dr hab. inż. Andrzej Jędrczak, prof. UZ
ul. Stroma 2B/5
65-442 Zielona Góra
dr inż. Ryszard Szpadt
ul. Malinowa 7
55-002 Kamieniec Wrocławski
Określenie metodyki badań składu sitowego,
morfologicznego i chemicznego
odpadów komunalnych
Sfinansowano ze Środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej na zamówienie Ministra Środowiska
Kamieniec Wr. – Zielona Góra, luty 2006 r.
2
Spis treści
2. Cel i zakres opracowania ....................................................................................................8
3. Aktualny stan wiedzy na temat ilości i składu wytwarzanych w Polsce odpadów
komunalnych.............................................................................................................................10
4. Wymagania prawne dotyczące prowadzenia monitoringu odpadów komunalnych.........26
5. Przegląd i porównanie krajowych i zagranicznych metodyk prowadzenia badań ilości i
jakości odpadów komunalnych.................................................................................................28
Krajowe metodyki badań odpadów komunalnych....................................................28
6. Wybór metodyki przeprowadzenia krajowych badań ilości i składu odpadów
komunalnych.............................................................................................................................64
7. Szczegółowe przedstawienie proponowanej metodyki prowadzenia badań odpadów
komunalnych w Polsce .............................................................................................................65
Badania odpadów wytwarzanych nieregularnie .......................................................90
8. Krajowy program badań odpadów komunalnych w Polsce..............................................94
9. Oszacowanie kosztów realizacji programu badań ilościowych i jakościowych odpadów
komunalnych w Polsce .............................................................................................................96
10. Literatura.......................................................................................................................98
3
Spis tabel
Tabela 1. Zmiany
średnich wartości wskaźników wytwarzania odpadów komunalnych, ich
gęstości nasypowej, składu frakcyjnego i materiałowego w Warszawie w latach 1990-
2004 wg badań Skalmowskiego [25, 26] ...........................................................................12
Tabela 2. Skład odpadów komunalnych Poznania wg badań firmy Sogreah [28] ...............16
Tabela 3. Skład odpadów komunalnych w Krakowie w 2003 roku [27] .............................17
Tabela 4. Zawartości odpadów opakowaniowych i nieopakowaniowych w domowych
odpadach komunalnych we Wrocławiu [30] oraz w Krakowie [27] .................................18
Tabela 5. Jednostkowe wskaźniki wytwarzania oraz gęstości nasypowe odpadów w
Tabela 6. Skład granulometryczny odpadów w Zgorzelcu ..................................................19
Tabela 7. Skład materiałowy odpadów w Zgorzelcu............................................................19
Tabela 8. Skład sitowy i materiałowy odpadów komunalnych w okresie zimowym z
Tabela 9. Skład sitowy i materiałowy odpadów komunalnych w okresie zimowym z
Tabela 10. Skład sitowy i materiałowy odpadów komunalnych w okresie zimowym z
Tabela 11. Jednostkowe wskaźniki wytworzenia odpadów Zielonej Górze, kg/M
Tabela 12. Gęstości nasypowe odpadów z Zielonej Góry, kg/m
[40]...................................22
Tabela 13. Skład granulometryczny odpadów z Zielonej Góry [40]......................................23
Tabela 14. Skład materiałowy odpadów z Zielonej Góry, % mas. [40].................................24
Tabela 15. Kategorie i podkategorie odpadów, zgodnie z metodologią SWA-Tool [75] ......33
Tabela 16. Przegląd metod badań odpadów w krajach Unii Europejskiej [75]......................35
Tabela 17. Opis metodyki Modecom
[36, 37, 75] .............................................................36
Tabela 18. Frakcje sortowanych odpadów w metodyce Modecom
....................................39
Tabela 19. Opis metodyki badań odpadów wg wytycznych Brandenburgii [56, 75].............43
Tabela 20. Katalog sortowanych frakcji materiałowych wg wytycznych brandenburgskich 45
Tabela 21. Opis metodyk badań odpadów komunalnych w Wielkiej Brytanii [52, 53, 54, 75]
Tabela 22. Typowy katalog sortowanych frakcji w UK (I i II poziom) .................................52
Tabela 23. Opis metodyki badania odpadów w Irlandii [44, 75] ...........................................53
Tabela 24. Katalog frakcji i podfrakcji sortowanych odpadów..............................................55
Tabela 25. Wymagana liczba próbek jednostkowych ............................................................60
Tabela 26. Określenie niezbędnej liczby prób do badań składu materiałowego odpadów (w
Tabela 27. Określenie niezbędnej liczby prób do badań składu materiałowego odpadów (w
Tabela 28. Określenie niezbędnej liczby prób do badań składu materiałowego odpadów (w
Tabela 29. Spodziewane czułości oszacowania średnich udziałów poszczególnych grup
Tabela 30. Charakterystyka różnych frakcji granulometrycznych odpadów .........................82
Tabela 31. Zalecany zakres badań poszczególnych frakcji ziarnowych odpadów.................83
Tabela 32. Katalog frakcji i podfrakcji odpadów komunalnych ............................................84
4
Spis rysunków
Rys. 1. Porównanie
ilości odpadów zbieranych z prognozami ilości odpadów
Rys. 2. Skład odpadów komunalnych Wrocławia w latach 1992-2005................................13
Rys. 3. Średni skład odpadów z różnych typów zabudowy Wrocławia ...............................14
Rys. 4. Wilgotność i masa organiczna poszczególnych frakcji odpadów komunalnych......15
Rys. 5. Schemat badań składu granulometrycznego i materiałowego odpadów wg PN-93/Z-
Rys. 6. Schemat analizy składu ziarnowego i materiałowego odpadów we Wrocławiu [22]
Rys. 7. Schemat badania odpadów wg zmodyfikowanej metody SWA Tool [30]...............32
Rys. 8. Przesiewanie odpadów na sitach ręcznych ...............................................................32
Rys. 9. Propozycja karty dostawy odpadów .........................................................................71
Rys. 10. Schemat podstawowej analizy składu ziarnowego i materiałowego odpadów
5
Streszczenie
Odpady komunalne są definiowane jako powstające w gospodarstwach domowych, a tak-
że odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców, któ-
re ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodar-
stwach domowych. Odpady komunalne mają specyficzny charakter, zmieniający się w zależ-
ności od wielu czynników, takich jak: rodzaj zabudowy, nasycenie terenu obiektami usługo-
wymi oraz innymi obiektami niemieszkalnymi, wyposażenie techniczne i sanitarne budynków
(szczególnie sposób ogrzewania). Istotny wpływ na skład tych odpadów mają też m.in.: stan
zamożności mieszkańców, prowadzone selektywne zbieranie surowców wtórnych oraz kom-
postowanie przydomowe, a także pory roku. Ze składem materiałowym odpadów wiążą się w
bezpośredni sposób ich właściwości. Każdy ze składników charakteryzuje się, bowiem okre-
śloną wilgotnością, zawartością substancji organicznej, składników nawozowych, a także
wartością ciepła spalania. Dotychczasowe badania były prowadzone w Polsce głównie w du-
żych miastach: w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie, miastach Górnego Śląska. Niewiele
było prowadzonych badań odpadów wytwarzanych w mniejszych miastach o różnych zakre-
sach wielkości, a także na terenach wiejskich. Brak jest też informacji dotyczących regional-
nego zróżnicowania ilości i składu wytwarzanych odpadów.
W nielicznych badaniach ilości i składu odpadów komunalnych prowadzonych w kraju w
ostatnich latach stosowano różne metodyki, co spowodowało, że wyniki tych badań są trudno
porównywalne ze sobą i nie mogą być wykorzystane także na innych obszarach.
Na podstawie przeglądu metodyk badań stosowanych dotychczas w kraju oraz w innych
krajach UE, opracowano nową metodykę badań ilościowych i jakościowych odpadów komu-
nalnych, na podstawie której możliwe będzie przeprowadzenie jednolitych w skali kraju ba-
dań odpadów, z uwzględnieniem występujących różnic ich ilości i składu, wynikających z
wielkości miast i wsi, ich położenia, różnych typów zabudowy, sezonowości, itp.
Wdrożenie nowej metodyki badań odpadów w kraju i przeprowadzenie tych badań po-
zwoli na uzyskanie szeregu wymiernych korzyści i efektów:
o
efektów ekonomicznych, wynikających z dobrego poznania ilości i składu odpadów
wytwarzanych obecnie, umożliwiającego sporządzenie wiarygodnej prognozy zmian
składu (przy użyciu np. metodologii LCA-IWM), co pozwoli na dostosowanie wydajno-
ści i układów technologicznych projektowanych instalacji sortowania i przetwarzania
odpadów do tych danych – uniknie się przewymiarowania lub niedowymiarowania, a
6
także błędnych rozwiązań technologicznych, obserwowanych obecnie w wielu instala-
cjach w kraju, zaprojektowanych bez dobrej znajomości składu odpadów,
o
efektów ekologicznych:
-
możliwe będzie szczegółowe zbilansowanie ilości i rodzajów wytwarzanych odpadów
oraz podjęcie na tej podstawie decyzji dotyczących właściwego postępowania z nimi,
zarówno w kontekście ekologicznym, jak i ekonomicznym,
-
możliwe będzie rozliczenie wymaganych i osiąganych efektów odzysku, w tym recy-
klingu specyficznych rodzajów odpadów (w tym opakowaniowych, budowlanych),
unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych pochodzenia komunalnego, ograniczenia
ilości składowanych odpadów niebezpiecznych, itp.,
-
możliwa będzie ocena osiągania założonych celów w planach gospodarki odpadami.
7
1. Podstawa opracowania
Opracowanie wykonano na zlecenie Ministerstwa Środowiska, jako Zamawiającego. Fi-
nansującym wykonanie tego opracowania jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Go-
spodarki Wodnej w Warszawie.
Autorzy zawarli w dniu 23.02.2006 umowę nr 18/06/Wn50/NE-OZ-TX/D na wykonanie
w/w opracowania.
8
2. Cel i zakres opracowania
Celem pracy jest przedstawienie metodyki badań ilościowych i jakościowych odpadów
komunalnych, na podstawie której możliwe będzie przeprowadzenie jednolitych w skali kraju
badań odpadów, z uwzględnieniem występujących różnic ich ilości i składu, wynikających z
wielkości miast i wsi, ich położenia, różnych typów zabudowy, sezonowości, itp.
Badania ilościowe dotyczą określenia wskaźników jednostkowych i całkowitych wytwa-
rzania odpadów komunalnych z różnych źródeł.
Badania jakościowe służą określeniu składu frakcyjnego (zwanego też składem sitowym,
mechanicznym lub granulometrycznym), morfologicznego (materiałowego) oraz chemiczne-
go odpadów komunalnych.
Zakres pracy obejmuje następujące główne zadania:
1. Przedstawienie aktualnego stanu wiedzy na temat ilości i składu odpadów komunalnych
wytwarzanych w Polsce. Przedstawiony będzie przegląd dostępnych (publikowanych)
wyników badań odpadów przeprowadzonych w ostatnim okresie w kraju oraz ich meto-
dyk.
2. Wymagania prawne dotyczące prowadzenia monitoringu odpadów komunalnych.
3. Przegląd i porównanie krajowych i zagranicznych metodyk badania ilości i składu odpa-
dów komunalnych (PN w Polsce, metody stosowane w Niemczech, Francji, metody opra-
cowane w projektach UE, inne),
4. Wybór metodyki przeprowadzenia badań krajowych odpadów, uwzględniającej kryteria:
-
reprezentatywności i wiarygodności uzyskanych wyników,
-
przydatności wyników do szeregu zastosowań, w tym: planowania rozwiązań gospo-
darki odpadami, weryfikacji danych statystycznych publikowanych na podstawie spra-
wozdań przedkładanych przez podmioty gospodarcze,
-
rozsądnych kosztów prowadzenia badań.
5. Szczegółowe przedstawienie metodyki prowadzenia badań odpadów, uwzględniającej:
-
kryteria zróżnicowania poboru prób (wielkość jednostki osadniczej, typ zabudowy, po-
ra roku,
-
sposoby oszacowania i pomiaru ilości wytwarzanych odpadów,
9
-
sposoby poboru prób, wielkość i liczbę reprezentatywnych prób odpadów do badań ja-
kościowych,
-
metodyki badań składu granulometrycznego i materiałowego odpadów (wybór frakcji
granulometrycznych i materiałowych odpadów, ze szczególnym uwzględnieniem od-
padów opakowaniowych, nieopakowaniowych, niebezpiecznych, biodegradowalnych,
budowlanych, a także materiałów reklamowych),
-
metodyki badań fizyko-chemicznych – zakres badanych parametrów (ogólnych i
szczegółowych), liczba badanych prób, metody oznaczeń,
-
metodyka oceny i interpretacji wyników badań, sposób przedstawienia wyników, staty-
styczna ocena wyników, agregacja wyników, zakres wniosków itp.
6. Opracowanie programu badań składu frakcyjnego, morfologicznego i chemicznego, a
także jednostkowych ilości wytwarzanych odpadów komunalnych w Polsce, w celu okre-
ślenia charakterystyki tych odpadów.
7. Oszacowanie kosztów realizacji programu badań ilościowych i jakościowych odpadów
komunalnych w Polsce.
Wdrożenie nowej metodyki badań odpadów w kraju i przeprowadzenie tych badań po-
zwoli na uzyskanie szeregu wymiernych korzyści i efektów:
o
efektów ekonomicznych, wynikających z dobrego poznania ilości i składu odpadów
wytwarzanych obecnie, umożliwiającego sporządzenie wiarygodnej prognozy zmian
składu (przy użyciu np. metodologii LCA-IWM), co pozwoli na dostosowanie wydajno-
ści i układów technologicznych projektowanych instalacji sortowania i przetwarzania
odpadów do tych danych – uniknie się przewymiarowania lub niedowymiarowania, a
także błędnych rozwiązań technologicznych, obserwowanych obecnie w wielu instala-
cjach w kraju, zaprojektowanych bez dobrej znajomości składu odpadów,
o
efektów ekologicznych:
-
możliwe będzie szczegółowe zbilansowanie ilości i rodzajów wytwarzanych odpadów
oraz podjęcie na tej podstawie decyzji dotyczących właściwego postępowania z nimi,
zarówno w kontekście ekologicznym, jak i ekonomicznym,
-
rozliczenie wymaganych i osiąganych efektów odzysku, w tym recyklingu specyficz-
nych rodzajów odpadów (w tym opakowaniowych, budowlanych), unieszkodliwiania
odpadów niebezpiecznych pochodzenia komunalnego, ograniczenia ilości składowa-
nych odpadów niebezpiecznych, itp.,
-
ocena osiągania założonych celów w planach gospodarki odpadami.
10
3. Aktualny stan wiedzy na temat ilości i składu wytwarzanych w Polsce
odpadów komunalnych
W ustawie o odpadach zdefiniowano odpady komunalne jako powstające w gospodar-
stwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od
innych wytwórców, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów
powstających w gospodarstwach domowych. Odpady komunalne mają specyficzny charakter,
zmieniający się w zależności od wielu czynników takich, jak: rodzaj zabudowy, nasycenie
terenu obiektami usługowymi oraz innymi obiektami niemieszkalnymi, wyposażenie tech-
niczne i sanitarne budynków (szczególnie sposób ogrzewania). Istotny wpływ na skład tych
odpadów mają też m.in.: stan zamożności mieszkańców, prowadzone selektywne zbieranie
surowców wtórnych oraz kompostowanie przydomowe, a także pory roku. Ze składem mate-
riałowym odpadów wiążą się w bezpośredni sposób ich właściwości. Każdy ze składników
charakteryzuje się, bowiem określoną wilgotnością, zawartością substancji organicznej,
składników nawozowych, a także wartością ciepła spalania. Dotychczasowe badania były
prowadzone w Polsce głównie w dużych miastach: w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie,
miastach Górnego Śląska. Niewiele było prowadzonych badań odpadów wytwarzanych w
mniejszych miastach o różnej wielkości, a także na terenach wiejskich. Brak jest też informa-
cji dotyczących regionalnego zróżnicowania ilości i składu wytwarzanych odpadów.
W ostatnich kilku latach prowadzone były w kraju nieliczne badania ilości i składu odpa-
dów komunalnych. Stosowano w nich różne metodyki.
Ilości odpadów są mierzone głównie przez ważenie samochodów dostarczających odpady
na składowiska oraz do zakładów sortowania i kompostowania odpadów na wagach samo-
chodowych. Ze względu na to, że w dużych miastach odpady komunalne są odbierane przez
wielu przedsiębiorców, wywożących je do różnych instalacji, nie jest możliwe zbilansowanie
w ten sposób całej masy odpadów wytwarzanych i obliczenie wiarygodnych wskaźników
wytwarzania odpadów w przeliczeniu na mieszkańca..
Rysunek 1 przedstawia porównanie ilości odpadów komunalnych zbieranych wg GUS z
ilościami prognozowanymi w KPGO.
Ilości odpadów zbieranych są znacznie niższe od prognozowanych w KPGO [100], co na-
leży przypisać różnym czynnikom, a m.in. temu, że:
11
o
z zorganizowanych form odbierania odpadów korzysta tylko część mieszkańców, szacuje
się, że ok. 90 % mieszkańców kraju,
o
w sprawozdaniach zaniżane są ilości odpadów przyjmowanych na składowiska dla obni-
żenia opłat tzw. marszałkowskich, tj. opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska,
o
tylko część składowisk posiada wagi samochodowe; na tych, które ich nie mają, ilości
odpadów szacuje się, z wyraźną tendencją zaniżania masy składowanych odpadów, ze
względów wyżej wymienionych,
o
brak jest oceny wiarygodności prognoz zawartych w KPGO.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Lata
Ilo
ść
odpa
dów
, m
ln M
g
Według KPGO
Według GUS
Rys. 1. Porównanie ilości odpadów zbieranych z prognozami ilości odpadów wytwarzanych
Monitoring ilości oraz jakości odpadów komunalnych regularnie prowadzony jest w War-
szawie. Jego wyniki były publikowane przez Skalmowskiego [25, 26]. Monitoring ten wyko-
nywany jest zgodnie z metodyką zawartą w PN -93/Z-15006. Wybrane wyniki tych badań
przedstawiono w tabeli 1.
W latach 1992 - 2005, wykonywano we Wrocławiu trzykrotnie badania składu frakcyjne-
go i materiałowego odpadów [22, 30, 77]. Stosowano dwie zbliżone do siebie metodyki badań
jakościowych. Zakres badań wykonanych w latach 2004-05 (przy zastosowaniu zmodyfiko-
wanej metodologii SWA Tool) był znacznie szerszy niż w latach 1992-95.
12
Tabela 1.
Zmiany średnich wartości wskaźników wytwarzania odpadów komunalnych, ich gęstości nasypowej, składu frakcyjnego i
materiałowego w Warszawie w latach 1990-2004 wg badań Skalmowskiego [25, 26]
Parametr Jed-
nostka
1990
/91
1991
/92
1992
/93
1993
/94
1994
/95
1995
/96
1996
/97
1997
/98
1998
/99
1999
/00
2000
/01
2001
/02
2002
/03
2003
/04
Jednostkowa
ilość
kg /M a
190,7 219,4 236,6 248,1 269 276,7 302,9 301,2 295,7 257,5 262,1 260 255,7 267,6
Jednostkowa
ilość
m
3
/M a
1,17
1,55
1,65
1,64
1,73 2,05 2,17 2,30 2,24 2,25 2,30 2,39 2,49 2,72
Gęstość nasy-
powa
kg / m
3
151
139,6 142,7 149,5 158,9 136,9 141,9 132,3 133,3
118
115,5 110,7 106,4 100,3
Frakcja 0-10 mm % masy
14,1
11,8
11,8
11,4
10,7
13,2
12,6
11,9
10,0
10,1 9,1 8,6 8,2 5,6
Frakcja 10-40
mm
% masy
27,8 27,5 30,7 25,6 19,9
19,6
19,1
19,4
19,2
16,6
18,3 21,1
19,0
18,5
Frakcja 40-100
mm
% masy
26,3 28,3 28,9 29,6 33,0 32,6 30,0 29,3 28,6 27,2 28,2 27,0 28,5 29,6
Frakcja >100
mm
% masy
31,8 32,4 28,6 33,4 36,4 34,6 38,3 39,4 42,2 46,1 44,3 43,3 44,3 46,3
Spożywcze %
masy
30,0
33,1 37,2 32,2 34,6 29,4 28,5 32,3 31,2 31,0 33,7 31,6 32,7 32,2
Papier/tektura %
masy 19,8
19,6
19,2 20,9 17,7
15,9
16,3
15,2
14,0
12,7
17,1
19,2
14,6
18,4
Tworzywa szt.
