięciu środowiskach miejskich, tj.:

środowisko I, zabudowa wysoka 10-piętrowa, wielorodzinna, z centralnym ogrzewa-

niem,

środowisko II, zabudowa niska, 4-pietrowa, wielorodzinna, z centralnym ogrzewaniem,

środowisko III, zabudowa stara, wielorodzinna, piece na węgiel,

środowisko IV, dom jednorodzinny, ogrzewanie gazowe,

środowisko V, dom jednorodzinny, piec na węgiel.

Tabela 4.

Zawartości odpadów opakowaniowych i nieopakowaniowych w domowych od-
padach komunalnych we Wrocławiu [30] oraz w Krakowie [27]

Wrocław,

278 kg/M·a

Kraków,

238 kg/M·a

Średnio

Materiał

% kg/M·a % kg/M·a % kg/M·a

Odpady opakowaniowe

Papier,

tektura 3,43 9,53 2,70 6,43 3,1 8,0

Tworzywa

sztuczne

5,88

16,34 5,00 11,90 5,4 14,1

Szkło

10,14 28,19 9,50 22,60 9,8 25,4

Metale żelazne 0,76 2,11

1,50 3,57 1,1 2,8

Metale nieżelazne 0,60 1,67 0,20 0,40 0,40 1,0

Wielomateriałowe

1,38 3,84 1,20 2,86 1,3 3,4

Razem 22,19 61,68 20,10 47,84 21,1 54,7

Odpady nieopakowaniowe

Papier, tektura

4,98

13,80 7,60 18,09 6,3 16,0

Tworzywa

sztuczne

4,99

13,87 7,10

16,9 6,1

15,4

Szkło

1,80 5,00 0,60 1,43

1,2 3,2

Metale żelazne 0,49 1,36 0,00 0,00 0,3 0,7

Metale nieżelazne

0,09 0,25 0,10 0,24 0,1 0,3

Wielomateriałowe

1,20 3,34 1,90 4,52 1,6 3,9

Razem

13,55 37,62 17,30 41,18

15,6 39,5

Ogółem

35,74 99,30 37,40 89,02 36,7 94,2

Tabela 5.

Jednostkowe wskaźniki wytwarzania oraz gęstości nasypowe odpadów w Zgo-
rzelcu

Jednostkowy wskaźnik wytwarzania odpadów

Środowisko

kg/M·a m

/M·a

Gęstość nasypowa

kg/m

I 307

2,28

135

II 329

2,03

157

III

326

1,92

170

IV 282

1,61

171

V 307

2,45

125

Miasto 309

1,98

156

Badania składu sitowego i materiałowego odpadów komunalnych z Grudziądza wykona-

no w listopadzie 2001 roku na terenie Składowiska Odpadów Komunalnych dla m. Grudziądz

w Zakurzewie [39].

Tabela 6.

Skład granulometryczny odpadów w Zgorzelcu

Frakcja, mm

Środ. I

Środ. II

Środ. III

Środ. IV

Środ. V

Miasto

0-8 3,7

3,8

18,3 24,9 15,8

14,7

8-20 8,3

8,1

16,5

15,3

13,5

12,7

20-40

17,6

19,1

17,1 30,1

13,2 20,9

40-70 20,5

18,3

13,2

10,5 7,9 13,5

70-80

7,5 6,8 4,2 4,6 3,8 5,2

80-100 8,1 8,9 6,3 6,6 4,8 7,0

100-120 5,8

5,2

4,1 2,8 15,9 6,2

> 120 28,5

29,7

20,4

5,2

25,2

20,0

Tabela 7.

Skład materiałowy odpadów w Zgorzelcu

Frakcja

Środ. I

Środ. II

Środ. III

Środ. IV

Środ. V

Miasto

0-8 mm

3,7

3,8

18,3 24,9 15,8

14,7

Org., biodegrad.

42,2

35,0

13,4 41,6 22,5 31,5

Papier 21,6 24,5 13,9 5,2 5,4 13,4

Karton 7,7 8,7 9,4 3,3 1,6 5,9

Tw. sztuczne

10,2

11,4 7,5 6,7 6,4 8,3

w tym folie

2,5

3,9

2,0

2,5

2,2

2,7

Tekstylia 3,4 4,1 2,9 0,4 4,3 2,8

Drewno 0,2 0,0 0,0 0,0 0,8 0,2

Szkło 6,8

9,1 5,7 12,2 8,7 9,2

Metale 2,7 2,6 3,0 0,7 3,3 2,2

Pozostałe org.

0,0

0,2

0,0

1,8 0,8 0,7

Pozostałe nieorg.

1,5 0,6 26,0 3,2 30,5 11,1

Badaniami objęto trzy strumienie odpadów, zbierane w trzech charakterystycznych dla

Grudziądza strukturach zabudowy mieszkaniowej:

Środowisko A: odpady powstające w zabudowie wysokiej (ogrzewanie c.o.),

Środowisko B: odpady powstające w zabudowie niskiej (budownictwo jednorodzinne)

(ogrzewanie gazowe),

Środowisko C: odpady powstające w rejonie Starego Miasta, ogrzewanie „na węgiel”.

Skład sitowy odpadów oraz skład materiałowy wydzielonych frakcji, z trzech struktur za-

budowy, przedstawiono w tabelach 8, 9 i 10. W odpadach pochodzących z zabudowy starego

miasta, udział frakcji drobnej stanowił aż 37,7% ogólnej masy odpadów, zaś w odpadach po-

chodzących z zabudowy jednorodzinnej tylko 14,2%. We frakcji drobnej dominował popiół i

żużel, stąd tak wysoki jej udział w odpadach z dzielnic z ogrzewaniem „na węgiel”. Odpady

organiczne ulegające biodegradacji dominowały we frakcji < 70 mm w zabudowie jednoro-

dzinnej (56,1% mas.).

Tabela 8.

Skład sitowy i materiałowy odpadów komunalnych w okresie zimowym z zabu-
dowy wysokiej Grudziądza (środowisko A) [39]

Prześwit sita, mm

100

Frakcja

P O P O P O P O

Odpady

zmieszane

Udział frakcji, %

21,7 78,3 46,7 53,3 54,2 45,8 67,0 33,0 100,0

Skład materiałowy frakcji, % wag.

Frakcja < 20 mm

100

0,0 46,4 0,0 40,0 0,0 32,4 0,0

21,7

Papier

17,1 4,9 20,9 6,1 22,1 8,7 22,9 13,4

Karton

5,0

1,1 6,4 1,2 7,1

1,7 8,4

3,9

Org., biodegradowalne

37,6 41,1 19,2 39,9 17,1 38,3 11,5 29,4

Szkło

6,1 2,2 7,0 2,7 7,2 3,7 6,9

4,8

Tekstylia

13,6 0,8 19,2 3,0 19,6 4,5 22,9 10,6

Tw. sztuczne

5,0

0,8

6,6

1,6 6,6 2,1 7,6

3,9

w tym folie

14,2 2,7 18,5 4,7 18,7 7,5 18,4

11,1

Metale żelazne

0,9

0,0

1,3 0,9 0,5 0,7 0,6

0,7

Metale nieżelazne

- 0,6 0,0 0,9 0,0 1,1 0,4 0,8

0,5

Pozostałe

organiczne

- 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

Pozostałe

mineralne

- 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

P - przesiew, O - odsiew.

Najbardziej bogatą w odpady organiczne ulegające biodegradacji frakcję 20 – 70 mm

wydzielono z odpadów pochodzących z zabudowy wysokiej (76,8% mas.) i jednorodzinnej

(77,0% mas.). Zawartość odpadów biodegradowalnych we frakcji 20-70 mm z odpadów zbie-

ranych w rejonie starego miasta wynosiła tylko ok. 34,6% mas. Najmniej frakcji grubej (>100

mm) zawierały odpady z rejonu starego miasta (22,2% mas.), a najwięcej odpady z zabudowy

wysokiej (33,0% mas.).

W 2000 roku przeprowadzono w Zielonej Górze szczegółowe badania składu granulome-

trycznego i materiałowego odpadów komunalnych [40]. Jednostkową próbę stanowiła całko-

wita masa odpadów zebranych w wytypowanych do badań pojemnikach między dwoma ko-

lejnymi wywozami odpadów przez PGKiM w Zielonej Górze. Badania prowadzono raz w

miesiąc przez okres jednego roku.

Badaniami objęto cztery środowiska:

Środowisko A: zabudowa wysoka (ogrzewanie c.o., 4 punkty pomiarowe - odpady od

522 mieszkańców),

Tabela 9.

Skład sitowy i materiałowy odpadów komunalnych w okresie zimowym z zabu-
dowy jednorodzinnej Grudziądza (środowisko B) [39]

Prześwit sita, mm

100

Frakcja

P O P O P O P O

Odpady

zmieszane

Udział frakcji, %

14,2 85,8 52,3 47,7 57,6 42,4 75,2 24,8 100,0

Skład materiałowy frakcji, % wag.

Frakcja < 20 mm

100 0,0 27,2 0,0 24,7 0,0 18,9 0,0

14,2

Papier

26,0

10,8 34,8 10,7 38,0 12,0 53,3

22,3

Karton

4,1

1,8 5,3 2,3 5,1 2,7 5,7

3,5

Org., biodegradowalne

45,6 56,1 20,6 52,8 20,6 45,5 20,0

39,2

Szkło

7,6

1,4 12,1 2,6 11,7 7,0 4,8

6,5

Tekstylia

- 3,3 0,0 6,0 0,0 6,7 3,8 0,0

2,9

Tw.

sztuczne

- 4,8 0,9 7,6 2,3 6,5 3,4 6,4

4,1

w tym folie

7,6

1,8 11,6 4,1 9,7 5,7 8,9

6,5

Metale żelazne

0,6

0,0

1,0 0,4 0,6 0,3 1,0 0,5

Metale nieżelazne

- 0,6

0,0

1,0 0,0 1,1 0,6 0,0

0,5

Pozostałe

organiczne

- 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

Pozostałe

mineralne

- 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

Tabela 10. Skład sitowy i materiałowy odpadów komunalnych w okresie zimowym z zabu-

dowy starego miasta Grudziądza (środowisko C) [39]

Prześwit sita, mm

100

Frakcja

P O P O P O P O

Odpady

zmieszane

Udział frakcji, %

37,7 62,3 68,1 31,9 70,9 29,1 77,8 22,2 100,0

Skład materiałowy frakcji, % wag.

Frakcja < 20 mm

100 0,0 55,3 0,0 53,2 0,0 48,5 0,0

37,7

Papier

20,8

7,7

24,1 9,0 22,7 10,5 21,4

13,0

Karton

1,5 0,0 3,0 0,6 1,8

1,2 0,0

1,0

Org., biodegradowalne

26,7 15,4 19,1 15,2 20,0 14,6 23,8

16,6

Szkło

- 7,2 6,6 0,0 6,3 0,0 5,8 0,0

4,5

Tekstylia

6,4

0,0

12,4 0,0 13,6 0,0 17,9 4,0

Tw. sztuczne

12,1 0,9 21,6 1,5 22,2 2,9 23,8

7,5

w tym folie

11,3 2,3 17,1 3,0 16,9 5,6 11,9 7,0

Metale żelazne

- 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

Metale nieżelazne

- 3,0

1,6 2,6 1,5 2,8 2,1

1,3

1,9

Pozostałe

organiczne

- 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

Pozostałe mineralne

11,0 10,1 0,0 9,7 0,0 8,8 0,0

6,8

Środowisko B: rejon Starego Miasta (ogrzewanie mieszane, 1 punkt - odpady od 28

mieszkańców),

Środowisko C: zabudowa jednorodzinna (ogrzewanie „na węgiel”, 2 punkty - od 11

mieszkańców),

Środowisko D: zabudowa jednorodzinnej (ogrzewanie gazowe, 2 punkty - 10 mieszkań-

ców).

Wartości jednostkowych wskaźników wytworzenia odpadów przedstawiono w tabeli 11.

Tabela 11. Jednostkowe wskaźniki wytworzenia odpadów Zielonej Górze, kg/M

⋅

a [40]

Struktura zabudowy

Zakres warto-

ści

Wartość śred-

nia

Wart. średnia

z okresu lata

Wart. średnia

z okresu zimy

Środowisko A

183 - 285

239

243

235

Środowisko B

131 - 248

188

184

193

Środowisko C

82 - 385

239

199 280

Środowisko D

84 - 252

143

162

125

Dla zabudowy wielorodzinnej wartości średnie roczne wskaźników wynosiły 239 kg/M

⋅

(środ. A) i 188 kg/M

⋅

a (środ. B). W zabudowie jednorodzinnej wartości wskaźników przyj-

mowały wartości 239 kg/M

⋅

a. (środ. C) i 143 kg/M

⋅

a. (środ. D). Wartości średnie z okresów

letniego i zimowego były porównywalne dla środowisk A i B natomiast różniły się znacznie

dla zabudowy jednorodzinnej.

Gęstości nasypowe odpadów przedstawiono w tabeli 12. Dla zabudowy wielorodzinnej

wartości średnie roczne wskaźników wynosiły 134 i 171 kg/m

, a dla zabudowy jednorodzin-

nej odpowiednio 270 kg/m

(środowisko C) i 191 kg/m

(środowisko D). Wartości średnie z

okresów letniego i zimowego różniły się wyraźnie w zabudowie z ogrzewaniem na węgiel, a

dla zabudowy z ogrzewaniem gazowym lub c.o. były porównywalne.

Tabela 12. Gęstości nasypowe odpadów z Zielonej Góry, kg/m

[40]

Struktura zabudowy Wartość min.

Wartość

średnia

Wart. śred. z

okresu lata

Wart. śred. z

okresu zimy

Środowisko A

105 - 160

134

136

133

Środowisko B

105 - 218

171

150

192

Środowisko C

116 - 398

270

211 329

Środowisko D

130 - 277

191

188

193

Skład granulometryczny odpadów przedstawiono w tabeli 13. Odpady z zabudowy wielo-

rodzinnej z ogrzewaniem mieszanym w porównaniu z odpadami z zabudowy wysokiej z c.o.

zawierały więcej frakcji drobnej 0-8 mm, porównywalne ilości frakcji 8-40 i 40-120 mm oraz

znacznie mniej frakcji grubej > 120 mm.

Tabela 13. Skład granulometryczny odpadów z Zielonej Góry [40]

Udział procentowy frakcji w, %

Struktura zabu-

dowy

Parametr

0-8 mm

8-40 mm 40-120 mm >120 mm

zakres wartości 2,8-9,3 16,7-39,1 26,4-44,6 20,0-49,7

średnia 6,6

27,5

34,7

31,2

średnia letnia

7,3

29,9

35,2

27,7

Środowisko A

średnia zimowa

5,9

25,1 34,3 34,8

zakres wartości 3,3-35,5 13,1-46,0 15,3-51,5 1,0-38,0

średnia 20,4

31,3 32,3 16,0

średnia letnia

10,4 24,3 41,3 24,0

Środowisko B

średnia zimowa

30,4

38,3

23,3

8,0

zakres wartości 0,9-76,2 11,3-44,5 3,3-53,7 0,0-68,6

średnia 40,9

23,4

21,9

13,9

średnia letnia

18,4 24,2 33,0 24,4

Środowisko C

średnia zimowa

63,4

22,5

10,9 3,4

zakres wartości 2,6-42,6 6,5-56,5 1,6-39,6 0,0-49,9

średnia

10,3 33,8 35,3 20,7

średnia letnia

8,2

32,8

37,3

21,9

Środowisko D

średnia zimowa

12,4 34,7 33,4 19,6

W zabudowie jednorodzinnej, z ogrzewaniem na węgiel, udziały frakcji drobnej (0-8mm)

wahały się w bardzo szerokim zakresie od ok. 1 do ok. 76 % wag., z wartością średnią roczną

ok. 41% wag. Dla tych obiektów wyraźnie różniły się również wartości średnie z okresu zi-

mowego (ponad 60%) i letniego (18,4%). W zabudowie jednorodzinnej z ogrzewaniem na

gaz udziały frakcji drobnej wynosiły średnio w roku 10,3% wag. Udziały wszystkich frakcji

były porównywalne w sezonach letnim i zimowym.

Skład materiałowy odpadów przedstawiono w tabeli 14. Skład materiałowy odpadów z

budynków wielorodzinnych z ogrzewaniem centralnym generalnie w ciągu roku praktycznie

nie zmieniał się. Odpady były zasobne w papier i tekturę (śred. 34,5% wag.). Zawierały śred-

nio 6,1 % szkła, 6,8 % tworzyw sztucznych i 3,7 % tekstyliów. Odpady organiczne ulegające

biodegradacji występowały w ilościach porównywalnych do wartości średniorocznej (37,8%

wag.). Inne składniki organiczne stanowiły odpowiednio: 1,4 i 9,1% ich masy.

Tabela 14. Skład materiałowy odpadów z Zielonej Góry, % mas. [40]

Środowisko A

Środowisko B

Środowisko C

Środowisko D

Składniki

śred. o.

zim.

śred. o.

letni

śred.

roczna

śred. o.

zim.

śred. o.

letni

śred.

roczna

śred. o.

zim.

śred. o.

letni

śred.

roczna

śred. o.

zim.

śred. o.

letni

śred.

roczna

Papier

29,4 25,2 27,2 14,3

15,8

15,0 2,9 10,9 6,9 13,8

14,9

14,4

Karton 8,4

6,1 7,3 1,3 7,7 4,5 0,6 2,2 1,4 3,6 3,3 3,4

Org., biodegradowalne

33,0

41,8 37,4 38,4 39,4 38,9 20,2 49,4 34,8 43,2 46,2 44,7

Szkło

6,5 5,8 6,1 7,9 13,4

10,7

12,8 9,1

11,0

16,1

13,9

14,9

Tekstylia

4,3 3,0 3,7 1,0 2,8 1,9 0,3 3,8 2,0 2,3 3,2 2,7

Tw.

sztuczne 8,9 8,2 8,5 4,5 8,9 6,6 3,3 11,3 7,3 9,4 8,1 8,7

w tym folie

3,5

2,8

3,1

1,1

1,6

1,3

1,2 2,2 1,7 2,8 2,0 2,4

Guma

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

Skóra

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

Metale żelazne

1,7

1,6

1,7

1,1 4,4 2,7 2,4 3,8 3,1 4,4 2,6 3,5

Metale nieżelazne 0,3 0,3 0,3 0,3 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,3 0,1 0,2

Pozostałe organiczne

0,8

1,9

1,4 2,4 0,5 1,5 6,6 4,7 5,6 2,4 0,6 1,5

Pozostałe mineralne

7,5

6,7

7,1 28,8 7,2 18,0 51,3 5,0 28,1 4,9 4,9 4,9

Odpady z budynku wielorodzinnego z ogrzewaniem mieszanym (środ. B) zawierały mniej

makulatury (papieru i tektury), śred. 19,5% wag., w porównaniu z odpadami z budynków wie-

lorodzinnych ogrzewanych centralnie, oraz więcej pozostałych odpadów nieorganicznych

(18% mas.). Dotyczyło to zwłaszcza odpadów z okresu sezonu grzewczego. Przykładowo

średnia zawartość pozostałych składników nieorganicznych w okresie zimowym wynosiła

28,8% podczas gdy średnie z okresu letniego były 4-krotnie niższe 7,2% (tabela 14). Odpady

ulegające biodegradacji występowały w ilości średnio w roku – 38,9%, podobne były udziały

w okresie zimowym 38,4% wag. i letnim 39,4 % wag..

Odpady z budynków jednorodzinnych z ogrzewaniem na węgiel zawierały mniej makula-

tury (papieru i tektury) niż odpady z budynków z ogrzewaniem na gaz oraz więcej pozostałych

składników nieorganicznych, zwłaszcza w okresie zimowym (sezon grzewczy). Przykładowo,

średni udział pozostałych składników nieorganicznych w okresie zimowym wynosił w budyn-

kach z ogrzewaniem na węgiel 51,3% wag. podczas gdy w okresie letnim, w tych budynkach,

wynosił 5,0% i był porównywalny do wartości średniorocznej dla budynków ogrzewanych

gazowo (4,9% mas.).

W budynkach jednorodzinnych odpady ulegające biodegradacji występowały w ilościach

(wartości średnie roczne): budynki z ogrzewaniem na węgiel – 34,8% mas., budynki z ogrze-

waniem na gaz - 44,7% mas..

Przedstawione w tym rozdziale wyniki badań ilości i składu odpadów komunalnych wy-

twarzanych w dużych miastach Polski wykazują bardzo duże zróżnicowanie, dla którego trud-

no znaleźć jednoznaczne uzasadnienie. Wpływ na nie mają różne czynniki, a przede wszyst-

kim różne sposoby i miejsca poboru prób, różne metody prowadzenia badań, cząstkowy cha-

rakter większości badań (badania prowadzone tylko w niektórych okresach roku). W efekcie,

nie jest możliwe miarodajne porównanie wyników, ani ich uogólnienie – podanie wartości

wskaźnikowych dla dużych miast.

4. Wymagania prawne dotyczące prowadzenia monitoringu odpadów

komunalnych

Szereg aktów prawnych zarówno europejskich, jak i polskich, nakłada na wytwórców od-

pady obowiązek prowadzenia monitoringu odpadów - regularnych badań ilości i jakości zmie-

szanych odpadów komunalnych, a także poszczególnych ich składników, dla uzyskania nie-

zbędnych informacji o stopniu realizacji wymagań nałożonych przepisami.

Wymagania na poziomie UE:

Program Środowisko zawiera m.in. zalecenie:

zmniejszenia ilości odpadów kierowanych do ostatecznego unieszkodliwiania (na skła-

dowiska) o 20 % w roku 2010 w porównaniu do roku 2000 i o 50% w roku 2050,

zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych o 20% w roku 2010 w po-

równaniu do roku 2000 i o 50% w porównaniu do roku 2050.

Dyrektywa ramowa nakłada obowiązki zmniejszania wytwarzania odpadów, zwiększania

ich odzysku i unieszkodliwiania przed składowaniem (hierarchia postępowania z odpa-

dami).

Dyrektywy opakowaniowe nakładają obowiązek osiągania odpowiednich poziomów od-

zysku, w tym recyklingu odpadów opakowaniowych, których część jest zawarta w odpa-

dach komunalnych.

Dyrektywa składowiskowa nakłada obowiązek zmniejszenia ilości składowanych komu-

nalnych odpadów ulegających biodegradacji (dla takich krajów jak Polska) do 75% w ro-

ku 2010, do 50% w roku 2013 i 35% w roku 2020, w porównaniu do ilości tych odpadów

wytworzonych w roku 1995.

Dyrektywa o odpadach sprzętu elektrycznego i elektronicznego nakłada obowiązki osią-

gania odpowiednich poziomów recyklingu i odzysku tych odpadów, część z nich pojawia

się w odpadach komunalnych.

Rozporządzenie w sprawie statystyki odpadów, nakładające na kraje członkowskie UE

obowiązek monitoringu, prowadzenia statystyki i przekazywania danych statystycznych o

odpadach wytwarzanych, przetwarzanych, odzyskiwanych i unieszkodliwianych.

5. Przegląd i porównanie krajowych i zagranicznych metodyk prowadzenia

badań ilości i jakości odpadów komunalnych

5.1. Krajowe metodyki badań odpadów komunalnych

Dotychczasowe badania ilości oraz jakości odpadów komunalnych były prowadzone w

Polsce głównie w dużych miastach: Warszawie, Wrocławiu, Krakowie, miastach Górnego

Śląska, Zielonej Górze. Brak jest badań odpadów wytwarzanych w mniejszych miastach róż-

nej wielkości, a także na terenach wiejskich. Brak jest też informacji dotyczących regionalne-

go zróżnicowania ilości i składu wytwarzanych odpadów.

Większość badań realizowano w oparciu o normy branżowe i państwowe, zawierające me-

todyki badania odpadów i kompostów z odpadów komunalnych, tj.:

BN-87/910303: Unieszkodliwianie odpadów miejskich. Pobieranie, przechowywanie i

przesyłanie oraz wstępne przygotowanie próbek odpadów do badań.

BN-87/9103-04: Unieszkodliwianie odpadów miejskich. Metody oznaczania wskaźników

nagromadzenia.

PN-93/Z-15008/02: Oznaczanie wilgotności całkowitej.

PN-93/Z-15006: Oznaczanie składu morfologicznego.

BN-88/9103-07: Oznaczanie zawartości substancji organicznych w kompoście z odpadów

miejskich.

PN-91/Z-15005: Oznaczanie zawartości węgla organicznego w kompoście z odpadów

miejskich.

BN-90/9103-10: Oznaczanie zawartości azotu w kompoście z odpadów miejskich.

BN-90/9103-06/01: Badania zawartości fosforu w kompoście z odpadów miejskich.

BN-90/9103-06/02: Oznaczanie fosforu metodą miareczkową.

BN-90/9103-06/03: Oznaczanie fosforu metodą kolorymetryczną.

BN-90/9103-05/01: Badania zawartości potasu w kompoście z odpadów miejskich.

BN-90/9103-05/02: Oznaczanie potasu metodą miareczkową.

BN-90/9103-05/03: Oznaczanie potasu metodą fotometrii płomieniowej.

BN-72/0520-09: Oznaczanie odczynu pH.

BN-88/9103-08: Zawartość szkła i ceramiki.

PN-92/C-04570: Oznaczanie zawartości metali.

wprowadzono odrębne badania składu materiałowego poszczególnych frakcji ziarnowych, tj.

10-40 mm, 40-100 mm oraz > 100 mm. We frakcji 10-40 mm oznaczano tylko dwie grupy

materiałów: składniki ulegające biodegradacji i pozostałe składniki nieorganiczne. W frak-

cjach 40-100 mm i > 100 mm oznaczano zawartości 9 składników.

Dalsze analizy fizyczne i chemiczne wykonywano odrębnie dla każdej wydzielonej frakcji

materiałowej, tj. dla frakcji < 10 mm, frakcji biodegradowalnej zawartej we frakcji 10-40 mm,

9 materiałów we frakcjach 40-100 mm i frakcji > 100 mm.

Dzięki tak szczegółowemu określeniu składu i właściwości fizyczno-chemicznych po-

szczególnych materiałów zawartych we frakcjach ziarnowych odpadów możliwe jest prowa-

dzenie symulacji zmian składu odpadów pozostałych po wydzieleniu z odpadów zmieszanych

różnych frakcji ziarnowych i materiałowych [79].

Badania odpadów w Zgorzelcu w latach 1998/99 wykonano w oparciu o indywidualną

metodyką, stanowiącą rozwinięcie metodyk zawartych w BN i PN [33]. Wyniki tych badań

stanowiły podstawę projektu instalacji mechanicznej obróbki odpadów do wydzielenia frakcji

ulegającej biodegradacji do fermentacji. W celu szczegółowego ustalenia zawartości składni-

ków biodegradowalnych w różnych frakcjach ziarnowych odpadów, analiza sitowa

obejmowała podział odpadów na 8 frakcji ziarnowych, tj. 0-8, 8-20, 20-40, 40-70, 70-80, 80-

100, 100-120 i > 120 mm. Analiza składu materiałowego obejmowała 12 rodzajów

materiałów. Skład chemiczny oznaczono odrębnie dla odpadów z poszczególnych środowisk

miejskich, jak również dla wszystkich 12 frakcji materiałowych.