% masy
7,2
7,9
9,0
11,2
11,7
12,0
12,6
12,3
12,6
14,0
15,1
14,5
16,0
16,5
Tekstylia %
masy 2,0 2,6 3,2 2,7 2,7 2,7 2,6 2,3 2,5 2,0 - - - 2,2
Szkło %
masy
11,8
11,5
13,9
11,6
13,3
13,6
14,2
13,9
12,6
13,7
11,1
11,4
11,8
11,3
Metale %
masy
4,5
6,1 5,6 4,7 4,1 4,9 4,2 4,2 4,2 3,7 - - - 3,0
Pozost.
org. %
masy 2,6 2,8 2,6 2,4 3,0 3,7 3,3 3,6 2,8 3,2 - - - 3,3
Pozost.
nieorg.
%
masy 4,5 2,9 4,6 5,3 4,7 4,6 5,4 5,9 4,3 3,7 - - - 4,4
Frakcja <10 mm % masy
11,8
11,9
12,6
12,7
10,5
11,4
10,4 9,7 8,8 7,3 - - - 5,9
13
Badania prowadzono w czterech porach roku, w trzech charakterystycznych typach zabu-
dowy (środowiskach miejskich):
o
Środowisko 1 - nowe osiedla z zabudową wielorodzinną, centralny system ogrzewania,
o
Środowisko 2 - centrum miasta, stara i nowa zabudowa, mieszany system ogrzewania
(centralne i indywidualne),
o
Środowisko 3 - zabudowa rozproszona, peryferyjna, podmiejska, jedno- i wielorodzinna,
ogrzewanie lokalne gazowe i węglowe (koksowe).
Zestawienie wyników badań składu materiałowego odpadów komunalnych Wrocławia w
latach 1992-2004 przedstawiono na rys. 2 [30]. W okresie tym zaobserwowano znaczne
zmiany w składzie odpadów, tj.:
o
zmniejszanie się zawartości frakcji drobnej (< 10 mm) i średniej (10-40 mm), które sta-
nowiły łącznie 50-60% masy odpadów w latach 1992/93 oraz 30-40% w latach 2004/05,
o
istotny wzrost zawartości szkła (od ok. 4,5% w latach 92-95 do ok. 11% w 2004 roku),
co było związane ze wzrostem ilości opakowań szklanych, w tym jednorazowego użytku
o
znaczny wzrost zawartości tworzyw sztucznych, głównie opakowań jednorazowego
użytku,
o
niewielkie fluktuacje zawartości papieru,
o
wzrost zawartości odpadów ulegających biodegradacji w latach 2004/05 w porównaniu
do roku 1992, kosztem ich zmniejszenia we frakcji 10-40 mm.
Rys. 2. Skład odpadów komunalnych Wrocławia w latach 1992-2005
papier
tek s ty lia m etale
s zk ło
k uc henne i
ogrodowe
pozos tałe bio
inne
f rak c ja
0-10 m m
f rak c ja
10-40 m m
0%
20%
40%
60%
80%
100%
lato 1992
zima 1992/93
wiosna 1993
jesień 1995
zima 1995/96
wiosna 2004
lato 2004
jesień 2004
zima 2004/05
tworzywa
szt.
14
Zaobserwowano także istotną, utrzymującą się przez cały okres pomiarów, zmienność
składu materiałowego odpadów w poszczególnych porach roku, w szczególności:
o
największe udziały odpadów kuchennych i ogrodowych obserwowano latem i jesienią,
o
w seriach zimowej i wiosennej stwierdzono największe udziały frakcji <10 mm.
Wpływ rodzaju zabudowy na skład materiałowy odpadów (dla średnich składów odpa-
dów z poszczególnych środowisk, z czterech serii pomiarowych, wykonanych w latach
2004/05) przedstawiono na rys. 3, na którym wykazano, że:
o
odpady ulegające biodegradacji przeważały we wszystkich środowiskach, jednakże naj-
więcej było ich w odpadach ze środowiska 3 (domy z ogrodami),
o
największą ilość papieru zawierały odpady ze środowiska 1, a materiałów inertnych od-
pady ze środowiska 2, co mogło mieć związek z rodzajem ogrzewania mieszkań,
o
udziały odpadów wielomateriałowych, drewna i metali były zbliżone we wszystkich śro-
dowiskach,
o
udział frakcji drobnej był największy w odpadach ze środowiska 2, a najmniejszy w od-
padach ze środowiska 1.
o rg a n ik a
p a p ie r i
te k tu ra
tw o rzyw a
s z tu c zn e
s zk ło
te k s tylia
m e ta le
n ie b e zp ie c zn e
w ie lo m a te ria ło w e
in e rtn e in n e fra k c ja
1 0 -2 0 m m
fra k c ja
> 1 0 m m
0 %
2 0 %
4 0 %
6 0 %
8 0 %
1 0 0 %
ś ro d o w is k o 1
ś ro d o w is k o 2
ś ro d o w is k o 3
Rys. 3. Średni skład odpadów z różnych typów zabudowy Wrocławia
W zakres badań właściwości odpadów komunalnych Wrocławia wchodziły m.in. następu-
jące oznaczenia, charakteryzujące właściwości paliwowe odpadów:
o
wilgotność, w % - dla wszystkich frakcji sitowych oraz dla wybranych składników,
o
masa organiczna, w % s.m. - dla wszystkich frakcji sitowych oraz dla wybranych skład-
ników,
o
ciepło spalania, w MJ/kg Sm - dla wybranych składników odpadów.
15
Na rysunku 4 przedstawiono średnie wilgotności i zawartości substancji organicznych
odpadów ze wszystkich serii z lat 2004/05 (dla serii wiosennej i letniej przedstawiono wyniki
z uwzględnieniem frakcji <10, 10-40 i 40-100 mm, a dla serii jesiennej i zimowej <10, 10-40
oraz 40-80 mm).
Rys. 4. Wilgotność i masa organiczna poszczególnych frakcji odpadów komunalnych
Największe zróżnicowanie wilgotności i zawartości substancji organicznej w okresie
rocznym wykazywała frakcja najdrobniejsza. Frakcja ta charakteryzowała się jednocześnie
najniższą wilgotnością i zawartością składników organicznych, najwyższą wilgotność wyka-
zywała frakcja 10-40 mm bogata w odpady ulegające biodegradacji. Najwyższą zawartość
substancji organicznej stwierdzono we frakcji 40-80 (100) mm, zawierającej najwięcej skład-
ników palnych (papieru i tworzyw sztucznych).
Francuska firma Sogreah przeprowadziła w Poznaniu, w maju 2001 roku, badania składu
zmieszanych odpadów komunalnych przy zastosowaniu metodyki MODECOM. Wykonano
jednak tylko jedną – wiosenną serię badań. Analizie poddano 8 prób odpadów, po 2 z czterech
środowisk miejskich. Uśrednione wyniki tej serii badań, na podstawie opracowania [28]
przedstawiono w tabeli 2.
16
Tabela 2.
Skład odpadów komunalnych Poznania wg badań firmy Sogreah [28]
L.p. Składniki odpadów
Zawartość, %
1 Odpady
organiczne
23,7
2 Papier
9,7
3 Tektura
4,4
4 Odpady
wielomateriałowe
1,5
4 Tkaniny
2,9
6 Produkty
sanitarne
2,7
Tworzywa sztuczne
10,8
- folia PP i PE
5,5
- butelki PET
1,5
- butelki poliolefinowe
0,7
- opakowania po środkach spożywczych
0,7
7
- inne
2,4
8
Palne odpady mieszane
3,5
Szkło 9,2
- szkło kolorowe
2,7
9
- szkło białe
6,3
Metale 2,1
10
- aluminium
0,3
11 Niepalne odpady mieszane
4,5
12 Odpady specjalne
1,0
13 Frakcja
drobna
20,1
14 Ubytki podczas sortowania
4,0
Razem
100
W 2003 roku przeprowadzono w Krakowie badania składu i ilości odpadów komunalnych
w ramach projektu SWA Tool, realizowanego w 5. Programie Ramowym UE. Zestawienie
wyników badań - średnich zawartości głównych frakcji odpadów zawiera tabela 3 [27]. Prze-
prowadzono dwie kampanie poboru prób – wiosenną (kwiecień-maj) i jesienną (wrzesień).
Wyniki tych badań nie uwzględniają zmienności składu odpadów w okresie zimowym, w
którym skład odpadów znacząco odbiega od składu odpadów w pozostałych porach roku.
Wyniki badań przeprowadzonych w roku 2003 w Krakowie przy użyciu metodyki SWA
Tool oraz w latach 2004-05 we Wrocławiu przy zastosowaniu zmodyfikowanej metodyki
SWA Tool, dają możliwości bezpośredniego porównania składów odpadów komunalnych
wytwarzanych w tych miastach, z uwzględnieniem specyficznych frakcji, nie objętych innymi
metodologiami badań.
17
Tabela 3.
Skład odpadów komunalnych w Krakowie w 2003 roku [27]
Składnik
kg/M rok
% masy
Organiczne, biodegradowalne
91,5 40,50
Drewno 2,6
0,90
Papier, karton
26,4
10,20
Tworzywa sztuczne
29,1
12,10
Szkło 25,5
10,10
Tekstylia 6,8
2,70
Metale 4,2
1,80
Odpady niebezpieczne
0,5
0,20
Odpady wielomateriałowe 8,3
3,10
Odpady obojętne
12,0 5,60
Inne frakcje
10,4 4,10
Frakcja drobna < 10 mm
21,8 8,50
Razem 239,1
100,00
Na podstawie wyników badań we Wrocławiu [30] i w Krakowie [27] obliczono jednost-
kowe ilości odpadów opakowaniowych i nieopakowaniowych (wydzielonych z frakcji > 40
mm) w odpadach domowych przypadające na mieszkańca i podano w tabeli 4 [31]. Z tego
zestawienia wynika, że w odpadach domowych wyższe są zawartości papieru i tektury, two-
rzyw sztucznych oraz odpadów wielomateriałowych pochodzenia nieopakowaniowego niż
opakowaniowego. Odpady opakowaniowe zawierają natomiast zdecydowanie więcej szkła
(ok. 8-krotnie), a także metali żelaznych i nieżelaznych.
Prognozowane w KPGO ilości odpadów opakowaniowych zawartych w odpadach komu-
nalnych są znacznie wyższe od ilości zmierzonych w odpadach domowych, co oznacza, że
znaczna część odpadów opakowaniowych zawarta jest w odpadach z obiektów infrastruktury.
Wyniki badań ilościowych i jakościowych odpadów w Zgorzelcu w latach 1998/99 prze-
prowadzonych przez Haziaka [33], przedstawiono w tabeli 5, 6 i 7. Badania te przeprowadzo-
no w pięciu środowiskach miejskich, tj.:
o
środowisko I, zabudowa wysoka 10-piętrowa, wielorodzinna, z centralnym ogrzewa-
niem,
o
środowisko II, zabudowa niska, 4-pietrowa, wielorodzinna, z centralnym ogrzewaniem,
o
środowisko III, zabudowa stara, wielorodzinna, piece na węgiel,
o
środowisko IV, dom jednorodzinny, ogrzewanie gazowe,
o
środowisko V, dom jednorodzinny, piec na węgiel.
18
Tabela 4.
Zawartości odpadów opakowaniowych i nieopakowaniowych w domowych od-
padach komunalnych we Wrocławiu [30] oraz w Krakowie [27]
Wrocław,
278 kg/M·a
Kraków,
238 kg/M·a
Średnio
Materiał
% kg/M·a % kg/M·a % kg/M·a
Odpady opakowaniowe
Papier,
tektura 3,43 9,53 2,70 6,43 3,1 8,0
Tworzywa
sztuczne
5,88
16,34 5,00 11,90 5,4 14,1
Szkło
10,14 28,19 9,50 22,60 9,8 25,4
Metale żelazne 0,76 2,11
1,50 3,57 1,1 2,8
Metale nieżelazne 0,60 1,67 0,20 0,40 0,40 1,0
Wielomateriałowe
1,38 3,84 1,20 2,86 1,3 3,4
Razem 22,19 61,68 20,10 47,84 21,1 54,7
Odpady nieopakowaniowe
Papier, tektura
4,98
13,80 7,60 18,09 6,3 16,0
Tworzywa
sztuczne
4,99
13,87 7,10
16,9 6,1
15,4
Szkło
1,80 5,00 0,60 1,43
1,2 3,2
Metale żelazne 0,49 1,36 0,00 0,00 0,3 0,7
Metale nieżelazne
0,09 0,25 0,10 0,24 0,1 0,3
Wielomateriałowe
1,20 3,34 1,90 4,52 1,6 3,9
Razem
13,55 37,62 17,30 41,18
15,6 39,5
Ogółem
35,74 99,30 37,40 89,02 36,7 94,2
Tabela 5.
Jednostkowe wskaźniki wytwarzania oraz gęstości nasypowe odpadów w Zgo-
rzelcu
Jednostkowy wskaźnik wytwarzania odpadów
Środowisko
kg/M·a m
3
/M·a
Gęstość nasypowa
kg/m
3
I 307
2,28
135
II 329
2,03
157
III
326
1,92
170
IV 282
1,61
171
V 307
2,45
125
Miasto 309
1,98
156
Badania składu sitowego i materiałowego odpadów komunalnych z Grudziądza wykona-
no w listopadzie 2001 roku na terenie Składowiska Odpadów Komunalnych dla m. Grudziądz
w Zakurzewie [39].
19
Tabela 6.
Skład granulometryczny odpadów w Zgorzelcu
Frakcja, mm
Środ. I
Środ. II
Środ. III
Środ. IV
Środ. V
Miasto
0-8 3,7
3,8
18,3 24,9 15,8
14,7
8-20 8,3
8,1
16,5
15,3
13,5
12,7
20-40
17,6
19,1
17,1 30,1
13,2 20,9
40-70 20,5
18,3
13,2
10,5 7,9 13,5
70-80
7,5 6,8 4,2 4,6 3,8 5,2
80-100 8,1 8,9 6,3 6,6 4,8 7,0
100-120 5,8
5,2
4,1 2,8 15,9 6,2
> 120 28,5
29,7
20,4
5,2
25,2
20,0
Tabela 7.
Skład materiałowy odpadów w Zgorzelcu
Frakcja
Środ. I
Środ. II
Środ. III
Środ. IV
Środ. V
Miasto
0-8 mm
3,7
3,8
18,3 24,9 15,8
14,7
Org., biodegrad.
42,2
35,0
13,4 41,6 22,5 31,5
Papier 21,6 24,5 13,9 5,2 5,4 13,4
Karton 7,7 8,7 9,4 3,3 1,6 5,9
Tw. sztuczne
10,2
11,4 7,5 6,7 6,4 8,3
w tym folie
2,5
3,9
2,0
2,5
2,2
2,7
Tekstylia 3,4 4,1 2,9 0,4 4,3 2,8
Drewno 0,2 0,0 0,0 0,0 0,8 0,2
Szkło 6,8
9,1 5,7 12,2 8,7 9,2
Metale 2,7 2,6 3,0 0,7 3,3 2,2
Pozostałe org.
0,0
0,2
0,0
1,8 0,8 0,7
Pozostałe nieorg.
1,5 0,6 26,0 3,2 30,5 11,1
Badaniami objęto trzy strumienie odpadów, zbierane w trzech charakterystycznych dla
Grudziądza strukturach zabudowy mieszkaniowej:
o
Środowisko A: odpady powstające w zabudowie wysokiej (ogrzewanie c.o.),
o
Środowisko B: odpady powstające w zabudowie niskiej (budownictwo jednorodzinne)
(ogrzewanie gazowe),
o
Środowisko C: odpady powstające w rejonie Starego Miasta, ogrzewanie „na węgiel”.
Skład sitowy odpadów oraz skład materiałowy wydzielonych frakcji, z trzech struktur za-
budowy, przedstawiono w tabelach 8, 9 i 10. W odpadach pochodzących z zabudowy starego
miasta, udział frakcji drobnej stanowił aż 37,7% ogólnej masy odpadów, zaś w odpadach po-
chodzących z zabudowy jednorodzinnej tylko 14,2%. We frakcji drobnej dominował popiół i
żużel, stąd tak wysoki jej udział w odpadach z dzielnic z ogrzewaniem „na węgiel”. Odpady
20
organiczne ulegające biodegradacji dominowały we frakcji < 70 mm w zabudowie jednoro-
dzinnej (56,1% mas.).
Tabela 8.
Skład sitowy i materiałowy odpadów komunalnych w okresie zimowym z zabu-
dowy wysokiej Grudziądza (środowisko A) [39]
Prześwit sita, mm
20
70
80
100
Frakcja
P O P O P O P O
Odpady
zmieszane
Udział frakcji, %
21,7 78,3 46,7 53,3 54,2 45,8 67,0 33,0 100,0
Skład materiałowy frakcji, % wag.
Frakcja < 20 mm
100
0,0 46,4 0,0 40,0 0,0 32,4 0,0
21,7
Papier
-
17,1 4,9 20,9 6,1 22,1 8,7 22,9 13,4
Karton
-
5,0
1,1 6,4 1,2 7,1
1,7 8,4
3,9
Org., biodegradowalne
-
37,6 41,1 19,2 39,9 17,1 38,3 11,5 29,4
Szkło
-
6,1 2,2 7,0 2,7 7,2 3,7 6,9
4,8
Tekstylia
-
13,6 0,8 19,2 3,0 19,6 4,5 22,9 10,6
Tw. sztuczne
-
5,0
0,8
6,6
1,6 6,6 2,1 7,6
3,9
w tym folie
-
14,2 2,7 18,5 4,7 18,7 7,5 18,4
11,1
Metale żelazne
-
0,9
0,0
1,3 0,9 0,5 0,7 0,6
0,7
Metale nieżelazne
- 0,6 0,0 0,9 0,0 1,1 0,4 0,8
0,5
Pozostałe
organiczne
- 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
Pozostałe
mineralne
- 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
P - przesiew, O - odsiew.
Najbardziej bogatą w odpady organiczne ulegające biodegradacji frakcję 20 – 70 mm
wydzielono z odpadów pochodzących z zabudowy wysokiej (76,8% mas.) i jednorodzinnej
(77,0% mas.). Zawartość odpadów biodegradowalnych we frakcji 20-70 mm z odpadów zbie-
ranych w rejonie starego miasta wynosiła tylko ok. 34,6% mas. Najmniej frakcji grubej (>100
mm) zawierały odpady z rejonu starego miasta (22,2% mas.), a najwięcej odpady z zabudowy
wysokiej (33,0% mas.).
W 2000 roku przeprowadzono w Zielonej Górze szczegółowe badania składu granulome-
trycznego i materiałowego odpadów komunalnych [40]. Jednostkową próbę stanowiła całko-
wita masa odpadów zebranych w wytypowanych do badań pojemnikach między dwoma ko-
lejnymi wywozami odpadów przez PGKiM w Zielonej Górze. Badania prowadzono raz w
miesiąc przez okres jednego roku.
Badaniami objęto cztery środowiska:
o
Środowisko A: zabudowa wysoka (ogrzewanie c.o., 4 punkty pomiarowe - odpady od
522 mieszkańców),
21
Tabela 9.
Skład sitowy i materiałowy odpadów komunalnych w okresie zimowym z zabu-
dowy jednorodzinnej Grudziądza (środowisko B) [39]
Prześwit sita, mm
20
70
80
100
Frakcja
P O P O P O P O
Odpady
zmieszane
Udział frakcji, %
14,2 85,8 52,3 47,7 57,6 42,4 75,2 24,8 100,0
Skład materiałowy frakcji, % wag.