Projekt badań odpadów wrocławskich z roku 1999 zawierał (w analizie ziarnowej), oprócz

tradycyjnego podziału na frakcje <10 mm, 10-40 mm, 40-100 mm oraz > 100 mm, także wy-

dzielenie dodatkowych frakcji, tj. < 20 mm oraz < 60 mm. Te dodatkowe frakcje, po określe-

niu ich udziałów w całej masie odpadów, zamierzano poddać sortowaniu: tj. frakcję 10-20 mm

podzielić jedynie na składniki organiczne biodegradowalne i pozostałe, a frakcję 40-60 mm

analizować tak, jak frakcję 40-100 mm. Ten podział miał na celu zbadanie, jakie byłyby ilości

i skład odpadów po mechanicznym sortowaniu w celu wydzielenia materiałów do termicznej

przeróbki (frakcja > 60 mm) oraz biologicznej stabilizacji przed usunięciem na składowisko

(frakcja < 60 mm lub 20-60 mm), a także ewentualnie po odsianiu frakcji drobnej (< 20 mm)

w celu bezpośredniego usunięcia na składowisko.

W badaniach odpadów we Wrocławiu, w latach 2004/05, zastosowano zmodyfikowaną

europejską metodę SWA Tool, której oryginalną wersję opisano w rozdziale 5.2. Badania od-

Tabela 15. Kategorie i podkategorie odpadów, zgodnie z metodologią SWA-Tool [75]

Kategoria główna Podkategoria

Odpady kuchenne, stołówkowe

Odpady z ogrodów/parków

Odpady organiczne bio-

degradowalne

Inne odpady ulegające biodegradacji

Drewno nie poddane obróbce

Drewno

Drewno poddane obróbce

Papier/tektura niebiodegradowalne

Papier/tektura opakowaniowe

Gazety

Papier i tektura

Pozostałe papier tektura nieopakowaniowe

Woreczki z tworzyw - opakowaniowe

Woreczki z tworzyw - nieopakowaniowe
Butelki/słoiki z tworzyw opakowaniowe

Pozostałe opakowania z tworzyw

Tworzywa sztuczne

Pozostałe odpady nieopakowaniowe

Opakowania szklane-bezbarwne

Opakowania szklane- brązowe

Opakowania szklane- inne

Szkło

Szkło nieopakowaniowe

Odzież

Tekstylia

Tekstylia inne niż odzież

Opakowania z metali żelaznych

Opakowania z metali nieżelaznych

Inne odpady metali żelaznych

Metale

Inne odpady metali nieżelaznych

Baterie/Akumulatory

Odpady niebezpieczne

Pozostałe odpady niebezpieczne

Opakowania wielomateriałowe

Nieopakowaniowe odpady wielomateriałowe

Wielomateriałowe

Odpady sprzętu elektrycznego i elektronicznego

Gleba i kamienie

Obojętne

Pozostałe obojętne

Pieluchy

Odpady z ochrony zdrowia/biologiczne

Inne kategorie

Pozostałe kategorie

5.2. Zagraniczne metodyki badań odpadów

Pomimo rosnącego zapotrzebowania na badania odpadów komunalnych na poziomie lo-

kalnym, regionalnym i krajowym, a także międzynarodowym, nie wprowadzono dotychczas

oficjalnej, jednolitej i uniwersalnej metodyki badań odpadów w Unii Europejskiej. Brak takiej

oficjalnej metody uniemożliwia bezpośrednie porównania charakterystyk odpadów w po-

szczególnych krajach, jak i pomiędzy krajami UE. Pod koniec lat osiemdziesiątych coraz bar-

dziej konieczna stawała się wiedza na temat ilości i składu wytwarzanych odpadów komunal-

nych, szczególnie do planowania operacji zbierania i przetwarzania odpadów, a także do iden-

tyfikacji zanieczyszczeń zawartych w odpadach. W poszczególnych krajach zostały opraco-

wane różne metodyki badań ilościowych i jakościowych odpadów, których stosowanie nawet

w tych krajach nie zawsze ma charakter obligatoryjny. W tabeli 16 przedstawiono przegląd

metod badania odpadów w wybranych krajach UE, a kilka wybranych metodyk omówiono

bardziej szczegółowo.

Opracowane metodyki dotyczą najczęściej badania tzw. „codziennych” zmieszanych od-

padów domowych oraz ewentualnie odpadów komunalnych z obiektów infrastrukturalnych.

Terminem odpady „codzienne” określa się zmieszane odpady komunalne powstające regular-

nie, zbierane w pojemnikach i odbierane z nich regularnie (z reguły w odstępach tygodnio-

wych) przez samochody specjalistyczne. Zmieszane odpady komunalne są to odpady tzw.

„pozostałe”, a więc pozostałe po selektywnym zbieraniu w odrębnych pojemnikach czystych

frakcji surowcowych lub np. bioodpadów. Odrębne metodyki opracowano w niektórych kra-

jach (m.in. w Niemczech i we Francji) do badania ilości i składu odpadów surowcowych zbie-

ranych selektywnie, odpadów wielkogabarytowych i innych odbieranych nieregularnie (tj. w

różnych odstępach czasu - po zapełnieniu pojemnika, w ramach okresowych akcji itp.).

5.2.1. Francja

Francuska Agencja ADEME (Agence de l´Environnement et de la Maîtrise de l´Energie)

opracowała propozycję metodyki badań odpadów, którą przetestowano po raz pierwszy w

Paryżu w 1991 roku, a końcowy raport został opublikowany w 1992 roku. Metodyka ta, na-

zwana MODECOM™: Metoda badania odpadów domowych (MODE de Caractérisation des

Ordures Ménagères), stała się integralną częścią projektu europejskiego REMECOM-Project

(European measurement network for the characterisation of household waste, LIFE Program-

me of the European Commission), który został zrealizowany przez zespół koordynowany

przez ADEME, w skład którego wchodziło 18 miast z 6 krajów europejskich.

Tabela 16. Przegląd metod badań odpadów w krajach Unii Europejskiej [75]

Kraj

Opis sytuacji

Austria

Brak jest jednolitej, powszechnie stosowanej metodyki badań odpadów. Na

bazie starej metody z lat 1970-90 opracowanej przez Scharffa i Vogela, opra-

cowano w latach 90-tych nowe metodyki, zastosowane przez biura konsultin-

gowe i C Consultants w badaniach przeprowadzonych w Wiedniu, w latach

1993/94 i 1998/99 oraz TB Hauer w badaniach w Dolnej Austrii, w latach

1994 i 1998.

Belgia

Nie opracowano wspólnej metodyki dla regionów Belgii. Stosowano m.in.

francuską metodę MODECOM, którą zmodyfikowano m.in. podczas badań

prowadzonych w Brukseli i Walonii.

Dania

Brak jest standaryzowanej metody badań odpadów komunalnych.

Finlandia,

Norwegia,

Szwecja

Trzy kraje skandynawskie opracowały własną metodę badania odpadów pod

nazwą Nordtest. Opiera się ona na poborze prób i ich ręcznym sortowaniu na

11 głównych frakcji, które mogą być dalej dzielone na podfrakcje.

Francja

Opracowano metodę MODECOM, którą omówiono szerzej w rozdz. 5.2.1.

Grecja

Brak jest wytycznych lub rozporządzenia dotyczącego przeprowadzenia badań

odpadów. Opracowana jest standaryzowana procedura prowadzenia badań,

która nie jest jednak dostępna w wersji angielskiej.

Hiszpania

Brak jest standaryzowanej metody badania odpadów. W badaniach przeprowa-

dzonych w dużych miastach (Bilbao, Barcelona, Cordoba, Pamplona) stoso-

wano różne metody sortowania odpadów i wydzielano z nich różne frakcje

odpadów, stosownie do celu badań.

Holandia

Opracowana została metodyka i wytyczne badania odpadów pod nazwą AOO-

IPA. W jej skład wchodzą dwa rodzaje badań: badania trendu zmian odpadów

w aspekcie długoterminowym oraz badania optymalne dla uzyskania bardziej

szczegółowych danych do planowania przedsięwzięć gospodarki odpadami.

Irlandia

Irlandzka Agencja Ochrony Środowiska opracowała własną metodykę badań

odpadów, którą przedstawiono w rozdziale 5.2.4.

Luksemburg

Brak jest standaryzowanej metody badania odpadów.

Niemcy

Trzy landy Brandenburgia, Saksonia i Płn. Nadrenia-Westfalia wydały odrębne

wytyczne dotyczące badania odpadów komunalnych. Bazują one na metodzie

ARGUS, opracowanej w ramach projektu badawczego “Krajowe Badania Od-

padów Domowych” realizowanego w Niemczech w latach 1979/80 i 1983-85.

Wytyczne brandenburgskie zostały opisane bardziej szczegółowo w tabeli

5.2.2. W niemieckiej literaturze z zakresu gospodarki odpadami znaleźć można

szereg publikacji poświęconych metodom poboru prób oraz badań materiało-

wych i fizyko-chemicznych różnych rodzajów odpadów komunalnych.

Wielka Bry-

tania

Badania są prowadzone od wielu lat, na różnych poziomach administracyjnych
i różnymi metodami. Przegląd stosowanych metodyk omówiono szerzej w roz-

dziale 5.2.3.

Włochy

Opracowane zostało rozporządzenie dotyczące badania odpadów komunalnych

dla potrzeb projektowania spalarni (UNI 9246, Appendix A). Jest ono bardzo

ogólnikowe i nieprzydatne dla potrzeb szerszej charakterystyki odpadów.

W tabelach 17 i 18 przedstawiono bardziej szczegółowo charakterystykę tej metody.

Tabela 17. Opis metodyki Modecom

[36, 37, 75]

Cel prowadzenia badań (uzy-

skiwane informacje)

Metoda ma zastosowanie do badania składu materiałowego
oraz wilgotności codziennych odpadów domowych i z infra-
struktury w celu uzyskania danych dotyczących:

ilości odpadów surowcowych lub opakowaniowych w
odpadach domowych,

oceny efektywności selektywnego zbierania frakcji su-
rowcowych,

wyboru najbardziej efektywnej metody zbierania i prze-
twarzania odpadów

Przestrzenna skala badań

Skala regionalna lub lokalna

Czasokres prowadzenia badań Badania

mogą być prowadzone w każdej porze roku, za wy-

jątkiem okresów nietypowych lub wyjątkowych (święta,
dzień targowy, itp.). Dla uzyskania pełniejszej wiedzy, zale-
ca się wielokrotne badania (w każdej porze roku, co dwa
miesiące itp.), szczególnie, gdy badania odpadów są elemen-
tem ogólnego audytu gospodarki odpadami.

Badane rodzaje odpadów

Codzienne odpady domowe i z infrastruktury, zawierające
także odpady zbierane selektywnie takie, jak: organiczne
odpady ulegające biodegradacji, papier/karton, szkło, inne
odpady opakowaniowe.

Sposób prowadzenia badań

Pobór prób i sortowanie

Sposób poboru prób

Stratyfikacja/kryteria

stratyfikacji

Modecom

daje dwie możliwości:

potraktowanie obszaru objętego badaniami jako jednostki,
tj. pojedynczego sektora,

podział badanego obszaru na różne sektory w celu uzy-
skania większej jednorodności odpadów w ramach każde-
go sektora.

Taki podział powinien być ściśle związany z obecnym sys-
temem odbierania odpadów.
Kryteria podziału na sektory: typ selektywnego zbierania
odpadów, typ środowiska miejskiego, wielkość miasta itp.

Poziom/Miejsce

poboru

prób

Ładunki samochodów odbierających odpady. Samochody są
wybierane losowo, co oznacza, że każda tona odpadów może
być z takim samym prawdopodobieństwem pobrana losowo
do badań.
Odpady domowe pobierane do badań nie mogą pochodzić z
okresu zbierania dłuższego niż tydzień, odpady inne niż do-
mowe mogą być zbierane w pojemnikach przez dłuższy
okres.
Pojedynczy sektor: samochody są wybierane losowo z
wszystkich samochodów odbierających odpady z pojemni-
ków w całym badanym obszarze.

c.d. tabeli 17

Różne sektory: samochody są wybierane losowo pomiędzy
samochodami odbierającymi odpady w danych sektorze.

Przygotowanie prób

Przygotowanie próby polega na opróżnieniu całej zawartości
pojazdu i losowym wyborze z niej 10 prób o masie ok. 50 kg
każda, które po połączeniu dają podstawową próbę o masie
ok. 500 kg do dalszego sortowania.

Jednostkowa próba

Jedna próba odpadów domowych powinna mieć masę ok.
500 kg. Dla odpadów zbieranych selektywnie ADEME okre-
ślił różne minimalne masy poszczególnych strumieni odpa-
dów.

Wielkość próby - liczba

prób jednostkowych

Dla uzyskania odpowiedniej precyzji wyników badań Mode-
com

zaleca ogólnie pobór minimum 5 prób w każdej serii,

nawet na małych obszarach badań.
Dla dużych obszarów (ponad 200 000 mieszkańców) zaleca
się pobór minimum 10 prób w każdej serii pomiarowej, gdyż
w takich obszarach występuje wiele czynników wpływają-
cych na niejednorodność odpadów.
Biorąc pod uwagę cel badań, rozróżnić można trzy zasadni-
cze przypadki:
1. Brak podziału obszaru na sektory, średni skład odpadów w
całym badanym obszarze,

mniej niż 200,000 mieszkańców: losowy wybór przy-
najmniej 5 samochodów w serii pomiarowej,

powyżej 200,000 mieszkańców: losowy wybór przynajm-
niej 10 samochodów w serii pomiarowej,

2. Podział na sektory, średni skład odpadów domowych:

liczba prób odpadów sortowanych w każdym sektorze
powinna być proporcjonalna do ilości odpadów wytwa-
rzanych w danym sektorze i powinna wynosić przynajm-
niej 1. Całkowita liczba prób pobranych w całym obsza-
rze badań powinna być nie mniejsza niż 5.

3. Podział na sektory, przeciętny skład odpadów domowych
w każdym sektorze:

losowy wybór przynajmniej 5 samochodów w każdym
sektorze.

Podział na frakcje materiało-

Ręczne sortowanie, zgodnie z przyjętym katalogiem sorto-
wanych odpadów. Następujące operacje sortowania są obli-
gatoryjne:

ważenie odpadów, przesiewanie przez sito z okrągłymi
otworami 100 mm, sortowanie frakcji grubej (>100 mm)
na określone kategorie (frakcje materiałowe).

przesiewanie pozostałej części próby przez sito z okrą-
głymi otworami 20 mm dla uzyskania frakcji średniej (20
– 100 mm); ważenie tej frakcji i jej pomniejszanie przez
ćwiartowanie do uzyskania próby o masie ok. 1/8 wyj-
ściowej masy tej frakcji, a następnie sortowanie, ważenie,

ważenie frakcji drobnej (<20 mm).

c.d. tabeli 17

Ocena

Wnioskowanie

staty-

styczne/ekstrapolacja

na całą populację

Modecom

umożliwia uzyskanie dwóch rodzajów wyni-

ków (przy użyciu załączonego oprogramowania):

składu sortowanej próby jako % jej masy suchej lub
mokrej,

składu odpadów domowych w badanym obszarze jako
średniej arytmetycznej albo jako średniej ważonej,
uwzględniającej proporcje udziałów poszczególnych
prób w masie odpadów wytwarzanych (wyrażonego ja-
ko % masy suchej lub mokrej).

Statystyczna

dokład-

ność

Określenie wariancji i odchylenia standardowego.

Praktyczne wykonanie badań

Personel

1 inżynier, nadzorujący

1 technik

6 robotników

Wyposażenie

Metodologia zawiera wykaz niezbędnego sprzętu i wypo-
sażenia do przeprowadzenia badań.

Aspekty bhp

Brak informacji

Zapewnienie jakości Brak

informacji

Ocena metody (zalety / wady)

Metoda Modecom

jest łatwa do zastosowania.

Obliczanie wyników badań jest wsparte oprogramowaniem
stanowiącym integralną część metody Modecom

Nie jest możliwe odróżnienie odpadów domowych od od-
padów z infrastruktury, ponieważ próby są pobierane bez-
pośrednio z samochodów.
Nie jest możliwe także wyznaczenie jednostkowych
wskaźników wytwarzania odpadów domowych na miesz-
kańca.
Procedura pobierania prób ( pobieranie mniejszych pod-
prób z samochodów) może prawdopodobnie prowadzić do
błędów poboru miarodajnych prób.

5.2.2. Niemcy

W Niemczech prowadzone są okresowo ogólne badania statystyczne ilości i jakości odpa-

dów na poziomie całego kraju, jak również badania na poziomie poszczególnych landów oraz

gmin. Badania krajowe, wykonywane w odstępach ok. 10-letnich, służą ocenie zmian ilości i

składu odpadów w wybranych obszarach Niemiec, landach i gminach. Stanowią one podstawę

do oceny stanu wyjściowego oraz prognozowania zmian jakości i ilości odpadów.

Badania odbywają się wg ustalonych procedur, wytycznych i norm, a ich wyniki prezen-

towane w licznych publikacjach [1-8, 13, 15, 18, 20, 21, 23].

Tabela 18. Frakcje sortowanych odpadów w metodyce Modecom

Kod Frakcja

główna Podfrakcja

Odpady żywności

01 Odpady

biodegradowalne

Odpady ogrodowe

Opakowania

Gazety, czasopisma i inne

Papier biurowy

02 Papier

Inny papier

Opakowania

03 Karton

Inny karton

Opakowania wielomateriałowe zawierające karton

Inne opakowania wielomateriałowe

04 Odpady

wielomateriałowe

Odpady wielomateriałowe nieopakowaniowe

05 Tekstylia

Tekstylia z ochrony zdrowia

Folie (filmy) PE i PP

Przezroczyste butelki PET

Butelki i pojemniki PET, PVC, PEHD

Inne opakowania z tworzyw sztucznych

Tworzywa sztuczne

Inne odpady z tworzyw sztucznych

Niesklasyfikowane palne opakowania

Odpady palne niesklasyfi-

kowane

Inne odpady palne niesklasyfikowane

Opakowania szklane

09 Szkło

Inne szkło (nieopakowaniowe)

Opakowania z metali żelaznych

Opakowania aluminiowe

10 Metale

Inne odpady metali (nieopakowaniowe)

Odpady niepalne, niesklasy-

fikowane

Baterie i akumulatory

Odpady domowe specjalne

Inne odpady specjalne

Frakcja drobna < 20mm

Niezależnie od badań o szerokim zakresie przestrzennym, wykonywane są badania odpa-

dów dla potrzeb konkretnych planów gospodarowania odpadami. Ogólne wymagania dotyczą-

ce wiarygodnych bilansów ilościowych i jakościowych odpadów, zostały rozwinięte szczegó-

łowo w przepisach wydanych przez poszczególne landy. Trzy landy: Brandenburgia, Saksonia

i Płn. Nadrenia-Westfalia wydały odrębne wytyczne dotyczące badania odpadów komunal-

nych. Bazują one na metodzie ARGUS, opracowanej w ramach projektu badawczego “Natio-

nal Household Waste Analysis” realizowanego w Niemczech w latach 1979/80 i 1983-85.

Wytyczne Brandenburgii (Wytyczne badań dla określenia ilości i składu komunalnych

odpadów stałych) zostały opracowane w 1997 roku przez trzy niemieckie formy konsultingo-

we (ARGUS, INFA GmbH and ITU GmbH) pod kierunkiem Urzędu Ochrony Środowiska

Brandenburgii [19, 56]. Saksońskie wytyczne są dalszym rozwinięciem wytycznych branden-

burgskich i obejmują dodatkowe rodzaje odpadów takich, jak: odpady z handlu, odpady wiel-

kogabarytowe, odpady z terenów miejskich itp. [55]. Wytyczne Płn. Nadrenii – Westfalii ba-

zują również na wytycznych brandenburskich i służą wsparciu lokalnych władz i gmin prze-

prowadzających badania odpadów [57].

Podejście metodologiczne, a także katalog sortowanych składników odpadów domowych i

z infrastruktury wytwarzanych regularnie (codziennych odpadów), są jednakowe dla wszyst-

kich trzech wytycznych. Wytyczne brandenburgskie, jako typowe zostały opisane poniżej.

Zaleca się równoległe prowadzenie badań ilościowych i jakościowych odpadów [19, 56].

Badania ilościowe powinny być prowadzone jako ciągłe pomiary przez okres całego roku

w zakładach unieszkodliwiania oraz odzysku odpadów. Jeśli ten sposób pomiaru nie daje re-

prezentatywnych wyników dotyczących ilości wybranych rodzajów odpadów, zaleca się pro-

wadzenie badań ilościowych poszczególnych cząstkowych strumieni odpadów w miejscach

ich powstawania lub zbierania. Miejscem zbierania jest posesja, na terenie której ustawiony

jest pojemnik na odpady. Badania jakości odpadów obejmują sortowanie lub wizualne szaco-

wanie rodzajów materiałów występujących w odpadach. Sortowanie jest dokładniejsze i po-

winno być stosowane, przede wszystkim, do badania odpadów domowych, selektywnie zbie-

ranych materiałów, a także odpadów komunalnych innych niż domowe, odbieranych łącznie z

domowymi. Szacowanie wizualne dotyczy, przede wszystkim, odpadów jednorodnych oraz

wielkowymiarowych.

Ocena składu surowcowego (materiałowego) odpadów – przez sortowanie – może obej-

mować trzy poziomy identyfikacji poszczególnych materiałów, w których materiały charakte-

ryzowane ze wzrastającym stopniem szczegółowości.

Jako przykład trzystopniowego charakteryzowania tworzyw sztucznych można przedsta-

wić następujące zestawienie:

I poziom

tworzywa sztuczne

II poziom

opakowania z tworzyw sztucznych

III poziom

pojemniki
folie
pianki

naczynia jednorazowe
taśmy
inne opakowania

poziom

pozostałe tworzywa sztuczne (inne niż opakowania)

III poziom

folie ramy okienne
rury
meble
inne materiały

Wśród podstawowych grup materiałów wydziela się najczęściej:

metale żelazne,

metale nieżelazne,

papier, karton i tekturę,

szkło,

tworzywa sztuczne,

odpady organiczne (kuchenne, ogrodowe, inne),

drewno,

tekstylia,

inne odpady mineralne,

materiały zespolone (kompozyty z kilku materiałów),

odpady niebezpieczne,

inne (skóra, guma, korek, produkty higieniczne, pozostałe),

frakcję drobną (tylko w metodzie sortowania).

W badaniach jakości odpadów komunalnych zaleca się, jako minimum, cztery kampanie

pomiarowe w ciągu roku (wiosna, lato, jesień, zima), aby uchwycić zmienność składu odpa-

dów w skali roku. Dla obszarów specyficznych zaleca się dodatkowo pomiary w charaktery-

stycznych okresach roku, np. w okresie sezonu turystycznego w rejonach pełniących funkcję

obszarów wypoczynkowych lub turystycznych. Badania te mogą także służyć np. ocenie sku-

teczności wprowadzonych nowych rozwiązań gospodarki odpadami (np. selektywnego zbiera-

nia określonych materiałów) i wówczas należy dostosować do tego celu ich harmonogram.

Jako niezbędne dane ramowe dotyczące badanego obszaru wymienia się:

liczbę i wielkość wystawionych pojemników, dni wywozu odpadów,

liczbę mieszkańców ogółem w badanym obszarze, jak i w jego wydzielonych częściach

(specyficznych środowiskach – jednostkach urbanistycznych),

liczbę ludności korzystającej z wywozu odpadów w poszczególnych okresach roku (np.

liczba gości sezonowych w rejonach turystycznych),

liczbę i wielkości pojemników dla selektywnej zbiórki surowców i innych frakcji,

sposób i częstotliwość zbiórki odpadów niebezpiecznych, odpadów wielkogabarytowych

i specyficznych odpadów z zakładów usługowych.

Jako jednostkową próbę do badań jakościowych przyjmuje się zawartość jednego pojem-

nika 1,1 m

lub jej równoważność w przypadku gromadzenia odpadów w mniejszych pojem-

nikach (np. 10 pojemników 0,11 m

). Liczebność prób nie powinna być mniejsza niż 20 w

każdej kampanii, tj. łącznie 80 prób w ciągu czterech kampanii (w poszczególnych porach

roku). Jeśli badania prowadzone są z uwzględnieniem specyficznych środowisk miejskich,

zaleca się, aby liczba prób z każdego środowiska wynosiła min. 20 w każdej kampanii.

Praktycznie, badania jakościowe odpadów przeprowadza się w następujący sposób:

jednostkową próbę pobiera się w miejscu wystawienie pojemnika 1,1 m

, przesypując

jego zawartość do przygotowanego zbiornika,

próbę transportuje się do pomieszczenia sortowania, gdzie próbę się waży,

wykonuje się sortowanie mechaniczne i ręczne próby.

Z reguły próbę sortuje się na trzy frakcje ziarnowe: < 10 mm, 10-40 mm i > 40 mm. Frak-

cja gruba > 40 mm jest całkowicie sortowana ręcznie dla wydzielenia poszczególnych rodza-

jów materiałów. Z frakcji średniej wybiera się tylko częściową próbkę (np. 20 dm

) i tylko ją

sortuje się ręcznie. Frakcja drobna < 10 mm nie jest w ogóle sortowana ręcznie.

Wyniki analiz zawierają:

całkowitą masę próbki,

udziały każdej frakcji wymiarowej w całej masie odpadów,

udziały poszczególnych materiałów w frakcji średniej,

udziały poszczególnych materiałów w frakcji grubej.

Ze świeżych prób odpadów pobierane są następnie próbki do badań fizyko-chemicznych.

Wyniki badań poszczególnych próbek, w środowiskach, i kampaniach, a także w odnie-

sieniu do całego roku są następnie zbierane i opracowywane statystycznie.

Podsumowanie metodyki badań odpadów w Brandenburgii zawiera tabela 19.

Tabela 19. Opis metodyki badań odpadów wg wytycznych Brandenburgii [56, 75]

Cel badań (wymagane informa-

cje)

Określenie ilości i składu odpadów domowych dla potrzeb:

opracowywania koncepcji gospodarki odpadami,

kontroli i monitoringu działań podejmowanych w zakre-
sie gospodarki odpadami,

planowania i projektowania zakładów przetwarzania
odpadów.

Przestrzenna skala badań

Badania lokalne i regionalne

Czasokres prowadzenia badań

Podstawowe badanie składa się z czterech kampanii poboru
prób i analiz odpadów (wiosna, lato, jesień, zima), dla
uwzględnienia sezonowych zmian ilości i składu odpadów
w skali roku. Jeśli zakres badań obejmuje tylko trzy kam-
panie, należy zapewnić wymaganą reprezentatywność i
dokładność wyników w sensie statystycznym.