Frakcja < 20 mm
100 0,0 27,2 0,0 24,7 0,0 18,9 0,0
14,2
Papier
-
26,0
10,8 34,8 10,7 38,0 12,0 53,3
22,3
Karton
-
4,1
1,8 5,3 2,3 5,1 2,7 5,7
3,5
Org., biodegradowalne
-
45,6 56,1 20,6 52,8 20,6 45,5 20,0
39,2
Szkło
-
7,6
1,4 12,1 2,6 11,7 7,0 4,8
6,5
Tekstylia
- 3,3 0,0 6,0 0,0 6,7 3,8 0,0
2,9
Tw.
sztuczne
- 4,8 0,9 7,6 2,3 6,5 3,4 6,4
4,1
w tym folie
-
7,6
1,8 11,6 4,1 9,7 5,7 8,9
6,5
Metale żelazne
-
0,6
0,0
1,0 0,4 0,6 0,3 1,0 0,5
Metale nieżelazne
- 0,6
0,0
1,0 0,0 1,1 0,6 0,0
0,5
Pozostałe
organiczne
- 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
Pozostałe
mineralne
- 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
Tabela 10. Skład sitowy i materiałowy odpadów komunalnych w okresie zimowym z zabu-
dowy starego miasta Grudziądza (środowisko C) [39]
Prześwit sita, mm
20
70
80
100
Frakcja
P O P O P O P O
Odpady
zmieszane
Udział frakcji, %
37,7 62,3 68,1 31,9 70,9 29,1 77,8 22,2 100,0
Skład materiałowy frakcji, % wag.
Frakcja < 20 mm
100 0,0 55,3 0,0 53,2 0,0 48,5 0,0
37,7
Papier
-
20,8
7,7
24,1 9,0 22,7 10,5 21,4
13,0
Karton
-
1,5 0,0 3,0 0,6 1,8
1,2 0,0
1,0
Org., biodegradowalne
-
26,7 15,4 19,1 15,2 20,0 14,6 23,8
16,6
Szkło
- 7,2 6,6 0,0 6,3 0,0 5,8 0,0
4,5
Tekstylia
-
6,4
0,0
12,4 0,0 13,6 0,0 17,9 4,0
Tw. sztuczne
-
12,1 0,9 21,6 1,5 22,2 2,9 23,8
7,5
w tym folie
-
11,3 2,3 17,1 3,0 16,9 5,6 11,9 7,0
Metale żelazne
- 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
Metale nieżelazne
- 3,0
1,6 2,6 1,5 2,8 2,1
1,3
1,9
Pozostałe
organiczne
- 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
Pozostałe mineralne
-
11,0 10,1 0,0 9,7 0,0 8,8 0,0
6,8
o
Środowisko B: rejon Starego Miasta (ogrzewanie mieszane, 1 punkt - odpady od 28
mieszkańców),
22
o
Środowisko C: zabudowa jednorodzinna (ogrzewanie „na węgiel”, 2 punkty - od 11
mieszkańców),
o
Środowisko D: zabudowa jednorodzinnej (ogrzewanie gazowe, 2 punkty - 10 mieszkań-
ców).
Wartości jednostkowych wskaźników wytworzenia odpadów przedstawiono w tabeli 11.
Tabela 11. Jednostkowe wskaźniki wytworzenia odpadów Zielonej Górze, kg/M
⋅
a [40]
Struktura zabudowy
Zakres warto-
ści
Wartość śred-
nia
Wart. średnia
z okresu lata
Wart. średnia
z okresu zimy
Środowisko A
183 - 285
239
243
235
Środowisko B
131 - 248
188
184
193
Środowisko C
82 - 385
239
199 280
Środowisko D
84 - 252
143
162
125
Dla zabudowy wielorodzinnej wartości średnie roczne wskaźników wynosiły 239 kg/M
⋅
a.
(środ. A) i 188 kg/M
⋅
a (środ. B). W zabudowie jednorodzinnej wartości wskaźników przyj-
mowały wartości 239 kg/M
⋅
a. (środ. C) i 143 kg/M
⋅
a. (środ. D). Wartości średnie z okresów
letniego i zimowego były porównywalne dla środowisk A i B natomiast różniły się znacznie
dla zabudowy jednorodzinnej.
Gęstości nasypowe odpadów przedstawiono w tabeli 12. Dla zabudowy wielorodzinnej
wartości średnie roczne wskaźników wynosiły 134 i 171 kg/m
3
, a dla zabudowy jednorodzin-
nej odpowiednio 270 kg/m
3
(środowisko C) i 191 kg/m
3
(środowisko D). Wartości średnie z
okresów letniego i zimowego różniły się wyraźnie w zabudowie z ogrzewaniem na węgiel, a
dla zabudowy z ogrzewaniem gazowym lub c.o. były porównywalne.
Tabela 12. Gęstości nasypowe odpadów z Zielonej Góry, kg/m
3
[40]
Struktura zabudowy Wartość min.
Wartość
średnia
Wart. śred. z
okresu lata
Wart. śred. z
okresu zimy
Środowisko A
105 - 160
134
136
133
Środowisko B
105 - 218
171
150
192
Środowisko C
116 - 398
270
211 329
Środowisko D
130 - 277
191
188
193
Skład granulometryczny odpadów przedstawiono w tabeli 13. Odpady z zabudowy wielo-
rodzinnej z ogrzewaniem mieszanym w porównaniu z odpadami z zabudowy wysokiej z c.o.
23
zawierały więcej frakcji drobnej 0-8 mm, porównywalne ilości frakcji 8-40 i 40-120 mm oraz
znacznie mniej frakcji grubej > 120 mm.
Tabela 13. Skład granulometryczny odpadów z Zielonej Góry [40]
Udział procentowy frakcji w, %
Struktura zabu-
dowy
Parametr
0-8 mm
8-40 mm 40-120 mm >120 mm
zakres wartości 2,8-9,3 16,7-39,1 26,4-44,6 20,0-49,7
średnia 6,6
27,5
34,7
31,2
średnia letnia
7,3
29,9
35,2
27,7
Środowisko A
średnia zimowa
5,9
25,1 34,3 34,8
zakres wartości 3,3-35,5 13,1-46,0 15,3-51,5 1,0-38,0
średnia 20,4
31,3 32,3 16,0
średnia letnia
10,4 24,3 41,3 24,0
Środowisko B
średnia zimowa
30,4
38,3
23,3
8,0
zakres wartości 0,9-76,2 11,3-44,5 3,3-53,7 0,0-68,6
średnia 40,9
23,4
21,9
13,9
średnia letnia
18,4 24,2 33,0 24,4
Środowisko C
średnia zimowa
63,4
22,5
10,9 3,4
zakres wartości 2,6-42,6 6,5-56,5 1,6-39,6 0,0-49,9
średnia
10,3 33,8 35,3 20,7
średnia letnia
8,2
32,8
37,3
21,9
Środowisko D
średnia zimowa
12,4 34,7 33,4 19,6
W zabudowie jednorodzinnej, z ogrzewaniem na węgiel, udziały frakcji drobnej (0-8mm)
wahały się w bardzo szerokim zakresie od ok. 1 do ok. 76 % wag., z wartością średnią roczną
ok. 41% wag. Dla tych obiektów wyraźnie różniły się również wartości średnie z okresu zi-
mowego (ponad 60%) i letniego (18,4%). W zabudowie jednorodzinnej z ogrzewaniem na
gaz udziały frakcji drobnej wynosiły średnio w roku 10,3% wag. Udziały wszystkich frakcji
były porównywalne w sezonach letnim i zimowym.
Skład materiałowy odpadów przedstawiono w tabeli 14. Skład materiałowy odpadów z
budynków wielorodzinnych z ogrzewaniem centralnym generalnie w ciągu roku praktycznie
nie zmieniał się. Odpady były zasobne w papier i tekturę (śred. 34,5% wag.). Zawierały śred-
nio 6,1 % szkła, 6,8 % tworzyw sztucznych i 3,7 % tekstyliów. Odpady organiczne ulegające
biodegradacji występowały w ilościach porównywalnych do wartości średniorocznej (37,8%
wag.). Inne składniki organiczne stanowiły odpowiednio: 1,4 i 9,1% ich masy.
24
Tabela 14. Skład materiałowy odpadów z Zielonej Góry, % mas. [40]
Środowisko A
Środowisko B
Środowisko C
Środowisko D
Składniki
śred. o.
zim.
śred. o.
letni
śred.
roczna
śred. o.
zim.
śred. o.
letni
śred.
roczna
śred. o.
zim.
śred. o.
letni
śred.
roczna
śred. o.
zim.
śred. o.
letni
śred.
roczna
Papier
29,4 25,2 27,2 14,3
15,8
15,0 2,9 10,9 6,9 13,8
14,9
14,4
Karton 8,4
6,1 7,3 1,3 7,7 4,5 0,6 2,2 1,4 3,6 3,3 3,4
Org., biodegradowalne
33,0
41,8 37,4 38,4 39,4 38,9 20,2 49,4 34,8 43,2 46,2 44,7
Szkło
6,5 5,8 6,1 7,9 13,4
10,7
12,8 9,1
11,0
16,1
13,9
14,9
Tekstylia
4,3 3,0 3,7 1,0 2,8 1,9 0,3 3,8 2,0 2,3 3,2 2,7
Tw.
sztuczne 8,9 8,2 8,5 4,5 8,9 6,6 3,3 11,3 7,3 9,4 8,1 8,7
w tym folie
3,5
2,8
3,1
1,1
1,6
1,3
1,2 2,2 1,7 2,8 2,0 2,4
Guma
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Skóra
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Metale żelazne
1,7
1,6
1,7
1,1 4,4 2,7 2,4 3,8 3,1 4,4 2,6 3,5
Metale nieżelazne 0,3 0,3 0,3 0,3 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,3 0,1 0,2
Pozostałe organiczne
0,8
1,9
1,4 2,4 0,5 1,5 6,6 4,7 5,6 2,4 0,6 1,5
Pozostałe mineralne
7,5
6,7
7,1 28,8 7,2 18,0 51,3 5,0 28,1 4,9 4,9 4,9
25
Odpady z budynku wielorodzinnego z ogrzewaniem mieszanym (środ. B) zawierały mniej
makulatury (papieru i tektury), śred. 19,5% wag., w porównaniu z odpadami z budynków wie-
lorodzinnych ogrzewanych centralnie, oraz więcej pozostałych odpadów nieorganicznych
(18% mas.). Dotyczyło to zwłaszcza odpadów z okresu sezonu grzewczego. Przykładowo
średnia zawartość pozostałych składników nieorganicznych w okresie zimowym wynosiła
28,8% podczas gdy średnie z okresu letniego były 4-krotnie niższe 7,2% (tabela 14). Odpady
ulegające biodegradacji występowały w ilości średnio w roku – 38,9%, podobne były udziały
w okresie zimowym 38,4% wag. i letnim 39,4 % wag..
Odpady z budynków jednorodzinnych z ogrzewaniem na węgiel zawierały mniej makula-
tury (papieru i tektury) niż odpady z budynków z ogrzewaniem na gaz oraz więcej pozostałych
składników nieorganicznych, zwłaszcza w okresie zimowym (sezon grzewczy). Przykładowo,
średni udział pozostałych składników nieorganicznych w okresie zimowym wynosił w budyn-
kach z ogrzewaniem na węgiel 51,3% wag. podczas gdy w okresie letnim, w tych budynkach,
wynosił 5,0% i był porównywalny do wartości średniorocznej dla budynków ogrzewanych
gazowo (4,9% mas.).
W budynkach jednorodzinnych odpady ulegające biodegradacji występowały w ilościach
(wartości średnie roczne): budynki z ogrzewaniem na węgiel – 34,8% mas., budynki z ogrze-
waniem na gaz - 44,7% mas..
Przedstawione w tym rozdziale wyniki badań ilości i składu odpadów komunalnych wy-
twarzanych w dużych miastach Polski wykazują bardzo duże zróżnicowanie, dla którego trud-
no znaleźć jednoznaczne uzasadnienie. Wpływ na nie mają różne czynniki, a przede wszyst-
kim różne sposoby i miejsca poboru prób, różne metody prowadzenia badań, cząstkowy cha-
rakter większości badań (badania prowadzone tylko w niektórych okresach roku). W efekcie,
nie jest możliwe miarodajne porównanie wyników, ani ich uogólnienie – podanie wartości
wskaźnikowych dla dużych miast.
26
4. Wymagania prawne dotyczące prowadzenia monitoringu odpadów
komunalnych
Szereg aktów prawnych zarówno europejskich, jak i polskich, nakłada na wytwórców od-
pady obowiązek prowadzenia monitoringu odpadów - regularnych badań ilości i jakości zmie-
szanych odpadów komunalnych, a także poszczególnych ich składników, dla uzyskania nie-
zbędnych informacji o stopniu realizacji wymagań nałożonych przepisami.
Wymagania na poziomie UE:
o
Program Środowisko zawiera m.in. zalecenie:
-
zmniejszenia ilości odpadów kierowanych do ostatecznego unieszkodliwiania (na skła-
dowiska) o 20 % w roku 2010 w porównaniu do roku 2000 i o 50% w roku 2050,
-
zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych o 20% w roku 2010 w po-
równaniu do roku 2000 i o 50% w porównaniu do roku 2050.
o
Dyrektywa ramowa nakłada obowiązki zmniejszania wytwarzania odpadów, zwiększania
ich odzysku i unieszkodliwiania przed składowaniem (hierarchia postępowania z odpa-
dami).
o
Dyrektywy opakowaniowe nakładają obowiązek osiągania odpowiednich poziomów od-
zysku, w tym recyklingu odpadów opakowaniowych, których część jest zawarta w odpa-
dach komunalnych.
o
Dyrektywa składowiskowa nakłada obowiązek zmniejszenia ilości składowanych komu-
nalnych odpadów ulegających biodegradacji (dla takich krajów jak Polska) do 75% w ro-
ku 2010, do 50% w roku 2013 i 35% w roku 2020, w porównaniu do ilości tych odpadów
wytworzonych w roku 1995.
o
Dyrektywa o odpadach sprzętu elektrycznego i elektronicznego nakłada obowiązki osią-
gania odpowiednich poziomów recyklingu i odzysku tych odpadów, część z nich pojawia
się w odpadach komunalnych.
o
Rozporządzenie w sprawie statystyki odpadów, nakładające na kraje członkowskie UE
obowiązek monitoringu, prowadzenia statystyki i przekazywania danych statystycznych o
odpadach wytwarzanych, przetwarzanych, odzyskiwanych i unieszkodliwianych.
27
Wymagania na poziomie Polski:
o
Krajowe przepisy, stanowiące implementację prawa wspólnotowego, w tym zwłaszcza:
ustawa o odpadach, ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, ustawa o obo-
wiązkach przedsiębiorców oraz o opłacie produktowej i depozytowej, ustawa o zużytym
sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, rozporządzenia dotyczące budowy i eksploatacji
składowisk, a także ich monitoringu.
o
Krajowy plan gospodarki odpadami zawierający wymagania dotyczące poziomów selek-
tywnego zbierania, odzysku, w tym recyklingu, a także unieszkodliwiania wybranych
strumieni odpadów.
Wymagania na poziomie regionalnym i lokalnym:
o
Wojewódzkie, powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami.
o
Planowanie i projektowanie instalacji do przetwarzania odpadów.
o
Planowanie i projektowanie systemów zbierania i odbierania odpadów zbieranych selek-
tywnie.
o
Opłaty za składowanie odpadów.
o
Ocena efektywności gospodarki odpadami w oparciu o ustalone wskaźniki.
28
5. Przegląd i porównanie krajowych i zagranicznych metodyk prowadzenia
badań ilości i jakości odpadów komunalnych
5.1. Krajowe metodyki badań odpadów komunalnych
Dotychczasowe badania ilości oraz jakości odpadów komunalnych były prowadzone w
Polsce głównie w dużych miastach: Warszawie, Wrocławiu, Krakowie, miastach Górnego
Śląska, Zielonej Górze. Brak jest badań odpadów wytwarzanych w mniejszych miastach róż-
nej wielkości, a także na terenach wiejskich. Brak jest też informacji dotyczących regionalne-
go zróżnicowania ilości i składu wytwarzanych odpadów.
Większość badań realizowano w oparciu o normy branżowe i państwowe, zawierające me-
todyki badania odpadów i kompostów z odpadów komunalnych, tj.:
o
BN-87/910303: Unieszkodliwianie odpadów miejskich. Pobieranie, przechowywanie i
przesyłanie oraz wstępne przygotowanie próbek odpadów do badań.
o
BN-87/9103-04: Unieszkodliwianie odpadów miejskich. Metody oznaczania wskaźników
nagromadzenia.
o
PN-93/Z-15008/02: Oznaczanie wilgotności całkowitej.
o
PN-93/Z-15006: Oznaczanie składu morfologicznego.
o
BN-88/9103-07: Oznaczanie zawartości substancji organicznych w kompoście z odpadów
miejskich.
o
PN-91/Z-15005: Oznaczanie zawartości węgla organicznego w kompoście z odpadów
miejskich.
o
BN-90/9103-10: Oznaczanie zawartości azotu w kompoście z odpadów miejskich.
o
BN-90/9103-06/01: Badania zawartości fosforu w kompoście z odpadów miejskich.
o
BN-90/9103-06/02: Oznaczanie fosforu metodą miareczkową.
o
BN-90/9103-06/03: Oznaczanie fosforu metodą kolorymetryczną.
o
BN-90/9103-05/01: Badania zawartości potasu w kompoście z odpadów miejskich.
o
BN-90/9103-05/02: Oznaczanie potasu metodą miareczkową.
o
BN-90/9103-05/03: Oznaczanie potasu metodą fotometrii płomieniowej.
o
BN-72/0520-09: Oznaczanie odczynu pH.
o
BN-88/9103-08: Zawartość szkła i ceramiki.
o
PN-92/C-04570: Oznaczanie zawartości metali.
29
Normy BN-87/910303, BN-87/9103-04 oraz PN-93/Z-15006 dotyczą poboru prób odpa-
dów, badań jednostkowych wskaźników ilości wytwarzanych odpadów oraz badań składu
materiałowego. Były one opracowane w okresie, kiedy gospodarowanie odpadami w kraju
miało ograniczony zakres, a liczba wymaganych informacji, zwłaszcza o składzie frakcyjnym
i materiałowym odpadów, była zdecydowanie mniejsza niż obecnie.
Schemat poboru prób i badań składu ziarnowego oraz morfologicznego odpadów wg PN-
93/Z-15006 przedstawiono na rys. 5.
Rys. 5. Schemat badań składu granulometrycznego i materiałowego odpadów wg PN-93/Z-
15006
Podejmowanie decyzji dotyczących wyboru metod przetwarzania odpadów, projektowa-
nie instalacji, ocena ich wydajności, bilansowanie materiałowe procesów sortowania oraz pro-
gnozowanie jakości produktów z odpadów wymaga szczegółowego rozpoznania składu i wła-
ściwości odpadów komunalnych. Istotne jest zbilansowanie odpadów opakowaniowych z po-
działem na rodzaje, a także odpadów ulegających biodegradacji, w kontekście oceny osiąga-
nych poziomów odzysku i recyklingu przed składowaniem itp. Zakres badań przewidzianych
wymienionymi normami branżowymi i krajowymi jest daleko niewystarczający do wymienio-
nych celów.
30
Aktualnie, stosowanie norm nie jest obligatoryjne, zwłaszcza, jeśli nie spełniają one już
współczesnych wymagań. Jednak dla zapewnienia porównywalności wyników badań ilości i
składu odpadów komunalnych powinny być przedstawione wytyczne i zalecenia, których sto-
sowanie zapewni odpowiedni poziom wiarygodności uzyskiwanych wyników w skali całego
kraju. Poniżej przedstawia się zastosowane w kraju nowe metody badań odpadów komunal-
nych, stanowiące znaczne rozszerzenie metod będących przedmiotem wymienionych norm.
W badaniach prowadzonych we Wrocławiu w latach 1992-95 stosowano rozszerzoną me-
todykę, dającą odpowiedzi na wiele z postawionych wyżej szczegółowych pytań [22]. Sche-
mat badań składu frakcyjnego i surowcowego odpadów przedstawiono na rys. 6.
Rys. 6. Schemat analizy składu ziarnowego i materiałowego odpadów we Wrocławiu [22]
Standardowe (zgodne z normami) badania obejmują podział odpadów na 4 frakcje ziar-
nowe, natomiast badania składu materiałowego (morfologicznego) wykonywane są standar-
dowo dla całej masy odpadów o uziarnieniu powyżej 10 mm. W badaniach wrocławskich
31
wprowadzono odrębne badania składu materiałowego poszczególnych frakcji ziarnowych, tj.
10-40 mm, 40-100 mm oraz > 100 mm. We frakcji 10-40 mm oznaczano tylko dwie grupy
materiałów: składniki ulegające biodegradacji i pozostałe składniki nieorganiczne. W frak-
cjach 40-100 mm i > 100 mm oznaczano zawartości 9 składników.