Badane rodzaje odpadów

Odpady pozostałe z gospodarstw domowych, selektywnie
zbierane frakcje (organiczne, papier/karton, szkło, opako-
wania (tzw. systemy „donoszenia” odpadów)

Sposób prowadzenia badań

Pobór prób i sortowanie

Sposób poboru prób

Stratyfikacja / kryteria

stratyfikacji

Statystyczna stratyfikacja pierwotnej populacji jest wyma-
gana dla uzyskania wyższej dokładności wyników lub/i dla
uzyskania danych dla wielu podpopulacji.
Kryteria stratyfikacji: struktura zabudowy, wielkość po-
jemnika, różne systemy zbierania i odbierania odpadów
(selektywne zbieranie), różne systemy poboru opłat za od-
bieranie odpadów, itp.

Poziom/miejsce

poboru

prób

Pojemniki z odpadami, odbieranymi w normalnym dniu
roboczym.
Prowadzona jest rejestracja adresu miejsca poboru próby
oraz liczby mieszkańców w każdym miejscu, z którego
pobrano próby.

Przygotowanie prób

Przygotowanie jednostkowych prób o uniwersalnej wielko-
ści.

Jednostkowa próba

Próba jednostkowa ma zwykle objętość 1 m³. Próba jed-
nostkowa może składać się z odpadów pobranych z szeregu
mniejszych pojemników (np. 4 pojemniki po 240 dm

), z

których odpady są łączone w jedną próbę. Dopuszcza się
także mniejsze próby jednostkowe, jeśli może być z góry
określona spodziewana dokładność wyników (np. dla sto-
sunkowo jednorodnych odpadów). Należy określić liczbę
mieszkańców dla każdego miejsca poboru prób.

Wielkość próby - liczba

prób jednostkowych

Wielkość próby odpadów resztkowych z gospodarstw do-
mowych zależy od:

wymagań dotyczących dokładności wyników badań,

wymaganego poziomu ufności wyników badań, zmien-
ności wewnątrz pierwotnej populacji (zmienność po-
szczególnych wartości).

c.d. tabeli 19

Biorąc pod uwagę maksymalny dopuszczalny błąd losowe-
go poboru prób (10%), wariancję pojedynczych wyników
badań odpadów domowych (30%) oraz autokorelację po-
między wynikami badan czterech kampanii badawczych, w
czterech porach roku, wielkość próby nie powinna być
mniejsza niż 20 jednostkowych prób (każda 1 m

) w każdej

kampanii. Pełne badania (4 kampanie) obejmują 80 prób
jednostkowych.

Podział na frakcje materiałowe Brandenburgskie wytyczne zawierają katalog sortowania,

który zawiera trzy poziomy agregacji sortowanych frakcji
odpadów. Pierwszy poziom zawiera 12 głównych składni-
ków i jest obowiązkowy dla zapewnienia porównywalności
wyników.
Taki sam katalog stosowany jest w landach Nadrenii-
Westfalii i Saksonii. (Poziomy 1 i 2 katalogu sortowania są
przedstawione w tabeli 20).

Ocena

Wnioskowanie

staty-

styczne / ekstrapolacja do

całej populacji

Dla potrzeb ekstrapolacji wyników do całej populacji zale-
ca się zastosowanie metody estymacji ilorazowej przy wy-
korzystaniu liczb mieszkańców, od których pobrano jed-
nostkowe próby.

Statystyczna

dokładność Wymagana

dokładność końcowego wyniku (jednostkowa

ilość odpadów/osobę): 10% na poziomie ufności 95%.

Praktyczne wykonanie badań

Personel

5-6 osób do sortowania,

1 pracownik nadzoru

Wyposażenie Wytyczne

zawierają wykaz sprzętu potrzebnego do wyko-

nania badań odpadów

Aspekty bhp

Wytyczne zawierają informacje dotyczące sprzętu ochrony
osobistej oraz wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i hi-
gieny pracy podczas sortowania odpadów

Zapewnienie jakości Brak

specyfikacji

Ocena metody (zalety / wady)

Metoda standardowa, zatwierdzona do stosowania, staty-
stycznie pewna. Prowadzi do uzyskania porównywalnych i
wiarygodnych wyników.
Codzienne odpady domowe i z infrastruktury są badane
oddzielnie. Badanie jednostkowych prób umożliwia osza-
cowanie błędu wyników pomiarowych. Metoda nadaje się
także do innych rodzajów odpadów, np. odpadów z obiek-
tów handlowych, odpadów zbieranych selektywnie, np.
organicznych, papieru itp.
Planowanie badań oraz pobór prób są bardzo pracochłonne,
wymagają dobrych informacji i danych demograficznych.
Procedura oceny wyników przy użyciu estymacji ilorazo-
wej wymaga specjalnej wiedzy.

Tabela 20. Katalog sortowanych frakcji materiałowych wg wytycznych brandenburgskich

1. Poziom: Frakcje

2. Poziom: Podfrakcje

Opakowania z metali żelaznych

Metale żelazne

Inne (nieopakowaniowe) odpady z metali żelaznych

Opakowania aluminiowe

Opakowania z innych metali nieżelaznych

Metale nieżelazne

Inne (nieopakowaniowe) odpady z metali nieżelaznych

Opakowania z papieru i kartonu

Papier zadrukowany i biurowy

Papier / Karton

Inne nieopakowaniowe odpady papierowe

Opakowania szklane jednorazowego użytku

Opakowania szklane zwrotne

Pojemniki szklane nieopakowaniowe

Szkło

Inne odpady szklane nieopakowaniowe

Opakowania z tworzyw sztucznych

Tworzywa sztuczne

Inne odpady tworzyw sztucznych nieopakowaniowe

Odpady żywności

Odpady ogrodowe

Odpady organiczne (nie zaliczone

do innych frakcji odpadów)

Inne odpady organiczne

Opakowania drewniane

Drewno

Inne odpady drewniane (jeżeli nie zostały zaliczone do

innej frakcji)

Odzież

Inne tekstylia

Tekstylia

Obuwie zużyte

Ceramika

Porcelana

Odpady mineralne (bez szkła)

Inne odpady niepalne

Opakowania wielomateriałowe

Odpady elektroniczne

Meble wielomateriałowe

Części samochodów

Odpady wielomateriałowe (kom-

pozytowe)

Inne odpady wielomateriałowe

Baterie

Przeterminowane leki

Przeterminowane chemikalia

Odpady zawierające zużyte oleje

Odpady niebezpieczne

Inne materiały zanieczyszczone

Skóra

Guma

Korek

Środki ochrony zdrowia

Materiały nie wymienione gdzie

indziej

Inne materiały nie wymienione

Frakcja drobna < 10 mm

Wytyczne badań odpadów wielkogabarytowych

Odpady wielkogabarytowe są definiowane jako te odpady, które ze względu na swoje

wymiary nie mieszczą się w standardowych pojemnikach na odpady, używanych w rejonie

zbierania i przez to wymagają odrębnego wywozu lub dostarczane są przez wytwórców te

odpady bezpośrednio do zakładów ich przerobu.

W Niemczech opracowano wstępne wytyczne prowadzenia badań ilościowych i jakościo-

wych tych odpadów [15]. Zasady badań są podobne do przedstawionych powyżej dla zmie-

szanych odpadów komunalnych, uwzględniają jednak specyfikę odpadów wielkowymiaro-

wych, wytwarzanych nieregularnie i silnie zróżnicowanych pod względem składu.

Dla oceny ilości wytwarzanych odpadów zaleca się ważenie wszystkich ich dostaw do za-

kładów odzysku lub unieszkodliwiania przez okres całego roku. Jeśli nie jest to wykonalne,

wówczas zaleca się badania reprezentatywnych prób częściowych, w miejscach zbierania od-

padów. W badaniach jakościowych zaleca się, zarówno sortowanie, jak i wizualne szacowanie

składu reprezentatywnych prób częściowych w miejscu ich zbierania (preferowane) lub w

zakładzie przetwarzania. Badania w miejscu zbierania, prowadzone w dniu regularnego wy-

wozu, obejmują ważenie każdego rodzaju odpadu (elementu), opis oraz sortowanie wg rodza-

jów materiałów.

Typowe rodzaje wydzielanych materiałów, zawartych w odpadach wielkowymiarowych,

to:

metale żelazne (opakowania i pozostałe elementy),

metale nieżelazne (opakowania i pozostałe),

papier, karton, tektura (opakowania, materiały drukowane, inne),

szkło (opakowania, inne),

tworzywa sztuczne (opakowania, inne),

odpady organiczne (ogrodowe),

drewno (opakowania, meble, drewno budowlane, inne),

tekstylia (odzież, tekstylia domowe – dywany, firanki, inne),

materiały mineralne (ceramika, inne),

materiały kompozytowe (opakowania, złom elektroniczny, meble, części samochodów,

inne),

odpady niebezpieczne (akumulatory samochodowe, inne),

inne odpady.

Ze względu na brak wyników szerszych badań odpadów wielkogabarytowych nie ma pod-

staw do ich statystycznej oceny, w szczególności do określenia niezbędnej liczby i wielkości

prób. Wydaje się, że wystarczające jest, aby każda kampania pomiarowa trwała przez tydzień

(pięć dni), a dobowa objętość próby nie była mniejsza niż ok. 40 m

zagęszczonych odpadów

(dwie dostawy samochodami o pojemności ok. 20 m

). Liczba kampanii w ciągu roku powin-

na uwzględniać spodziewaną zmienność ilości i składu odpadów (pory roku, specyficzne

okresy sprzątania wiosennego, itp.).

Badanie odpadów komunalnych, innych niż z gospodarstw domowych

Odpady komunalne, o składzie zbliżonym do składu odpadów domowych, są wytwarzane

także w obiektach, w których prowadzona jest działalność gospodarcza. Część tych odpadów

zbierana i wywożona jest wspólnie z odpadami domowymi przy wykorzystaniu standardo-

wych pojemników i samochodów bezpylnych (w mniejszym stopniu także kontenerów wiel-

kowymiarowych - ma to miejsce jeszcze w Polsce). Pozostała część, głównie większe opako-

wania, zużyty sprzęt itp., gromadzona jest w odrębnych pojemnikach (z reguły wielkowymia-

rowych) i wywożona do komunalnych zakładów odzysku lub unieszkodliwiania transportem

zakładowym lub przez przedsiębiorstwa komunalne. Szczegółowe ujęcie ilościowe oraz jako-

ściowe tych odpadów jest istotne zarówno dla planowania gospodarki odpadami, jak i z uwagi

na kontrolę naliczania przez wytwarzających te odpady opłat za gospodarcze korzystanie ze

środowiska (w przypadku składowania tych odpadów).

Ta część odpadów z reguły różni się od typowych zmieszanych odpadów komunalnych z

gospodarstw domowych i obiektów infrastrukturalnych zarówno składem surowcowym

(głównie opakowania), jak i postacią (z reguły odpady o dużych wymiarach – przeważa frak-

cja gruba) oraz większą jednorodnością (typową dla wytwarzającego odpady). Z tego wzglę-

du, dla tych odpadów wystarczające z reguły jest wizualne oszacowanie składu materiałowe-

go, zamiast sortowania stosowanego podczas analiz zmieszanych odpadów komunalnych.

Każda dostawa odpadów jest ważona i stąd można określić całkowitą masę odpadów. Badania

jakościowe wszystkich dostaw odpadów zapewniłyby informacje o ich składzie, jednak tak

szeroki zakres badań byłby trudny do zrealizowania przy rozsądnych kosztach. Podobnie, jak

dla odpadów komunalnych domowych czy wielkowymiarowych, proponuje się badania tylko

określonej liczby reprezentatywnych prób.

W praktyce możliwe są trzy sposoby uzyskania danych o składzie i ilości tych odpadów

komunalnych:

wizje lokalne i badania odpadów u wytwarzających (wszystkich lub reprezentatywnej

grupy),

ankietowanie,

wizualne (optyczne) szacowanie zawartości samochodów dostarczających odpady do

zakładów ich odzysku i unieszkodliwiania.

Każda z tych metod ma swoje wady i zalety. Szacowanie optyczne ma zastosowanie

głównie wtedy, gdy odpady są jednorodne lub składają się z kilku frakcji, ale słabo wymiesza-

nych. Ilość i skład odpadów są szacowane w % objętości całej dostawy odpadów, pochodzącej

od znanego wytwarzającego. W ocenie ilości i jakości odpadów należy uwzględnić m.in. typ

samochodów i pojemników, w których dostarczane są odpady. Mogą to być typowe kontenery

na odpady luzem, kontenery współpracujące z prasami do zagęszczania odpadów, pojazdy

nietypowe.

Przy ocenie każdego wyładunku, prowadzący badania prowadzi protokół, w którym zapi-

suje informacje dotyczące: typu kontenera i samochodu, numerów ewidencyjnych, pochodze-

nia odpadu, czasu wyładunku (nawiązanie do danych z wagi samochodowej). Klasyfikowane

rodzaje materiałów zawartych w odpadach powinny być ustalone na podstawie doświadczeń z

podobnych badań. W Niemczech przyjmuje się na ogół podział, taki jak przy odpadach wiel-

kogabarytowych, a dodatkowo uwzględnia się takie grupy, jak: odpady o składzie odpadów

domowych, odpady budowlane i remontowe, specyficzne odpady poprodukcyjne, itp.

5.2.3. Wielka Brytania

W Wielkiej Brytanii obowiązuje wiele statutowych wymagań w zakresie gospodarki od-

padami. Wypełnianie tych wymagań jest zadaniem licznych organów administracji, od władz

lokalnych przez regionalne do rządowych takich, jak Agencja Ochrony Środowiska Anglii i

Walii oraz Szkocka Agencja Ochrony Środowiska.

W ramach obowiązku przedstawiania sprawozdań dotyczących statystyki odpadów, nie-

które z tych organów muszą dostarczać danych statystycznych dotyczących wytwarzanych

regularnie (codziennych) odpadów domowych i odpadów z handlu, stanowiących główną

część odpadów komunalnych. Te dane statystyczne dotyczą ilości i składu odpadów, a więc

danych niezbędnych do opracowywania miejskich, regionalnych i krajowych strategii gospo-

darki odpadami. Badania odpadów w UK są prowadzone od wielu lat, w tym w ramach krajo-

wego programu badań odpadów, lokalnych badań odpadów, a także w ramach prac badaw-

czych wyższych uczelni. Badania krajowe, a także lokalne, były wykonywane z reguły przez

prywatne firmy konsultingowe M.E.L., Network Recycling, AEA Technology, Enviros, Aspi-

nall, WSL.

Z uwagi na “rynkowy” charakter tych badań i różnych wykonawców, nie wypracowano

jednolitej w skali UK metodyki badań. Przegląd różnych metodyk badań zastosowanych w

UK zawiera tabela 21.

Tabela 21. Opis metodyk badań odpadów komunalnych w Wielkiej Brytanii [52, 53, 54, 75]

Cel badań (wymagane informacje)

Sformułowanie, wdrożenie i monitoring strategii gospodar-
ki odpadami komunalnymi.
Uzyskanie danych do planowania odbierania odpadów oraz
kompostowania.
Planowanie i projektowanie zakładów przetwarzania odpa-
dów.
Uzyskanie danych do określenia ilościowych celów mini-
malizacji odpadów.
Porównania międzyregionalne.
Uzyskanie danych o recyklingu i zawartości odpadów opa-
kowaniowych w odpadach komunalnych.
Zbadanie sezonowych zmian ilości i składu odpadów.
Zbadanie i ocena wpływu różnych systemów odbierania na
ilości i skład odpadów.

Przestrzenna skala badań

Badania są prowadzone zwykle na poziomie lokalnym
przez władze odpowiedzialne za odbieranie i za unieszko-
dliwianie odpadów, na obszarach wiejskich, miejsko-
wiejskich oraz miejskich.

Czasokres prowadzenia badań

Czasokres prowadzenia badań zależy od wymagań posta-
wionych przez zlecającego badania ich wykonawcy. Zakres
zmienia się od badań jednorazowych, nieuwzględniających
wahań sezonowych, do badań wieloseryjnych, uwzględnia-
jących wahania sezonowe.

Badane rodzaje odpadów

Rodzaje badanych odpadów zależą od wymagań postawio-
nych przez zlecającego badania ich wykonawcy. Typowo
bada się codzienne odpady domowe i z handlu, dodatkowo
uwzględnia się odpady wytwarzane nieregularnie przez
handel oraz odpady zbierane selektywnie takie, jak: odpady
ulegające biodegradacji, papier, opakowania itp.

Sposób prowadzenia badań

Najczęściej pobranie prób i sortowanie, rzadziej ocena wi-
zualna. Często także ankiety w połączeniu z poborem prób i
sortowaniem odpadów.

c.d. tabeli 21

Sposób poboru prób

Stratyfikacja / kryteria stra-

tyfikacji

Stratyfikacja pierwotnej populacji jest wymagana dla uzy-
skania wyższej dokładności wyników /lub dla otrzymania
danych dla różnych subpopulacji
Kryteria stratyfikacji bazują na różnych danych społeczno-
ekonomicznych, pochodzących z oficjalnej statystyki lub
komercyjnie dostępnych systemów klasyfikacji geodemo-
graficznej, a także na danych dotyczących odpadów.
Specyficzne kryteria zawierają:

Klasę społeczną, zawodowy i ekonomiczny status go-
spodarstwa domowego, np. rodzina o wysokim dobroby-
cie, rodzina urzędnicza, robotnicza, bezrobotni.

Liczebność i status rodziny, np. bezdzietna, z dziećmi.

Wiek rodziny, np. młoda rodzina.

Typ zabudowy mieszkalnej, np. dom wolnostojący, za-
budowa szeregowa, dom wielorodzinny, mieszkanie
własnościowe, wynajęte, kwaterunkowe.

Mniejszość narodowa.

Poziom/miejsce poboru

prób

Pojemnik na odpady lub worek pobierany do badań w dniu
regularnego odbierania odpadów.
Może być prowadzona ankieta dotycząca adresu, liczby
mieszkańców, itp.

Przygotowanie

prób

Brak szczegółowych danych (różne możliwości)

Jednostkowa

próba

Zależnie od metodyki: gospodarstwo domowe, tzw. dys-
trykt obliczeniowy itp.

Wielkość próby - liczba

prób jednostkowych

Wielkość próby odpadów domowych zależy od:

wymagań dotyczących dokładności wyników,

poziomu ufności wyników badań,

wariacji populacji pierwotnej (wariancji poszczególnych
wyników).

Często, ogólna populacja jest podzielona na tzw. dystrykty
obliczeniowe, które są najmniejszymi jednostkami dla
kompilacji wyników spisu powszechnego, typowo 200 go-
spodarstw domowych.
Minimum 10% gospodarstw z dystryktu stanowi podstawę
do poboru statystycznie reprezentatywnej próby odpadów.
Liczba dystryktów jest wybierana jako reprezentatywna dla
danej miejscowości, na podstawie przedstawionych wcze-
śniej danych społeczno-demograficznych.
W projekcie Teeside próby były pobrane z 800 gospo-
darstw domowych z całkowitej ich liczby 233 tys., na pod-
stawie podanej metodyki.

Podział na frakcje materiałowe

Stosowane są różne klasyfikacje sortowanych frakcji, a
poziom sortowania zależy od wymagań zamawiającego
badania, typowe frakcje podano w tabeli 22.

c.d. tabeli 21

Ocena

Wnioskowanie statystyczne

/ ekstrapolacja do całej

populacji

Dla celów ekstrapolacji danych na ogólną populację, mogą
być stosowane różne metody:

Estymacji ilorazowej, przy uwzględnieniu liczby miesz-
kańców w każdym sektorze poboru prób.

Użycie liczb mieszkańców o określonych cechach spo-
łeczno-demograficznych, zgrupowanych wg klasyfikacji
ACORN i ekstrapolacja na podstawie całkowitego
udziału tych grup w całej lokalnej populacji mieszkań-
ców.

Statystyczna

dokładność

Brak informacji

Praktyczne wykonanie badań

Personel

5-8 osób do sortowania,

1 osoba nadzoru

Wyposażenie

Różne wyposażenie używane przez różnych wykonawców.
Najczęściej są to:

mała ciężarówka,

puste pojemniki na kółkach do magazynowania i sorto-
wania odpadów,

zadaszone miejsce,

taśma sortownicza,

odzież i urządzenia ochronne,

różne wagi.

Aspekty

bhp

Muszą być zachowane wymagania bhp.

Zapewnienie jakości

Brak informacji

Ocena metody (zalety / wady)

Bardzo pracochłonne badania, w których stosowane są
kompleksowe procedury dla opisu planu poboru prób (stra-
tyfikacja stosowna do danych społeczno-ekonomicznych).
Badania jednostkowych prób pozwalają na przeprowadze-
nie oceny błędu otrzymanych wyników.
Odpady z handlu, które charakteryzują się większym zróż-
nicowaniem składu niż odpady domowe, są z reguły wyłą-
czone z badań.
Nie są określone szczegółowe procedury oceny błędu i eks-
trapolacji wyników pomiarów.

1) ACORN: Klasyfikacja obszarów zabudowy mieszkaniowej (komercyjnie dostępny sys-

tem klasyfikacji terenów zabudowy mieszkaniowej w UK)

5.2.4. Irlandia

W tabeli 23 zestawiono najważniejsze zalecenia zawarte w wytycznych Irlandzkiej Agen-

cji Ochrony Środowiska [44].

Tabela 22. Typowy katalog sortowanych frakcji w UK (I i II poziom)

I poziom – główne frakcje

II poziom - podfrakcje

Puszki po napojach

Metale żelazne

Inne opakowania z metali żelaznych

Puszki aluminiowe po żywności

Puszki aluminiowe po napojach

Folia

Inne opakowania z metali nieżelaznych

Metale nieżelazne

Inne odpady nieopakowaniowe z metali nieżelaznych

Czasopisma

Gazety

Inny papier

Pojemniki po napojach

Opakowania kartonowe

Papier / karton

Inny karton

Szkło brązowe

Szkło bezbarwne

Szkło zielone

Szkło

Szkło nieopakowaniowe

Pieluchy jednorazowe

Różne odpady palne

Inne

Różne odpady niepalne

Pojemniki po napojach przezroczyste

Pojemniki po napojach kolorowe

Inne butelki z tworzyw sztucznych

Opakowania po żywności

Twarde tworzywa sztuczne

Inne odpady twardych tworzyw sztucznych

Worki na odpady

Folie (film) z tworzyw sztucz-

nych

Inne folie

Odpady kuchenne ulegające kompostowaniu

Odpady kuchenne nieulegające kompostowaniu

Odpady ogrodowe

Odpady biodegradowalne

Inne

Odzież

Tekstylia

Inne tekstylia

Frakcja drobna < 10 mm

Tabela 23. Opis metodyki badania odpadów w Irlandii [44, 75]

Cel badań (wymagane informa-

cje)

Porównywalne wyniki badań prowadzonych przez
władze lokalne,

Określenie wiarygodnego składu odpadów na pozio-
mie krajowym,

Określenie i pomiary trendów zmian składu odpadów
w funkcji czasu.

Podobna metodologia badań odpadów z handlu została
opracowana dla uzyskania dodatkowych informacji ta-
kich, jak:

przeciętna masa odpadów na jednego zatrudnionego i
tydzień,

procentowy udział mas poszczególnych rodzajów ma-
teriałów, tj. szkła, papieru lub sektora handlu, np. deta-
lu, hurtu, itp.

procentowy udział masowy podfrakcji odpadów, róż-
nych typów papieru, tworzyw sztucznych itp.

Przestrzenna skala badań Metodyka

badań została opracowana, przede wszystkim,

dla poziomu lokalnego: miasta, gminy miejsko-wiejskiej
lub wiejskiej.
Wyniki badań mają stanowić podstawę do określenia
ogólnokrajowej charakterystyki odpadów.

Czasokres prowadzenia badań

Metodyka zaleca minimum dwie kampanie badania odpa-
dów, co 6 miesięcy. Optymalnie powinny być przepro-
wadzone cztery kampanie, co 3 miesiące dla uchwycenia
sezonowych zmian składu odpadów.
Z poboru prób należy wyłączyć okresy świąteczne.

Badane rodzaje odpadów

Odpady pozostałe z gospodarstw domowych i handlu z
wyłączeniem selektywnie zbieranych odpadów w cen-
trach recyklingu.

Sposób prowadzenia badań

Pobór prób i sortowanie

Sposób poboru prób

Stratyfikacja / kryteria

stratyfikacji

Podstawą stratyfikacji pierwotnej populacji są dane spo-
łeczno-ekonomiczne i inne, a szczególnie:

liczba gospodarstw domowych na danym obszarze,

rodzaj zabudowy,

pochodzenie społeczne mieszkańców,

system odbierania odpadów.

Poziom/miejsce

poboru

prób

Próby są pobierane z wybranych obszarów zabudowy
mieszkaniowej z samochodów odbierających odpady w
tych obszarach.
Zalecane są odrębne badania odpadów z zabudowy miej-
skiej i wiejskiej na obszarze objętym badaniami.

c.d. tabeli 23

Przygotowanie prób

Odpady pobierane są z samochodów odbierających odpa-
dy podczas normalnych dni roboczych.
Samochód jest ważony przed i po zakończeniu odbierania
odpadów na danym obszarze dla określenia masy zebra-
nych odpadów oraz jednostkowej ilości w przeliczeniu na
gospodarstwo domowe i tydzień.
Sortowanie odpadów na ustalone frakcje następuje po
pobraniu próby o zredukowanej, metodą ćwiartowania, do
masy 100-200 kg.

Jednostkowa próba

Brak informacji

Wielkość próby - liczba

prób jednostkowych

Dokładna liczba gospodarstw domowych, objętych bada-
niami odpadów, dla określonej pierwotnej populacji, jest
ustalana na podstawie zestawu wykresów obrazujących
liczbę gospodarstw domowych, z których pobierane są
próby (opróżniane pojemniki z odpadami przez samocho-
dy do ich odbierania) w stosunku do całkowitej liczby
gospodarstw domowych na danym obszarze.
Minimalna liczba gospodarstw domowych objętych ba-
daniami wynosi 50, a dla większych obszarów, w których
wielkość próby jest większa niż 250 gospodarstw, obszar
badań powinien zostać podzielony na podobszary po 250
gospodarstw domowych.
Alternatywnie, wielkość próby może być zredukowania
przez wybór obszaru w danej miejscowości, który jest
reprezentatywny dla tej miejscowości, jako całości, w
aspekcie tych kryteriów. Próba jest wówczas pobierana z
tego obszaru, a wyniki są ekstrapolowane na cały obszar
miejscowości objętej badaniami.

Podział na frakcje materiałowe Frakcje

główne – poziom 1:

Odpady organiczne

Papier

Karton

Odpady wielomateriałowe

Odpady tekstylne

Odpady tekstyliów z ochrony zdrowia

Tworzywa sztuczne

Szkło

Metale

Komunalne odpady specjalne (niebezpieczne)

Pozostałe palne

Pozostałe niepalne

Frakcja drobna < 20 mm

Ocena

Wnioskowanie

staty-

styczne/ekstrapolacja do

całej populacji

Procedura ekstrapolacji nie została opisana.

Statystyczna

dokładność Brak informacji

c.d. tabeli 23

Praktyczne wykonanie badań

Personel

Brak

informacji

Wyposażenie Załączona jest lista wymaganego sprzętu

Aspekty bhp

Podczas badań odpadów należy używać odzieży ochron-
nej oraz ich środków bezpieczeństwa, zgodnie z wyma-
ganiami przepisów bhp.