Dalsze analizy fizyczne i chemiczne wykonywano odrębnie dla każdej wydzielonej frakcji
materiałowej, tj. dla frakcji < 10 mm, frakcji biodegradowalnej zawartej we frakcji 10-40 mm,
9 materiałów we frakcjach 40-100 mm i frakcji > 100 mm.
Dzięki tak szczegółowemu określeniu składu i właściwości fizyczno-chemicznych po-
szczególnych materiałów zawartych we frakcjach ziarnowych odpadów możliwe jest prowa-
dzenie symulacji zmian składu odpadów pozostałych po wydzieleniu z odpadów zmieszanych
różnych frakcji ziarnowych i materiałowych [79].
Badania odpadów w Zgorzelcu w latach 1998/99 wykonano w oparciu o indywidualną
metodyką, stanowiącą rozwinięcie metodyk zawartych w BN i PN [33]. Wyniki tych badań
stanowiły podstawę projektu instalacji mechanicznej obróbki odpadów do wydzielenia frakcji
ulegającej biodegradacji do fermentacji. W celu szczegółowego ustalenia zawartości składni-
ków biodegradowalnych w różnych frakcjach ziarnowych odpadów, analiza sitowa
obejmowała podział odpadów na 8 frakcji ziarnowych, tj. 0-8, 8-20, 20-40, 40-70, 70-80, 80-
100, 100-120 i > 120 mm. Analiza składu materiałowego obejmowała 12 rodzajów
materiałów. Skład chemiczny oznaczono odrębnie dla odpadów z poszczególnych środowisk
miejskich, jak również dla wszystkich 12 frakcji materiałowych.
Projekt badań odpadów wrocławskich z roku 1999 zawierał (w analizie ziarnowej), oprócz
tradycyjnego podziału na frakcje <10 mm, 10-40 mm, 40-100 mm oraz > 100 mm, także wy-
dzielenie dodatkowych frakcji, tj. < 20 mm oraz < 60 mm. Te dodatkowe frakcje, po określe-
niu ich udziałów w całej masie odpadów, zamierzano poddać sortowaniu: tj. frakcję 10-20 mm
podzielić jedynie na składniki organiczne biodegradowalne i pozostałe, a frakcję 40-60 mm
analizować tak, jak frakcję 40-100 mm. Ten podział miał na celu zbadanie, jakie byłyby ilości
i skład odpadów po mechanicznym sortowaniu w celu wydzielenia materiałów do termicznej
przeróbki (frakcja > 60 mm) oraz biologicznej stabilizacji przed usunięciem na składowisko
(frakcja < 60 mm lub 20-60 mm), a także ewentualnie po odsianiu frakcji drobnej (< 20 mm)
w celu bezpośredniego usunięcia na składowisko.
W badaniach odpadów we Wrocławiu, w latach 2004/05, zastosowano zmodyfikowaną
europejską metodę SWA Tool, której oryginalną wersję opisano w rozdziale 5.2. Badania od-
32
padów w Poznaniu w 2001 roku przeprowadzono metodą MODECOM, opisaną w rozdziale
5.2. [28].
Badania odpadów we Wrocławiu w latach 2004-2005, w czterech seriach: wiosna (W), la-
to (L), jesień (J), zima (Z) obejmowały [30]:
o
wydzielenie frakcji <10 mm, 10-20 mm, 20-40 mm, 40-80 mm, 80-100 mm oraz > 100
mm,
o
podział frakcji >100 mm i 40-100 mm z serii W i L oraz frakcji >100 mm, 80-100 mm i
40-80 mm z serii J, Z na 11 kategorii materiałowych i 34 podkategorie,
o
podział frakcji 10-40 mm z serii W, L oraz frakcji 20-40 mm z serii J i Z na 11 kategorii.
głównych.
Wykaz kategorii głównych oraz podkategorii, przyjęto zgodnie z metodologią SWA-Tool
(tabela 15). Schemat sortowania odpadów przedstawiono na rysunku 7. Zdjęcie obrazujące
przesiewanie odpadów zawiera rysunek 8.
Rys. 7. Schemat badania odpadów wg zmodyfikowanej metody SWA Tool [30]
Rys. 8. Przesiewanie odpadów na sitach ręcznych
33
Tabela 15. Kategorie i podkategorie odpadów, zgodnie z metodologią SWA-Tool [75]
Kategoria główna Podkategoria
Odpady kuchenne, stołówkowe
Odpady z ogrodów/parków
Odpady organiczne bio-
degradowalne
Inne odpady ulegające biodegradacji
Drewno nie poddane obróbce
Drewno
Drewno poddane obróbce
Papier/tektura niebiodegradowalne
Papier/tektura opakowaniowe
Gazety
Papier i tektura
Pozostałe papier tektura nieopakowaniowe
Woreczki z tworzyw - opakowaniowe
Woreczki z tworzyw - nieopakowaniowe
Butelki/słoiki z tworzyw opakowaniowe
Pozostałe opakowania z tworzyw
Tworzywa sztuczne
Pozostałe odpady nieopakowaniowe
Opakowania szklane-bezbarwne
Opakowania szklane- brązowe
Opakowania szklane- inne
Szkło
Szkło nieopakowaniowe
Odzież
Tekstylia
Tekstylia inne niż odzież
Opakowania z metali żelaznych
Opakowania z metali nieżelaznych
Inne odpady metali żelaznych
Metale
Inne odpady metali nieżelaznych
Baterie/Akumulatory
Odpady niebezpieczne
Pozostałe odpady niebezpieczne
Opakowania wielomateriałowe
Nieopakowaniowe odpady wielomateriałowe
Wielomateriałowe
Odpady sprzętu elektrycznego i elektronicznego
Gleba i kamienie
Obojętne
Pozostałe obojętne
Pieluchy
Odpady z ochrony zdrowia/biologiczne
Inne kategorie
Pozostałe kategorie
34
5.2. Zagraniczne metodyki badań odpadów
Pomimo rosnącego zapotrzebowania na badania odpadów komunalnych na poziomie lo-
kalnym, regionalnym i krajowym, a także międzynarodowym, nie wprowadzono dotychczas
oficjalnej, jednolitej i uniwersalnej metodyki badań odpadów w Unii Europejskiej. Brak takiej
oficjalnej metody uniemożliwia bezpośrednie porównania charakterystyk odpadów w po-
szczególnych krajach, jak i pomiędzy krajami UE. Pod koniec lat osiemdziesiątych coraz bar-
dziej konieczna stawała się wiedza na temat ilości i składu wytwarzanych odpadów komunal-
nych, szczególnie do planowania operacji zbierania i przetwarzania odpadów, a także do iden-
tyfikacji zanieczyszczeń zawartych w odpadach. W poszczególnych krajach zostały opraco-
wane różne metodyki badań ilościowych i jakościowych odpadów, których stosowanie nawet
w tych krajach nie zawsze ma charakter obligatoryjny. W tabeli 16 przedstawiono przegląd
metod badania odpadów w wybranych krajach UE, a kilka wybranych metodyk omówiono
bardziej szczegółowo.
Opracowane metodyki dotyczą najczęściej badania tzw. „codziennych” zmieszanych od-
padów domowych oraz ewentualnie odpadów komunalnych z obiektów infrastrukturalnych.
Terminem odpady „codzienne” określa się zmieszane odpady komunalne powstające regular-
nie, zbierane w pojemnikach i odbierane z nich regularnie (z reguły w odstępach tygodnio-
wych) przez samochody specjalistyczne. Zmieszane odpady komunalne są to odpady tzw.
„pozostałe”, a więc pozostałe po selektywnym zbieraniu w odrębnych pojemnikach czystych
frakcji surowcowych lub np. bioodpadów. Odrębne metodyki opracowano w niektórych kra-
jach (m.in. w Niemczech i we Francji) do badania ilości i składu odpadów surowcowych zbie-
ranych selektywnie, odpadów wielkogabarytowych i innych odbieranych nieregularnie (tj. w
różnych odstępach czasu - po zapełnieniu pojemnika, w ramach okresowych akcji itp.).
5.2.1. Francja
Francuska Agencja ADEME (Agence de l´Environnement et de la Maîtrise de l´Energie)
opracowała propozycję metodyki badań odpadów, którą przetestowano po raz pierwszy w
Paryżu w 1991 roku, a końcowy raport został opublikowany w 1992 roku. Metodyka ta, na-
zwana MODECOM™: Metoda badania odpadów domowych (MODE de Caractérisation des
Ordures Ménagères), stała się integralną częścią projektu europejskiego REMECOM-Project
(European measurement network for the characterisation of household waste, LIFE Program-
me of the European Commission), który został zrealizowany przez zespół koordynowany
przez ADEME, w skład którego wchodziło 18 miast z 6 krajów europejskich.
35
Tabela 16. Przegląd metod badań odpadów w krajach Unii Europejskiej [75]
Kraj
Opis sytuacji
Austria
Brak jest jednolitej, powszechnie stosowanej metodyki badań odpadów. Na
bazie starej metody z lat 1970-90 opracowanej przez Scharffa i Vogela, opra-
cowano w latach 90-tych nowe metodyki, zastosowane przez biura konsultin-
gowe i C Consultants w badaniach przeprowadzonych w Wiedniu, w latach
1993/94 i 1998/99 oraz TB Hauer w badaniach w Dolnej Austrii, w latach
1994 i 1998.
Belgia
Nie opracowano wspólnej metodyki dla regionów Belgii. Stosowano m.in.
francuską metodę MODECOM, którą zmodyfikowano m.in. podczas badań
prowadzonych w Brukseli i Walonii.
Dania
Brak jest standaryzowanej metody badań odpadów komunalnych.
Finlandia,
Norwegia,
Szwecja
Trzy kraje skandynawskie opracowały własną metodę badania odpadów pod
nazwą Nordtest. Opiera się ona na poborze prób i ich ręcznym sortowaniu na
11 głównych frakcji, które mogą być dalej dzielone na podfrakcje.
Francja
Opracowano metodę MODECOM, którą omówiono szerzej w rozdz. 5.2.1.
Grecja
Brak jest wytycznych lub rozporządzenia dotyczącego przeprowadzenia badań
odpadów. Opracowana jest standaryzowana procedura prowadzenia badań,
która nie jest jednak dostępna w wersji angielskiej.
Hiszpania
Brak jest standaryzowanej metody badania odpadów. W badaniach przeprowa-
dzonych w dużych miastach (Bilbao, Barcelona, Cordoba, Pamplona) stoso-
wano różne metody sortowania odpadów i wydzielano z nich różne frakcje
odpadów, stosownie do celu badań.
Holandia
Opracowana została metodyka i wytyczne badania odpadów pod nazwą AOO-
IPA. W jej skład wchodzą dwa rodzaje badań: badania trendu zmian odpadów
w aspekcie długoterminowym oraz badania optymalne dla uzyskania bardziej
szczegółowych danych do planowania przedsięwzięć gospodarki odpadami.
Irlandia
Irlandzka Agencja Ochrony Środowiska opracowała własną metodykę badań
odpadów, którą przedstawiono w rozdziale 5.2.4.
Luksemburg
Brak jest standaryzowanej metody badania odpadów.
Niemcy
Trzy landy Brandenburgia, Saksonia i Płn. Nadrenia-Westfalia wydały odrębne
wytyczne dotyczące badania odpadów komunalnych. Bazują one na metodzie
ARGUS, opracowanej w ramach projektu badawczego “Krajowe Badania Od-
padów Domowych” realizowanego w Niemczech w latach 1979/80 i 1983-85.
Wytyczne brandenburgskie zostały opisane bardziej szczegółowo w tabeli
5.2.2. W niemieckiej literaturze z zakresu gospodarki odpadami znaleźć można
szereg publikacji poświęconych metodom poboru prób oraz badań materiało-
wych i fizyko-chemicznych różnych rodzajów odpadów komunalnych.
Wielka Bry-
tania
Badania są prowadzone od wielu lat, na różnych poziomach administracyjnych
i różnymi metodami. Przegląd stosowanych metodyk omówiono szerzej w roz-
dziale 5.2.3.
Włochy
Opracowane zostało rozporządzenie dotyczące badania odpadów komunalnych
dla potrzeb projektowania spalarni (UNI 9246, Appendix A). Jest ono bardzo
ogólnikowe i nieprzydatne dla potrzeb szerszej charakterystyki odpadów.
36
W tabelach 17 i 18 przedstawiono bardziej szczegółowo charakterystykę tej metody.
Tabela 17. Opis metodyki Modecom
TM
[36, 37, 75]
Cel prowadzenia badań (uzy-
skiwane informacje)
Metoda ma zastosowanie do badania składu materiałowego
oraz wilgotności codziennych odpadów domowych i z infra-
struktury w celu uzyskania danych dotyczących:
o
ilości odpadów surowcowych lub opakowaniowych w
odpadach domowych,
o
oceny efektywności selektywnego zbierania frakcji su-
rowcowych,
o
wyboru najbardziej efektywnej metody zbierania i prze-
twarzania odpadów
Przestrzenna skala badań
Skala regionalna lub lokalna
Czasokres prowadzenia badań Badania
mogą być prowadzone w każdej porze roku, za wy-
jątkiem okresów nietypowych lub wyjątkowych (święta,
dzień targowy, itp.). Dla uzyskania pełniejszej wiedzy, zale-
ca się wielokrotne badania (w każdej porze roku, co dwa
miesiące itp.), szczególnie, gdy badania odpadów są elemen-
tem ogólnego audytu gospodarki odpadami.
Badane rodzaje odpadów
Codzienne odpady domowe i z infrastruktury, zawierające
także odpady zbierane selektywnie takie, jak: organiczne
odpady ulegające biodegradacji, papier/karton, szkło, inne
odpady opakowaniowe.
Sposób prowadzenia badań
Pobór prób i sortowanie
Sposób poboru prób
Stratyfikacja/kryteria
stratyfikacji
Modecom
TM
daje dwie możliwości:
o
potraktowanie obszaru objętego badaniami jako jednostki,
tj. pojedynczego sektora,
o
podział badanego obszaru na różne sektory w celu uzy-
skania większej jednorodności odpadów w ramach każde-
go sektora.
Taki podział powinien być ściśle związany z obecnym sys-
temem odbierania odpadów.
Kryteria podziału na sektory: typ selektywnego zbierania
odpadów, typ środowiska miejskiego, wielkość miasta itp.
Poziom/Miejsce
poboru
prób
Ładunki samochodów odbierających odpady. Samochody są
wybierane losowo, co oznacza, że każda tona odpadów może
być z takim samym prawdopodobieństwem pobrana losowo
do badań.
Odpady domowe pobierane do badań nie mogą pochodzić z
okresu zbierania dłuższego niż tydzień, odpady inne niż do-
mowe mogą być zbierane w pojemnikach przez dłuższy
okres.
Pojedynczy sektor: samochody są wybierane losowo z
wszystkich samochodów odbierających odpady z pojemni-
ków w całym badanym obszarze.
37
c.d. tabeli 17
Różne sektory: samochody są wybierane losowo pomiędzy
samochodami odbierającymi odpady w danych sektorze.
Przygotowanie prób
Przygotowanie próby polega na opróżnieniu całej zawartości
pojazdu i losowym wyborze z niej 10 prób o masie ok. 50 kg
każda, które po połączeniu dają podstawową próbę o masie
ok. 500 kg do dalszego sortowania.
Jednostkowa próba
Jedna próba odpadów domowych powinna mieć masę ok.
500 kg. Dla odpadów zbieranych selektywnie ADEME okre-
ślił różne minimalne masy poszczególnych strumieni odpa-
dów.
Wielkość próby - liczba
prób jednostkowych
Dla uzyskania odpowiedniej precyzji wyników badań Mode-
com
TM
zaleca ogólnie pobór minimum 5 prób w każdej serii,
nawet na małych obszarach badań.
Dla dużych obszarów (ponad 200 000 mieszkańców) zaleca
się pobór minimum 10 prób w każdej serii pomiarowej, gdyż
w takich obszarach występuje wiele czynników wpływają-
cych na niejednorodność odpadów.
Biorąc pod uwagę cel badań, rozróżnić można trzy zasadni-
cze przypadki:
1. Brak podziału obszaru na sektory, średni skład odpadów w
całym badanym obszarze,
o
mniej niż 200,000 mieszkańców: losowy wybór przy-
najmniej 5 samochodów w serii pomiarowej,
o
powyżej 200,000 mieszkańców: losowy wybór przynajm-
niej 10 samochodów w serii pomiarowej,
2. Podział na sektory, średni skład odpadów domowych:
o
liczba prób odpadów sortowanych w każdym sektorze
powinna być proporcjonalna do ilości odpadów wytwa-
rzanych w danym sektorze i powinna wynosić przynajm-
niej 1. Całkowita liczba prób pobranych w całym obsza-
rze badań powinna być nie mniejsza niż 5.
3. Podział na sektory, przeciętny skład odpadów domowych
w każdym sektorze:
o
losowy wybór przynajmniej 5 samochodów w każdym
sektorze.
Podział na frakcje materiało-
we
Ręczne sortowanie, zgodnie z przyjętym katalogiem sorto-
wanych odpadów. Następujące operacje sortowania są obli-
gatoryjne:
o
ważenie odpadów, przesiewanie przez sito z okrągłymi
otworami 100 mm, sortowanie frakcji grubej (>100 mm)
na określone kategorie (frakcje materiałowe).
o
przesiewanie pozostałej części próby przez sito z okrą-
głymi otworami 20 mm dla uzyskania frakcji średniej (20
– 100 mm); ważenie tej frakcji i jej pomniejszanie przez
ćwiartowanie do uzyskania próby o masie ok. 1/8 wyj-
ściowej masy tej frakcji, a następnie sortowanie, ważenie,
o
ważenie frakcji drobnej (<20 mm).
38
c.d. tabeli 17
Ocena
Wnioskowanie
staty-
styczne/ekstrapolacja
na całą populację
Modecom
TM
umożliwia uzyskanie dwóch rodzajów wyni-
ków (przy użyciu załączonego oprogramowania):
o
składu sortowanej próby jako % jej masy suchej lub
mokrej,
o
składu odpadów domowych w badanym obszarze jako
średniej arytmetycznej albo jako średniej ważonej,
uwzględniającej proporcje udziałów poszczególnych
prób w masie odpadów wytwarzanych (wyrażonego ja-
ko % masy suchej lub mokrej).
Statystyczna
dokład-
ność
Określenie wariancji i odchylenia standardowego.
Praktyczne wykonanie badań
Personel
o
1 inżynier, nadzorujący
o
1 technik
o
6 robotników
Wyposażenie
Metodologia zawiera wykaz niezbędnego sprzętu i wypo-
sażenia do przeprowadzenia badań.
Aspekty bhp
Brak informacji
Zapewnienie jakości Brak
informacji
Ocena metody (zalety / wady)
Metoda Modecom
TM
jest łatwa do zastosowania.
Obliczanie wyników badań jest wsparte oprogramowaniem
stanowiącym integralną część metody Modecom
TM
Nie jest możliwe odróżnienie odpadów domowych od od-
padów z infrastruktury, ponieważ próby są pobierane bez-
pośrednio z samochodów.
Nie jest możliwe także wyznaczenie jednostkowych
wskaźników wytwarzania odpadów domowych na miesz-
kańca.
Procedura pobierania prób ( pobieranie mniejszych pod-
prób z samochodów) może prawdopodobnie prowadzić do
błędów poboru miarodajnych prób.
5.2.2. Niemcy
W Niemczech prowadzone są okresowo ogólne badania statystyczne ilości i jakości odpa-
dów na poziomie całego kraju, jak również badania na poziomie poszczególnych landów oraz
gmin. Badania krajowe, wykonywane w odstępach ok. 10-letnich, służą ocenie zmian ilości i
składu odpadów w wybranych obszarach Niemiec, landach i gminach. Stanowią one podstawę
do oceny stanu wyjściowego oraz prognozowania zmian jakości i ilości odpadów.
Badania odbywają się wg ustalonych procedur, wytycznych i norm, a ich wyniki prezen-
towane w licznych publikacjach [1-8, 13, 15, 18, 20, 21, 23].