Zapewnienie jakości

Brak informacji

Ocena metody (zalety / wady)

Wytyczne irlandzkie-EPA zawierają odrębne podejścia
do badania dziennych odpadów domowych i dziennych
odpadów z infrastruktury.
Wielkości prób jednostkowych oraz procedura ekstrapo-
lacji wyników badań nie są opisane.
Wskutek tego, statystyczna ocena błędu (dokładności
wyników) nie może być przeprowadzona.

Tabela 24. Katalog frakcji i podfrakcji sortowanych odpadów

Frakcja

Podfrakcja

Kod

Odpady żywnościowe 20

01 08

Odpady organiczne

Odpady ogrodowe

20 02 01

Opakowania z papieru

20 01 01 01

Gazety-broszury 20

01 01 02

Czasopisma-papier błyszczący 20

01 01 03

Papier

Inny papier

20 01 01 04

Opakowania z tektury płaskiej 20

01 01 05

Opakowania z tektury falistej

20 01 01 06

Karton

Inny karton

20 01 01 07

Opakowania kartonowe wielometariałowe 20

01 01 08

Aluminiowe opakowania na płyny 20

01 01 09

Bezaluminiowe opakowania na płyny 20

01 01 10

Pieluchy jednorazowe

18 01 04

Odpady wielomateriałowe

(kompozytowe)

Inne opakowania wielomateriałowe 20

01 01 11

Opakowania 20

01 11 01

Tekstylia

Odpady nieopakowaniowe

20 01 11 02

Tekstylia z ochrony zdrowia Tekstylia z ochrony zdrowia

20 01 11 03

Mieszane tworzywa sztuczne miękkie 20

01 03 01

Przezroczyste butelki PVC

20 01 03 02

Przezroczyste butelki PET

20 01 03 03

Mieszane tworzywa sztuczne twarde

20 01 03 04

Nieprzezroczyste butelki i pojemniki PVC

20 01 03 05

Zielone butelki i pojemniki PET

20 01 03 06

Tworzywa sztuczne

Brązowe butelki i pojemniki PET

20 01 03 07

c.d. tabeli 24

Butelki PE

20 01 03 08

Torby jednorazowe z supermarketów

20 01 03 09

Inne opakowania z tworzyw sztucznych

20 01 03 10

Inne odpady z tworzyw sztucznych (styropian)

20 01 04

Opakowania ze szkła zielonego

20 01 02 01

Opakowania ze szkła bezbarwnego

20 01 02 02

Opakowania ze szkła brązowego 20

01 02 03

Opakowania ze szkła innych kolorów

20 01 02 04

Szkło

Inne odpady ze szkła 20

01 02 05

Opakowania z metali żelaznych 20

01 05 01

Inne odpady metali żelaznych 20

01 05 01

Opakowania aluminiowe

20 01 05 01

Inne odpady aluminium

20 01 05 01

Inne opakowania metalowe

20 01 05 01

Metale

Odpady innych metali

20 01 06

Farby, tusze, pasty i żywice 20

01 12

Rozpuszczalniki 20

01 13

Detergenty 20

01 16

Chemikalia fotograficzne

20 01 17

Pestycydy

20 01 19

Baterie i akumulatory

20 01 20

Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawiera-
jące rtęć

20 01 21

Aerozole 20

01 22

Komunalne odpady specjal-

ne (niebezpieczne)

Urządzenia elektroniczne

20 01 24

Specjalne odpady komunal-

Inne specjalne odpady komunalne

20 01 27

Opakowania z drewna

20 01 25 01

Inne opakowania palne

20 01 25 02

Niesklasyfikowane odpady

palne

Inne niesklasyfikowane odpady palne

Niesklasyfikowane odpady opakowaniowe

20 01 26 01

Niesklasyfikowane odpady

niepalne

Inne niesklasyfikowane odpady niepalne

20 01 26 02

Frakcja drobna < 20 mm

Składniki mniejsze niż 20 mm (prześwity okrą-
głe w sicie)

20 01 28

5.2.5. SWA Tool

SWA Tool jest skrótem nazwy projektu ufundowanego przez Komisję Europejską w 5.

Programie Ramowym, a także opracowanej w ramach tego projektu standaryzowanej metody-

ki badania stałych odpadów komunalnych, przydatnej na poziomie lokalnym i regionalnym.

Metodyka ta nie dotyczy wszystkich strumieni odpadów komunalnych. Pierwotną populacją są

w niej odpady odbierane w ramach miejskiego systemu gospodarki odpadami, tj. codzienne

odpady pozostałe z gospodarstw domowych, handlu i obiektów infrastruktury, zdefiniowane

następująco:

pozostałe odpady domowe (odpady po selektywnym zbieraniu wybranych frakcji),

tj. zmieszane odpady z gospodarstw domowych, które są zbierane przez mieszkańców w

pojemnikach lub workach oraz odbierane, transportowane i unieszkodliwiane albo przez

przedsiębiorstwa komunalne albo przez innych przedsiębiorców oraz

pozostałe odpady z innych źródeł (handlowych) wspólnie zbierane z odpadami domo-

wymi w pojemnikach lub workach, razem z nimi odbierane, transportowane i unieszko-

dliwiane przez przedsiębiorstwa komunalne lub innych przedsiębiorców.

Skład codziennych odpadów z handlu jest podobny do składu odpadów pozostałych z go-

spodarstw domowych. Ilości i dokładny skład odpadów mogą jednak różnić się zależnie od

tego, w jakim powstają rejonie miasta i z jakiego rodzaju działalności pochodzą (handel, biura,

drobne rzemiosło).

Podane definicje nie obejmują jednak:

selektywnie zbieranych strumieni odpadów z gospodarstw domowych i z innych jedno-

stek takich, jak: szkło, papier, tworzywa sztuczne,

selektywnie zbieranych strumieni odpadów z działalności komunalnej, które mogą zawie-

rać małe ilości odpadów niebezpiecznych, WEEE, zmiotki uliczne, odpady z terenów zie-

lonych (parków, zieleńców),

innych odpadów nie wytwarzanych w sposób ciągły i rutynowy takich, jak np. odpady

wielkogabarytowe,

które nie są objęte metodologią SWA Tool.

W końcowym raporcie, opisującym stosowanie metodologii SWA Tool [75], zawarto 24

zalecenia dotyczące przeprowadzenia badań odpadów oraz prezentacji wyników tych badań.

Zostaną one przedstawione poniżej, z krótkimi komentarzami.

Zalecenie 1 – Badana próba odpadów powinna być reprezentatywna dla obszaru objętego

badaniami i powinna opisywać z odpowiednią dokładnością pierwotną populację (tj. od-

pady wytwarzane na obszarze badań).

Wyniki powinny być wyrażone na poziomie ufności 95%. Wartość względnej dokładności

ogólnego wyniku badań (masy badanych próbek jednostkowych) powinna być poniżej

10% (maks. dopuszczalny błąd losowego poboru prób dla ogólnego wyniku badań). War-

tość względnej dokładności pomiaru głównych frakcji odpadów (frakcja organiczna, pa-

pier, tworzywa sztuczne, itp.) powinna być poniżej 20% (maks. dopuszczalny błąd loso-

wego poboru prób).

Zalecenie 2 - Podstawą do przeprowadzenia badań odpadów jest zebranie odpowiednich da-

nych o obszarze objętym badaniami. Zakres tych badań powinien być dostosowany do

specyfiki danego obszaru. Zakres tych informacji powinien obejmować m.in.

ogólną charakterystykę obszaru, powierzchnię, położenie, strukturę administracyjną,

itp.,

informacje o ludności i strukturze zabudowy badanego obszaru: liczba mieszkańców,

rodzaje zabudowy i liczba gospodarstw domowych, dochody ludności,

informacje dotyczące gospodarki odpadami: organizacja systemu odbierania odpadów,

podmioty obsługujące obszar, rodzaje i ilości wytwarzanych, zbieranych i odbieranych

odpadów, liczba i rodzaje pojemników, całkowita objętość pojemników, opis tras odbie-

rania odpadów, dane z wag samochodowych, metody odzysku i unieszkodliwiania od-

padów.

Zalecenie 3 - Stratyfikacja badanej populacji odpadów nie jest obowiązkowa jednak przynosi

ona wiele korzyści, gdyż zwiększa dokładność wyników i dostarcza wielu dodatkowych

informacji. Stratyfikacja polega na statystycznym podziale niejednorodnej pierwotnej po-

pulacji (odpadów wytwarzanych w danym obszarze) na bardziej jednorodne podpopulacje,

zwane warstwami (są to np. odpady wytwarzane w różnych strukturach zabudowy).

Zalecenie 4 - Zaleca się stosowanie warstwowego losowego poboru prób jako podstawy lo-

kalnego lub regionalnego programu badań odpadów. Jeśli zostaną wybrane określone war-

stwy, jest istotne, aby pobierane były z nich znaczące strumienie odpadów, reprezentatyw-

ne dla tych warstw.

Zalecenie 5 - Zaleca się przyjęcie nie więcej niż 5 warstw. Przyjęcie więcej niż 5 warstw

spowoduje konieczność poboru nadmiernej liczby próbek odpadów dla uzyskania odpo-

wiedniej dokładności wyników badań odpadów w każdej warstwie. Typowymi kryteriami

stratyfikacji są: typ zabudowy (jednorodzinna, wielorodzinna z różnym systemami ogrze-

wania mieszkań), wielkość pojemników do zbierania odpadów, dzień tygodnia, w którym

odbierane są odpady.

Zalecenie 6 - zalecanym poziomem poboru prób odpadów jest standardowy zewnętrzny po-

jemnik do zbierania odpadów, umieszczony na terenie posesji mieszkalnej lub infrastruk-

turalnej.

Zalecenie 7 - Zalecanym typem jednostkowej próby jest objętość pojemnika na odpady ( nie

oznacza to dokładnie objętości odpadów w pojemniku). Jednostkową próbą jest najmniej-

sza podgrupa pierwotnej populacji odpadów, która jest odrębnie pobierana, sortowana i

analizowana, dla której podaje się odrębne wyniki badań. Można wyróżnić trzy główne

rodzaje jednostkowych prób:

specyficzną objętość pojemnika 0,240 m

lub 1,1 m

specyficzną masę odpadów 100 kg,

liczbę mieszkańców wytwarzających odpady – 30 osób.

Zalecenie 8 - zalecana próba jednostkowa dla analizy odpadów powinien być utworzona przez

połączenie najmniejszej liczby pojemników z następujących ich typów: 0,12; 0,24; 0,36;

0,66; 1,1; 2,4; i 3,6 m

. Pojemniki mniejsze niż 0,120 m

, powinny być łączone dla uzy-

skania jednej z podanych pojemności.

Zalecenie 9 - Wielkość badanej próby odpadów (liczba próbek jednostkowych) powinna być

określona na podstawie 2 głównych kryteriów:

zmienności (niejednorodność) składu odpadów, wyrażonej przez podanie wariancji

zbioru wyników badań. Wartość wariancji jest z reguły nieznana, ale można ją oszaco-

wać na podstawie wyników poprzednich badań,

wymaganej czułości (dokładności) wyników badań (maks. dopuszczalnego błędu loso-

wego poboru próby).

Tabela 25 umożliwia wybór liczby prób jednostkowych dla kampanii badań odpadów dla

znanej wartości współczynnika zmienności (stosunek odchylenia standardowego zawarto-

ści danej frakcji w odpadach do średniej zawartości tej frakcji w odpadach). Założony po-

ziom ufności wynosi 95 %.

Zalecenie 10 - Jeśli wartość współczynnika zmienności nie jest znana, zaleca się przyjęcie

następujących wielkości prób odpadów do badań, zależnie od ich rodzaju:

odpady domowe

45 m

odpady domowe i handlowe

80 m

odpady z handlu

100 m

Zalecenie 11 – Wielkość próby dla jednej warstwy (środowiska) w całej kampanii pomiaro-

wej powinna być większa niż 6 próbek jednostkowych, jednak nie mniejsza niż 6 m

(objętość pojemników) dla odpadów domowych.

Dla odpadów z handlu wielkość próby z jednej warstwy powinna przekraczać 15 próbek

jednostkowych, ale nie powinna być mniejsza niż 15 m

(objętość pojemników).

Zalecenie 12 - Opracowanie planu losowego poboru prób odpadów (pojemników) powinno

obejmować także dodatkowe (rezerwowe) adresy miejsc poboru prób, które powinny być

wówczas użyte, gdy personel pobierający próby nie jest w stanie zidentyfikować pierwot-

nych miejsc poboru (pojemników) ustalonych w planie. Plan poboru prób powinien zostać

opracowany w wyniku przeprowadzenia tzw. wielostopniowego, warstwowego procesu

losowego poboru prób.

Tabela 25. Wymagana liczba próbek jednostkowych

Wymagana minimalna liczba próbek jednostkowych dla

czułości (dokładności)

Współczynnik

zmienności

2,5 %

5 %

10 %

15 %

20 %

30 %

0,15

138 35 9 4 2 1

0,20 246 61

15 7 4 2

0,25 384 96 24 11 6 3
0,30 553

138 35 15 9 4

0,35 753

188 47 21

12 5

0,40 983

246 61 27 15 7

0,45

1245 311 78 35 19 9

0,50

1537 384 96 43 24 11

0,55

1859 465 116 52 29 13

0,60 2213 553 138 61 35 15
0,70 3012 753 188 84 47 21
0,80 3934

983 246 109 61 27

0,90 4979

1245 311

138 78 35

1,00 6147

1537 384 171 96 43

1,20 8851 2213 553 246 138 61
1,40

12047 3012 753 335 188 84

Zalecenie 13 - Jeśli normalny cykl odbierania odpadów komunalnych dla znaczącej pierwot-

nej populacji opadów obejmuje okres 1 dnia lub 1 tygodnia zaleca się, aby pobrana próba

odpadów odpowiadała tygodniowej ilości wytwarzanych odpadów. Odpady powinny być

pobierane w każdym dniu roboczym (od poniedziałku do piątku).

Zalecenie 14 - Jeżeli normalny (regularny) cykl odbierania znaczącej pierwotnej populacji

odpadów obejmuje okres 2 tygodni, zaleca się, aby pobierana była próba odpowiadająca 2-

tygodniowej ilości wytwarzanych odpadów.

Zalecenie 15 – jednostkowe próby odpadów (odpowiadające objętości pojemnika) powinny

być pobierane dokładnie w dniu, w którym przypada normalny termin opróżniania danego

pojemnika w ramach ustalonego harmonogramu odbierania odpadów z danego obszaru.

Ten pobór powinien następować bez wcześniejszego informowania o tym mieszkańców

danej posesji dla uniknięcia niepożądanego ich wpływu na skład odpadów w pojemniku.

Zalecenie 16 – Każda pobierana próba jednostkowa powinna być zaopatrzona w indywidual-

ny kod identyfikacyjny. Personel pobierający próby odpadów powinien zebrać przynajm-

niej następujące informacje o każdej próbie:

kod identyfikacyjny,

adres miejsca poboru próby,

data poboru próby,

liczba i rodzaje pojemników, z których pobierane są próby,

wizualna ocena % wypełnienia pojemnika odpadami,

wizualna ocena % wypełnienia pozostałych pojemników odpadami w danym miejscu

poboru prób dla obliczenia całkowitej ilości wytwarzanych odpadów.

Zalecenie 17 – Każda próba jest ważona i masa zapisywana. Każda próba jednostkowa jest

sortowana odrębnie, na 13 obowiązkowych głównych frakcji materiałowych i 35 zaleca-

nych podfrakcji. Można wprowadzić także dodatkowe podfrakcje odpadów 3- lub nawet 4-

poziomu, jeśli istotne są szczegółowe informacje o niektórych strumieniach odpadów.

Postępowanie z odpadami obejmuje kolejne fazy:

1. Dla

każdej próby sporządzany jest protokół.

2. Indywidualny kod identyfikacyjny każdej próby jest zapisywany w protokole.

3. Zapisywany jest stopień wypełnienia kontenera odpadami, w %.

4. Próba odpadów jest ważona z dokładnością do +/- 0,1 kg.

5. Dla zmniejszenia nakładu pracy na sortowanie odpadów, próby jednostkowe są dzielone

wstępnie na dwie frakcje < 40 mm i > 40 mm przez przesiewanie przez sito o prześwicie

40 mm. Ta operacja nie jest obligatoryjna, jednak ułatwia pracę zespołu sortującego odpa-

dy.

6. Frakcja > 40 mm jest sortowana ręcznie na 11 obligatoryjnych głównych frakcji, za wy-

jątkiem frakcji „Drobne”. Masa każdej frakcji jest ważona z dokładnością do +/- 0,1 kg.

7. Frakcja < 40 mm jest dalej przesiewana przez sito o prześwitach 10 mm na dwie frakcje <

10 mm oraz 10-40 mm.

8. Frakcja

10 mm jest ważona z dokładnością do +/- 0,1 kg i zapisywana jako główna frak-

cja „Drobne”.

9. Frakcja

10-40 mm jest także ważona, a następnie pomniejszana przez ćwiartowanie. Uzy-

skana w tej sposób pomniejszona próba jest sortowana na 11 głównych frakcji, a udziały

tych frakcji przeliczane na całą masę frakcji 10-40 mm. Wartości te są następnie przeli-

czane na całą masę próby jednostkowej.

Zalecenie 18 – Zaleca się uwzględnienie w obliczaniu zapotrzebowania na personel wydajno-

ści sortowania 6 osobogodzin na 100 kg odpadów.

Zalecenie 19 – Wyniki ważenia odpadów powinny być przeniesione z protokołu badań do

arkusza kalkulacyjnego Excel, opracowanego specjalnie dla tej metodologii, który automa-

tycznie obliczy skład odpadów oraz wymagane dane statystyczne, jak:

średnia,

mediana,

odchylenie standardowe,

wariancja i współczynnik zmienności,

współczynnik ufności,

względny przedział ufności (%),

przedział ufności (kg),

skład odpadów.

Zalecenie 20 - W przypadku stratyfikacji, wyniki uzyskane dla poszczególnych warstw po-

winny być uogólniane na całą badaną próbę złożoną z wszystkich warstw. Wyniki dla

każdej warstwy są obliczane jako ważone i użyte w odpowiedniej relacji. Całkowity wynik

jest obliczany jako średnia ważona wyników uzyskanych dla każdej warstwy.

Zalecenie 21 – Całkowita ilość wytwarzanych odpadów, np. domowych, powinna być obli-

czona przez przemnożenie średniej wartości dla całej badanej próby przez całkowitą liczbę

prób jednostkowych (pierwotna populacja).

Zalecenie 22 - W przypadku stratyfikacji, całkowite ilości wytwarzanych odpadów w danej

warstwie powinny być obliczone przez przemnożenie średniej wartości dla próby z danej

warstwy przez całkowitą liczbę prób jednostkowych pobranych w tej warstwie (składają-

cych się na całkowitą próbę tej warstwy).

Dla uzyskania całkowitej ilości odpadów, należy dodać do siebie ilości odpadów z po-

szczególnych warstw.

W przypadku stratyfikacji, całkowite ilości wytwarzanych odpadów, np. domowych, mogą

być obliczone alternatywnie przez przemnożenie średniej ważonej średnich poszczegól-

nych prób przez całkowitą liczbę prób jednostkowych w całym badanym obszarze.

Zalecenie 23 – W przypadku, gdy badania obejmują mniej niż cztery pory roku, może być

konieczna ekstrapolacja wyników na cztery pory roku.

Zalecenie 24 – Zaleca się przedstawienie wyników badań w następującej postaci:

jako surowe wyniki w postaci tabelarycznej (w arkuszu Excel),

obliczenia statystyczne, zgodne z wzorem zawartym w arkuszu kalkulacyjnym,

6. Wybór metodyki przeprowadzenia krajowych badań ilości i składu

odpadów komunalnych

Na podstawie przeglądu stosowanych w kraju i w innych krajach UE metodyk badań ilo-

ściowych i jakościowych odpadów komunalnych, przedstawionych w rozdziale 5, stwierdza

się, że stosowane są w poszczególnych krajach znacznie różniące się od siebie metodyki, co

utrudnia wzajemne bezpośrednie porównywanie ich wyników. Niewątpliwie konieczna jest

standaryzacja metodyk prowadzenia badań w Europie i przyjęcie jednej ogólnej metodyki

prowadzenia badań, dopuszczającej jej lokalne rozszerzenia, w ramach ogólnej przyjętej struk-

tury podstawowych badanych frakcji odpadów.

Takie wymagania spełnia metodyka SWA Tool, która daje możliwości jej rozwinięcia w

ramach przyjęcia np. dodatkowego, trzeciego, poziomu badanych frakcji materiałowych odpa-

dów. Jednolita sprawozdawczość, oparta na przyjętej standaryzacji prezentacji wyników po-

miarów (dla ściśle zdefiniowanych podstawowych frakcji ziarnowych i materiałowych), może

być rozwijana w oparciu o dodatkowe kryteria, specyficzne dla danego obszaru (poziomu lo-

kalnego).

Metodyka ta, bazująca na podstawowej metodzie opracowanej w Niemczech przez land

Brandenburgii, a następnie rozszerzonej przez landy Saksonii i Nadrenii-Westfalii, została

zweryfikowana w kilku miastach europejskich w ramach projektu SWA Tool, w tym także w

Polsce w Krakowie. Badania wg tej metodyki przeprowadzono również we Wrocławiu, stosu-

jąc jej pewną modyfikację, pozwalającą na uszczegółowienie niektórych danych.

W rozdziale 7 zostanie przedstawiona metodyka zalecana do stosowania w warunkach

polskich, oparta na metodzie SWA Tool, z pokazaniem różnych dodatkowych aspektów jej

zastosowania w szczególnych, lokalnych warunkach dla uzyskania dodatkowych informacji,

zależnych od celu prowadzenia badań.

7. Szczegółowe przedstawienie proponowanej metodyki prowadzenia

badań odpadów komunalnych w Polsce

7.1. Podstawowe

założenia

Badaniami będą objęte wszystkie rodzaje odpadów komunalnych wytwarzanych na da-

nym obszarze. Metody poboru prób oraz badań ilościowych i jakościowych poszczególnych

rodzajów odpadów komunalnych są zróżnicowane i dostosowane do częstotliwości wytwarza-

nia, zbierania i odbierania poszczególnych rodzajów odpadów, ich składu i właściwości.

W szczególności można wyróżnić dwie zasadnicze metodyki badania odpadów:

Dla odpadów wytwarzanych codziennie, zbieranych w standardowych pojemnikach

o pojemnościach 0,11; 0,12; 0,24; 1,1 oraz 2,2 m

i regularnie z nich odbieranych zgodnie

z ustalonym harmonogramem (na ogół nie rzadziej niż raz w tygodniu). Są to surowe

zmieszane odpady komunalne (całkowita masa odpadów) w obszarach, w których nie

wprowadzono jeszcze selektywnego zbierania wybranych odpadów lub tzw. pozostałe

(zmieszane) odpady komunalne, a więc takie, które pozostały po wydzieleniu przez

mieszkańców czystych frakcji i skierowanych przez nich do odrębnych pojemników do

selektywnego zbierania. Odpady te są wytwarzane głównie w gospodarstwach domo-

wych, a także w obiektach użyteczności publicznej (odpady z biur, szkół, urzędów),

obiektach handlowych (drobne odpady opakowaniowe i odpady sprzedawanych produk-

tów, które nie są zbierane selektywnie, gdyż są np. zanieczyszczone produktami), zakła-

dach przemysłowych (biura, obiekty socjalne).

Dla odpadów wytwarzanych, zbieranych i odbieranych nieregularnie i selektywnie, np.

odpadów wielkogabarytowych, z terenów zielonych, gruzu budowlanego, surowców

wtórnych i odpadów opakowaniowych, itp. Odpady te zbierane są w odrębnych pojemni-

kach lub bez pojemników, np. wystawiane w określonych dniach do odbioru przez służby

komunalne. Odpady te są wywożone wówczas, kiedy zapełnią się pojemniki do ich zbie-

rania, a więc zostanie zebrana odpowiednia ilość odpadów do ekonomicznego transportu

itp. Tu poszczególne rodzaje odpadów są dość jednorodne pod względem wymiarowym

i materiałowym. Odpady te z reguły mają duże wymiary i luźną strukturę.

W zasadzie, tylko badania pierwszej grupy odpadów stwarzają pewne problemy meto-

dyczne i wymagają standaryzowanej procedury i metodyki, w drugim przypadku jest więcej

swobody w planowaniu i przeprowadzeniu badań.

Zasadnicza część proponowanej metodyki dotyczy badania odpadów wytwarzanych regu-

larnie, jednak w drugiej części podane zostaną także zalecenia do badania drugiej grupy odpa-

dów.

7.2. Badania odpadów wytwarzanych regularnie

7.2.1. Ogólne informacje o obszarze badań oraz jego stratyfikacja

Zakłada się, że dla uzyskania dobrej dokładności wyników badań, cała badana populacja –

odpady wytwarzane na danym obszarze - zostanie podzielona na subpopulacje (warstwy), w

których wytwarzane będą odpady o bardziej jednorodnej strukturze.

Jako podstawowe kryterium stratyfikacji zaleca się przyjęcie struktury zabudowy miesz-

kaniowej danego podobszaru, wydzielonego z całego obszaru badań.

W Polsce, w dużych miastach, przyjmuje się na ogół trzy zasadnicze typy struktur zabu-

dowy mieszkaniowej (zwane też środowiskami miejskimi):

zabudowę wielorodzinną, wielokondygnacyjną, o pełnym wyposażeniu w urządzenia

infrastrukturalne, z centralnym ogrzewaniem z lokalnych lub centralnych kotłowni i cie-

płowni (środowisko I),

zabudowę wielorodzinną, starszą, z reguły zlokalizowaną w centralnych częściach miast,

z mieszanym systemem ogrzewania, od indywidualnego (piece domowe, etażowe c.o.) do

centralnego, zróżnicowanym wyposażeniem z urządzenia infrastrukturalne, znaczną licz-

bą sklepów, obiektów gastronomii itp. (środowisko II)

zabudowę jednorodzinną, niską, peryferyjną, z ogrodami przydomowymi, mieszanym

systemem zaopatrzenia w ciepło, jednak z przewagą indywidualnego ogrzewania z wyko-

rzystaniem paliwa stałego (drewno, węgiel, koks), gazowego i olejowego (środowisko

III).

W ramach tych 3 podstawowych środowisk można wyróżnić jeszcze specyficzne obszary,

różniące od pozostałych szczególnym cechami, co może uzasadniać ich wydzielenie jako od-

rębnych środowisk. Wydzielenie to może być uzasadnione znacznym (np. 10 %-owym) udzia-

łem danej struktury (podpopulacji) w ogólnej populacji.

Przykładowo, odrębnym środowiskiem może być wydzielony ze środowiska II obszar sta-

rej zabudowy w miastach, w której ogrzewanie jest wyłącznie indywidualne przy użyciu kok-

su i węgla, a zamieszkała lokalna społeczność charakteryzuje się bardzo niskim statusem spo-

łecznym.

W przypadku środowiska III, specyficzny może być obszar domów jednorodzinnych z du-

żymi działkami (np. 1000 m

), których mieszkańcy praktykują. powszechnie kompostowanie

odpadów kuchennych i ogrodowych lub ogrzewają domy wyłącznie gazem i/lub olejem.

7.2.2. Badania ilości wytwarzanych odpadów

Badania ilości odpadów wytwarzanych na danym obszarze powinny być zasadniczo opar-

te na danych z istniejącego systemu monitoringu ilości odpadów dostarczanych do instalacji

odzysku i unieszkodliwiania odpadów, tj. składowiska, sortownia, kompostownia itp. Pomiary

powinny być prowadzone równolegle w dwóch kierunkach, w celu określenia:

całkowitej masy odpadów wytwarzanych na danym obszarze,

ilości odpadów wytwarzanych w poszczególnych specyficznych środowiskach (typach

struktury zabudowy).

Pomiary całkowitej masy odpadów

Najbardziej miarodajne dane do określenia całkowitej masy odpadów komunalnych, po-

wstających na danym obszarze, można uzyskać z systemu monitoringu odpadów dostarcza-

nych do funkcjonującego na danym obszarze zakładu odzysku lub unieszkodliwiania odpadów

komunalnych. Zakłady te są wyposażone w wagi samochodowe, obsługiwane przez system

automatycznej rejestracji wyników pomiarów, zapisujący m.in. następujące dane:

nr rejestracji pojazdu,

rodzaj dostarczonych odpadów,

masę dostarczonych odpadów,

czas ważenia pojazdu.

Zgromadzone dane pozwalają ustalić masę wszystkich odpadów, w tym komunalnych,

dostarczanych do danego zakładu w określonym czasie.

Na podstawie tych danych można określić całkowite i jednostkowe ilości odpadów komu-

nalnych (ewentualnie z podziałem na rodzaje) dostarczanych w okresie roku, z określonego

obszaru, zamieszkiwanego przez określoną liczbę mieszkańców.

Należy jednak zdać sobie sprawę z trudności w jednoznacznej interpretacji wyników tych

pomiarów, zwłaszcza w dużych miastach. Gospodarka odpadami komunalnymi ma aktualnie

charakter gospodarki rynkowej, w której uczestniczy wiele podmiotów gospodarczych, posia-

dających zezwolenia na odbieranie odpadów komunalnych z tego samego terenu (gminy wiej-

skiej, miejskiej). Odpady dostarczane do danej instalacji mogą pochodzić z różnych obszarów,

nie tylko z obszaru objętego badaniami, a odpady z obszaru jednostki, objętej badaniami, mo-

gą być przewożone do innej instalacji, zlokalizowanej poza obszarem badań. Tym samym

samochodem mogą być dostarczane odpady z różnych obszarów, w tym również nie objętych

badaniami. Ze względów marketingowych, przedsiębiorcy odbierający odpady komunalne nie

zawsze są skłonni udostępnić dane dotyczące odbieranych przez nich odpadów, liczby obsłu-

giwanych mieszkańców, adresów itp. Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości nałożyła na

przedsiębiorców obowiązek informowania wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o zawar-

tych przez nich umowach na odbieranie odpadów, co może ułatwić identyfikację liczby

mieszkańców, od których odpady dostarczane są do danej instalacji.

Bez ścisłej współpracy jednostki przeprowadzającej badania z gminą i przedsiębiorcami

nie będzie możliwe ustalenie jednostkowych wskaźników wytwarzania odpadów.

Pojazdy odbierające odpady z terenu jednostek osadniczych można podzielić na trzy gru-

py: bezpylne, kontenerowce i inne.

Pojazdy bezpylne o pojemności 14, 16, 18 m

obsługują zwykle określony rejon miasta.

Przeznaczone są do opróżniania pojemników o objętości 110 i 1100 dm

. Wg danych pomia-

rowych z Wrocławia, samochody te przewożą od ok. 3,5 do ponad 10 Mg odpadów w jednym

kursie. Zakładając, że:

pojazd obsługuje pojemniki 1100 dm

liczba pojemników w jednym punkcie wynosi średnio 5 szt.,

stopień wypełnienia pojemnika w momencie opróżnienia 80 %,

gęstość odpadów w pojemniku 0,103 Mg/m

otrzymamy ilość odpadów z jednego punktu na poziomie 0,5 Mg.

Wynika stąd, że pojazd o ładowności 10 Mg, może obsłużyć podczas jednego kursu do 20

punktów w rejonie. Tak, więc odpady odebrane podczas jednego kursu pojazdu pochodzą z

wielu punktów, mogących znacznie różnić się pomiędzy sobą typem zabudowy. Odpady w

pojazdach bezpylnych są mniej lub bardziej wymieszane. Jest to korzystne w aspekcie poboru

prób (pozwala pobrać próbę reprezentatywną dla całej masy odpadów przewożonych danym

kursem), lecz niekorzystne w przypadku badań materiałowych odpadów (trudności z rozdzia-

łem frakcji) i badań właściwości fizyko-chemicznych poszczególnych frakcji odpadów (prze-

mieszczanie się wilgotności i zanieczyszczeń pomiędzy frakcjami odpadów). Pojazdy bezpyl-

ne obsługują zwykle tereny I i III środowiska. Poprzez odpowiednie wytypowanie rejonów

miast, z których będą pobierane odpady do badań, możliwe jest otrzymanie prób reprezenta-

tywnych dla jednego, założonego typu zabudowy.

Pojazdy przewożące kontenery o pojemności 8, 10 i 16 m

nie obsługują ściśle określo-

nych rejonów miasta. Przewożą kontenery zawierające odpady komunalne pochodzące z róż-

nych typów zabudowy, odpady komunalne z obiektów infrastruktury oraz odpady poproduk-

cyjne (z działalności gospodarczej). Zaletą tego sposobu zbierania odpadów, w aspekcie pobo-

ru prób, jest możliwość ścisłego określenia punktu w mieście, z którego odpady pochodzą.

Odpady w kontenerach są w niewielkim stopniu wymieszane. Jest to niekorzystne w aspekcie

poboru prób (trudność poboru reprezentatywnej próby z całej masy odpadów przewożonych

danym kursem), lecz korzystne w przypadku badań materiałowych odpadów i badań właści-

wości fizyko-chemicznych poszczególnych frakcji odpadów (łatwy rozdział frakcji).

Pozostałe pojazdy (małe samochody dostawcze, wywrotki, naczepy samochodowe) wyko-

rzystywane są do obsługi zleceń doraźnych oraz wywozu odpadów z oczyszczania ulic.

Badanie ilości odpadów komunalnych powstających w środowiskach

Możliwych jest kilka wariantowych procedur przeprowadzenia bardziej szczegółowych

badań ilości odpadów wytwarzanych w poszczególnych środowiskach.

Najbardziej szczegółowe i pełne dane można uzyskać przez uzupełnienie systemu automa-

tycznej rejestracji danych z wagi samochodowej w zakładzie przetwarzania odpadów o dane

dotyczące rejonu miasta, z którego dowożone są odpady komunalne każdym samochodem. W

praktyce mogłoby to być realizowane przez rozszerzenie automatycznej rejestracji na wadze o

w/w dane lub, po uzgodnieniach z przedsiębiorstwami dowożącymi odpady, przez wprowa-

dzenie kart dostaw odpadów. Do wypełnienia kart (której propozycję zawiera rys. 9) zobowią-

zani byliby kierowcy pojazdów w momencie dostarczenia odpadów do zakładu przetwarzania,

na składowisko itp.

W celu uzyskania szczegółowych danych dotyczących ilości odpadów wywożonych z po-

szczególnych środowisk, uzyskane dane należy porównać z mapą prezentującą rozmieszczenie

lub udziały poszczególnych środowisk na danym obszarze.

Inny sposób uzyskania danych dotyczących ilości odpadów wytwarzanych w poszczegól-

nych środowiskach polega na wytypowaniu w ramach każdego środowiska stałych reprezenta-

tywnych tras odbierania odpadów, dla których prowadzono by szczegółową rejestrację da-

nych. Ważąc każdy transport odpadów z wytypowanej trasy na wadze samochodowej uzyska

się dla okresu całego roku łączną masę wytwarzanych odpadów, która podzielona przez liczbę

mieszkańców obsługiwanych na danej trasie, pozwoli na obliczenie jednostkowej ilości wy-

twarzanych odpadów w każdym środowisku.

KARTA DOSTAWY ODPADÓW

wypełnia dowożący

numer pojazdu

przedsiębior-

data

typ pojazdu

BPU

BPM

typ odpadów

rejon miasta

lub branża

opis rejonu

B S J

wypełnia obsługa programu badawczego w dniu poboru prób

numer próby

BPU – pojazd bezpylny uniwersalny, BPM – pojazd bezpylny na pojemniki 110 l, K – kontener na odpady.

OK – odpady komunalne domowe, OI – odpady komunalne z obiektów infrastrukturalnych (z usług, han-

dlu), I – inne.

miejsce odbioru odpadów: ulica, dzielnica lub np. sklep, biurowiec, zakład szewski.

B – zabudowa nowoczesna (bloki), S – zabudowa śródmiejska (stara), J – zabudowa jednorodzinna

numer próby pobranej do badań (data badań / kolejna próba danego dnia)

Rys. 9. Propozycja karty dostawy odpadów

W dużych miastach, należałoby wytypować po dwie trasy, reprezentatywne dla danego

środowiska, co pozwoli na uśrednienie wyników pomiarów.

W mniejszych miastach, mogą wystąpić trudności z wyznaczeniem jednorodnych obsza-

rów reprezentatywnych dla określonych środowisk miejskich, które mogą być obsługiwane w

ramach jednej pełnego cyklu odbierania odpadów przez jeden samochód. W tym przypadku

należałoby wprowadzić inny sposób pomiaru, oparty na ważeniu wyznaczonych pojemników

z odpadami w określonych środowiskach. Wyniki takich pomiarów, prowadzonych np. przez

1 tydzień w miesiącu, przedstawione w postaci jednostkowych ilości odpadów wytwarzanych

przez jednego mieszkańca, należałoby następnie ekstrapolować na okres całego roku dla po-

szczególnych środowisk, jak i dla całego miasta, jako średnie ważone.

Uzupełniające badania objętości i gęstości nasypowej odpadów ze środowisk

Uzasadnione jest przeprowadzenie dodatkowych badań objętości odpadów zbieranych w

pojemnikach w poszczególnych środowiskach miejskich. Badania te powinny być powiązane

z poborem prób do analiz materiałowych. Badania te wymagają innej metodyki w środowi-

skach I i III oraz w środowisku II. W środowisku I odpady zbierane są w pojemnikach 1100

, 240 dm

, 120 dm

i 110 dm

(w komorach zsypowych), w środowisku III w pojemnikach

110 dm

lub 120 dm

, a w środowisku II w kontenerach 7-10 m

oraz w standardowych po-

jemnikach 1100 dm

, 120 dm

i 110 dm

W przypadku środowisk I i III, po wytypowaniu określonych tras odbierania odpadów

przez samochody bezpylne, reprezentatywnych dla tych środowisk, w każdym kursie w dniu

pomiarowym uczestniczyć powinien członek grupy pomiarowej, który określać będzie obję-

tość odpadów zebranych w każdym pojemniku (na podstawie oceny wizualnej lub pomiaru

stopnia jego wypełnienia odpadami). Sumaryczna objętość odpadów w pojemnikach oraz ma-

sa tych odpadów stanowić będą podstawę do obliczenia gęstości nasypowej odpadów w po-

jemnikach i stopnia zagęszczenia odpadów w czasie transportu w samochodzie bezpylnym.

W środowisku II możliwy jest zarówno wyżej opisany sposób postępowania, jak i bezpo-

średni pomiar objętości i masy odpadów w kontenerze dostarczonym do zakładu przetwarza-

nia odpadów, na składowisko itp.

7.2.3. Miejsca poboru prób do badania składu odpadów z poszczególnych środowisk

Zależnie od celu prowadzonych badań, odpady mogą być pobierane albo bezpośrednio

z pojemników, w których są zbierane, albo z samochodów dostarczających odpady do zakładu

przetwarzania lub na składowisko.

Gdy celem badań jest dostarczenie informacji o składzie ziarnowym i materiałowym od-

padów w ramach:

ogólnego monitoringu ilości i jakości odpadów,

tworzenia ogólnej bazy danych o odpadach wytwarzanych,

opracowywania planów gospodarki odpadami dla określonego obszaru,

wówczas zmieszane odpady komunalne (pozostałe) powinny być pobierane z zewnętrz-

nych pojemników, w których są zbierane na terenie posesji.

Odpady te są w stanie zbliżonym do pierwotnego w miejscu wytworzenia (w gospodar-

stwie domowym lub obiekcie infrastruktury), stosunkowo nieznacznie wymieszane ze sobą,

względnie łatwo jest je przesiać i posortować. Można stosunkowo łatwo rozdzielić poszcze-

gólne rodzaje odpadów i określić potencjał odpadów surowcowych i opakowaniowych, które

należy wydzielić z odpadów poprzez intensyfikację selektywnego zbierania w miejscu wytwo-

rzenia.

Jeśli natomiast celem badań jest dostarczenie konkretnych i szczegółowych informacji dla

potrzeb projektowania instalacji przetwarzania odpadów, np. zakładu mechaniczno-

biologicznego przetwarzania odpadów, obejmującego linie technologiczne sortowania odpa-

dów zmieszanych, biologicznego przetwarzania frakcji średniej i produkcji paliwa zastępcze-

go z frakcji grubej, wówczas bardziej przydatne dane dotyczące składu i właściwości poszcze-

gólnych frakcji uzyska się w wyniku przesiewania i sortowania zmieszanych odpadów, po-

branych z samochodów odbierających odpady z pojemników do ich zbierania. Odpady te

są mieszaniną różnych materiałów z różnych pojemników i miejsc, w takim stanie, w jakim

będą w przyszłości dostarczane do projektowanej instalacji.

Na podstawie wyników tych badań można bardziej wiarygodnie ocenić ilość i jakość su-

rowców, które będą sortowane z odpadów, ich przydatność do recyklingu i innych form odzy-

sku, spodziewaną jakość kompostu i stabilizatu, a także paliwa zastępczego z odpadów.

Próby odpadów zarówno z pojemników, jak i z samochodów, będą pobierane z tych sa-

mych wytypowanych środowisk i tras odbierania odpadów w środowiskach, w których będą

badane ilości wytwarzanych odpadów.

Zebranie szczegółowych danych na temat składu materiałowego odpadów w różnych śro-

dowiskach wymaga wytypowania w mieście rejonów, których przypisanie do jednego z trzech

środowisk będzie jednoznaczne ze względu jednorodny charakter zabudowy i brak (znikomy

udział) zabudowy typowej dla innych środowisk. Pobór prób odbywać się będzie z odpadów

wytwarzanych i zbieranych w takich rejonach. Z analizy pracy przedsiębiorstw wywozowych

w miastach wynika, że możliwe jest na ogół precyzyjne ustalenie samochodów obsługujących

te rejony miasta. Ze względu na zmieniającą się konfigurację rynku usług wywozowych i

zmiany samochodów (unowocześnianie parku samochodowego), szczegóły dotyczące wyboru

konkretnych rejonów gromadzenia odpadów należy uzgodnić bezpośrednio w okresie poprze-

dzającym rozpoczęcie badań.

Przy doborze rejonów miasta należy kierować się także kryterium wielkości terenu tj.,

wybierać duże skupiska zabudowy wybranego typu, zapewniające wystarczającą ilość odpa-

dów do zapełnienia pojazdu – uniknie się w ten sposób mieszania wytypowanych odpadów z

odpadami z innych rejonów.

Proponuje się następujący sposób uzyskiwania podstawowych prób do badań:

prowadzący badania określają rejony miasta interesujące pod względem typu zabudowy

w okresie badań (należy wybrać kilka rejonów z każdego środowiska – w ten sposób, nie

zakłócając pracy przewoźnika, uzyska się próbę do badań z każdego środowiska),

współpracujące przedsiębiorstwa wskazują pojazdy obsługujące wybrane rejony,

próby pobierane są podczas wyładunku samochodu, po zważeniu jego ładunku na wadze

samochodowej na składowisku (w stacji przeładunkowej).

Zaproponowana metodyka poboru prób w minimalny sposób zakłóci pracę przedsię-

biorstw (ewentualna konieczność wypełniania kart dostaw odpadów przez kierowców), przy

wykorzystaniu przyjętych przez nie schematów organizacyjnych.

W celu pozyskania dokładniejszych danych na temat struktury odpadów powstających w

określonych środowiskach miejskich należałoby wprowadzić inny rozszerzony wariant zbie-

rania danych. Pojazdowi obsługującemu wytypowany rejon miasta w dniu pomiarowym towa-

rzyszyć będzie osoba z zespołu badawczego, której zadaniem będzie zebranych danych, przy-

najmniej w zakresie:

dokładne określenie rejonu poboru prób, w tym rodzaju zabudowy otaczającej każdy

punkt, w którym znajdują się pojemniki (typ zabudowy, rodzaj usług oraz handlu),

opis każdego miejsca (liczba i typ pojemników),

ocena wizualna zgromadzonych odpadów (rodzaj odpadów – komunalne czy podobne,

stopień wypełnienia pojemników),

ustalenie czasu poprzedniego wywozu odpadów z punktu,

określenie liczby mieszkańców zamieszkałych w rejonie objętym badaniami.

Uzyska się w ten sposób szczegółowe dane o miejscu powstania badanych odpadów.

Zgromadzone dane pozwolą dokładnie określić zależność pomiędzy strukturą odpadów a

strukturą zabudowy. Pobór prób i określenie ilości odpadów odbywać się będzie na składowi-

sku.

7.2.4. Liczba i masa prób odpadów

Skład materiałowy (morfologiczny) odpadów cechuje szczególnie duża niejednorodność,

której wpływ na jakość uzyskanych wyników badań można zmniejszyć poprzez właściwy spo-

sób poboru oraz odpowiednio dużą liczbę i masę próby pobranej do analizy. Przedstawiona

metodyka dotyczy w szczególności poboru prób odpadów mieszanych (niejednorodnych), tj.

odpadów komunalnych (domowych, z obiektów użyteczności publicznej oraz z handlu) zbie-

ranych w pojemnikach i kontenerach.

Masa próby

Teoretyczne uzasadnienie wymaganej liczebności i masy prób odpadów poddawanych

analizie materiałowej opracowane zostało przez Klee i Carruth [10]. Stwierdzili oni, na pod-

stawie analizy prób odpadów o różnych masach, że wzrost masy próby odpadów powyżej 100

kg nie powoduje wzrostu dokładności otrzymanych wyników. W opracowaniach statystycz-

nych innych autorów [11] oraz w metodyce SWA Tool [75] również wskazano na masę próby

odpadów 100 kg, jako wystarczającą dla uzyskania żądanej dokładności wyników. W bada-

niach prowadzonych we Wrocławiu w latach 2004/05 pobierano próby o objętości ok. 1 m

masie ok. 100 kg.

Biorąc pod uwagę dwa możliwe miejsca poboru prób, tj. pojemniki na trasie odbierania

odpadów lub ładunek samochodu wypełnionego odpadami, zaleca się następujące wielkości

prób jednostkowych:

pobór z pojemników – objętość pojemnika 1,1 m

lub równoważnej liczby mniejszych

pojemników, np. 10 pojemników 0,11 m

, 9 pojemników 0,12 m

, lub 5 pojemników 0,24

pobór z samochodów – masa odpadów min. 100 kg.

W przypadku poboru odpadów z samochodów obsługujących określone rejony (środowi-

ska) miasta proponuje się, aby jedna próba jednostkowa odpadów (o masie ok. 100 kg) pobra-

na była z dwóch (2 x 50 kg) lub trzech (3 x 35 kg) samochodów. Umożliwi to uśrednienie

składu odpadów w jednostkowej próbie (w obrębie danego środowiska miejskiego).

Liczba prób

Sposób obliczenia wymaganej liczby prób do analizy materiałowej odpadów został

przedstawiony na podstawie analiz zawartych m.in. w literaturze niemieckiej [17] oraz amery-

kańskiej [11, 14]:

Do wyznaczenia niezbędnej liczby prób stosuje się wyrażenie na współczynnik zmienno-

ści średniej zawartości danego składnika w masie odpadów, określony przez stosunek odchy-

lenia standardowego udziału (zawartości w odpadach) danego składnika odpadów do średniej

wartości tego udziału:

śr

(1)

gdzie:
s

- odchylenie standardowe udziału (zawartości) danego składnika odpadów komunalnych;

śr

- średni udział tego składnika.

Po podstawieniu do wzoru wymaganej liczby prób oraz liczebności populacji, na którą

transformowane będą wnioski ze statystycznej analizy pobranych prób (całkowita masa odpa-

dów komunalnych), powyższy wzór przyjmuje postać:

−

(2)

gdzie:
n   - liczba prób;
N   - całkowita masa odpadów komunalnych wyrażona w jednostkach masy jednej próby (100

kg);

v - współczynnik zmienności odchylenia standardowego (stosunek odchylenia standardo-

wego n-pomiarów udziału analizowanego składnika odpadów do średniego udziału)

śr

(3)

gdzie:
s

- odchylenie standardowe udziału danego składnika morfologicznego odpadów komunal-

nych w n próbach odpadów;

śr

- średni udział tego składnika.

Po przekształceniach otrzymuje się wyrażenie na wymaganą liczbę prób:

(4)

Wyrażenie to można uprościć zakładając, że liczba prób jest niewielka w stosunku do cał-

kowitej populacji odpadów wytwarzanych na danym obszarze (n/N < 0,05), do następującej

postaci:















(5)

Ponieważ wyliczone wartości współczynników zmienności obarczone są błędem staty-

stycznym, należy przyjąć wymagany poziom ufności wyników i jako ostateczną liczbę prób

podać wartość największą wartość z przedziału wartości liczby prób dla danego poziomu uf-

ności.

Na tym etapie należy też założyć pożądaną czułość (dokładność) ostatecznego oszacowa-

nia średniego udziału danego typu odpadów w masie całkowitej. Czułość (oznaczona symbo-

lem e) wyrażona jest w wartościach procentowych i oznacza dopuszczalny błąd oszacowania

udziału danego typu odpadów.

Po uwzględnieniu powyższych założeń wzór (5) przyjmuje postać:

( )

⋅

(6)

gdzie:
z - normalne odchylenie standardowe wyznaczone dla wymaganego poziomu ufności (

) z

tablic statystycznych rozkładu normalnego:

dla

= 95 %, z = 1,96

dla

= 90 %, z = 1,645.

Ponieważ spełnione jest założenie n/N < 0,05, równanie [6] można ostatecznie uprościć do

postaci:













⋅

(7)

Jak wynika ze równania (7), wymagana liczba prób zależy proporcjonalnie od kwadratu

współczynnika zmienności oraz odwrotnie proporcjonalnie od kwadratu założonej czułości

wyników.

Na podstawie równania (7) można obliczyć wymaganą liczbę prób dla określenia zawarto-

ści poszczególnych składników materiałowych (morfologicznych) odpadów komunalnych

(przy założonej czułości i poziomie ufności). Wymaga to jednak znajomości współczynnika

zmienności ν (def. [3]), czyli stosunku odchylenia standardowego serii pomiarów udziału da-

nego odpadu do średniej wartości tego udziału, co nie jest możliwe bez wykonania wcześniej-

szych pomiarów próbnych. Do tego celu można wykorzystać też dostępne dane z wcześniej-

szych pomiarów.

W tabelach 26 i 27 przedstawiono przykładowe wyniki obliczeń niezbędnej liczby prób w

oparciu o badania składu materiałowego odpadów komunalnych z Wrocławia w latach 1992 -

95, na podstawie równania (7).

Tabela 26. Określenie niezbędnej liczby prób do badań składu materiałowego odpadów (w

oparciu o dane dla odpadów komunalnych z Wrocławia, dla rejonów o nowej za-
budowie jednorodzinnej, frakcja 40 - 100 mm (lata1992-95)

Wyszczególnienie Organ.

kuch.

Papier Szkło Tworz.

szt.

Teksty-

lia

Metale Pozost.

organ.

Pozost.

nieorgan.

Liczba prób bada-
nych w latach 92-95

8 8 8 8 8 8 7 8

Średni udział w od-
padach, X

śr

9.81 5.21 3.06 3.27 1.41

1.19 0.67 1.28

Odchylenie standar-
dowe, s

6.12

1.93

1.22 2.87 1.14 0.93 0.27 1.39

Współczynnik
zmienności, v

0.62 0.37 0.40 0.88 0.81 0.78 0.41

1.08

Wymagana liczba prób, n
dla

= 95 % i

e = 10 %,

150 53 61 296 249 235 65 451

dla

= 95 % i

e = 20 %,

15 74 62 59 16

113

dla

= 90 % i

e = 10 %,

106 37 44 210

177

167 46 320

dla

= 90 % i

e = 15 %,

19 93 79 74 21

142

dla

= 90 % i

e = 20 %, n

27 9 11 53 44 42 12 80

Tabela 27. Określenie niezbędnej liczby prób do badań składu materiałowego odpadów (w

oparciu o dane dla odpadów komunalnych z Wrocławia, dla rejonów o nowej za-
budowie jednorodzinnej, frakcja > 100 mm (lata1993-94)

Wyszczególnienie

Organ.

Kuch.

Papier Szkło

Tworz.

szt.

Teksty-

lia

Metale

Pozost.

organ.

Pozost.

nieorgan.

Ilość prób badanych
w latach 92-95

8 7 8 7 6 7 8 8

Średni udział w od-
padach, X

śr

3.28 6.56 1.26 4.57 3.27 1.06 0.59 1.36

Odchylenie standar-
dowe, s

1.98 2.21 0.76 1.97

1.60 0.70 0.49 2.17

Współczynnik
zmienności, v

0.60 0.34 0.61 0.43 0.49 0.66 0.83 1.60

Wymagana liczba prób, n
dla

= 95 % i

e = 10 %,

140 44 142 72 92 166 262 980

dla

= 95 % i

e = 20 %,

11 36 18 23 41 66 245

dla

= 90 % i

e = 10 %,

99 31

101

51 65 117

186 694

dla

= 90 % i

e = 15 %,

14 45 23 29 52 83 309

dla

= 90 % i

e = 20 %, n

25 8 25 13

16 29 47 174

W tabelach 26 i 27 przedstawiono dane obliczone na podstawie 8 prób odpadów. Dane do-

tyczą jednego typu zabudowy oraz jednej frakcji odpadów, co sugeruje, że analizowane próby

powinny mieć dość zbliżoną strukturę składu materiałowego. Jednak obliczone współczynniki

zmienności charakteryzuje dość duży zakres wartości od 0,37; 0,40 i 0,41 (odpowiednio dla

udziałów papieru, szkła i frakcji pozostałej organicznej) do 1,08 (dla frakcji pozostałej nie-

organicznej). Oznacza to, że spośród wyróżnionych grup materiałowych udziały papieru, szkła

i frakcji pozostałej organicznej w poszczególnych próbach były najbardziej zbliżone do siebie,

natomiast zawartości frakcji pozostałej nieorganicznej wykazywały największą zmienność.