39
Tabela 18. Frakcje sortowanych odpadów w metodyce Modecom
TM
Kod Frakcja
główna Podfrakcja
Odpady żywności
01 Odpady
biodegradowalne
Odpady ogrodowe
Opakowania
Gazety, czasopisma i inne
Papier biurowy
02 Papier
Inny papier
Opakowania
03 Karton
Inny karton
Opakowania wielomateriałowe zawierające karton
Inne opakowania wielomateriałowe
04 Odpady
wielomateriałowe
Odpady wielomateriałowe nieopakowaniowe
05 Tekstylia
06
Tekstylia z ochrony zdrowia
Folie (filmy) PE i PP
Przezroczyste butelki PET
Butelki i pojemniki PET, PVC, PEHD
Inne opakowania z tworzyw sztucznych
07
Tworzywa sztuczne
Inne odpady z tworzyw sztucznych
Niesklasyfikowane palne opakowania
08
Odpady palne niesklasyfi-
kowane
Inne odpady palne niesklasyfikowane
Opakowania szklane
09 Szkło
Inne szkło (nieopakowaniowe)
Opakowania z metali żelaznych
Opakowania aluminiowe
10 Metale
Inne odpady metali (nieopakowaniowe)
11
Odpady niepalne, niesklasy-
fikowane
Baterie i akumulatory
12
Odpady domowe specjalne
Inne odpady specjalne
13
Frakcja drobna < 20mm
Niezależnie od badań o szerokim zakresie przestrzennym, wykonywane są badania odpa-
dów dla potrzeb konkretnych planów gospodarowania odpadami. Ogólne wymagania dotyczą-
ce wiarygodnych bilansów ilościowych i jakościowych odpadów, zostały rozwinięte szczegó-
łowo w przepisach wydanych przez poszczególne landy. Trzy landy: Brandenburgia, Saksonia
i Płn. Nadrenia-Westfalia wydały odrębne wytyczne dotyczące badania odpadów komunal-
nych. Bazują one na metodzie ARGUS, opracowanej w ramach projektu badawczego “Natio-
nal Household Waste Analysis” realizowanego w Niemczech w latach 1979/80 i 1983-85.
40
Wytyczne Brandenburgii (Wytyczne badań dla określenia ilości i składu komunalnych
odpadów stałych) zostały opracowane w 1997 roku przez trzy niemieckie formy konsultingo-
we (ARGUS, INFA GmbH and ITU GmbH) pod kierunkiem Urzędu Ochrony Środowiska
Brandenburgii [19, 56]. Saksońskie wytyczne są dalszym rozwinięciem wytycznych branden-
burgskich i obejmują dodatkowe rodzaje odpadów takich, jak: odpady z handlu, odpady wiel-
kogabarytowe, odpady z terenów miejskich itp. [55]. Wytyczne Płn. Nadrenii – Westfalii ba-
zują również na wytycznych brandenburskich i służą wsparciu lokalnych władz i gmin prze-
prowadzających badania odpadów [57].
Podejście metodologiczne, a także katalog sortowanych składników odpadów domowych i
z infrastruktury wytwarzanych regularnie (codziennych odpadów), są jednakowe dla wszyst-
kich trzech wytycznych. Wytyczne brandenburgskie, jako typowe zostały opisane poniżej.
Zaleca się równoległe prowadzenie badań ilościowych i jakościowych odpadów [19, 56].
Badania ilościowe powinny być prowadzone jako ciągłe pomiary przez okres całego roku
w zakładach unieszkodliwiania oraz odzysku odpadów. Jeśli ten sposób pomiaru nie daje re-
prezentatywnych wyników dotyczących ilości wybranych rodzajów odpadów, zaleca się pro-
wadzenie badań ilościowych poszczególnych cząstkowych strumieni odpadów w miejscach
ich powstawania lub zbierania. Miejscem zbierania jest posesja, na terenie której ustawiony
jest pojemnik na odpady. Badania jakości odpadów obejmują sortowanie lub wizualne szaco-
wanie rodzajów materiałów występujących w odpadach. Sortowanie jest dokładniejsze i po-
winno być stosowane, przede wszystkim, do badania odpadów domowych, selektywnie zbie-
ranych materiałów, a także odpadów komunalnych innych niż domowe, odbieranych łącznie z
domowymi. Szacowanie wizualne dotyczy, przede wszystkim, odpadów jednorodnych oraz
wielkowymiarowych.
Ocena składu surowcowego (materiałowego) odpadów – przez sortowanie – może obej-
mować trzy poziomy identyfikacji poszczególnych materiałów, w których materiały charakte-
ryzowane ze wzrastającym stopniem szczegółowości.
Jako przykład trzystopniowego charakteryzowania tworzyw sztucznych można przedsta-
wić następujące zestawienie:
I poziom
tworzywa sztuczne
II poziom
opakowania z tworzyw sztucznych
III poziom
pojemniki
folie
pianki
41
naczynia jednorazowe
taśmy
inne opakowania
II
poziom
pozostałe tworzywa sztuczne (inne niż opakowania)
III poziom
folie ramy okienne
rury
meble
inne materiały
Wśród podstawowych grup materiałów wydziela się najczęściej:
o
metale żelazne,
o
metale nieżelazne,
o
papier, karton i tekturę,
o
szkło,
o
tworzywa sztuczne,
o
odpady organiczne (kuchenne, ogrodowe, inne),
o
drewno,
o
tekstylia,
o
inne odpady mineralne,
o
materiały zespolone (kompozyty z kilku materiałów),
o
odpady niebezpieczne,
o
inne (skóra, guma, korek, produkty higieniczne, pozostałe),
o
frakcję drobną (tylko w metodzie sortowania).
W badaniach jakości odpadów komunalnych zaleca się, jako minimum, cztery kampanie
pomiarowe w ciągu roku (wiosna, lato, jesień, zima), aby uchwycić zmienność składu odpa-
dów w skali roku. Dla obszarów specyficznych zaleca się dodatkowo pomiary w charaktery-
stycznych okresach roku, np. w okresie sezonu turystycznego w rejonach pełniących funkcję
obszarów wypoczynkowych lub turystycznych. Badania te mogą także służyć np. ocenie sku-
teczności wprowadzonych nowych rozwiązań gospodarki odpadami (np. selektywnego zbiera-
nia określonych materiałów) i wówczas należy dostosować do tego celu ich harmonogram.
Jako niezbędne dane ramowe dotyczące badanego obszaru wymienia się:
o
liczbę i wielkość wystawionych pojemników, dni wywozu odpadów,
o
liczbę mieszkańców ogółem w badanym obszarze, jak i w jego wydzielonych częściach
(specyficznych środowiskach – jednostkach urbanistycznych),
42
o
liczbę ludności korzystającej z wywozu odpadów w poszczególnych okresach roku (np.
liczba gości sezonowych w rejonach turystycznych),
o
liczbę i wielkości pojemników dla selektywnej zbiórki surowców i innych frakcji,
o
sposób i częstotliwość zbiórki odpadów niebezpiecznych, odpadów wielkogabarytowych
i specyficznych odpadów z zakładów usługowych.
Jako jednostkową próbę do badań jakościowych przyjmuje się zawartość jednego pojem-
nika 1,1 m
3
lub jej równoważność w przypadku gromadzenia odpadów w mniejszych pojem-
nikach (np. 10 pojemników 0,11 m
3
). Liczebność prób nie powinna być mniejsza niż 20 w
każdej kampanii, tj. łącznie 80 prób w ciągu czterech kampanii (w poszczególnych porach
roku). Jeśli badania prowadzone są z uwzględnieniem specyficznych środowisk miejskich,
zaleca się, aby liczba prób z każdego środowiska wynosiła min. 20 w każdej kampanii.
Praktycznie, badania jakościowe odpadów przeprowadza się w następujący sposób:
o
jednostkową próbę pobiera się w miejscu wystawienie pojemnika 1,1 m
3
, przesypując
jego zawartość do przygotowanego zbiornika,
o
próbę transportuje się do pomieszczenia sortowania, gdzie próbę się waży,
o
wykonuje się sortowanie mechaniczne i ręczne próby.
Z reguły próbę sortuje się na trzy frakcje ziarnowe: < 10 mm, 10-40 mm i > 40 mm. Frak-
cja gruba > 40 mm jest całkowicie sortowana ręcznie dla wydzielenia poszczególnych rodza-
jów materiałów. Z frakcji średniej wybiera się tylko częściową próbkę (np. 20 dm
3
) i tylko ją
sortuje się ręcznie. Frakcja drobna < 10 mm nie jest w ogóle sortowana ręcznie.
Wyniki analiz zawierają:
o
całkowitą masę próbki,
o
udziały każdej frakcji wymiarowej w całej masie odpadów,
o
udziały poszczególnych materiałów w frakcji średniej,
o
udziały poszczególnych materiałów w frakcji grubej.
Ze świeżych prób odpadów pobierane są następnie próbki do badań fizyko-chemicznych.
Wyniki badań poszczególnych próbek, w środowiskach, i kampaniach, a także w odnie-
sieniu do całego roku są następnie zbierane i opracowywane statystycznie.
Podsumowanie metodyki badań odpadów w Brandenburgii zawiera tabela 19.
43
Tabela 19. Opis metodyki badań odpadów wg wytycznych Brandenburgii [56, 75]
Cel badań (wymagane informa-
cje)
Określenie ilości i składu odpadów domowych dla potrzeb:
o
opracowywania koncepcji gospodarki odpadami,
o
kontroli i monitoringu działań podejmowanych w zakre-
sie gospodarki odpadami,
o
planowania i projektowania zakładów przetwarzania
odpadów.
Przestrzenna skala badań
Badania lokalne i regionalne
Czasokres prowadzenia badań
Podstawowe badanie składa się z czterech kampanii poboru
prób i analiz odpadów (wiosna, lato, jesień, zima), dla
uwzględnienia sezonowych zmian ilości i składu odpadów
w skali roku. Jeśli zakres badań obejmuje tylko trzy kam-
panie, należy zapewnić wymaganą reprezentatywność i
dokładność wyników w sensie statystycznym.
Badane rodzaje odpadów
Odpady pozostałe z gospodarstw domowych, selektywnie
zbierane frakcje (organiczne, papier/karton, szkło, opako-
wania (tzw. systemy „donoszenia” odpadów)
Sposób prowadzenia badań
Pobór prób i sortowanie
Sposób poboru prób
Stratyfikacja / kryteria
stratyfikacji
Statystyczna stratyfikacja pierwotnej populacji jest wyma-
gana dla uzyskania wyższej dokładności wyników lub/i dla
uzyskania danych dla wielu podpopulacji.
Kryteria stratyfikacji: struktura zabudowy, wielkość po-
jemnika, różne systemy zbierania i odbierania odpadów
(selektywne zbieranie), różne systemy poboru opłat za od-
bieranie odpadów, itp.
Poziom/miejsce
poboru
prób
Pojemniki z odpadami, odbieranymi w normalnym dniu
roboczym.
Prowadzona jest rejestracja adresu miejsca poboru próby
oraz liczby mieszkańców w każdym miejscu, z którego
pobrano próby.
Przygotowanie prób
Przygotowanie jednostkowych prób o uniwersalnej wielko-
ści.
Jednostkowa próba
Próba jednostkowa ma zwykle objętość 1 m³. Próba jed-
nostkowa może składać się z odpadów pobranych z szeregu
mniejszych pojemników (np. 4 pojemniki po 240 dm
3
), z
których odpady są łączone w jedną próbę. Dopuszcza się
także mniejsze próby jednostkowe, jeśli może być z góry
określona spodziewana dokładność wyników (np. dla sto-
sunkowo jednorodnych odpadów). Należy określić liczbę
mieszkańców dla każdego miejsca poboru prób.
Wielkość próby - liczba
prób jednostkowych
Wielkość próby odpadów resztkowych z gospodarstw do-
mowych zależy od:
o
wymagań dotyczących dokładności wyników badań,
o
wymaganego poziomu ufności wyników badań, zmien-
ności wewnątrz pierwotnej populacji (zmienność po-
szczególnych wartości).
44
c.d. tabeli 19
Biorąc pod uwagę maksymalny dopuszczalny błąd losowe-
go poboru prób (10%), wariancję pojedynczych wyników
badań odpadów domowych (30%) oraz autokorelację po-
między wynikami badan czterech kampanii badawczych, w
czterech porach roku, wielkość próby nie powinna być
mniejsza niż 20 jednostkowych prób (każda 1 m
3
) w każdej
kampanii. Pełne badania (4 kampanie) obejmują 80 prób
jednostkowych.
Podział na frakcje materiałowe Brandenburgskie wytyczne zawierają katalog sortowania,
który zawiera trzy poziomy agregacji sortowanych frakcji
odpadów. Pierwszy poziom zawiera 12 głównych składni-
ków i jest obowiązkowy dla zapewnienia porównywalności
wyników.
Taki sam katalog stosowany jest w landach Nadrenii-
Westfalii i Saksonii. (Poziomy 1 i 2 katalogu sortowania są
przedstawione w tabeli 20).
Ocena
Wnioskowanie
staty-
styczne / ekstrapolacja do
całej populacji
Dla potrzeb ekstrapolacji wyników do całej populacji zale-
ca się zastosowanie metody estymacji ilorazowej przy wy-
korzystaniu liczb mieszkańców, od których pobrano jed-
nostkowe próby.
Statystyczna
dokładność Wymagana
dokładność końcowego wyniku (jednostkowa
ilość odpadów/osobę): 10% na poziomie ufności 95%.
Praktyczne wykonanie badań
Personel
o
5-6 osób do sortowania,
o
1 pracownik nadzoru
Wyposażenie Wytyczne
zawierają wykaz sprzętu potrzebnego do wyko-
nania badań odpadów
Aspekty bhp
Wytyczne zawierają informacje dotyczące sprzętu ochrony
osobistej oraz wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i hi-
gieny pracy podczas sortowania odpadów
Zapewnienie jakości Brak
specyfikacji
Ocena metody (zalety / wady)
Metoda standardowa, zatwierdzona do stosowania, staty-
stycznie pewna. Prowadzi do uzyskania porównywalnych i
wiarygodnych wyników.
Codzienne odpady domowe i z infrastruktury są badane
oddzielnie. Badanie jednostkowych prób umożliwia osza-
cowanie błędu wyników pomiarowych. Metoda nadaje się
także do innych rodzajów odpadów, np. odpadów z obiek-
tów handlowych, odpadów zbieranych selektywnie, np.
organicznych, papieru itp.
Planowanie badań oraz pobór prób są bardzo pracochłonne,
wymagają dobrych informacji i danych demograficznych.
Procedura oceny wyników przy użyciu estymacji ilorazo-
wej wymaga specjalnej wiedzy.
45
Tabela 20. Katalog sortowanych frakcji materiałowych wg wytycznych brandenburgskich
1. Poziom: Frakcje
2. Poziom: Podfrakcje
Opakowania z metali żelaznych
Metale żelazne
Inne (nieopakowaniowe) odpady z metali żelaznych
Opakowania aluminiowe
Opakowania z innych metali nieżelaznych
Metale nieżelazne
Inne (nieopakowaniowe) odpady z metali nieżelaznych
Opakowania z papieru i kartonu
Papier zadrukowany i biurowy
Papier / Karton
Inne nieopakowaniowe odpady papierowe
Opakowania szklane jednorazowego użytku
Opakowania szklane zwrotne
Pojemniki szklane nieopakowaniowe
Szkło
Inne odpady szklane nieopakowaniowe
Opakowania z tworzyw sztucznych
Tworzywa sztuczne
Inne odpady tworzyw sztucznych nieopakowaniowe
Odpady żywności
Odpady ogrodowe
Odpady organiczne (nie zaliczone
do innych frakcji odpadów)
Inne odpady organiczne
Opakowania drewniane
Drewno
Inne odpady drewniane (jeżeli nie zostały zaliczone do
innej frakcji)
Odzież
Inne tekstylia
Tekstylia
Obuwie zużyte
Ceramika
Porcelana
Odpady mineralne (bez szkła)
Inne odpady niepalne
Opakowania wielomateriałowe
Odpady elektroniczne
Meble wielomateriałowe
Części samochodów
Odpady wielomateriałowe (kom-
pozytowe)
Inne odpady wielomateriałowe
Baterie
Przeterminowane leki
Przeterminowane chemikalia
Odpady zawierające zużyte oleje
Odpady niebezpieczne
Inne materiały zanieczyszczone
Skóra
Guma
Korek
Środki ochrony zdrowia
Materiały nie wymienione gdzie
indziej
Inne materiały nie wymienione
Frakcja drobna < 10 mm
Frakcja drobna < 10 mm
46
Wytyczne badań odpadów wielkogabarytowych
Odpady wielkogabarytowe są definiowane jako te odpady, które ze względu na swoje
wymiary nie mieszczą się w standardowych pojemnikach na odpady, używanych w rejonie
zbierania i przez to wymagają odrębnego wywozu lub dostarczane są przez wytwórców te
odpady bezpośrednio do zakładów ich przerobu.
W Niemczech opracowano wstępne wytyczne prowadzenia badań ilościowych i jakościo-
wych tych odpadów [15]. Zasady badań są podobne do przedstawionych powyżej dla zmie-
szanych odpadów komunalnych, uwzględniają jednak specyfikę odpadów wielkowymiaro-
wych, wytwarzanych nieregularnie i silnie zróżnicowanych pod względem składu.
Dla oceny ilości wytwarzanych odpadów zaleca się ważenie wszystkich ich dostaw do za-
kładów odzysku lub unieszkodliwiania przez okres całego roku. Jeśli nie jest to wykonalne,
wówczas zaleca się badania reprezentatywnych prób częściowych, w miejscach zbierania od-
padów. W badaniach jakościowych zaleca się, zarówno sortowanie, jak i wizualne szacowanie
składu reprezentatywnych prób częściowych w miejscu ich zbierania (preferowane) lub w
zakładzie przetwarzania. Badania w miejscu zbierania, prowadzone w dniu regularnego wy-
wozu, obejmują ważenie każdego rodzaju odpadu (elementu), opis oraz sortowanie wg rodza-
jów materiałów.
Typowe rodzaje wydzielanych materiałów, zawartych w odpadach wielkowymiarowych,
to:
o
metale żelazne (opakowania i pozostałe elementy),
o
metale nieżelazne (opakowania i pozostałe),
o
papier, karton, tektura (opakowania, materiały drukowane, inne),
o
szkło (opakowania, inne),
o
tworzywa sztuczne (opakowania, inne),
o
odpady organiczne (ogrodowe),
o
drewno (opakowania, meble, drewno budowlane, inne),
o
tekstylia (odzież, tekstylia domowe – dywany, firanki, inne),
o
materiały mineralne (ceramika, inne),
o
materiały kompozytowe (opakowania, złom elektroniczny, meble, części samochodów,
inne),
o
odpady niebezpieczne (akumulatory samochodowe, inne),
o
inne odpady.
47
Ze względu na brak wyników szerszych badań odpadów wielkogabarytowych nie ma pod-
staw do ich statystycznej oceny, w szczególności do określenia niezbędnej liczby i wielkości
prób. Wydaje się, że wystarczające jest, aby każda kampania pomiarowa trwała przez tydzień
(pięć dni), a dobowa objętość próby nie była mniejsza niż ok. 40 m
3
zagęszczonych odpadów
(dwie dostawy samochodami o pojemności ok. 20 m
3
). Liczba kampanii w ciągu roku powin-
na uwzględniać spodziewaną zmienność ilości i składu odpadów (pory roku, specyficzne
okresy sprzątania wiosennego, itp.).
Badanie odpadów komunalnych, innych niż z gospodarstw domowych
Odpady komunalne, o składzie zbliżonym do składu odpadów domowych, są wytwarzane
także w obiektach, w których prowadzona jest działalność gospodarcza. Część tych odpadów
zbierana i wywożona jest wspólnie z odpadami domowymi przy wykorzystaniu standardo-
wych pojemników i samochodów bezpylnych (w mniejszym stopniu także kontenerów wiel-
kowymiarowych - ma to miejsce jeszcze w Polsce). Pozostała część, głównie większe opako-
wania, zużyty sprzęt itp., gromadzona jest w odrębnych pojemnikach (z reguły wielkowymia-
rowych) i wywożona do komunalnych zakładów odzysku lub unieszkodliwiania transportem
zakładowym lub przez przedsiębiorstwa komunalne. Szczegółowe ujęcie ilościowe oraz jako-
ściowe tych odpadów jest istotne zarówno dla planowania gospodarki odpadami, jak i z uwagi
na kontrolę naliczania przez wytwarzających te odpady opłat za gospodarcze korzystanie ze
środowiska (w przypadku składowania tych odpadów).