Obliczone współczynniki zmienności dla wszystkich grup odpadów mają wartości wyższe niż

należałoby się tego spodziewać dla tak stosunkowo jednorodnych prób odpadów pobranych z

jednego środowiska. Wynika to ze zbyt małej liczby prób pobranych do analizy. Większa licz-

ba prób pozwoliłaby bardziej precyzyjnie określić średnie udziały procentowe poszczególnych

grup materiałowych, jak również obniżyć wartość odchylenia standardowego (i współczynni-

ka zmienności).

Dlatego też wyliczone w oparciu o tak niewielką ilość danych wymagane liczby prób do

analizy są zawyżone.

Zakresy wymaganych liczb prób dla poszczególnych frakcji, dla danych przedstawionych

w tabelach 26 i 27 kształtują się następująco:

dla rejonów o nowej zabudowie jednorodzinnej, frakcja 40 – 100 mm:

dla poziomu ufności

= 95 % i założonej czułości: e = 10 %:

53 próby

(dla papieru) – 451 próby (dla pozostałych nieorganicznych);

dla poziomu ufności

= 90 % i założonej czułości: e = 20 %:

9 prób

(dla papieru) – 80 prób (dla pozostałych nieorganicznych);

dla rejonów o nowej zabudowie jednorodzinnej, frakcja > 100 mm.

dla poziomu ufności

= 95 % i założonej czułości: e = 10 %:

44 próby

(dla papieru) – 980 próby (dla pozostałych nieorganicznych)

dla poziomu ufności

= 90 % i założonej czułości: e = 20 %:

8 prób

(dla papieru) – 174 prób (dla pozostałych nieorganicznych).

Ponieważ wyliczone w oparciu o dane wrocławskie wymagane liczby prób są duże i nie

gwarantują zbyt wysokiej dokładności wyników, wykorzystano do obliczeń dane o składzie

materiałowym odpadów komunalnych z badań niemieckich [17]. Podstawową zaletą tych da-

nych jest znacznie wyższa liczba prób (57 prób), co pozwala uzyskać dokładniejsze oszaco-

wanie obliczanych parametrów oraz mniejsze wartości współczynników zmienności.

W tabeli 28 przedstawiono współczynniki zmienności dla poszczególnych grup materia-

łowych odpadów. Odpady te są średnimi dla całych miast, a nie jak poprzednio w przypadku

Wrocławia dla jednego środowiska i jednej frakcji, a jednak wyliczone dla nich współczynniki

zmienności mają wartości porównywalne lub niższe niż dla danych polskich.

Najbardziej stałe zawartości w analizowanych próbach odpadów wykazywały: papier,

tworzywa sztuczne, odpady organiczne kuchenne i metale.

Zakresy wymaganych liczb prób dla poszczególnych grup odpadów dla danych niemiec-

kich kształtują się następująco:

Dla danych z tabeli 28 (odpady komunalne z Dortmundu, 1994 r.).

dla poziomu ufności

= 95 % i założonej czułości: e = 10 %:

44 próby

(dla papieru) – 265 prób (dla frakcji drobnej);

dla poziomu ufności

= 90 % i założonej czułości: e = 20 %:

8 prób

(dla papieru) – 47 prób (dla frakcji drobnej);

Tabela 28. Określenie niezbędnej liczby prób do badań składu materiałowego odpadów (w

oparciu o dane niemieckie dla odpadów komunalnych z Dortmundu (rok 1994)
dla n=57 prób odpadów [17]

Wyszczególnienie

Organ.

kuch.

Papier Szkło

Tworzy-

wa szt.

Metale Pozostałe

Fr. drob-

Współczynnik
zmienności, v

0.40 0.34 0.68 0.35 0.40 0.62 0.83

dla

= 95 % i

e = 10 %,

62 44 178 47 62 148 265

dla

= 95 % i

e = 20 %,

11 44 12

15 37 66

dla

= 90 % i

e = 10 %,

44 32 126 33 44 105

188

dla

= 90 % i

e = 15 %,

14 56 15

19 47 83

dla

= 90 % i

e = 20 %, n

11 8 32 8 11 26 47

Po przeanalizowaniu wyników w/w obliczeń dla Wrocławia, przyjęto wstępnie, że do ana-

lizy materiałowej odpadów należy pobrać po18 prób odpadów (każda o masie 100 kg) z każ-

dego środowiska miejskiego. W ten sposób, w ciągu roku przeanalizowane zostaną 54 próby

odpadów. Jak opisano w poprzednim punkcie, dla otrzymania lepszego uśrednienia próby,

proponuje się pobierać odpady z dwóch (2 x 50 kg) lub trzech (3 x 35 kg) pojazdów z danego

środowiska miejskiego.

Korzystając z danych niemieckich, można obliczyć szacunkowe dokładności, z jakimi

określone będą udziały poszczególnych grup materiałowych odpadów dla tej liczby prób. Na-

leży jednak podkreślić, że ponieważ wykorzystane do obliczeń dane niemieckie dotyczą odpa-

dów z całego miasta i wszystkich frakcji (wielkości) odpadów, natomiast w planowanych ba-

daniach poddawane analizie odpady będą wcześniej podzielone w analizie sitowej na frakcje,

wyniki uzyskane w planowanych badaniach odpadów komunalnych powinny być znacznie

precyzyjniejsze. Szczególnie, w przypadku wyników dla środowisk miejskich, otrzymane da-

ne powinny być dużo bardziej dokładne niż to wynika z tabeli 29 (bardziej jednolite próby).

Przyjęty do obliczeń poziom ufności:

= 90 % oznacza, ze należy się spodziewać, że w 90

% przypadków losowo wybrana próba odpadów będzie miała skład nieodbiegający od wyli-

czonego średniego (z uwzględnieniem założonej czułości - dokładności).

Tabela 29. Spodziewane czułości oszacowania średnich udziałów poszczególnych grup ma-

teriałowych odpadów przy założonych liczbach prób

Spodziewane czułości oszacowania średnich udziałów, %

Wyszczególnienie

Organ.

kuch.

Papier Szkło Tw.

szt. Metale

Pozo-

stałe

Frakcja

drobna

Współczynnik zmienności,

v 0.40 0.34 0.68 0.35 0.40 0.62 0.83

Dla środowisk miejskich (dla

= 90%, n=18 prób)

15,5

13,0 26,0 13,5

15,5 24,0 32,0

Dla całego miasta
(dla

= 90%, n=54 próby)

9,0 7,5 15,0 7,2 9,0 13,5

18,0

Wyznaczona liczba prób n = 18 z każdego środowiska oznacza, że w dwóch porach roku

należy pobierać po 5, a w dwóch pozostałych po 4 próby jednostkowe odpadów z każdego

środowiska.

Metodologia SWA Tool zawiera zalecenie, aby w przypadku, gdy nie dysponuje się

danymi pomiarowymi z poprzednich badań na danym obszarze, przyjąć jako minimalną

liczbę 45 prób odpadów domowych w roku. Wielkość jednej próby powinna wynosić ok.

1 m

(ok. 100 kg). W przypadku 3 środowisk, z każdego środowiska zostanie pobranych

po 15 prób jednostkowych, tj. po 4 w trzech porach roku oraz 3 próby w czwartej porze

roku. Zwiększenie liczby prób do 48, dałoby równe liczby po 4 próby jednostkowe z każ-

dego z trzech środowisk w każdej porze roku.

Wymagany poziom ufności wynosi 95 %, a czułość poniżej 20 % dla wyników badań

zawartości każdej głównej frakcji odpadów.

7.2.5. Badania składu frakcyjnego i surowcowego

Rodzaje frakcji granulometrycznych, na które odpady zostaną podzielone we wstępnej fa-

zie badań, zależą przede wszystkim od celu prowadzenia badań odpadów.

Gdy celem badań jest uzyskanie podstawowej charakterystyki odpadów, wówczas zaleca

się podział odpadów na 4 podstawowe frakcje ziarnowe, tj.;

frakcję drobną < 10 mm,

frakcję średnią 10-40 mm,

frakcję grubą

40-100 mm,

odsiew

100 mm.

Do tej analizy potrzebny jest zestaw trzech sit o prześwitach: 10 mm, 40 mm i 100 mm.

Taki zestaw sit stosowany był w dotychczasowych badaniach odpadów.

Jeżeli głównym celem badań jest uzyskanie danych do projektowania instalacji mecha-

niczno-biologicznego i/lub termicznego przetwarzania odpadów, wówczas zaleca się podział

odpadów na możliwie wiele frakcji o różnym przeznaczeniu. W tabeli 30 przedstawiono różne

wymiary prześwitów sit wraz z wyjaśnieniem przyczyn i celowości ich stosowania w bada-

niach odpadów komunalnych.

Tabela 30. Charakterystyka różnych frakcji granulometrycznych odpadów

Sito

Uzasadnienie stosowania

10 mm

Historycznie przyjęta drobna frakcja odpadów < 10 mm. Jej wydzielanie jest uzasadnio-

ne porównywaniem zmian składu odpadów na przestrzeni czasu.

20 mm

W większości zakładów mechanicznego sortowania zmieszanych odpadów komunalnych

wydzielana jest z odpadów frakcja < 20 mm, jako frakcja o dominującej zawartości

składników nieorganicznych. Zawiera ona wprawdzie nieco więcej składników biolo-

gicznie rozkładalnych niż frakcja < 10 mm, ale w instalacji technicznej praktycznie uza-

sadniona jest eksploatacja sita o prześwitach 20 mm. W sicie 10 mm prześwity są zbyt

drobne i ulegają zatykaniu wilgotnymi odpadami.

40 mm

Historycznie przyjęta granica podziału między frakcją średnią i grubą. Frakcje 10-40 mm

i 20-40 mm zawierają znaczące ilości składników biodegradowalnych. Stosowanie sita

40 mm jest uzasadnione zachowaniem porównywalności wyników obecnych badań z

wynikami badań starszych, co daje możliwość oceny zmian składu odpadów w okresie

długoterminowym.

W niektórych sortowniach, jest to granica podziału odpadów, powyżej której odpady są

poddane sortowaniu ręcznemu, a poniżej usuwane na składowisko jako odpady „nie-

organiczne” na warstwy przykrywające (co jest jednak niezgodne z rzeczywistym skła-

dem tej frakcji).

60 mm

Jedna z dwóch przyjmowanych wariantowych granic podziału odpadów na frakcję do

biologicznej stabilizacji i frakcję do termicznego przekształcania, wydzielania surowców

oraz wytwarzania paliwa zastępczego. Przyjęcie tego sita w badaniach granulometrii

odpadów jest uzasadnione tylko w przypadku badań przedprojektowych dla instalacji

mechanicznego sortowania, w celu optymalnego wyboru prześwitów sit.

80 mm

Druga z przyjmowanych wariantowych granic podziału odpadów na frakcję do biolo-

gicznej stabilizacji i frakcję do termicznego przekształcania, wydzielania surowców oraz

wytwarzania paliwa zastępczego. Przyjęcie tego sita w badaniach granulometrii odpa-

dów jest uzasadnione tylko w przypadku badań przedprojektowych dla instalacji mecha-

nicznego sortowania, w celu optymalnego wyboru prześwitów sit.

100 mm

Historycznie przyjęta granica uziarnienia frakcji grubej. Frakcja > 100 mm zawiera
głównie surowce wtórne, zwłaszcza pochodzenia opakowaniowego, a także odpady

drzewne, gałęzie itp. W większości są to odpady palne o wysokiej kaloryczności i niskiej

wilgotności. Stosowanie sita 100 mm jest uzasadnione zachowaniem porównywalności

wyników obecnych badań z wynikami badań starszych, co daje możliwość oceny zmian

składu odpadów w okresie długoterminowym.

150 mm

Frakcja > 150 mm zawiera głównie palne odpady opakowaniowe, a także odpady drzew-

ne, gałęzie. Stosowanie sita 150 mm w badaniach ma tylko uzasadnienie w przypadku

planowanego sortowania grubych fakcji odpadów w celu ich przeznaczenia do recyklin-

gu.

200 mm

Frakcja > 200 mm zawiera głównie palne odpady opakowaniowe, a także odpady drzew-

ne, gałęzie. Stosowanie sita 150 mm ma tylko uzasadnienie w przypadku planowanego

sortowania grubych fakcji odpadów w celu ich przeznaczenia do recyklingu.

Wydzielone z odpadów frakcje granulometryczne poddaje się dalej badaniom składu ma-

teriałowego. Zalecany zakres badań materiałowych i fizyko-chemicznych poszczególnych

frakcji granulometrycznych zawiera tabela 31.

We frakcji drobnej <10 mm lub < 20 mm bada się na ogół tylko ogólną zawartość skład-

ników biodegradowalnych, a we frakcji średniej 10-40 mm lub 20-40 mm bada się zawartości

głównych frakcji materiałowych.

We frakcjach grubych i odsiewu bada się obligatoryjnie zawartości głównych frakcji ma-

teriałowych oraz opcjonalnie także zawartości podfrakcji (wszystkich z przyjętego katalogu

lub tylko niektórych z nich zależnie od potrzeb i celu badań).

Tabela 31. Zalecany zakres badań poszczególnych frakcji ziarnowych odpadów

Frakcja

Udział

masowy

Skład.
biode-

grad./

pozosta-

łe

Główne

frakcje

materia-

łowe

Pod-

frakcje

materia-

łowe

Wilgot-

ność,

smo,

gęst. na-

sypowa

NPK

Metale

ciężkie,

niebezp.

subst.

organ.

Ciepło

spalania,

chlor,

siarka

< 10 + + + + + +

10-20

+ + + + + +

10-40

+ + + + + +

20-40

+ + + + + +

40-60

+ + + + + + +

60-80

+ + + + + + +

40-80

+ + + + + + +

20-80

+ + + + + + +

40-100

+ + + + +

60-100

+ + + + +

80-100

+ + + + +

> 100

+ + + + +

100-150

+ + + +

100-200

+ + + +

150-200

+ + + +

200

+ + + +

Fr. i

podfr.

materia-

łowe

W tabeli 32 przedstawiono katalog głównych frakcji oraz podfrakcji materiałowych odpa-

dów.

Tabela 32. Katalog frakcji i podfrakcji odpadów komunalnych

Frakcja, pod-

frakcja

Kod Ogólna charakterystyka

Typowe przykłady odpadów

Organika OR1

Odpady kuchen-

ne, stołówkowe

uleg. Biodegra-

dacji

OR1 01

Wszystkie odpady biode-

gradowalne powstające w

kuchniach/stołówkach

Chleb, fusy z kawy, gotowane i surowe odpady

żywnościowe, owoce, jarzyny, mięso, ryby,

pokarm dla zwierząt, torebki herbaty

Odpady z ogro-

dów/parków

uleg. Biodegra-

dacji

OR1 02

Odpady biodegradowalne

powstające w parkach,

ogrodach, parkach i ogro-

dach miejskich oraz przy

kształtowaniu terenu

Kwiaty, trawa, gałęzie, chwasty, owocowe i

warzywne odpady ogrodowe, odpady z przyci-

nania drzew

Inne odpady

uleg. Biodegra-

dacji

OR1 03

Inne odpady biodegrado-

walne nie wymienione

powyżej

Szczątki zwierząt, odchody zwierzęce, kości

Drewno W2

Drewno nie pod-

dawane obróbce

W2 01

Drewno/kora nie przera-

biane, nie malowane, nie

lakierowane, nie konser-

wowane,

Korki z butelek, opakowania korkowe,

fragmenty belek (surowych), kawałki drewna

nie przerabianego

Drewno podda-

wane obróbce

W2 02

Drewno/kora, malowane,

lakierowane, konserwo-

wane, itp..

Kawałki płyt wiórowych, sklejki, fragmenty

ogrodzeń, mebli, przedmiotów z drewna (pod-

danego obróbce)

Papier i tektura PC3

Papier/tektura-

błyszczący, tape-

PC3 01

Papier nie ulegający bio-

degradacji

Magazyny, katalogi sklepowe, reklamy, broszu-

ry z błyszczącego papieru (jak Cosmopolitan,

Elle itp.) papier fotograficzny, tapeta

Papier/tektura

opakowaniowe

PC3 02

Niebłyszczący pa-

pier/tektura opakowanio-

Opakowania kartonowe, falowana tektura opa-

kowaniowa (zbiorcze i małe), opakowania z

fast-foodów, kartony po jajkach, torebki papie-

rowe, opakowania po chusteczkach, zabawkach,

proszku, papier do pakowania, opakowania po

żywności dla ludzi i zwierząt, itp.

Gazety PC3

Papier gazetowy (kawałki,

bądź całe gazety)

Gazety, gazetki reklamowe, papier gazetowy

Pozostałe papier

tektura nieopa-

kowaniowe

PC3 04

Inne nie wymienione po-

wyżej

Kartki okolicznościowe, książki, notatniki, wy-

druki z komputera, koperty, faktury, ręczniki

papierowe, luźne kartki, listy, niebłyszczące

broszury i papier biurowy, plakaty, książki tele-

foniczne, bilety, chusteczki higieniczne, papier

toaletowy, zapisane kartki papieru

Tworzywa

PL4

sztuczne

Woreczki z two-

rzyw - opako-

waniowe

PL4 01

Wszystkie worki opako-

waniowe

Worki po torfie, kompoście, opakowania z two-

rzyw (na ciastka, frytki, mrożonki), woreczki po

żywności dla ludzi i zwierząt, folia opakowa-

niowa, woreczki opakowaniowe.....

c.d. tabeli 32

Woreczki z two-

rzyw -

nieopakowa-

niowe

PL4 02

Worki nieopakowaniowe

Płachty ogrodowe, worki nieopakowaniowe,

reklamówki, torby sklepowe, plandeki, worki na

śmieci

Butelki/słoiki z

tworzyw opako-

waniowe

PL4 03

Białe i kolorowe plasti-

kowe butelki i słoiki

Butelki i słoiki z tworzyw po: alkoholach, de-

tergentach, produktach używanych w domu i

ogrodzie, mleku, oleju, occie, wodzie itp.

Pozostałe opa-

kowania z two-

rzyw

PL4 04

Wszystkie inne białe i
kolorowe opakowania

plastikowe oprócz butelek

i słoików

Tubki po wszelkich produktach, plastikowe

opakowania po jajkach, opakowania po lodach,

jogurtach, margarynie, wieczka, pokrywki z

tworzyw, plastikowe buteleczki po dezodoran-

tach (roll-on), kapsle z tworzyw

Inne odpady

nieopakowanio-

we z tworzyw

PL4 05

Wszystkie nieopakowa-

niowe przedmioty plasti-

kowe

Karty kredytowe, bankomatowe, płyty CD,

kasety, taśmy Video, maszynki do golenia, ka-

wałki linoleum, węże ogrodowe z tworzywa itp.

sprzęt ogrodowy z tworzyw, akcesoria z two-

rzyw dla domu, samochodu, długopisy, zapal-

niczki, doniczki, ramki, okulary, buty, zabawki

z tworzyw, linijki, palety po sadzonkach, miski,

pokrywy z toalet

Szkło G5

Opakowaniowe

pojemniki szkla-

ne-białe

G5 01

Butelki i słoiki ze szkła

białego

Słoiki i butelki po napojach (piwo, mleko, wi-

no), jedzeniu (kawa, dżemy, sosy, jedzenie dla

dzieci), lekarstwach

Opakowaniowe

pojemniki szkla-

ne-brązowe

G5 02

Butelki i słoiki ze szkła

brązowego

Słoiki i butelki po napojach (piwo, mleko, wi-

no), jedzeniu (kawa, dżemy, sosy, jedzenie dla

dzieci), lekarstwach

Opakowaniowe

pojemniki szkla-

ne-inne

G5 03

Butelki i słoiki ze szkła

kolorowego (oprócz bia-

łego i brązowego)

Słoiki i butelki po napojach (piwo, mleko, wi-

no), jedzeniu (kawa, dżemy, sosy, jedzenie dla

dzieci), lekarstwach

Inne szkło nie-

opakowaniowe

G5 04

Szkło nieopakowaniowe

Szklanki, szyby, lusterka, żarówki (wszyst-

kie),stłuczka szklana mieszana, ekrany telewi-

zorów, komputerów (tylko oddzielone)

Tekstylia T6

Odzież T6

Odzież oprócz butów

Skarpety, spodnie, kurtki, rajstopy, bielizna,

czapki, rękawiczki itp.

Tekstylia inne

niż odzież

T6 02

Tekstylia oprócz ubrań i

butów

Kłębki włóczki, koce, dywany, chusteczki, tek-

stylne fragmenty mebli, tapicerki, wycieraczki,

pieluchy tetrowe, szmaty, nitki, ręczniki

Metale M7

Opakowania

żelazne

M7 01

Żelazne opakowania,

puszki po żywności i na-

pojach, i artykułach nie-

żywnościowych

Puszki po art.. żywnościowych, napojach, je-

dzeniu dla zwierząt, rybach, słodyczach,

aerozole (dezodoranty, perfumy, lakiery itp.)

c.d. tabeli 32

Opakowania

nieżelazne

M7 02

Nieżelazne opakowania,

puszki, folia aluminiowa

Kawałki folii aluminiowej, aerozole, opakowa-

nia po żywności.

Inne odpady

żelazne

M7 03

Wszystkie przedmioty

żelazne oprócz opakowań,

puszek po żywności i na-

pojach, i artykułach nie-

żywnościowych

Materiały budowlane, części samochodów,

klucze, ostrza noży, półeczki metalowe, spina-

cze biurowe, garnki, miski, grzejniki, gwoździe,

śrubki, szpilki

Inne odpady

nieżelazne

M7 04

Inne przedmioty nieżelaz-

ne oprócz opakowań, pu-

szek, folii aluminiowej

Klucze, ostrza noży, zamki, spinacze tp..

Odpady niebez-

pieczne

Bate-

rie/Akumulatory

H8 01

Wszystkie typy baterii

używanych w gospodar-

stwie domowym lub sa-

mochodach (jednorazowe

i akumulatorowe)

wszelkie typy baterii i akumulatorów

Pozostałe odpa-

dy niebezpieczne

H8 02

Wszystkie inne rodzaje

potencjalnie niebezpiecz-

nych odpadów domowych

Azbest, gaśnice, chemikalia domowe/ogrodowe,

kleje i rozpuszczalniki, lekarstwa, oleje i tłusz-

cze mineralne, syntetyczne, i niejadalne orga-

niczne oraz ich filtry, farby, odczynniki fotogra-

ficzne, płyny chłodnicze

Kompozyty C9

Kompozyty opa-

kowaniowe

C9 01

Wszystkie opakowania,

których składniki nie mo-

gą być łatwo oddzielone

Kartony pokryte folią aluminiowa, kartony po

mleku, sokach…..

kompozyty nie-

opakowaniowe

C9 02

Wszystkie kompozyty,

które nie są opakowaniami

i których składniki nie

mogą być łatwo oddzielo-

Części samochodowe, silnikowe, części urzą-

dzeń domowych, buty, sandały (tylko wieloma-

teriałowe!!!)

Zmieszane WE-

EE (odpady

sprzętu elek-

trycznego i elek-

tronicznego)

C9 03

Duże i małe AGD, sprzęt
telefoniczny, komputero-

wy oświetleniowy, za-

bawki

Automatyczne sekretarki, wentylatory, zegarki,

suszarki, ekspresy do kawy, komputery, kopiar-

ki, kuchenki, zmywarki do naczyń, wiertarki,

noże, szczoteczki do zębów elektryczne, lo-

dówki, faksy, zabawki mechaniczne, konsole do

gier, sprzęt grzewczy, żelazka laptopy, mikrofa-

lówki, drukarki, piły, wagi, maszyny do szycia,

telefony, tel. komórkowe, odkurzacze, gry vide-

o, pralki

Inertne (obojęt-

ne)

IN10

Gleba i kamienie IN10

Otoczaki, cegły, żwir, kamienie, gleba

Pozostałe inertne

IN10

Wszystkie inertne oprócz

gleby i kamieni

Ceramika, doniczki, kawałki naczyń glinianych,

kafelki podłogowe/ścienne, wazony

c.d. tabeli 32

Inne kategorie

U11

Pieluchy U11 01

Pieluchy jednorazowego użytku

Odpady z ochro-

ny zdro-

wia/biologiczne

U11 02

Domowe odpady medycz-

Opatrunki, waciki, strzykawki

Pozostałe kate-

gorie

U11 03

Wszystkie materiały, któ-

rych nie można zakwalifi-

kować do w/w kategorii

Odpady drobne F12

Frakcja < 10 mm

Piasek, pyły, popiół, drobne cząstki organiczne,

nasiona, łuski

Schemat podstawowej analizy składu ziarnowego i materiałowego odpadów przedstawio-

no na rys. 10.

Rys. 10. Schemat podstawowej analizy składu ziarnowego i materiałowego odpadów komu-

nalnych

Wykonanie szczegółowej charakterystyki jakościowej poszczególnych frakcji materiało-

wych odpadów może istotnie wpłynąć na zmniejszenie zakresu badań fizyczno-chemicznych

poszczególnych frakcji ziarnowych. Znając szczegółowe wartości takich parametrów, jak:

masa organiczna, NPK, ciepło spalania poszczególnych materiałów, wystarczy zbadać wilgot-

ności oraz udziały masowe tych materiałów w poszczególnych frakcjach ziarnowych, aby ob-

liczyć średnie ważone wartości tych parametrów dla tych frakcji ziarnowych.

Uzyskanie takiego zbioru danych dla poszczególnych frakcji materiałowych pozwoli na

opracowywanie prognoz jakości frakcji ziarnowych o znanym składzie materiałowym i zmie-

rzonej wilgotności poszczególnych materiałów oraz symulację zmian tych parametrów w wy-

niku wydzielania różnych materiałów z tych frakcji ziarnowych.

Oznaczenie wilgotności jest najłatwiejsze i najtańsze z wszystkich analiz, a wykonanie

analizy składu frakcyjnego i materiałowego odpadów jest podstawowym elementem standar-

dowej analizy zmieszanych odpadów komunalnych.

Dzięki takiej bazie danych, weryfikowanej dla różnych prób i frakcji materiałowych od-

padów z różnych obszarów zabudowy, można ułatwić i obniżyć koszty badań odpadów w kra-

ju.

7.2.6. Badania fizyko-chemiczne odpadów

Badaniom fizyko-chemicznym zostaną poddane tylko wyselekcjonowane frakcje ziarnowe

i materiałowe odpadów z gospodarstw domowych, odpadów z oczyszczania ulic i placów,

odpadów z cmentarzy, tj.:

frakcja < 10 mm,

frakcja 10-40 mm,

odpady organiczne (kuchenne i ogrodowe),

papier,

tworzywa sztuczne,

tekstylia,

drewno,

inne organiczne,

inne nieorganiczne,

a także

odpady zielone.

Standardowy zakres analiz obejmuje oznaczenia:

wilgotności (w 105

C),

straty prażenia (w 550

C lub 600

C),

składników nawozowych (NPK),

ciepła spalania,

zawartości metali ciężkich,

zawartości chloru, siarki.

Wymienione analizy fizyczno-chemiczne należy wykonywać zgodnie z odpowiednimi PN

i BN, wymienionymi w rozdz. 4.1. tego opracowania.

Liczebność prób oraz zakres analiz należy ograniczyć do minimum pozwalającego jednak

na uzyskanie danych o akceptowalnym poziomie błędu pomiaru. Z liczebnością pomiarów

oraz zakresem analiz wiąże się bezpośrednio koszt realizacji całego cyklu badawczego.

Badania fizyczno-chemiczne zostaną przeprowadzone dla wybranych prób i frakcji odpa-

dów, w ten sposób, że we wszystkich próbach zostanie oznaczona wilgotność i strata prażenia.

Pozostałe oznaczenia należy wykonać wybiórczo, tj. dla uśrednionych prób z dłuższych okre-

sów pomiarowych, np. dla średnich prób kwartalnych. Należy ponadto w maksymalnym stop-

niu wykorzystać wyniki dotychczasowych badań, zwłaszcza fizyko-chemicznych analiz po-

szczególnych frakcji materiałowych odpadów.

7.2.7. Metodyka opracowania wyników pomiarów

Opracowując wyniki pomiarów należy zapewnić ich odpowiednią agregację, dającą moż-

liwość efektywnego wykorzystania w pracach planistycznych i prognostycznych.

Wyniki badań ilościowych powinny zawierać:

całkowite roczne ilości poszczególnych rodzajów odpadów w mieście i w poszczegól-

nych charakterystycznych środowiskach,

jednostkowe roczne i miesięczne (kwartalne) ilości poszczególnych odpadów odniesione

do mieszkańca,

ocenę nierównomierności wytwarzania odpadów w skali roku.

Dane o składzie odpadów należy opracować odrębnie dla każdego rodzaju odpadu i śro-

dowiska miejskiego, a także, jako dane uśrednione, dla całego miasta.

W odniesieniu do wyników analiz składu materiałowego odpadów z gospodarstw domo-

wych i obiektów użyteczności publicznej należy przeprowadzić analizę statystyczną w celu:

weryfikacji wyboru liczby prób i masy jednej próby, przy uwzględnieniu próbek jednost-

kowych i zbiorczych dla określonych poziomów ufności,

określenia średnich, wariancji, odchylenia standardowego, współczynnika zmienności dla

poszczególnych parametrów.

Dla parametrów, dla których przeprowadzono tylko wybiórcze analizy należy określić

wartości średnie, maksymalne, minimalne.

W analizie uzyskanych wyników należy nawiązać do wyników wcześniejszych badań od-

padów. Przykładowe wyniki statystycznej obróbki danych z badań odpadów wrocławskich

w latach 1992-95 zawiera załącznik 1 do opracowania.

7.3. Badania odpadów wytwarzanych nieregularnie

7.3.1. Odpady z obiektów handlowych i infrastrukturalnych, zbierane oddzielnie od

odpadów domowych

Odpady ze sklepów, zakładów usługowych i rzemieślniczych są zbierane częstokroć w

odrębnych pojemnikach, opróżnianych przez samochody bezpylne, jednak zostają w nich

zmieszane z odpadami domowymi. Pobranie prób tych odpadów do badań składu możliwe jest

wówczas tylko bezpośrednio z pojemników w miejscu wytworzenia odpadów. Metodyka ba-

dań tych odpadów jest taka sama, jak dla odpadów wytwarzanych regularnie.

Znaczna część odpadów jest zbierana w kontenerach wielkowymiarowych i z nich można

pobrać na składowisku, podczas wyładunku, odpowiednie próby odpadów do badań. Miejsce

wytworzenia tych odpadów będzie określone w karcie dostawy odpadów, w której zapisana

zostanie branża gospodarki, z której odpady pochodzą. Pobór prób musi opierać się na współ-

pracy z przedsiębiorstwami odbierającymi odpady.

Dla pełnego scharakteryzowania ilościowego i jakościowego oddzielnie zbieranych i wy-

wożonych nieregularnie (po zapełnieniu kontenera) odpadów infrastrukturalnych oraz innych

dostarczanych na składowisko czy do zakładu przetwarzania w dużych kontenerach (powyżej

7 m

), konieczne jest przeprowadzenie przynajmniej czterech pełnych tygodniowych kampanii

pomiarowych. Każdego dnia przez 5 dni tygodnia zespół 2-3 pracowników zespołu ba-

dawczego będzie prowadził wizualną ocenę składu morfologicznego (surowcowego) wszyst-

kich dostaw odpadów na składowisko w kontenerach. Masa każdego ładunku będzie znana z

wagi samochodowej, pochodzenie z karty dostawy odpadu, a skład szacowany podczas wyła-

dunku na składowisku.

7.3.2. Odpady wielkogabarytowe

Większość gmin nie prowadzi regularnego zbierania i wywozu odpadów wielkogabaryto-

wych. Część tych odpadów jest dostarczana na składowiska wraz ze zmieszanymi odpadami

komunalnymi i jako takie są rejestrowane.

Pozostała część tych odpadów jest zbierana w ramach odrębnie organizowanych akcji,

wówczas te odpady są wywożone odrębnie i poddawane demontażowi lub usuwane na skła-

dowiska. Obserwuje się okresowy wzrost ilości tego typu odpadów podczas akcji Sprzątanie

Świata we wrześniu każdego roku.

Badania odpadów wielkogabarytowych powinny być prowadzone w tych samych dniach

pomiarowych, kiedy wykonuje się badania dostaw na składowisko innych odpadów komunal-

nych, pochodzących z obiektów infrastruktury. Badania te należy prowadzić identycznie jak

opisano w punkcie 7.3.1.

7.3.3. Frakcje odpadów zbierane selektywnie

Przedsiębiorstwa prowadzące regularne odbieranie zmieszanych odpadów komunalnych,

organizują często także selektywne zbieranie odpadów surowcowych, opakowaniowych itp.

Pojemniki z tymi odpadami są opróżniane po ich wypełnieniu odpadami, odpady są przewo-

żone do sortowni, a stąd po przesortowaniu i wydzieleniu zanieczyszczeń, zbelowaniu lub

rozdrobnieniu, transportowane do instalacji odzysku, w tym recyklingu. Dane dotyczące ilości

i jakości (czystości) frakcji zbieranych selektywnie, posiadają przedsiębiorcy obsługujący ten

sektor gospodarki odpadami. Jeżeli dane dotyczące jakości nie są wystarczające, wówczas

celowy jest pobór prób odpadów zbieranych selektywnie do badań jakościowych, w uzgod-

nieniu z przedsiębiorstwem odpowiedzialnym za gospodarkę tymi odpadami. Jako jednostko-

wą próbę do badań należy przyjąć jeden pojemnik z odpadami zbieranymi selektywnie. W

ramach badań należy określić ilościowe udziały poszczególnych rodzajów materiałów w da-

nym pojemniku, a także ilości zanieczyszczeń, tj. materiałów, które nie powinny zostać wrzu-

cone do danego pojemnika.

7.3.4. Odpady z oczyszczania ulic i placów

Odpady z zamiatarek ulicznych są najczęściej wywożone na składowiska. Rejestracja od-

padów na wadze samochodowej na składowisku i pobór prób do analiz fizyczno-chemicznych.

z samochodu podczas wyładunku na składowisku zapewnią uzyskanie miarodajnych danych o

ilości i jakości tych odpadów.

Odpady z koszy ulicznych. Są również z reguły wywożone na składowiska. Ich rejestracja

na wadze samochodowej na składowisku i pobór prób do analiz fizyczno-chemicznych. z sa-

mochodu podczas wyładunku na składowisku zapewnią uzyskanie miarodajnych danych o

ilości i jakości tych odpadów.

7.3.5. Odpady z cmentarzy

Odpady z cmentarzy zawierają w swoim składzie przede wszystkim: części roślin (gałęzie,

łodygi, kwiaty), tworzywa sztuczne (opakowania foliowe i pudełka po zniczach) i stłuczkę

szklaną (słoiczki po zniczach). Dotychczas, odpady te są zbierane najczęściej w stanie zmie-

szanym, bez selektywnego wyodrębnienia tych trzech głównych składników, a następnie wy-

wożone na składowiska przez przedsiębiorstwa odbierające odpady komunalne. Wywóz od-

bywa się nieregularnie, tj. po zapełnieniu pojemników (są to z reguły pojemniki wielkogabary-

towe) odpadami.

Pobór prób do badań jakościowych możliwy jest z kontenerów w miejscu powstawania

odpadów lub na składowisku, pomiar masy odpadów możliwy na składowisku, po wskazaniu

przez dostawcę odpadów cmentarza jako źródła wytwarzania odpadów. Badania ilościowe i

jakościowe powinny być prowadzone w czterech porach roku, ze względu na duże zróżnico-

wanie ilości i jakości wytwarzanych odpadów.

7.3.6. Odpady z terenów zielonych

Zgodnie z podziałem kompetencji, każdy zarządca terenów zielonych obowiązany jest do

utrzymania ich w czystości i porządku. Największa część terenów zielonych w miastach pod-

lega z reguły kompetencji urzędów miasta. Urzędy miast zlecają na ogół działania porządkowe

określonym przedsiębiorstwom komunalnym lub prywatnym. Odpady z terenów zielonych są

częściowo kompostowane przez te przedsiębiorstwa, częściowo są usuwane na miejskie skła-

dowiska, w tym zwłaszcza odpady mineralne (inne niż zielone). Pozyskiwanie danych o ilo-

8. Krajowy program badań odpadów komunalnych w Polsce

Krajowy program badań odpadów komunalnych jest potrzebny właśnie teraz, kiedy nad-

chodzi czas weryfikacji planów gospodarki odpadami, opracowanych na ogół bez miarodaj-

nych danych dotyczących ilości i składu odpadów komunalnych wytwarzanych na obszarze

objętym planem. Weryfikacji wymagają wskaźniki wytwarzania odpadów zawarte w KPGO,

które stanowiły podstawę dla planów niższych szczebli. Wiele inwestycji jest realizowanych

na podstawie orientacyjnych danych, co powoduje, że przyjęte w nich założenia są niepraw-

dziwe, a uzyskane wyniki pracy instalacji dalece odbiegają od założonych.

Krajowy program badań odpadów komunalnych powinien obejmować:

Ustalenie jednolitej metodyki badań ilości odpadów komunalnych z podziałem na po-

szczególne rodzaje odpadów i miejsca ich wytwarzania (jest przedmiotem tego opraco-

wania),

Ustalenie szczegółowej metodyki badań jakości odpadów, obejmującej (jest przedmiotem

tego opracowania):

badania składu frakcyjnego (min. frakcje < 10 mm, 10-20 mm, 20-40 mm, 40-100 mm,

> 100 mm),

badania wilgotności i zawartości substancji organicznej w każdej frakcji,

badania zawartości poszczególnych materiałów we frakcjach > 40 mm (z uwzględnie-

niem odpadów opakowaniowych, ulegających biodegradacji, odpadów nieopakowa-

niowych, podział na szczegółowe grupy i podgrupy materiałów, itp.),

charakterystyki fizyczno-chemicznej. wysortowanych materiałów z frakcji granulome-

trycznych > 40 mm (wilgotność, substancja organiczna, składniki szkodliwe, w tym me-

tale ciężkie, ciepło spalania, NPK w wybranych materiałach).

Przeprowadzenie badań odpadów w wybranych obszarach kraju - na początek w dwóch

regionach – np. w regionie o charakterze rolniczym Polski wschodniej (w woj. podkar-

packim i lubelskim) oraz w regionie o charakterze rolniczo-przemysłowym Polski za-

chodniej (np. województwach dolnośląskim i lubuskim) w celu szczegółowego zweryfi-

kowania metodyki badań na terenach wiejskich, w małych i dużych miastach.

Opracowanie i ocena wyników badań po zakończeniu cyklu rocznego,

Opracowanie podręcznika badań odpadów, szczegółowo opisującego metodykę poboru

prób, wykonania poszczególnych etapów analizy, opracowania i oceny wyników.

Zakres terytorialny badań:

Proponuje się wytypowanie w każdym z dwóch regionów następujących obszarów do ba-

dań odpadów:

grupa wsi poza obszarami podmiejskimi,

miasto poniżej 20 tys. mieszkańców,

miasto w przedziale 20-100 tys. mieszkańców,

miasto powyżej 100 tys. mieszkańców.

Badania w każdym obszarze należy prowadzić w każdej z 4 pór roku (4 kampanie pomia-

rowe) i zależnie od specyfiki obszaru, na obszarach o różnej zabudowie (1-3 środowisk). We

wszystkich obszarach, w każdej pobranej próbie, należy zbadać pełny skład frakcyjny i mate-

riałowy, natomiast badania właściwości fizycznych i składu chemicznego prowadzone będą

wybiórczo, z uwzględnieniem specyfiki odpadów.

W każdej porze roku i w każdym obszarze pobierane są przynajmniej po dwie próby w

każdym typie zabudowy.

Zakłada się, że w każdej kampanii zostanie pobranych przynajmniej po 35-40 prób odpa-

dów z gospodarstw domowych, łącznie do 150 prób w czterech kampaniach. Dodatkowo po-

brane będą próby odpadów z obiektów infrastrukturalnych, łącznie ok. 20 prób w czterech

kampaniach.

Przeprowadzenie badań w każdym regionie wymagać będzie dużego wysiłku organizacyj-

nego, zaangażowania znacznej liczby ludzi, a także kosztów.

Czas trwania projektu powinien wynieść min. 1,5 roku.

9. Oszacowanie kosztów realizacji programu badań ilościowych

i jakościowych odpadów komunalnych w Polsce

Kalkulacja kosztów wykonania badań składu sitowego, materiałowego (morfologicznego)

i fizyko-chemicznego odpadów w jednym obszarze miejskim (obejmującym 3 środowiska o

różnej strukturze zabudowy).

Zakłada się, że na danym obszarze, podczas 4 kampanii pomiarowych, zostanie pobranych

łącznie 150 prób komunalnych odpadów domowych oraz 20 prób odpadów z innych źródeł

(odpady wielkogabarytowe, odpady z terenów zielonych i cmentarzy, odpady z oczyszczania

ulic i placów, odpady z obiektów handlowych i infrastrukturalnych).

Niezbędny średni (uwzględniający wykonywanie serii badań) nakład pracy na pobór i wy-

konanie pełnych analiz jednej próby odpadów:

pobór próby

1 roboczogodzina

podstawowa analiza składu sitowego i materiałowego (5 frakcji ziarnowych, 11 głównych

frakcji, 34 podfrakcje)

24 roboczogodziny (8 osób x 3 godziny)

przygotowanie prób do badań laboratoryjnych i wykonanie podstawowych badań wilgot-

ności oraz substancji organicznej dla minimum 20 frakcji i podfrakcji sitowych i materia-

łowych

roboczogodzin

Razem

45 roboczogodzin / próbę

Średni koszt roboczogodziny

20 zł

Koszt wykonania 170 analiz odpadów : 170 x 45 x 20 = 153.000,00 zł

Dodatkowe koszty wykonania uzupełniających badań fizyczno-chemicznych wybranych

frakcji sitowych i materiałowych (gęstość nasypowa, NPK, ciepło spalania, zawartość

metali ciężkich i wybranych zanieczyszczeń organicznych)

15.000,00 zł

Koszty pozostałe, materiały

15.000,00

zł

Narzuty

zysk

35.000,00

zł

10. Literatura

[1]

Barghorn M., Lemke R., Bestimmung der Zusammensetzung gewerblicher Abfälle
durch optische Klassifikation an Entsorgungsanalagen. Müll-Handbuch, E. Schmidt
Verlag, Lfg. 11/96, hasło 1723.

[2]

Cichonski P., Heinrichs D., Spielberg J., Abfallmenge und Abfallzusammensetzung im
Rhein-Sieg-Kreis. Müll-Handbuch, E. Schmidt Verlag, Lfg. 3/98, hasło 1744.

[3]

Empfehlungen zur Spermüllsammlung. Getrennte Sammlung sperriger Abfälle aus
Haushalten. VKS, Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 5/96, hasło 2982.

[4] Glöckl S., Aggregation von Daten zur Zusammensetzung von Hausmüll. Müll-

Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 7/99, hasło 1743.

[5]

Jäger B., Bestimmung der Menge fester Abfälle. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag,
Lfg. 3/94, hasło 1710.

[6]

Jäger B., Bestimmung der Zusammensetzung fester Abfälle. Müll-Handbuch,

E.Schmidt Verlag, Lfg. 4/95, hasło 1720.

[7]

Jäger B., Bestimmung von Restmüll-Untersuchungen. Müll-Handbuch, E.Schmidt
Verlag, Lfg. 4/95, hasło 1721.

[8]

Jäger B., Chemisch-Physikalisch-Biologische Laboratoriumsuntersuchungen fester

Abfälle. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 4/95, hasło 1725.

[9]

Kempa E., Gospodarka odpadami miejskimi. Arkady, Warszawa, 1983.

[10] Klee A.J., Carruth D., Sample weights in solid waste composition studies. Journal of

Sanit. Engineering Div. ASCE, vol. 96, 1970.

[11] Lohani B.N. i Ko S.M., 1988. Optimal Sampling of Domestic Solid Waste. Journal of

Environmental Engineering, Vol.114, No.6: 1479 – 1483.

[12] Merkblatt für das Vorgehen bei physikalischen und chemischen Untersuchungen von

Abfällen, verunreinigten Böden und Materialien aus dem Altlastenbereich. Teil A:
Herstellung und Untersuchung von wäßrigen Eluaten EW 98. LAGA, Müll-Handbuch,
E.Schmidt Verlag, Lfg. 7/99, hasło 1855.

[13] Morf L.S., Brunner P.H., Methoden zur indirekten Bestimmung der Zusammensetzung

von Siedlungsabfällen. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 7/99, hasło 1755.

[14] Musa E. i Ho G.E. 1981. Optimum Sample Size in Refuse Analysis. Journal of

Environmental Engineering, Vol.107, No.EE6: 1247 – 1259.

[15]

Oegelmöller D., Empfehlungen zur Vorgehensweise bei der Durchführung von

Sperrmüllanalysen. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 7/99, hasło 1722.

[16] Piotrowska H., Prognozowanie ilości, jakości oraz metod usuwania i unieszkodliwiania

odpadów komunalnych. PZITS, Warszawa, 1986.

[17]

Pohlmann M., Stichprobenverfahren für feste Siedlungsabfälle unter besonderer

Berücksichtigung von Hausmüllsortierungen. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg.
3/94, hasło 1712.

[18] Pohlmann M., Menge und Zusammensetzung häuslicher Abfälle. Müll-Handbuch,

E.Schmidt Verlag, Lfg. 3/94, hasło 1740.

[19] Richtlinie für die Durchführung von Untersuchungen zur Bestimmung der Menge und

Zusammensetzung fester Siedlungsabfälle im Land Brandenburg. Müll-Handbuch,
E.Schmidt Verlag, Lfg. 7/99, hasło 1705.

[20] Ruthe K., Aufkommen und Zusammensetzung biogener Siedlungsabfälle. Müll-

Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 3/98, hasło 1780.

[21] Spies H., Amtliche Abfallstatistik. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 7/99, hasło

1702.

[22] Szpadt R. i inni, Badania odpadów komunalnych miasta Wrocławia dla wyboru opty-

malnego rozwiązania ich utylizacji. Instytut Inżynierii Ochrony Środowiska Politechni-
ki Wrocławskiej, Raport serii SPR nr 17/93, Wrocław, 1993.

[23]

Wuttke J., Bundesweite Gewerbeabfalluntersuchung. Müll-Handbuch, E.Schmidt

Verlag, Lfg. 7/99, hasło 1742.

[24] Zwisele B., Statistische Gesichtspunkte bei der Auswahl von Stichprobeneinheiten für

Hausmülluntersuchungen. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 11/98, hasło 1713.

[25] Skalmowski K., Właściwości technologiczne odpadów komunalnych w Warszawie.

Mat. VI Międz. Forum Gospodarki Odpadami, Poznań-Licheń Stary, 2005.

[26] Skalmowski K., Kompostowanie odpadów komunalnych. Modele rozwiązań technolo-

gicznych. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2001.

[27] Development of a Methodological Tool to Enhance the Precision & Comparability of

Solid Waste Analysis Data. Final Report – Waste Analysis in Cracow. European Com-
mission, February, 2004.

[28]

Studium

wykonalności odzyskiwania energii z odpadów stałych. MODECOM dla mia-

sta Poznań. Charakterystyka odpadów komunalnych. Urząd Miasta Poznań – Sogreah,
Poznań, 2001.

[29]

Maćków I., Szpadt R., Chojnacka A., Szypryt A., Wyniki wstępnych badań przetwa-

rzania odpadów w ZPOK Lipówka II w Dąbrowie Górniczej. Mat. VI Międz. Forum
Gospodarki Odpadami, Poznań-Licheń Stary, 2005.

[30]

Maćków I., Małysa H., Sebastian M., Szpadt R., Zmienność składu i właściwości od-

padów komunalnych miasta Wrocławia w latach 1992-2004. Mat. VI Międz. Forum
Gospodarki Odpadami, Poznań-Licheń Stary, 2005.

[31] Szpadt R., Maćków I., Sebastian M., Efektywność gospodarki odpadami opakowanio-

wymi zawartymi w odpadach komunalnych. Mat. VI Międz. Forum Gospodarki Odpa-
dami, Poznań-Licheń Stary, 2005.

[32]

Jędrczak A., Haziak K., Charakterystyka odpadów ulegających biodegradacji. Mat. VI

Międz. Forum Gospodarki Odpadami, Poznań-Licheń Stary, 2005.

[33] Haziak K., Optymalizacja procesu przygotowania odpadów komunalnych do fermenta-

cji. Praca doktorska. Politechnika Wrocławska, Instytut Inżynierii Ochrony Środowi-
ska, Wrocław, 2001.

100

[34] Monitoring gospodarki odpadami w Polsce. Przegląd obecnych praktyk i zalecenia.

Grontmij-Tebodin-Roteb, 2005.

[35] ADEME, Adaptation de la Méthode ModecomTM de Charactérisation des Ordures

Ménagères aux Collectes Séparatives - Détermination des masses d´échantillons et re-
commandations pour la mise en oeuvre de l´échantillonage, Rapport Final, 1996.

[36] ADEME, Development of a Method of Analysis of Domestic Waste Composition –

Study, Angers, 1992.

[37] ADEME, MODECOMTM A Method for Characterization of Domestic Waste. Paris,

1998.

[38] Amt der Steiermärkischen Landesregierung (1998): Siebgestützte Restmüllanalysen in

der Steiermark, Innsbruck Austria

[39]

Jędrczak A., Pilicydis P., Raport z badań morfologicznych odpadów komunalnych do-

wożonych do składowiska w Zakurzewie. P.B.P. „EKOSYSTEM”, Zielona Góra,
2000.

[40]

Jędrczak A., Butrymowicz T., Kowalczyk A., 2000; Zagrożenie środowiska przez od-

pady. Raport z badań statutowych. Politechnika Zielonogórska. Zielona Góra, 2000.

[41] Coggins C., R.W. Brown, Waste Statistics – A Focus on Household Waste: How Much

is There and What Is It?, in Journal of Waste Management and Resource Recovery,
Vol. 2, No. 3, pp 103-109, 1995.

[42] EEA (European Environment Agency) Fischer C., M. Crowe: Household and munici-

pal waste: Comparability of data in EEA member countries. 2000. Internet:
www.eea.eu.int

[43] EEA, Petersen, R., A. Ravn, N.H. Mortensen, Report on an overall data model for

ETC/Waste, Copenhagen, 1999, Internet: www.eea.eu.int

[44] Environmental Protection Agency EPA Ireland, Municipal Waste Characterisation,

ISBN 1 899965 32 7, Ireland, 1996.

[45] U.S. EPA, Characterization of Municipal Solid Waste in the United States. 1999,

Internet: www.epa.gov

[46] Foerster K., Untersuchung der Einflüsse auf die Restmüll- und Bioabfallbeschaf-

fenheit durch Einführung der Verwiegung am Beispiel der Stadt Niddatal, Müll und
Abfall no 8, 1997, pp 452-458.

[47] Fruth F., Kranert M., Durchführung und Ergebnisse einer visuellen Klassifizierung

von Gewerbeabfall, Sperrmüll und kommunalen Abfällen in der Stadt Braunschweig.
Müll und Abfall, no. 1, 1997, s 14-25.

[48] Gay, A.E., T.G. Beam, B.W. Mar. Cost effective solid-waste characterization method-

ology, in: Journal of Environmental Engineering (ASCE), 2000, 119, No. 4.

[49] Glöckl, S., (1998): Abschätzung der Zusammensetzung von Hausmüll in Bayern. Müll

und Abfall, 1998, 10, s. 650-655.

[50] Haase, H., (2000): Methode und Ergebnisse einer Aufkommensprognose für den

Restabfall zur Beseitigung im Regierungsbezirk Magdeburg. Müll und Abfall, 2000,
7, s. 419-430

[51] IBGE-BIM Guide pour l’établissement d’un bilan de production de déchets ménagers,

Bruxelles, 1998.

101

[52] Jones, A., S. Nesaratnam, A. Porteous Regional Variations in Household Waste Aris-

ings in the UK. Environmental and Waste Management, 1998, Vol. 1, No. 2, s. 97-106.

[53] Jones, A., S. Nesaratnam, A. Porteous, Enumerating the Sources of Variation in Hou-

sehold Refuse Arisings Rates. Environmental and Waste Management, 1998, Vol. 1,
No. 4, s. 235-242.

[54] Jones, A., S. Nesaratnam, A. Porteous, Factors Affecting the Rate of Generation of

Household Glass Waste, in: Environmental and Waste Management, 1999, Vol. 2, No.
2, s. 107-112.

[55] Landesamt für Umwelt und Geologie, Freistaat Sachsen, Richtlinie zur einheitlichen

Abfallanalytik in Sachsen, 1998.

[56] Landesumweltamt Brandenburg, Richtlinie für die Durchführung von Untersuchungen

zur Bestimmung der Menge und Zusammensetzung fester Siedlungsabfälle im Land
Brandenburg, Teil 1, Fachbeiträge des Landesumweltamtes Nr. 34, Potsdam, 1998.

[57] Landesumweltamt Nordrhein-Westfalen Leitfaden für Analysen zur Bestimmung der

Menge und Zusammensetzung von Abfällen aus Haushaltungen, Materialien Nr. 47,
Essen, 1998.

[58] Lattimer, S. The Need for Local Composition and Arising Information for Local Au-

thorities. Journal of Waste Management and Resource Recovery. 1995, Vol. 2, No. 3,
s. 111-117

[59] Leroy, D., J.M. Giovannoni, L.-T. Maystre, Sampling method to determine a house-

hold waste composition variance, in: Waste Management and Research, 1992, Vol. 10,
s. 3-12

[60] MA 48 (Magistratsabteilung 48) Altstoff- und Systemmüllanalyse Wien 1997/98,

Vienna, 1999.

[61] OECD/ EUROSTAT, Questionnaire on waste management, 1992, 1994, 1996 i 1998.
[62]

Pohlmann, M., Bestimmung von Menge und Zusammensetzung häuslicher und

gewerblicher Abfälle als Voraussetzung abfallwirtschaftlicher Planung. Müll und
Abfall, 1991, Vol. 23, no. 12, s. 796-808.