Ta część odpadów z reguły różni się od typowych zmieszanych odpadów komunalnych z
gospodarstw domowych i obiektów infrastrukturalnych zarówno składem surowcowym
(głównie opakowania), jak i postacią (z reguły odpady o dużych wymiarach – przeważa frak-
cja gruba) oraz większą jednorodnością (typową dla wytwarzającego odpady). Z tego wzglę-
du, dla tych odpadów wystarczające z reguły jest wizualne oszacowanie składu materiałowe-
go, zamiast sortowania stosowanego podczas analiz zmieszanych odpadów komunalnych.
Każda dostawa odpadów jest ważona i stąd można określić całkowitą masę odpadów. Badania
jakościowe wszystkich dostaw odpadów zapewniłyby informacje o ich składzie, jednak tak
szeroki zakres badań byłby trudny do zrealizowania przy rozsądnych kosztach. Podobnie, jak
dla odpadów komunalnych domowych czy wielkowymiarowych, proponuje się badania tylko
określonej liczby reprezentatywnych prób.
W praktyce możliwe są trzy sposoby uzyskania danych o składzie i ilości tych odpadów
komunalnych:
48
o
wizje lokalne i badania odpadów u wytwarzających (wszystkich lub reprezentatywnej
grupy),
o
ankietowanie,
o
wizualne (optyczne) szacowanie zawartości samochodów dostarczających odpady do
zakładów ich odzysku i unieszkodliwiania.
Każda z tych metod ma swoje wady i zalety. Szacowanie optyczne ma zastosowanie
głównie wtedy, gdy odpady są jednorodne lub składają się z kilku frakcji, ale słabo wymiesza-
nych. Ilość i skład odpadów są szacowane w % objętości całej dostawy odpadów, pochodzącej
od znanego wytwarzającego. W ocenie ilości i jakości odpadów należy uwzględnić m.in. typ
samochodów i pojemników, w których dostarczane są odpady. Mogą to być typowe kontenery
na odpady luzem, kontenery współpracujące z prasami do zagęszczania odpadów, pojazdy
nietypowe.
Przy ocenie każdego wyładunku, prowadzący badania prowadzi protokół, w którym zapi-
suje informacje dotyczące: typu kontenera i samochodu, numerów ewidencyjnych, pochodze-
nia odpadu, czasu wyładunku (nawiązanie do danych z wagi samochodowej). Klasyfikowane
rodzaje materiałów zawartych w odpadach powinny być ustalone na podstawie doświadczeń z
podobnych badań. W Niemczech przyjmuje się na ogół podział, taki jak przy odpadach wiel-
kogabarytowych, a dodatkowo uwzględnia się takie grupy, jak: odpady o składzie odpadów
domowych, odpady budowlane i remontowe, specyficzne odpady poprodukcyjne, itp.
5.2.3. Wielka Brytania
W Wielkiej Brytanii obowiązuje wiele statutowych wymagań w zakresie gospodarki od-
padami. Wypełnianie tych wymagań jest zadaniem licznych organów administracji, od władz
lokalnych przez regionalne do rządowych takich, jak Agencja Ochrony Środowiska Anglii i
Walii oraz Szkocka Agencja Ochrony Środowiska.
W ramach obowiązku przedstawiania sprawozdań dotyczących statystyki odpadów, nie-
które z tych organów muszą dostarczać danych statystycznych dotyczących wytwarzanych
regularnie (codziennych) odpadów domowych i odpadów z handlu, stanowiących główną
część odpadów komunalnych. Te dane statystyczne dotyczą ilości i składu odpadów, a więc
danych niezbędnych do opracowywania miejskich, regionalnych i krajowych strategii gospo-
darki odpadami. Badania odpadów w UK są prowadzone od wielu lat, w tym w ramach krajo-
wego programu badań odpadów, lokalnych badań odpadów, a także w ramach prac badaw-
czych wyższych uczelni. Badania krajowe, a także lokalne, były wykonywane z reguły przez
49
prywatne firmy konsultingowe M.E.L., Network Recycling, AEA Technology, Enviros, Aspi-
nall, WSL.
Z uwagi na “rynkowy” charakter tych badań i różnych wykonawców, nie wypracowano
jednolitej w skali UK metodyki badań. Przegląd różnych metodyk badań zastosowanych w
UK zawiera tabela 21.
Tabela 21. Opis metodyk badań odpadów komunalnych w Wielkiej Brytanii [52, 53, 54, 75]
Cel badań (wymagane informacje)
Sformułowanie, wdrożenie i monitoring strategii gospodar-
ki odpadami komunalnymi.
Uzyskanie danych do planowania odbierania odpadów oraz
kompostowania.
Planowanie i projektowanie zakładów przetwarzania odpa-
dów.
Uzyskanie danych do określenia ilościowych celów mini-
malizacji odpadów.
Porównania międzyregionalne.
Uzyskanie danych o recyklingu i zawartości odpadów opa-
kowaniowych w odpadach komunalnych.
Zbadanie sezonowych zmian ilości i składu odpadów.
Zbadanie i ocena wpływu różnych systemów odbierania na
ilości i skład odpadów.
Przestrzenna skala badań
Badania są prowadzone zwykle na poziomie lokalnym
przez władze odpowiedzialne za odbieranie i za unieszko-
dliwianie odpadów, na obszarach wiejskich, miejsko-
wiejskich oraz miejskich.
Czasokres prowadzenia badań
Czasokres prowadzenia badań zależy od wymagań posta-
wionych przez zlecającego badania ich wykonawcy. Zakres
zmienia się od badań jednorazowych, nieuwzględniających
wahań sezonowych, do badań wieloseryjnych, uwzględnia-
jących wahania sezonowe.
Badane rodzaje odpadów
Rodzaje badanych odpadów zależą od wymagań postawio-
nych przez zlecającego badania ich wykonawcy. Typowo
bada się codzienne odpady domowe i z handlu, dodatkowo
uwzględnia się odpady wytwarzane nieregularnie przez
handel oraz odpady zbierane selektywnie takie, jak: odpady
ulegające biodegradacji, papier, opakowania itp.
Sposób prowadzenia badań
Najczęściej pobranie prób i sortowanie, rzadziej ocena wi-
zualna. Często także ankiety w połączeniu z poborem prób i
sortowaniem odpadów.
50
c.d. tabeli 21
Sposób poboru prób
Stratyfikacja / kryteria stra-
tyfikacji
Stratyfikacja pierwotnej populacji jest wymagana dla uzy-
skania wyższej dokładności wyników /lub dla otrzymania
danych dla różnych subpopulacji
Kryteria stratyfikacji bazują na różnych danych społeczno-
ekonomicznych, pochodzących z oficjalnej statystyki lub
komercyjnie dostępnych systemów klasyfikacji geodemo-
graficznej, a także na danych dotyczących odpadów.
Specyficzne kryteria zawierają:
o
Klasę społeczną, zawodowy i ekonomiczny status go-
spodarstwa domowego, np. rodzina o wysokim dobroby-
cie, rodzina urzędnicza, robotnicza, bezrobotni.
o
Liczebność i status rodziny, np. bezdzietna, z dziećmi.
o
Wiek rodziny, np. młoda rodzina.
o
Typ zabudowy mieszkalnej, np. dom wolnostojący, za-
budowa szeregowa, dom wielorodzinny, mieszkanie
własnościowe, wynajęte, kwaterunkowe.
o
Mniejszość narodowa.
Poziom/miejsce poboru
prób
Pojemnik na odpady lub worek pobierany do badań w dniu
regularnego odbierania odpadów.
Może być prowadzona ankieta dotycząca adresu, liczby
mieszkańców, itp.
Przygotowanie
prób
Brak szczegółowych danych (różne możliwości)
Jednostkowa
próba
Zależnie od metodyki: gospodarstwo domowe, tzw. dys-
trykt obliczeniowy itp.
Wielkość próby - liczba
prób jednostkowych
Wielkość próby odpadów domowych zależy od:
o
wymagań dotyczących dokładności wyników,
o
poziomu ufności wyników badań,
o
wariacji populacji pierwotnej (wariancji poszczególnych
wyników).
Często, ogólna populacja jest podzielona na tzw. dystrykty
obliczeniowe, które są najmniejszymi jednostkami dla
kompilacji wyników spisu powszechnego, typowo 200 go-
spodarstw domowych.
Minimum 10% gospodarstw z dystryktu stanowi podstawę
do poboru statystycznie reprezentatywnej próby odpadów.
Liczba dystryktów jest wybierana jako reprezentatywna dla
danej miejscowości, na podstawie przedstawionych wcze-
śniej danych społeczno-demograficznych.
W projekcie Teeside próby były pobrane z 800 gospo-
darstw domowych z całkowitej ich liczby 233 tys., na pod-
stawie podanej metodyki.
Podział na frakcje materiałowe
Stosowane są różne klasyfikacje sortowanych frakcji, a
poziom sortowania zależy od wymagań zamawiającego
badania, typowe frakcje podano w tabeli 22.
51
c.d. tabeli 21
Ocena
Wnioskowanie statystyczne
/ ekstrapolacja do całej
populacji
Dla celów ekstrapolacji danych na ogólną populację, mogą
być stosowane różne metody:
o
Estymacji ilorazowej, przy uwzględnieniu liczby miesz-
kańców w każdym sektorze poboru prób.
o
Użycie liczb mieszkańców o określonych cechach spo-
łeczno-demograficznych, zgrupowanych wg klasyfikacji
ACORN i ekstrapolacja na podstawie całkowitego
udziału tych grup w całej lokalnej populacji mieszkań-
ców.
Statystyczna
dokładność
Brak informacji
Praktyczne wykonanie badań
Personel
o
5-8 osób do sortowania,
o
1 osoba nadzoru
Wyposażenie
Różne wyposażenie używane przez różnych wykonawców.
Najczęściej są to:
o
mała ciężarówka,
o
puste pojemniki na kółkach do magazynowania i sorto-
wania odpadów,
o
zadaszone miejsce,
o
taśma sortownicza,
o
odzież i urządzenia ochronne,
o
różne wagi.
Aspekty
bhp
Muszą być zachowane wymagania bhp.
Zapewnienie jakości
Brak informacji
Ocena metody (zalety / wady)
Bardzo pracochłonne badania, w których stosowane są
kompleksowe procedury dla opisu planu poboru prób (stra-
tyfikacja stosowna do danych społeczno-ekonomicznych).
Badania jednostkowych prób pozwalają na przeprowadze-
nie oceny błędu otrzymanych wyników.
Odpady z handlu, które charakteryzują się większym zróż-
nicowaniem składu niż odpady domowe, są z reguły wyłą-
czone z badań.
Nie są określone szczegółowe procedury oceny błędu i eks-
trapolacji wyników pomiarów.
1) ACORN: Klasyfikacja obszarów zabudowy mieszkaniowej (komercyjnie dostępny sys-
tem klasyfikacji terenów zabudowy mieszkaniowej w UK)
5.2.4. Irlandia
W tabeli 23 zestawiono najważniejsze zalecenia zawarte w wytycznych Irlandzkiej Agen-
cji Ochrony Środowiska [44].
52
Tabela 22. Typowy katalog sortowanych frakcji w UK (I i II poziom)
I poziom – główne frakcje
II poziom - podfrakcje
Puszki po napojach
Metale żelazne
Inne opakowania z metali żelaznych
Puszki aluminiowe po żywności
Puszki aluminiowe po napojach
Folia
Inne opakowania z metali nieżelaznych
Metale nieżelazne
Inne odpady nieopakowaniowe z metali nieżelaznych
Czasopisma
Gazety
Inny papier
Pojemniki po napojach
Opakowania kartonowe
Papier / karton
Inny karton
Szkło brązowe
Szkło bezbarwne
Szkło zielone
Szkło
Szkło nieopakowaniowe
Pieluchy jednorazowe
Różne odpady palne
Inne
Różne odpady niepalne
Pojemniki po napojach przezroczyste
Pojemniki po napojach kolorowe
Inne butelki z tworzyw sztucznych
Opakowania po żywności
Twarde tworzywa sztuczne
Inne odpady twardych tworzyw sztucznych
Worki na odpady
Folie (film) z tworzyw sztucz-
nych
Inne folie
Odpady kuchenne ulegające kompostowaniu
Odpady kuchenne nieulegające kompostowaniu
Odpady ogrodowe
Odpady biodegradowalne
Inne
Odzież
Tekstylia
Inne tekstylia
Frakcja drobna < 10 mm
53
Tabela 23. Opis metodyki badania odpadów w Irlandii [44, 75]
Cel badań (wymagane informa-
cje)
o
Porównywalne wyniki badań prowadzonych przez
władze lokalne,
o
Określenie wiarygodnego składu odpadów na pozio-
mie krajowym,
o
Określenie i pomiary trendów zmian składu odpadów
w funkcji czasu.
Podobna metodologia badań odpadów z handlu została
opracowana dla uzyskania dodatkowych informacji ta-
kich, jak:
o
przeciętna masa odpadów na jednego zatrudnionego i
tydzień,
o
procentowy udział mas poszczególnych rodzajów ma-
teriałów, tj. szkła, papieru lub sektora handlu, np. deta-
lu, hurtu, itp.
o
procentowy udział masowy podfrakcji odpadów, róż-
nych typów papieru, tworzyw sztucznych itp.
Przestrzenna skala badań Metodyka
badań została opracowana, przede wszystkim,
dla poziomu lokalnego: miasta, gminy miejsko-wiejskiej
lub wiejskiej.
Wyniki badań mają stanowić podstawę do określenia
ogólnokrajowej charakterystyki odpadów.
Czasokres prowadzenia badań
Metodyka zaleca minimum dwie kampanie badania odpa-
dów, co 6 miesięcy. Optymalnie powinny być przepro-
wadzone cztery kampanie, co 3 miesiące dla uchwycenia
sezonowych zmian składu odpadów.
Z poboru prób należy wyłączyć okresy świąteczne.
Badane rodzaje odpadów
Odpady pozostałe z gospodarstw domowych i handlu z
wyłączeniem selektywnie zbieranych odpadów w cen-
trach recyklingu.
Sposób prowadzenia badań
Pobór prób i sortowanie
Sposób poboru prób
Stratyfikacja / kryteria
stratyfikacji
Podstawą stratyfikacji pierwotnej populacji są dane spo-
łeczno-ekonomiczne i inne, a szczególnie:
o
liczba gospodarstw domowych na danym obszarze,
o
rodzaj zabudowy,
o
pochodzenie społeczne mieszkańców,
o
system odbierania odpadów.
Poziom/miejsce
poboru
prób
Próby są pobierane z wybranych obszarów zabudowy
mieszkaniowej z samochodów odbierających odpady w
tych obszarach.
Zalecane są odrębne badania odpadów z zabudowy miej-
skiej i wiejskiej na obszarze objętym badaniami.
54
c.d. tabeli 23
Przygotowanie prób
Odpady pobierane są z samochodów odbierających odpa-
dy podczas normalnych dni roboczych.
Samochód jest ważony przed i po zakończeniu odbierania
odpadów na danym obszarze dla określenia masy zebra-
nych odpadów oraz jednostkowej ilości w przeliczeniu na
gospodarstwo domowe i tydzień.
Sortowanie odpadów na ustalone frakcje następuje po
pobraniu próby o zredukowanej, metodą ćwiartowania, do
masy 100-200 kg.
Jednostkowa próba
Brak informacji
Wielkość próby - liczba
prób jednostkowych
Dokładna liczba gospodarstw domowych, objętych bada-
niami odpadów, dla określonej pierwotnej populacji, jest
ustalana na podstawie zestawu wykresów obrazujących
liczbę gospodarstw domowych, z których pobierane są
próby (opróżniane pojemniki z odpadami przez samocho-
dy do ich odbierania) w stosunku do całkowitej liczby
gospodarstw domowych na danym obszarze.
Minimalna liczba gospodarstw domowych objętych ba-
daniami wynosi 50, a dla większych obszarów, w których
wielkość próby jest większa niż 250 gospodarstw, obszar
badań powinien zostać podzielony na podobszary po 250
gospodarstw domowych.
Alternatywnie, wielkość próby może być zredukowania
przez wybór obszaru w danej miejscowości, który jest
reprezentatywny dla tej miejscowości, jako całości, w
aspekcie tych kryteriów. Próba jest wówczas pobierana z
tego obszaru, a wyniki są ekstrapolowane na cały obszar
miejscowości objętej badaniami.
Podział na frakcje materiałowe Frakcje
główne – poziom 1:
o
Odpady organiczne
o
Papier
o
Karton
o
Odpady wielomateriałowe
o
Odpady tekstylne
o
Odpady tekstyliów z ochrony zdrowia
o
Tworzywa sztuczne
o
Szkło
o
Metale
o
Komunalne odpady specjalne (niebezpieczne)
o
Pozostałe palne
o
Pozostałe niepalne
o
Frakcja drobna < 20 mm
Ocena
Wnioskowanie
staty-
styczne/ekstrapolacja do
całej populacji
Procedura ekstrapolacji nie została opisana.
Statystyczna
dokładność Brak informacji
55
c.d. tabeli 23
Praktyczne wykonanie badań
Personel
Brak
informacji
Wyposażenie Załączona jest lista wymaganego sprzętu
Aspekty bhp
Podczas badań odpadów należy używać odzieży ochron-
nej oraz ich środków bezpieczeństwa, zgodnie z wyma-
ganiami przepisów bhp.
Zapewnienie jakości
Brak informacji
Ocena metody (zalety / wady)
Wytyczne irlandzkie-EPA zawierają odrębne podejścia
do badania dziennych odpadów domowych i dziennych
odpadów z infrastruktury.
Wielkości prób jednostkowych oraz procedura ekstrapo-
lacji wyników badań nie są opisane.
Wskutek tego, statystyczna ocena błędu (dokładności
wyników) nie może być przeprowadzona.
Tabela 24. Katalog frakcji i podfrakcji sortowanych odpadów
Frakcja
Podfrakcja
Kod
Odpady żywnościowe 20
01 08
Odpady organiczne
Odpady ogrodowe
20 02 01
Opakowania z papieru
20 01 01 01
Gazety-broszury 20
01 01 02
Czasopisma-papier błyszczący 20
01 01 03
Papier
Inny papier
20 01 01 04
Opakowania z tektury płaskiej 20
01 01 05
Opakowania z tektury falistej
20 01 01 06
Karton
Inny karton
20 01 01 07
Opakowania kartonowe wielometariałowe 20
01 01 08
Aluminiowe opakowania na płyny 20
01 01 09
Bezaluminiowe opakowania na płyny 20
01 01 10
Pieluchy jednorazowe
18 01 04
Odpady wielomateriałowe
(kompozytowe)
Inne opakowania wielomateriałowe 20
01 01 11
Opakowania 20
01 11 01
Tekstylia
Odpady nieopakowaniowe
20 01 11 02
Tekstylia z ochrony zdrowia Tekstylia z ochrony zdrowia
20 01 11 03
Mieszane tworzywa sztuczne miękkie 20
01 03 01
Przezroczyste butelki PVC
20 01 03 02
Przezroczyste butelki PET
20 01 03 03
Mieszane tworzywa sztuczne twarde
20 01 03 04
Nieprzezroczyste butelki i pojemniki PVC
20 01 03 05
Zielone butelki i pojemniki PET
20 01 03 06
Tworzywa sztuczne
Brązowe butelki i pojemniki PET
20 01 03 07
56
c.d. tabeli 24
Butelki PE
20 01 03 08
Torby jednorazowe z supermarketów
20 01 03 09
Inne opakowania z tworzyw sztucznych
20 01 03 10
Inne odpady z tworzyw sztucznych (styropian)
20 01 04
Opakowania ze szkła zielonego
20 01 02 01
Opakowania ze szkła bezbarwnego
20 01 02 02
Opakowania ze szkła brązowego 20
01 02 03
Opakowania ze szkła innych kolorów
20 01 02 04
Szkło
Inne odpady ze szkła 20
01 02 05
Opakowania z metali żelaznych 20
01 05 01
Inne odpady metali żelaznych 20
01 05 01
Opakowania aluminiowe
20 01 05 01
Inne odpady aluminium
20 01 05 01
Inne opakowania metalowe
20 01 05 01
Metale
Odpady innych metali
20 01 06
Farby, tusze, pasty i żywice 20
01 12
Rozpuszczalniki 20
01 13
Detergenty 20
01 16
Chemikalia fotograficzne
20 01 17
Pestycydy
20 01 19
Baterie i akumulatory
20 01 20
Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawiera-
jące rtęć
20 01 21
Aerozole 20
01 22
Komunalne odpady specjal-
ne (niebezpieczne)
Urządzenia elektroniczne
20 01 24
Specjalne odpady komunal-
ne
Inne specjalne odpady komunalne
20 01 27
Opakowania z drewna
20 01 25 01
Inne opakowania palne
20 01 25 02
Niesklasyfikowane odpady
palne
Inne niesklasyfikowane odpady palne
Niesklasyfikowane odpady opakowaniowe
20 01 26 01
Niesklasyfikowane odpady
niepalne
Inne niesklasyfikowane odpady niepalne
20 01 26 02
Frakcja drobna < 20 mm
Składniki mniejsze niż 20 mm (prześwity okrą-
głe w sicie)
20 01 28
5.2.5. SWA Tool
SWA Tool jest skrótem nazwy projektu ufundowanego przez Komisję Europejską w 5.
Programie Ramowym, a także opracowanej w ramach tego projektu standaryzowanej metody-
ki badania stałych odpadów komunalnych, przydatnej na poziomie lokalnym i regionalnym.
Metodyka ta nie dotyczy wszystkich strumieni odpadów komunalnych. Pierwotną populacją są
57
w niej odpady odbierane w ramach miejskiego systemu gospodarki odpadami, tj. codzienne
odpady pozostałe z gospodarstw domowych, handlu i obiektów infrastruktury, zdefiniowane
następująco:
o
pozostałe odpady domowe (odpady po selektywnym zbieraniu wybranych frakcji),
tj. zmieszane odpady z gospodarstw domowych, które są zbierane przez mieszkańców w
pojemnikach lub workach oraz odbierane, transportowane i unieszkodliwiane albo przez
przedsiębiorstwa komunalne albo przez innych przedsiębiorców oraz
o
pozostałe odpady z innych źródeł (handlowych) wspólnie zbierane z odpadami domo-
wymi w pojemnikach lub workach, razem z nimi odbierane, transportowane i unieszko-
dliwiane przez przedsiębiorstwa komunalne lub innych przedsiębiorców.
Skład codziennych odpadów z handlu jest podobny do składu odpadów pozostałych z go-
spodarstw domowych. Ilości i dokładny skład odpadów mogą jednak różnić się zależnie od
tego, w jakim powstają rejonie miasta i z jakiego rodzaju działalności pochodzą (handel, biura,
drobne rzemiosło).
Podane definicje nie obejmują jednak:
o
selektywnie zbieranych strumieni odpadów z gospodarstw domowych i z innych jedno-
stek takich, jak: szkło, papier, tworzywa sztuczne,
o
selektywnie zbieranych strumieni odpadów z działalności komunalnej, które mogą zawie-
rać małe ilości odpadów niebezpiecznych, WEEE, zmiotki uliczne, odpady z terenów zie-
lonych (parków, zieleńców),
o
innych odpadów nie wytwarzanych w sposób ciągły i rutynowy takich, jak np. odpady
wielkogabarytowe,
które nie są objęte metodologią SWA Tool.
W końcowym raporcie, opisującym stosowanie metodologii SWA Tool [75], zawarto 24
zalecenia dotyczące przeprowadzenia badań odpadów oraz prezentacji wyników tych badań.
Zostaną one przedstawione poniżej, z krótkimi komentarzami.
Zalecenie 1 – Badana próba odpadów powinna być reprezentatywna dla obszaru objętego
badaniami i powinna opisywać z odpowiednią dokładnością pierwotną populację (tj. od-
pady wytwarzane na obszarze badań).
Wyniki powinny być wyrażone na poziomie ufności 95%. Wartość względnej dokładności
ogólnego wyniku badań (masy badanych próbek jednostkowych) powinna być poniżej
10% (maks. dopuszczalny błąd losowego poboru prób dla ogólnego wyniku badań). War-
tość względnej dokładności pomiaru głównych frakcji odpadów (frakcja organiczna, pa-
58
pier, tworzywa sztuczne, itp.) powinna być poniżej 20% (maks. dopuszczalny błąd loso-
wego poboru prób).
Zalecenie 2 - Podstawą do przeprowadzenia badań odpadów jest zebranie odpowiednich da-
nych o obszarze objętym badaniami. Zakres tych badań powinien być dostosowany do
specyfiki danego obszaru. Zakres tych informacji powinien obejmować m.in.
-
ogólną charakterystykę obszaru, powierzchnię, położenie, strukturę administracyjną,
itp.,
-
informacje o ludności i strukturze zabudowy badanego obszaru: liczba mieszkańców,
rodzaje zabudowy i liczba gospodarstw domowych, dochody ludności,
-
informacje dotyczące gospodarki odpadami: organizacja systemu odbierania odpadów,
podmioty obsługujące obszar, rodzaje i ilości wytwarzanych, zbieranych i odbieranych
odpadów, liczba i rodzaje pojemników, całkowita objętość pojemników, opis tras odbie-
rania odpadów, dane z wag samochodowych, metody odzysku i unieszkodliwiania od-
padów.
Zalecenie 3 - Stratyfikacja badanej populacji odpadów nie jest obowiązkowa jednak przynosi
ona wiele korzyści, gdyż zwiększa dokładność wyników i dostarcza wielu dodatkowych
informacji. Stratyfikacja polega na statystycznym podziale niejednorodnej pierwotnej po-
pulacji (odpadów wytwarzanych w danym obszarze) na bardziej jednorodne podpopulacje,
zwane warstwami (są to np. odpady wytwarzane w różnych strukturach zabudowy).
Zalecenie 4 - Zaleca się stosowanie warstwowego losowego poboru prób jako podstawy lo-
kalnego lub regionalnego programu badań odpadów. Jeśli zostaną wybrane określone war-
stwy, jest istotne, aby pobierane były z nich znaczące strumienie odpadów, reprezentatyw-
ne dla tych warstw.
Zalecenie 5 - Zaleca się przyjęcie nie więcej niż 5 warstw. Przyjęcie więcej niż 5 warstw
spowoduje konieczność poboru nadmiernej liczby próbek odpadów dla uzyskania odpo-
wiedniej dokładności wyników badań odpadów w każdej warstwie. Typowymi kryteriami
stratyfikacji są: typ zabudowy (jednorodzinna, wielorodzinna z różnym systemami ogrze-
wania mieszkań), wielkość pojemników do zbierania odpadów, dzień tygodnia, w którym
odbierane są odpady.
Zalecenie 6 - zalecanym poziomem poboru prób odpadów jest standardowy zewnętrzny po-
jemnik do zbierania odpadów, umieszczony na terenie posesji mieszkalnej lub infrastruk-
turalnej.
Zalecenie 7 - Zalecanym typem jednostkowej próby jest objętość pojemnika na odpady ( nie
oznacza to dokładnie objętości odpadów w pojemniku). Jednostkową próbą jest najmniej-
59
sza podgrupa pierwotnej populacji odpadów, która jest odrębnie pobierana, sortowana i
analizowana, dla której podaje się odrębne wyniki badań. Można wyróżnić trzy główne
rodzaje jednostkowych prób:
-
specyficzną objętość pojemnika 0,240 m
3
lub 1,1 m
3
,
-
specyficzną masę odpadów 100 kg,
-
liczbę mieszkańców wytwarzających odpady – 30 osób.
Zalecenie 8 - zalecana próba jednostkowa dla analizy odpadów powinien być utworzona przez
połączenie najmniejszej liczby pojemników z następujących ich typów: 0,12; 0,24; 0,36;
0,66; 1,1; 2,4; i 3,6 m
3
. Pojemniki mniejsze niż 0,120 m
3
, powinny być łączone dla uzy-
skania jednej z podanych pojemności.
Zalecenie 9 - Wielkość badanej próby odpadów (liczba próbek jednostkowych) powinna być
określona na podstawie 2 głównych kryteriów:
-
zmienności (niejednorodność) składu odpadów, wyrażonej przez podanie wariancji
zbioru wyników badań. Wartość wariancji jest z reguły nieznana, ale można ją oszaco-
wać na podstawie wyników poprzednich badań,
-
wymaganej czułości (dokładności) wyników badań (maks. dopuszczalnego błędu loso-
wego poboru próby).
Tabela 25 umożliwia wybór liczby prób jednostkowych dla kampanii badań odpadów dla
znanej wartości współczynnika zmienności (stosunek odchylenia standardowego zawarto-
ści danej frakcji w odpadach do średniej zawartości tej frakcji w odpadach). Założony po-
ziom ufności wynosi 95 %.
Zalecenie 10 - Jeśli wartość współczynnika zmienności nie jest znana, zaleca się przyjęcie
następujących wielkości prób odpadów do badań, zależnie od ich rodzaju:
-
odpady domowe
45 m
3
-
odpady domowe i handlowe
80 m
3
-
odpady z handlu
100 m
3
Zalecenie 11 – Wielkość próby dla jednej warstwy (środowiska) w całej kampanii pomiaro-
wej powinna być większa niż 6 próbek jednostkowych, jednak nie mniejsza niż 6 m
3
(objętość pojemników) dla odpadów domowych.
Dla odpadów z handlu wielkość próby z jednej warstwy powinna przekraczać 15 próbek
jednostkowych, ale nie powinna być mniejsza niż 15 m
3
(objętość pojemników).
Zalecenie 12 - Opracowanie planu losowego poboru prób odpadów (pojemników) powinno
obejmować także dodatkowe (rezerwowe) adresy miejsc poboru prób, które powinny być
wówczas użyte, gdy personel pobierający próby nie jest w stanie zidentyfikować pierwot-
60
nych miejsc poboru (pojemników) ustalonych w planie. Plan poboru prób powinien zostać
opracowany w wyniku przeprowadzenia tzw. wielostopniowego, warstwowego procesu
losowego poboru prób.
Tabela 25. Wymagana liczba próbek jednostkowych
Wymagana minimalna liczba próbek jednostkowych dla
czułości (dokładności)
Współczynnik
zmienności
2,5 %
5 %
10 %
15 %
20 %
30 %
0,15
138 35 9 4 2 1
0,20 246 61
15 7 4 2
0,25 384 96 24 11 6 3
0,30 553
138 35 15 9 4
0,35 753
188 47 21
12 5
0,40 983
246 61 27 15 7
0,45
1245 311 78 35 19 9
0,50
1537 384 96 43 24 11
0,55
1859 465 116 52 29 13
0,60 2213 553 138 61 35 15
0,70 3012 753 188 84 47 21
0,80 3934
983 246 109 61 27
0,90 4979
1245 311
138 78 35
1,00 6147
1537 384 171 96 43
1,20 8851 2213 553 246 138 61
1,40
12047 3012 753 335 188 84
Zalecenie 13 - Jeśli normalny cykl odbierania odpadów komunalnych dla znaczącej pierwot-
nej populacji opadów obejmuje okres 1 dnia lub 1 tygodnia zaleca się, aby pobrana próba
odpadów odpowiadała tygodniowej ilości wytwarzanych odpadów. Odpady powinny być
pobierane w każdym dniu roboczym (od poniedziałku do piątku).
Zalecenie 14 - Jeżeli normalny (regularny) cykl odbierania znaczącej pierwotnej populacji
odpadów obejmuje okres 2 tygodni, zaleca się, aby pobierana była próba odpowiadająca 2-
tygodniowej ilości wytwarzanych odpadów.
Zalecenie 15 – jednostkowe próby odpadów (odpowiadające objętości pojemnika) powinny
być pobierane dokładnie w dniu, w którym przypada normalny termin opróżniania danego
pojemnika w ramach ustalonego harmonogramu odbierania odpadów z danego obszaru.
Ten pobór powinien następować bez wcześniejszego informowania o tym mieszkańców
danej posesji dla uniknięcia niepożądanego ich wpływu na skład odpadów w pojemniku.
61
Zalecenie 16 – Każda pobierana próba jednostkowa powinna być zaopatrzona w indywidual-
ny kod identyfikacyjny. Personel pobierający próby odpadów powinien zebrać przynajm-
niej następujące informacje o każdej próbie:
-
kod identyfikacyjny,
-
adres miejsca poboru próby,
-
data poboru próby,
-
liczba i rodzaje pojemników, z których pobierane są próby,
-
wizualna ocena % wypełnienia pojemnika odpadami,
-
wizualna ocena % wypełnienia pozostałych pojemników odpadami w danym miejscu
poboru prób dla obliczenia całkowitej ilości wytwarzanych odpadów.
Zalecenie 17 – Każda próba jest ważona i masa zapisywana. Każda próba jednostkowa jest
sortowana odrębnie, na 13 obowiązkowych głównych frakcji materiałowych i 35 zaleca-
nych podfrakcji. Można wprowadzić także dodatkowe podfrakcje odpadów 3- lub nawet 4-
poziomu, jeśli istotne są szczegółowe informacje o niektórych strumieniach odpadów.
Postępowanie z odpadami obejmuje kolejne fazy:
1. Dla
każdej próby sporządzany jest protokół.
2. Indywidualny kod identyfikacyjny każdej próby jest zapisywany w protokole.
3. Zapisywany jest stopień wypełnienia kontenera odpadami, w %.
4. Próba odpadów jest ważona z dokładnością do +/- 0,1 kg.
5. Dla zmniejszenia nakładu pracy na sortowanie odpadów, próby jednostkowe są dzielone
wstępnie na dwie frakcje < 40 mm i > 40 mm przez przesiewanie przez sito o prześwicie
40 mm. Ta operacja nie jest obligatoryjna, jednak ułatwia pracę zespołu sortującego odpa-
dy.
6. Frakcja > 40 mm jest sortowana ręcznie na 11 obligatoryjnych głównych frakcji, za wy-
jątkiem frakcji „Drobne”. Masa każdej frakcji jest ważona z dokładnością do +/- 0,1 kg.
7. Frakcja < 40 mm jest dalej przesiewana przez sito o prześwitach 10 mm na dwie frakcje <
10 mm oraz 10-40 mm.
8. Frakcja
<
10 mm jest ważona z dokładnością do +/- 0,1 kg i zapisywana jako główna frak-
cja „Drobne”.
9. Frakcja
10-40 mm jest także ważona, a następnie pomniejszana przez ćwiartowanie. Uzy-
skana w tej sposób pomniejszona próba jest sortowana na 11 głównych frakcji, a udziały
tych frakcji przeliczane na całą masę frakcji 10-40 mm. Wartości te są następnie przeli-
czane na całą masę próby jednostkowej.
62
Zalecenie 18 – Zaleca się uwzględnienie w obliczaniu zapotrzebowania na personel wydajno-
ści sortowania 6 osobogodzin na 100 kg odpadów.
Zalecenie 19 – Wyniki ważenia odpadów powinny być przeniesione z protokołu badań do
arkusza kalkulacyjnego Excel, opracowanego specjalnie dla tej metodologii, który automa-
tycznie obliczy skład odpadów oraz wymagane dane statystyczne, jak:
-
średnia,
-
mediana,
-
odchylenie standardowe,
-
wariancja i współczynnik zmienności,
-
współczynnik ufności,
-
względny przedział ufności (%),
-
przedział ufności (kg),
-
skład odpadów.
Zalecenie 20 - W przypadku stratyfikacji, wyniki uzyskane dla poszczególnych warstw po-
winny być uogólniane na całą badaną próbę złożoną z wszystkich warstw. Wyniki dla
każdej warstwy są obliczane jako ważone i użyte w odpowiedniej relacji. Całkowity wynik
jest obliczany jako średnia ważona wyników uzyskanych dla każdej warstwy.
Zalecenie 21 – Całkowita ilość wytwarzanych odpadów, np. domowych, powinna być obli-
czona przez przemnożenie średniej wartości dla całej badanej próby przez całkowitą liczbę
prób jednostkowych (pierwotna populacja).
Zalecenie 22 - W przypadku stratyfikacji, całkowite ilości wytwarzanych odpadów w danej
warstwie powinny być obliczone przez przemnożenie średniej wartości dla próby z danej
warstwy przez całkowitą liczbę prób jednostkowych pobranych w tej warstwie (składają-
cych się na całkowitą próbę tej warstwy).
Dla uzyskania całkowitej ilości odpadów, należy dodać do siebie ilości odpadów z po-
szczególnych warstw.
W przypadku stratyfikacji, całkowite ilości wytwarzanych odpadów, np. domowych, mogą
być obliczone alternatywnie przez przemnożenie średniej ważonej średnich poszczegól-
nych prób przez całkowitą liczbę prób jednostkowych w całym badanym obszarze.
Zalecenie 23 – W przypadku, gdy badania obejmują mniej niż cztery pory roku, może być
konieczna ekstrapolacja wyników na cztery pory roku.
Zalecenie 24 – Zaleca się przedstawienie wyników badań w następującej postaci:
-
jako surowe wyniki w postaci tabelarycznej (w arkuszu Excel),
-
obliczenia statystyczne, zgodne z wzorem zawartym w arkuszu kalkulacyjnym,
63
-
ocena pojedynczych wyników dla poszczególnych warstw,
-
ekstrapolacja wyników na całą populację, całkowita ilość wytwarzanych odpadów,
-
graficzna prezentacja wyników.
64
6. Wybór metodyki przeprowadzenia krajowych badań ilości i składu
odpadów komunalnych
Na podstawie przeglądu stosowanych w kraju i w innych krajach UE metodyk badań ilo-
ściowych i jakościowych odpadów komunalnych, przedstawionych w rozdziale 5, stwierdza
się, że stosowane są w poszczególnych krajach znacznie różniące się od siebie metodyki, co
utrudnia wzajemne bezpośrednie porównywanie ich wyników. Niewątpliwie konieczna jest
standaryzacja metodyk prowadzenia badań w Europie i przyjęcie jednej ogólnej metodyki
prowadzenia badań, dopuszczającej jej lokalne rozszerzenia, w ramach ogólnej przyjętej struk-
tury podstawowych badanych frakcji odpadów.
Takie wymagania spełnia metodyka SWA Tool, która daje możliwości jej rozwinięcia w
ramach przyjęcia np. dodatkowego, trzeciego, poziomu badanych frakcji materiałowych odpa-
dów. Jednolita sprawozdawczość, oparta na przyjętej standaryzacji prezentacji wyników po-
miarów (dla ściśle zdefiniowanych podstawowych frakcji ziarnowych i materiałowych), może
być rozwijana w oparciu o dodatkowe kryteria, specyficzne dla danego obszaru (poziomu lo-
kalnego).
Metodyka ta, bazująca na podstawowej metodzie opracowanej w Niemczech przez land
Brandenburgii, a następnie rozszerzonej przez landy Saksonii i Nadrenii-Westfalii, została
zweryfikowana w kilku miastach europejskich w ramach projektu SWA Tool, w tym także w
Polsce w Krakowie. Badania wg tej metodyki przeprowadzono również we Wrocławiu, stosu-
jąc jej pewną modyfikację, pozwalającą na uszczegółowienie niektórych danych.
W rozdziale 7 zostanie przedstawiona metodyka zalecana do stosowania w warunkach
polskich, oparta na metodzie SWA Tool, z pokazaniem różnych dodatkowych aspektów jej
zastosowania w szczególnych, lokalnych warunkach dla uzyskania dodatkowych informacji,
zależnych od celu prowadzenia badań.
65
7. Szczegółowe przedstawienie proponowanej metodyki prowadzenia
badań odpadów komunalnych w Polsce
7.1. Podstawowe
założenia
Badaniami będą objęte wszystkie rodzaje odpadów komunalnych wytwarzanych na da-
nym obszarze. Metody poboru prób oraz badań ilościowych i jakościowych poszczególnych
rodzajów odpadów komunalnych są zróżnicowane i dostosowane do częstotliwości wytwarza-
nia, zbierania i odbierania poszczególnych rodzajów odpadów, ich składu i właściwości.