[63] Rijksinstituut vor Volksgegezondheit en Milieu RIVM Onderzoek naar de physische

samenstelling von het Nederlandse huishoudelijk restafval, Resultaten 1998 en 1999, p.
5, Bilthoven, 2001.

[64]

Sächsisches Landesamt für Umwelt und Geologie, Richtlinie zur einheitlichen

Abfallanalytik in Sachsen, Materialien zur Abfallwirtschaft, Dresden, 1998.

[65] Salhofer, S., B. Rauscher, Sichtungen und Sortieranalysen als Kontrollinstrument der

kommunalen Abfallwirtschaft in: Österreichische Wasser- und Abfallwirtschaft, 1998,
Vol. 50, No 7, s. 169-179

[66] Scharff C, G. Vogel , Oberösterreichische Systemmüllanalyse, O.ö. Umweltakademie

des Amtes der o.ö. Landesregierung, Wien, 1991.

[67] Scharff C, G. Vogel , A Comparison of Collection Systems in European Cities, in:

Waste Management & Research, 1994, Vol. 12, No 5, s. 387-404.

[68] Tchobanoglous, G., H. Theisen, S.A. Vigil, Integrated Solid Waste Management: En-

gineering Principles and Management Issues, McGraw-Hill, 1993.

102

[69] Yu, C.C., Maclaren V., A comparison of two waste stream quantification and charac-

terization methodologies. Waste Management & Research, 1995, Vol. 13, s. 343-361.

[70] Furtmann K., Stand der Abfallanalytik. Müll-Handbuch, Lfg. 3/03, E.Schmidt Verlag.
[71] Oberdörfer M., Becker C., Hegemann H., Malorny U., Striegel K.-H., Aufbau der

deutschen Abfallanalysendatenbank. Müll-Handbuch, Lfg. 4/05, E.Schmidt Verlag.

[72] Heilmann A., Einfluss der getrennten Wertstofferfassung auf die Restabfalleigen-

schaften. Müll-Handbuch, Lfg. 1/04, E.Schmidt Verlag.

[73] Rotter S., Schwermetalle in Haushaltsabfällen. Müll-Handbuch, Lfg. 1/04, E.Schmidt

Verlag.

[74]

Zwisele B., Probenahmemethoden für die Bestimmung von Menge und

Zusammensetzung fester Abfälle. Müll-Handbuch, Lfg. 5/05, E.Schmidt Verlag.

[75] Development of a methodological tool to enhance the precision and the comparability

of solid waste analysis data. Deliverable 8 – Demonstration Part, Methodology for the
analysis of solid waste (SWA-Tool) Version User, European Commission, Projekt nr
EVK4-CT-2000-00030, 2001-2004.

[76] Polska Norma PN-93/ Z-15006 „Odpady komunalne stałe. Oznaczanie składu morfo-

logicznego”.

[77] Marcinkowski T., Słomka W., Charakterystyka odpadów komunalnych w aglomeracji

wrocławskiej. Mat. V konf. nauk.-techn. “Gospodarka Odpadami Komunalnymi”, Ko-
szalin-Kołobrzeg, 1997.

[78] Planowanie i optymalizacja gospodarki odpadami. Podręcznik prognozowania ilości i

jakości odpadów komunalnych oraz oceny zgodności systemów gospodarki odpadami z
zasadami zrównoważonego rozwoju. LCA-IWM, Wyd. polskie, Wrocław, 2005.

[79] Górnikowski W., Szpadt R., Wpływ selektywnej zbiórki surowców i frakcji biologicz-

nej na właściwości paliwowe odpadów komunalnych. Mat. III Międzyn. Forum Go-
spodarki Odpadami, Poznań, 1999.

Wykaz przepisów Unii Europejskiej, z których wynika m.in. obowiązek monitoringu
odpadów

[80]

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 2150/2002 z dnia 25 listo-

pada 2002 r. w sprawie statystyki w zakresie odpadów (Dz. Urz. WE L 332 z
09.12.2002, s.1),

[81] Dyrektywa Rady 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów (tzw. dyrek-

tywa ramowa) zmieniona dyrektywami Rady: 91/156/EWG i 91/692/EWG, decyzją
Komisji 96/350/WE oraz rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr
1882/2003 (Dz. Urz. WE L 194 25.07.1975, str. 39, z późn. zm.).

[82] Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebez-

piecznych zmieniona dyrektywą Rady 94/31/WE (Dz. Urz. WE L 377 31.12.1991, str.
20, z późn. zm.).

[83] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/76/WE z dnia 4 grudnia 2000 r. w

sprawie spalania odpadów (Dz. Urz. WE L 332 z 28.12.2000, str. 91).

103

[84]

Dyrektywa

Rady

1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania od-

padów (Dz. Urz. WE L 182 z 16.07.1999, str. 1).

[85] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w

sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych zmieniona rozporządzeniem Parlamen-
tu Europejskiego i Rady (WE) nr 1882/2003 i dyrektywą 2005/20/WE (Dz. Urz. WE L
365 z 31.12.1994, str. 10, z późn. zm.).

[86] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/96/WE z dnia 27 stycznia 2003 r. w

sprawie odpadów sprzętu elektrycznego i elektronicznego zmieniona dyrektywą Parla-
mentu Europejskiego i Rady 2003/108/WE (Dz. Urz. WE L 037 13.02.2003, str. 24, z
późn. zm.).

[87] Decyzja Komisji 2000/532/WE z dnia 3 maja 2000 r. zastępująca decyzję Komisji

94/3/WE ustanawiającą listę odpadów zgodnie z art. 1 pkt - a dyrektywy Rady
75/442/EWG w sprawie odpadów oraz decyzję Rady 94/904/WE ustanawiającą listę
odpadów niebezpiecznych zgodnie z art. 1 ust. 4 dyrektywy Rady 91/689/EWG w
sprawie odpadów niebezpiecznych, zmieniona decyzjami Komisji 2001/118/WE,
2001/119/WE i 2001/573/WE (Dz. Urz. WE L 226 z 06.09.2000, str. 3, z późn. zm.)

[88] Decyzja Rady 2003/33/WE z dnia 19 grudnia 2002 r. ustanawiająca kryteria i procedu-

ry dopuszczenia odpadów na składowiska stosownie do art. 16 i załącznika II dyrekty-
wy 1999/31/WE (Dz. Urz. WE L 011 z 16.01.2003, str. 27).

Wykaz polskich przepisów, z których wynika obowiązek prowadzenia monitoringu od-
padów

[89] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.

627, z późn. zm.).

[90] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628, z późn. zm.).
[91] Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U.

Nr 63, poz. 638, z późn. zm.).

[92] Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodaro-

wania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U.
Nr 63, poz. 639, z późn. zm.).

[93] (Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

(tekst jednolity, Dz.U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008).

[94] Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym

(Dz.U. Nr 180, poz. 1495).

[95]

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu

odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

[96]

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodza-

jów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz. U. Nr 191,
poz. 1595).

[97]

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, cza-

su, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr
220, poz. 1858).

105

ZAŁĄCZNIK 1: ANALIZA STATYSTYCZNA WYBRANYCH WYNIKÓW

BADAŃ ODPADÓW WROCŁAWSKICH Z LAT 1992-95

∆ −

szerokość przedziału ufności

=95% dla wartości oczekiwanej

a) - przedział ufności

= 95% dla wartości oczekiwanej

b) - przedział ufności

= 95% dla odchylenia standardowego

Analizy składu frakcyjnego w środowiskach

Tabela 1.1

Wyniki analizy składu frakcyjnego, środowisko I (stara zabudowa wielorodzin-
na)

Frakcja [mm]

Wyszczególni

enie

<10 40

100 - 40

>100

Ilość prób

średnia

15,04 36,38 26,64 21,95

wariancja

104,42 31,89 30,50 74,88

odchylenie standardowe

10,22 5,65 5,52 8,65

minimum

1,40 28,30 17,70

11,90

maksimum 37,50 44,20 38,10 38,15

∆

6,49 3,59 3,51 5,50

a) [8.54314,21.5285] [32.7904,39.9663] [23.1337,30.1513] [16.4478,27.4439]
b) [7.23891,17.3502] [4.0003,9.58789] [3.91205,9.37637] [6.12992,14.6922]

Tabela 1.2

Wyniki analizy składu frakcyjnego, środowisko II (nowa zabudowa wielorodzin-
na)

Frakcja [mm]

Wyszczególnienie

<10 40

100 - 40

>100

Ilość

prób 8 8 8 8

średnia 5,71 40,71 26,56 27,02

wariancja

11,48 85,50 86,66 46,34

odchylenie standardowe

3,39

9,25

9,31 6,81

minimum 0,80

29,23

5,70

16,40

maksimum

11,50 54,20 35,40 35,77

∆

2,83 7,73 7,78 5,69

a) [2.87606,8.54144] [32.9769,48.4381] [18.7785,34.344] [21.3313,32.7137]
b) [2.24025,6.89611] [6.11378,18.8199] [6.155,18.9468] [4.50095,13.8551]

106

Tabela 1.3

Wyniki analizy składu frakcyjnego, środowisko III (zabudowa jednorodzinna)

Frakcja [mm]

Wyszczególnienie

<10 40

100 - 40

>100

Ilość

prób 8 8 8 8

średnia

17,32 34,26 23,44 25,00

wariancja 277,07

114,39 33,54 147,28

odchylenie standardowe

16,65

10,70 5,79 12,14

minimum

1,40

18,38

15,60 6,40

maksimum 39,90 50,80 30,90 44,70

∆

13,92 8,94 4,84 10,15

a) [3.40279,31.2347] [25.3149,43.1976] [18.5944,28.2781] [14.8541,35.1459]
b) [11.0055,33.878] [7.07131,21.7674] [3.82917,11.7872] [8.02391,24.6998]

Analizy składu morfologicznego odpadów w środowiskach

Tabela 1.4

Wyniki analiz morfologicznych odpadów, środowisko I, frakcja 40-100 mm

Wyszczególnienie

Pozost.

org.

Pozost.

nieorg.

Papier

Organ.

kuch.

Metale Tw. szt.

Teksty-

lia

Szkło

Ilość prób

średnia

1,04 2,71 5,37 8,37 1,57 3,18

1,11 3,76

wariancja

1,26 3,97 6,02 30,10

1,80 4,16 0,44 3,54

odchyl. standardowe

1,12

1,99 2,45 5,49 1,34 2,04 0,67 1,88

minimum

0,00 0,00 2,28 1,49 0,00 0,59 0,28 0,73

maksimum

3,54 6,62 9,33 19,16 4,31 6,32 2,21 7,70

∆

0,71

1,27

1,56 3,49 0,85 1,30 0,42 1,19

[0.324632,

1.7487]

[1.44112,

3.97222]

[3.80561,

6.92439]

[4.8831,

11.8552]

[0.715408,

2.42126]

[1.88648,

4.47685]

[0.690508,

1.53783]

[2.56105,

4.95061]

[0.79387,

1.90274]

[1.411,

3.38188]

[1.73861,

4.1671]

[3.88673,

9.31569]

[0.950953,

2.27924]

[1.44404,

3.46107]

[0.47235,

1.13213]

[1.3321,

3.19276]

Tabela 1.5

Wyniki analiz morfologicznych odpadów. środowisko I, frakcja >100 mm

Wyszczególnienie

Pozost.

org.

Pozost.

nieorg.

Papier

Organ.

kuch.

Metale Tw. szt.

Teksty-

lia

Szkło

Ilość prób

średnia

0,60 0,97 5,42 3,69 0,57 5,08 3,45 1,81

wariancja

0,42 3,45 6,25 15,24 0,16 7,39 2,87 3,33

odchyl. standardowe

0,65

1,86 2,50 3,90 0,41 2,72 1,70

1,82

minimum 0,00

0,00

1,93 0,00 0,00 0,95 0,67 0,00

maksimum

1,70 6,62 10,23

11,22

1,17 9,40 5,60 6,33

∆

0,41

1,18

1,59 2,48 0,27 1,73

1,08

1,16

[0.18719,

1.01114]

[-0.215057,

2.14672]

[3.83053,

7.00781]

[1.21097,

6.17237]

[0.297573,

0.842427]

[3.35149,

6.80518]

[2.36865,

4.52302]

[0.651676,

2.96999]

[0.459326,

1.10091]

[1.31661,

3.15565]

[1.77122,

4.24526]

[2.76581,

6.62908]

[0.283338,

0.711646]

[1.92531,

4.61458]

[1.20099,

2.87852]

[1.29238,

3.09757]

107

Tabela 1.6

Wyniki analiz morfologicznych odpadów, środowisko II, frakcja 40-100 mm

Wyszczególnienie

Pozost.

org.

Pozost.

nieorg.

Papier

Organ.

kuch.

Metale Tw. szt.

Teksty-

lia

Szkło

Ilość

prób 8 8 8 8 8 8 8 7

średnia 3,27

1,41 3,06 1,19 9,81 5,21

1,28 0,67

wariancja 8,23

1,30

1,50 0,86 37,41 3,72 1,93 0,08

odchylenie standar-

dowe

2,87

1,14

1,22 0,93 6,12

1,93

1,39 0,27

minimum 0,81 0,19 0,75 0,07 1,52 2,01 0,00 0,30

maksimum 9,48

3,16 4,69 2,87 21,56 7,29 4,05 1,06

∆

2,40 0,95 1,02 0,78 5,11

1,61

1,16 0,25

[0.868592,

5.66641]

[0.462026,

2.36547]

[2.03876,

4.08374]

[0.40999,

1.96251]

[4.69129,

14.9187]

[3.60073,

6.82427]

[0.120072,

2.44243]

[0.413317,

0.920969]

[1.89719,

5.84007]

[0.752677,

2.31694]

[0.808646,

2.48923]

[0.61391,

1.88978]

[4.04421,

12.4492]

[1.27468,

3.92381]

[0.918324,

2.82685]

[0.176855,

0.604361]

Tabela 1.7

Wyniki analiz morfologicznych odpadów, środowisko II, frakcja >100 mm

Wyszczególnienie

Pozost.

org.

Pozost.

nieorg.

Papier

Organ.

kuch.

Metale Tw. szt.

Teksty-

lia

Szkło

Ilość

prób 7 8 8 8 8 7 7 6

średnia

1,06

1,26 0,59 1,36 3,28 6,56 4,57 3,27

wariancja

0,48 0,58 0,24 4,73 3,92 4,89 3,90 2,57

odchyl.

standardowe

0,70 0,76 0,49 2,17

1,98 2,21

1,97

1,60

minimum 0,12 0,00 0,00 0,00 1,00 2,95 2,78 0,43

maksimum

1,87 2,25 1,48 6,35 6,30 9,29 8,74 5,03

∆

0,64 0,64 0,41

1,82

1,65 2,04 1,83

1,68

[0.415765,

1.70138]

[0.616503,

1.8935]

[0.182085,

0.995415]

[-0.456241,

3.17874]

[1.62945,

4.93805]

[4.51548,

8.60452]

[2.74489,6.3

9797]

[1.58855,4.9

5145]

[0.447879,

1.53052]

[0.504959,

1.5544

[0.321614,

0.990014]

[1.43737,

4.42463]

[1.30831,

4.02734]

[1.42453,

4.86801]

[1.27265,4.3

49]

[1.00013,3.9

2967]

Tabela 1.8

Wyniki analiz morfologicznych odpadów, środowisko III, frakcja 40-100 mm

Wyszczególnienie

Pozost.

org.

Pozost.

nieorg.

Papier

Organ.

kuch.

Metale Tw. szt.

Teksty-

lia

Szkło

Ilość

prób 8 8 8 8 8 8 8 8

średnia 0,67

1,60 4,75 8,42 1,02 2,33 1,87 2,75

wariancja 0,59

1,35

1,78

17,44 0,19 0,92 6,77 4,29

odchyl. standardowe

0,77

1,16

1,33 4,18 0,43 0,96 2,60 2,07

minimum

0,00 0,34 2,88 1,45 0,47 0,70 0,28 0,23

maksimum

2,33 3,64 6,77 14,07

1,76 3,68 8,16 6,72

∆

0,64 0,97 1,11 3,49 0,36 0,80 2,18

1,73

[0.0313558,

1.31114]

[0.624632,

2.57037]

[3.63949,

5.86801]

[4.92707,

11.9104]

[0.65364,

1.37636]

[1.53188,

3.13312]

[-0.30479,

4.04729]

[1.02213,

4.48537]

[0.506064,

1.5578]

[0.769399,

2.36842]

[0.881216,

2.71262]

[2.76142,

8.50038]

[0.285784,

0.879719]

[0.633178,

1.94909]

[1.72093,

5.2975]

[1.36946,

4.21558]

108

Tabela 1.9

Wyniki analiz morfologicznych odpadów, środowisko III, frakcja >100 mm

Wyszczególnienie

Pozost.

org.

Pozost.

nieorg.

Papier

Organ.

kuch.

Metale Tw. szt.

Teksty-

lia

Szkło

Ilość

prób 8 8 8 8 8 8 7 7

średnia

0,36 0,75 5,75 5,88 0,65 5,55 2,95 1,87

wariancja 0,56

1,64 5,57 18,96 0,86 8,05 0,67 3,20

odchyl. standardowe

0,75

1,28 2,36 4,35 0,93 2,84 0,82 1,79

minimum

0,00 0,00 2,64 0,05 0,00 0,84 1,97 0,00

maksimum 2,17 3,66 9,12

13,37 2,28 9,40 4,09 5,27

∆

0,63

1,07

1,97 3,64 0,78 2,37 0,75 1,65

[-0.264906,

0.987406]

[-0.326322,

1.81632]

[3.77195,

7.71805]

[2.23615,

9.51635]

[-0.127234,

1.42473]

[3.17274,

7.91726]

[2.20002,

3.70855]

[0.210901,

3.52053]

[0.495199,

1.52436]

[0.847261,

2.6081]

[1.5604,

4.80334]

[2.87879,

8.86171]

[0.613692,

1.88911]

[1.87612,

5.77521]

[0.525538,

1.7959]

[1.153,

3.94011]

Wyniki analiz składu fizyko-chemicznego odpadów

Tabela 1.10 Wyniki analizy zawartości substancji organicznych w poszczególnych frakcjach

odpadów (okres grzewczy) w % sm.

Wyszczególnienie Tekstylia

Kości

Odpady

rośl.

Frakcja

<10

Pozost.

org.

Papier

Frakcja

10 - 40

Ilość prób

15 6 15

średnia

85,85 53,65 69,81 29,39 82,75 85,26 56,37

wariancja 98,28

25,46

155,93

135,48 249,32 18,88

195,05

odchylenie standar-

dowe

9,91 5,05 12,49

11,64

15,79 4,35 13,97

minimum

70,90 48,20 46,50 10,90 47,80 74,30 30,90

maksimum 97,30

61,60 88,40 50,10 96,10 90,20 85,50

∆

5,49 5,30 6,92 6,45 10,61 2,41 7,73

[80.3633,

91.3434]

[48.3549,

58.9451]

[62.8915,

76.7218]

[22.9474,

35.8392]

[72.1468,

93.3623]

[82.8535,

87.6665]

[48.6393,

64.1074]

[7.25813,

15.635]

[3.14956,

12.3751]

[9.14214,

19.6934]

[8.52176,

18.357]

[11.0326,

27.7101]

[3.18151,

6.85339]

[10.2248,

22.0255]

109

Tabela 1.11 Wyniki analizy ciepła spalania poszczególnych frakcji odpadów

Wyszczególnienie

Pozost.

org.

Papier Kości

Frakcja

10 - 40

Frakcja

<10 mm

Tw. szt.

Teksty-

lia

Rośl.

Ilość prób

15 8 15

13 15

średnia

16,71

15,34

11,63

13,17 5,99 15,00

17,59

14,68

wariancja

10,29 3,71

1,47

14,90 3,42 33,91 4,51 5,48

odchylenie standar-

dowe

3,21

1,93

1,21 3,86 1,85 50,14 2,12 2,34

minimum

12,00

10,10

10,20 3,80 2,50 7,08 12,90 9,20

maksimum

19,90

17,50

13,60

17,70 9,90 22,00 21,00

17,20

∆

2,16

1,07

1,01 2,14

1,12 3,92 1,18

1,30

[14.5537,

18.8644]

[14.2736,

16.4064]

[10.6111,

12.6389]

[11.0358,

15.3109]

[4.87492,

7.1097]

[29.9855,

37.8278]

[16.4105,

18.7629]

[13.3841,

15.9759]

[2.24166,

5.63027]

[1.40985,

3.037]

[0.801826,

2.46824]

[2.82597,

6.08752]

[1.32595,

3.05234]

[5.18397,

11.167]

[1.55501,

3.3497]

[1.71324,

3.69054]

Tabela 1.12 Wyniki analiz wilgotności poszczególnych frakcji odpadów

Wyszczególnienie

Pozost.

organ

Teksty-

lia

Tw. szt.

Frakcja

<10

Kości Papier

Frakcja

40 - 10

Roślin-

Ilość prób

średnia 22,97

34,81 22,83 27,20 38,95 36,36 47,32 57,57

wariancja

148,70 319,60 147,76 195,30 151,31 134,88 153,95 207,35

odchyl. standardowe

12,19

17,88

12,16

13,98

12,30

11,61

12,41

14,40

minimum 7,50

11,40

1,70 3,00 19,50

14,60 23,40 14,20

maksimum

50,00 76,00 48,00 52,00 57,00 60,00 68,00 74,00

∆

6,50 8,62 5,86 6,74 8,26 5,60 5,98 6,94

[16.4709,

29.4666]

[26.1886,

43.4219]

[16.9676,

28.6851]

[20.4642,

33.9358]

[30.6907,

47.2184]

[30.7602,

41.9556]

[41.3407,

53.3014]

[50.6281,

64.5088]

[9.00791,

18.8728]

[13.5084,

26.4376]

[9.18482,

17.9758]

[10.5597,

20.6666]

[8.59487,

21.5873]

[8.77557,

17.1748]

[9.37537,

18.3487]

[10.8804,

21.2943]

Tabela 1.13 Wyniki analiz zawartości metali ciężkich w odpadach, frakcja <10 mm

Wyszczególnienie

Mn Fe Cu Cr Cd Zn Pb Ni

Ilość

prób

5 5,0 8,0 8,0 8,0 8 8,0 8,0

średnia 616,00 27125,20 366,38 146,25 7,43 1568,00 445,25 43,25

wariancja 294872

1423390

169236 16954

14,07 2846840 371631 883,07

odchyl. standardowe 543,02 11930,60 411,38 130,21 3,75 1687,26 609,62 29,72

minimum 312,00

9697,00

30,00 36,00 2,00 22,00 52,00 16,00

maksimum

1576,00 37740,00 1200,00 429,00

12,00 5200,00 1900,00 110,00

∆

674,25

14813,80 343,93 108,86 3,14

1410,59 509,65 24,84

[-58.2513,

1290.25]

[12311.4,

41939.0]

[22.4496,

710.3]

[37.3928,

255.107]

[4.289,

10.561]

[157.413,

2978.59]

[-64.4026,

954.903]

[18.4063,

68.0937]

[325.342,

1560.4]

[7148.01,

34283.2]

[271.996,

837.276]

[86.0904,

265.009]

[2.48013,

7.6345]

[1115.57,

3434.03]

[403.062,

1240.73]

[19.6478,

60.4812]

110

Tabela 1.14 Wyniki analiz zawartości metali ciężkich w odpadach, frakcja 10-40 mm

Wyszczególnienie

Ni Pb Zn Cd Cr Cu Fe Mn

Ilość

prób 7 7 7 8 8 8 5 5

średnia 29,66

183,57 574,00 6,69 191,25 142,75 9045,40 153,40

wariancja 318,69 6577,62 160935

15,46 33188,20 24773,10 1636510

580,80

odchyl. standardowe

17,85 81,10 401,17 3,93 182,18 157,40 4045,38

24,10

minimum

8,60 55,00 25,00 2,00 25,00 29,00

3448,00 130,00

maksimum 59,00

274,00

1150,00

12,00 580,00 490,00

13340,00 186,00

∆

16,51 75,01 371,02 3,29 152,30 131,59 5023,02

29,92

[13.1469,

46.1674]

[108.564,

258.579]

[202.981,

945.019]

[3.4008,

9.9742]

[38.9464,

343.554]

[11.1645,

274.336]

[4022.38,

14068.4]

[123.476,

183.324]

[11.5036,

39.311]

[52.2619,

178.593]

[258.509,

883.396]

[2.59931,

8.00137]

[120.45,

370.778

[104.065,

320.341]

[2423.72,

11624.6]

[14.439,6

9.2521]

Tabela 1.15 Wyniki analiz zawartości metali ciężkich w odpadach, frakcja - papier

Wyszczególnienie

Mn Fe Cu Cr Cd Zn Pb Ni

Ilość

prób 4 4 7 7 7 7 7 7

średnia 46,00

1854,00

37,14 21,57 5,64 236,71 44,00 17,14

wariancja 200,00

618771 290,81 628,95 13,57 60301,80 2223,67

99,48

odchyl. standardowe

14,14 786,62 17,05 25,08 3,68 245,56 47,16 9,97

minimum 32,00

900,00

18,00 2,00 2,00 1,98 4,00 10,00

maksimum 64,00

2790,00

70,00

64,00

11,00 630,00 140,00 38,00

∆

22,50 1251,69

15,77 23,19 3,41 227,11 43,61 9,22

[23.4967,

68.5033]

[602.311,

3105.69]

[21.3713,

52.9144]

[-1.62277,

44.7656]

[2.23559,

9.05012]

[9.60178,

463.821]

[0.388073,

87.6119]

[7.91863,

26.3671]

[8.0114,

52.7298]

[445.614,

2932.96]

[10.9889,

37.5521]

[16.1607,

55.2254]

[2.37403,

8.1127]

[158.24,

540.748]

[30.3869,

103.84]

[6.42703,

21.9629]

Tabela 1.16 Wyniki analiz zawartości metali ciężkich w odpadach roślinnych frakcji >100

Wyszczególnienie

Mn Fe Cu Cr Cd Zn Pb Ni

Ilość

prób 5 5 8 8 8 6 8 7

średnia

149,00 8804,20 181,75 120,50 5,60 400,67 232,88 22,57

wariancja 688,50

2421090 97733,90 8677,14

14,16 71612,70 60412,40 26,62

odchyl. standardowe

26,24 1555,98 312,62 93,15 3,76 267,61 245,79 5,16

minimum

119,00 7616,00

26,00 60,00 2,00 25,00 62,00 16,00

maksimum

180,00 11480,00 940,00 332,00 11,00 790,00 800,00 28,00

∆

32,58 1932,02 261,36 77,88 3,15 280,84 205,49 4,77

[116.42,

181.58]

[6872.18,

10736.2]

[-79.6111,

443.111]

[42.6235,

198.377]

[2.45406,

8.74594]

[119.831,68

1.502]

[27.3894,

438.361]

[17.7998,

27.3431]

[15.7208,

75.4001]

[932.242,

4471.21]

[206.699,

636.275]

[61.5891,

189.588]

[2.48798,

7.65868]

[167.041,65

6.333]

[162.51,

500.248]

[3.32466,

11.3613]