W szczególności można wyróżnić dwie zasadnicze metodyki badania odpadów:
o
Dla odpadów wytwarzanych codziennie, zbieranych w standardowych pojemnikach
o pojemnościach 0,11; 0,12; 0,24; 1,1 oraz 2,2 m
3
i regularnie z nich odbieranych zgodnie
z ustalonym harmonogramem (na ogół nie rzadziej niż raz w tygodniu). Są to surowe
zmieszane odpady komunalne (całkowita masa odpadów) w obszarach, w których nie
wprowadzono jeszcze selektywnego zbierania wybranych odpadów lub tzw. pozostałe
(zmieszane) odpady komunalne, a więc takie, które pozostały po wydzieleniu przez
mieszkańców czystych frakcji i skierowanych przez nich do odrębnych pojemników do
selektywnego zbierania. Odpady te są wytwarzane głównie w gospodarstwach domo-
wych, a także w obiektach użyteczności publicznej (odpady z biur, szkół, urzędów),
obiektach handlowych (drobne odpady opakowaniowe i odpady sprzedawanych produk-
tów, które nie są zbierane selektywnie, gdyż są np. zanieczyszczone produktami), zakła-
dach przemysłowych (biura, obiekty socjalne).
o
Dla odpadów wytwarzanych, zbieranych i odbieranych nieregularnie i selektywnie, np.
odpadów wielkogabarytowych, z terenów zielonych, gruzu budowlanego, surowców
wtórnych i odpadów opakowaniowych, itp. Odpady te zbierane są w odrębnych pojemni-
kach lub bez pojemników, np. wystawiane w określonych dniach do odbioru przez służby
komunalne. Odpady te są wywożone wówczas, kiedy zapełnią się pojemniki do ich zbie-
rania, a więc zostanie zebrana odpowiednia ilość odpadów do ekonomicznego transportu
itp. Tu poszczególne rodzaje odpadów są dość jednorodne pod względem wymiarowym
i materiałowym. Odpady te z reguły mają duże wymiary i luźną strukturę.
66
W zasadzie, tylko badania pierwszej grupy odpadów stwarzają pewne problemy meto-
dyczne i wymagają standaryzowanej procedury i metodyki, w drugim przypadku jest więcej
swobody w planowaniu i przeprowadzeniu badań.
Zasadnicza część proponowanej metodyki dotyczy badania odpadów wytwarzanych regu-
larnie, jednak w drugiej części podane zostaną także zalecenia do badania drugiej grupy odpa-
dów.
7.2. Badania odpadów wytwarzanych regularnie
7.2.1. Ogólne informacje o obszarze badań oraz jego stratyfikacja
Zakłada się, że dla uzyskania dobrej dokładności wyników badań, cała badana populacja –
odpady wytwarzane na danym obszarze - zostanie podzielona na subpopulacje (warstwy), w
których wytwarzane będą odpady o bardziej jednorodnej strukturze.
Jako podstawowe kryterium stratyfikacji zaleca się przyjęcie struktury zabudowy miesz-
kaniowej danego podobszaru, wydzielonego z całego obszaru badań.
W Polsce, w dużych miastach, przyjmuje się na ogół trzy zasadnicze typy struktur zabu-
dowy mieszkaniowej (zwane też środowiskami miejskimi):
o
zabudowę wielorodzinną, wielokondygnacyjną, o pełnym wyposażeniu w urządzenia
infrastrukturalne, z centralnym ogrzewaniem z lokalnych lub centralnych kotłowni i cie-
płowni (środowisko I),
o
zabudowę wielorodzinną, starszą, z reguły zlokalizowaną w centralnych częściach miast,
z mieszanym systemem ogrzewania, od indywidualnego (piece domowe, etażowe c.o.) do
centralnego, zróżnicowanym wyposażeniem z urządzenia infrastrukturalne, znaczną licz-
bą sklepów, obiektów gastronomii itp. (środowisko II)
o
zabudowę jednorodzinną, niską, peryferyjną, z ogrodami przydomowymi, mieszanym
systemem zaopatrzenia w ciepło, jednak z przewagą indywidualnego ogrzewania z wyko-
rzystaniem paliwa stałego (drewno, węgiel, koks), gazowego i olejowego (środowisko
III).
W ramach tych 3 podstawowych środowisk można wyróżnić jeszcze specyficzne obszary,
różniące od pozostałych szczególnym cechami, co może uzasadniać ich wydzielenie jako od-
rębnych środowisk. Wydzielenie to może być uzasadnione znacznym (np. 10 %-owym) udzia-
łem danej struktury (podpopulacji) w ogólnej populacji.
67
Przykładowo, odrębnym środowiskiem może być wydzielony ze środowiska II obszar sta-
rej zabudowy w miastach, w której ogrzewanie jest wyłącznie indywidualne przy użyciu kok-
su i węgla, a zamieszkała lokalna społeczność charakteryzuje się bardzo niskim statusem spo-
łecznym.
W przypadku środowiska III, specyficzny może być obszar domów jednorodzinnych z du-
żymi działkami (np. 1000 m
2
), których mieszkańcy praktykują. powszechnie kompostowanie
odpadów kuchennych i ogrodowych lub ogrzewają domy wyłącznie gazem i/lub olejem.
7.2.2. Badania ilości wytwarzanych odpadów
Badania ilości odpadów wytwarzanych na danym obszarze powinny być zasadniczo opar-
te na danych z istniejącego systemu monitoringu ilości odpadów dostarczanych do instalacji
odzysku i unieszkodliwiania odpadów, tj. składowiska, sortownia, kompostownia itp. Pomiary
powinny być prowadzone równolegle w dwóch kierunkach, w celu określenia:
o
całkowitej masy odpadów wytwarzanych na danym obszarze,
o
ilości odpadów wytwarzanych w poszczególnych specyficznych środowiskach (typach
struktury zabudowy).
Pomiary całkowitej masy odpadów
Najbardziej miarodajne dane do określenia całkowitej masy odpadów komunalnych, po-
wstających na danym obszarze, można uzyskać z systemu monitoringu odpadów dostarcza-
nych do funkcjonującego na danym obszarze zakładu odzysku lub unieszkodliwiania odpadów
komunalnych. Zakłady te są wyposażone w wagi samochodowe, obsługiwane przez system
automatycznej rejestracji wyników pomiarów, zapisujący m.in. następujące dane:
o
nr rejestracji pojazdu,
o
rodzaj dostarczonych odpadów,
o
masę dostarczonych odpadów,
o
czas ważenia pojazdu.
Zgromadzone dane pozwalają ustalić masę wszystkich odpadów, w tym komunalnych,
dostarczanych do danego zakładu w określonym czasie.
Na podstawie tych danych można określić całkowite i jednostkowe ilości odpadów komu-
nalnych (ewentualnie z podziałem na rodzaje) dostarczanych w okresie roku, z określonego
obszaru, zamieszkiwanego przez określoną liczbę mieszkańców.
68
Należy jednak zdać sobie sprawę z trudności w jednoznacznej interpretacji wyników tych
pomiarów, zwłaszcza w dużych miastach. Gospodarka odpadami komunalnymi ma aktualnie
charakter gospodarki rynkowej, w której uczestniczy wiele podmiotów gospodarczych, posia-
dających zezwolenia na odbieranie odpadów komunalnych z tego samego terenu (gminy wiej-
skiej, miejskiej). Odpady dostarczane do danej instalacji mogą pochodzić z różnych obszarów,
nie tylko z obszaru objętego badaniami, a odpady z obszaru jednostki, objętej badaniami, mo-
gą być przewożone do innej instalacji, zlokalizowanej poza obszarem badań. Tym samym
samochodem mogą być dostarczane odpady z różnych obszarów, w tym również nie objętych
badaniami. Ze względów marketingowych, przedsiębiorcy odbierający odpady komunalne nie
zawsze są skłonni udostępnić dane dotyczące odbieranych przez nich odpadów, liczby obsłu-
giwanych mieszkańców, adresów itp. Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości nałożyła na
przedsiębiorców obowiązek informowania wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o zawar-
tych przez nich umowach na odbieranie odpadów, co może ułatwić identyfikację liczby
mieszkańców, od których odpady dostarczane są do danej instalacji.
Bez ścisłej współpracy jednostki przeprowadzającej badania z gminą i przedsiębiorcami
nie będzie możliwe ustalenie jednostkowych wskaźników wytwarzania odpadów.
Pojazdy odbierające odpady z terenu jednostek osadniczych można podzielić na trzy gru-
py: bezpylne, kontenerowce i inne.
Pojazdy bezpylne o pojemności 14, 16, 18 m
3
obsługują zwykle określony rejon miasta.
Przeznaczone są do opróżniania pojemników o objętości 110 i 1100 dm
3
. Wg danych pomia-
rowych z Wrocławia, samochody te przewożą od ok. 3,5 do ponad 10 Mg odpadów w jednym
kursie. Zakładając, że:
o
pojazd obsługuje pojemniki 1100 dm
3
,
o
liczba pojemników w jednym punkcie wynosi średnio 5 szt.,
o
stopień wypełnienia pojemnika w momencie opróżnienia 80 %,
o
gęstość odpadów w pojemniku 0,103 Mg/m
3,
otrzymamy ilość odpadów z jednego punktu na poziomie 0,5 Mg.
Wynika stąd, że pojazd o ładowności 10 Mg, może obsłużyć podczas jednego kursu do 20
punktów w rejonie. Tak, więc odpady odebrane podczas jednego kursu pojazdu pochodzą z
wielu punktów, mogących znacznie różnić się pomiędzy sobą typem zabudowy. Odpady w
pojazdach bezpylnych są mniej lub bardziej wymieszane. Jest to korzystne w aspekcie poboru
prób (pozwala pobrać próbę reprezentatywną dla całej masy odpadów przewożonych danym
kursem), lecz niekorzystne w przypadku badań materiałowych odpadów (trudności z rozdzia-
69
łem frakcji) i badań właściwości fizyko-chemicznych poszczególnych frakcji odpadów (prze-
mieszczanie się wilgotności i zanieczyszczeń pomiędzy frakcjami odpadów). Pojazdy bezpyl-
ne obsługują zwykle tereny I i III środowiska. Poprzez odpowiednie wytypowanie rejonów
miast, z których będą pobierane odpady do badań, możliwe jest otrzymanie prób reprezenta-
tywnych dla jednego, założonego typu zabudowy.
Pojazdy przewożące kontenery o pojemności 8, 10 i 16 m
3
nie obsługują ściśle określo-
nych rejonów miasta. Przewożą kontenery zawierające odpady komunalne pochodzące z róż-
nych typów zabudowy, odpady komunalne z obiektów infrastruktury oraz odpady poproduk-
cyjne (z działalności gospodarczej). Zaletą tego sposobu zbierania odpadów, w aspekcie pobo-
ru prób, jest możliwość ścisłego określenia punktu w mieście, z którego odpady pochodzą.
Odpady w kontenerach są w niewielkim stopniu wymieszane. Jest to niekorzystne w aspekcie
poboru prób (trudność poboru reprezentatywnej próby z całej masy odpadów przewożonych
danym kursem), lecz korzystne w przypadku badań materiałowych odpadów i badań właści-
wości fizyko-chemicznych poszczególnych frakcji odpadów (łatwy rozdział frakcji).
Pozostałe pojazdy (małe samochody dostawcze, wywrotki, naczepy samochodowe) wyko-
rzystywane są do obsługi zleceń doraźnych oraz wywozu odpadów z oczyszczania ulic.
Badanie ilości odpadów komunalnych powstających w środowiskach
Możliwych jest kilka wariantowych procedur przeprowadzenia bardziej szczegółowych
badań ilości odpadów wytwarzanych w poszczególnych środowiskach.
Najbardziej szczegółowe i pełne dane można uzyskać przez uzupełnienie systemu automa-
tycznej rejestracji danych z wagi samochodowej w zakładzie przetwarzania odpadów o dane
dotyczące rejonu miasta, z którego dowożone są odpady komunalne każdym samochodem. W
praktyce mogłoby to być realizowane przez rozszerzenie automatycznej rejestracji na wadze o
w/w dane lub, po uzgodnieniach z przedsiębiorstwami dowożącymi odpady, przez wprowa-
dzenie kart dostaw odpadów. Do wypełnienia kart (której propozycję zawiera rys. 9) zobowią-
zani byliby kierowcy pojazdów w momencie dostarczenia odpadów do zakładu przetwarzania,
na składowisko itp.
W celu uzyskania szczegółowych danych dotyczących ilości odpadów wywożonych z po-
szczególnych środowisk, uzyskane dane należy porównać z mapą prezentującą rozmieszczenie
lub udziały poszczególnych środowisk na danym obszarze.
Inny sposób uzyskania danych dotyczących ilości odpadów wytwarzanych w poszczegól-
nych środowiskach polega na wytypowaniu w ramach każdego środowiska stałych reprezenta-
70
tywnych tras odbierania odpadów, dla których prowadzono by szczegółową rejestrację da-
nych. Ważąc każdy transport odpadów z wytypowanej trasy na wadze samochodowej uzyska
się dla okresu całego roku łączną masę wytwarzanych odpadów, która podzielona przez liczbę
mieszkańców obsługiwanych na danej trasie, pozwoli na obliczenie jednostkowej ilości wy-
twarzanych odpadów w każdym środowisku.
KARTA DOSTAWY ODPADÓW
wypełnia dowożący
numer pojazdu
przedsiębior-
data
typ pojazdu
1
BPU
BPM
K
typ odpadów
2
OK
OI
I
rejon miasta
lub branża
3
opis rejonu
4
B S J
wypełnia obsługa programu badawczego w dniu poboru prób
numer próby
5
/
1)
BPU – pojazd bezpylny uniwersalny, BPM – pojazd bezpylny na pojemniki 110 l, K – kontener na odpady.
2)
OK – odpady komunalne domowe, OI – odpady komunalne z obiektów infrastrukturalnych (z usług, han-
dlu), I – inne.
3)
miejsce odbioru odpadów: ulica, dzielnica lub np. sklep, biurowiec, zakład szewski.
4)
B – zabudowa nowoczesna (bloki), S – zabudowa śródmiejska (stara), J – zabudowa jednorodzinna
5)
numer próby pobranej do badań (data badań / kolejna próba danego dnia)
71
Rys. 9. Propozycja karty dostawy odpadów
W dużych miastach, należałoby wytypować po dwie trasy, reprezentatywne dla danego
środowiska, co pozwoli na uśrednienie wyników pomiarów.
W mniejszych miastach, mogą wystąpić trudności z wyznaczeniem jednorodnych obsza-
rów reprezentatywnych dla określonych środowisk miejskich, które mogą być obsługiwane w
ramach jednej pełnego cyklu odbierania odpadów przez jeden samochód. W tym przypadku
należałoby wprowadzić inny sposób pomiaru, oparty na ważeniu wyznaczonych pojemników
z odpadami w określonych środowiskach. Wyniki takich pomiarów, prowadzonych np. przez
1 tydzień w miesiącu, przedstawione w postaci jednostkowych ilości odpadów wytwarzanych
przez jednego mieszkańca, należałoby następnie ekstrapolować na okres całego roku dla po-
szczególnych środowisk, jak i dla całego miasta, jako średnie ważone.
Uzupełniające badania objętości i gęstości nasypowej odpadów ze środowisk
Uzasadnione jest przeprowadzenie dodatkowych badań objętości odpadów zbieranych w
pojemnikach w poszczególnych środowiskach miejskich. Badania te powinny być powiązane
z poborem prób do analiz materiałowych. Badania te wymagają innej metodyki w środowi-
skach I i III oraz w środowisku II. W środowisku I odpady zbierane są w pojemnikach 1100
dm
3
, 240 dm
3
, 120 dm
3
i 110 dm
3
(w komorach zsypowych), w środowisku III w pojemnikach
110 dm
3
lub 120 dm
3
, a w środowisku II w kontenerach 7-10 m
3
oraz w standardowych po-
jemnikach 1100 dm
3
, 120 dm
3
i 110 dm
3
.
W przypadku środowisk I i III, po wytypowaniu określonych tras odbierania odpadów
przez samochody bezpylne, reprezentatywnych dla tych środowisk, w każdym kursie w dniu
pomiarowym uczestniczyć powinien członek grupy pomiarowej, który określać będzie obję-
tość odpadów zebranych w każdym pojemniku (na podstawie oceny wizualnej lub pomiaru
stopnia jego wypełnienia odpadami). Sumaryczna objętość odpadów w pojemnikach oraz ma-
sa tych odpadów stanowić będą podstawę do obliczenia gęstości nasypowej odpadów w po-
jemnikach i stopnia zagęszczenia odpadów w czasie transportu w samochodzie bezpylnym.
W środowisku II możliwy jest zarówno wyżej opisany sposób postępowania, jak i bezpo-
średni pomiar objętości i masy odpadów w kontenerze dostarczonym do zakładu przetwarza-
nia odpadów, na składowisko itp.
72
7.2.3. Miejsca poboru prób do badania składu odpadów z poszczególnych środowisk
Zależnie od celu prowadzonych badań, odpady mogą być pobierane albo bezpośrednio
z pojemników, w których są zbierane, albo z samochodów dostarczających odpady do zakładu
przetwarzania lub na składowisko.
Gdy celem badań jest dostarczenie informacji o składzie ziarnowym i materiałowym od-
padów w ramach:
o
ogólnego monitoringu ilości i jakości odpadów,
o
tworzenia ogólnej bazy danych o odpadach wytwarzanych,
o
opracowywania planów gospodarki odpadami dla określonego obszaru,
wówczas zmieszane odpady komunalne (pozostałe) powinny być pobierane z zewnętrz-
nych pojemników, w których są zbierane na terenie posesji.
Odpady te są w stanie zbliżonym do pierwotnego w miejscu wytworzenia (w gospodar-
stwie domowym lub obiekcie infrastruktury), stosunkowo nieznacznie wymieszane ze sobą,
względnie łatwo jest je przesiać i posortować. Można stosunkowo łatwo rozdzielić poszcze-
gólne rodzaje odpadów i określić potencjał odpadów surowcowych i opakowaniowych, które
należy wydzielić z odpadów poprzez intensyfikację selektywnego zbierania w miejscu wytwo-
rzenia.
Jeśli natomiast celem badań jest dostarczenie konkretnych i szczegółowych informacji dla
potrzeb projektowania instalacji przetwarzania odpadów, np. zakładu mechaniczno-
biologicznego przetwarzania odpadów, obejmującego linie technologiczne sortowania odpa-
dów zmieszanych, biologicznego przetwarzania frakcji średniej i produkcji paliwa zastępcze-
go z frakcji grubej, wówczas bardziej przydatne dane dotyczące składu i właściwości poszcze-
gólnych frakcji uzyska się w wyniku przesiewania i sortowania zmieszanych odpadów, po-
branych z samochodów odbierających odpady z pojemników do ich zbierania. Odpady te
są mieszaniną różnych materiałów z różnych pojemników i miejsc, w takim stanie, w jakim
będą w przyszłości dostarczane do projektowanej instalacji.
Na podstawie wyników tych badań można bardziej wiarygodnie ocenić ilość i jakość su-
rowców, które będą sortowane z odpadów, ich przydatność do recyklingu i innych form odzy-
sku, spodziewaną jakość kompostu i stabilizatu, a także paliwa zastępczego z odpadów.
Próby odpadów zarówno z pojemników, jak i z samochodów, będą pobierane z tych sa-
mych wytypowanych środowisk i tras odbierania odpadów w środowiskach, w których będą
badane ilości wytwarzanych odpadów.
73
Zebranie szczegółowych danych na temat składu materiałowego odpadów w różnych śro-
dowiskach wymaga wytypowania w mieście rejonów, których przypisanie do jednego z trzech
środowisk będzie jednoznaczne ze względu jednorodny charakter zabudowy i brak (znikomy
udział) zabudowy typowej dla innych środowisk. Pobór prób odbywać się będzie z odpadów
wytwarzanych i zbieranych w takich rejonach. Z analizy pracy przedsiębiorstw wywozowych
w miastach wynika, że możliwe jest na ogół precyzyjne ustalenie samochodów obsługujących
te rejony miasta. Ze względu na zmieniającą się konfigurację rynku usług wywozowych i
zmiany samochodów (unowocześnianie parku samochodowego), szczegóły dotyczące wyboru
konkretnych rejonów gromadzenia odpadów należy uzgodnić bezpośrednio w okresie poprze-
dzającym rozpoczęcie badań.
Przy doborze rejonów miasta należy kierować się także kryterium wielkości terenu tj.,
wybierać duże skupiska zabudowy wybranego typu, zapewniające wystarczającą ilość odpa-
dów do zapełnienia pojazdu – uniknie się w ten sposób mieszania wytypowanych odpadów z
odpadami z innych rejonów.
Proponuje się następujący sposób uzyskiwania podstawowych prób do badań:
o
prowadzący badania określają rejony miasta interesujące pod względem typu zabudowy
w okresie badań (należy wybrać kilka rejonów z każdego środowiska – w ten sposób, nie
zakłócając pracy przewoźnika, uzyska się próbę do badań z każdego środowiska),
o
współpracujące przedsiębiorstwa wskazują pojazdy obsługujące wybrane rejony,
o
próby pobierane są podczas wyładunku samochodu, po zważeniu jego ładunku na wadze
samochodowej na składowisku (w stacji przeładunkowej).
Zaproponowana metodyka poboru prób w minimalny sposób zakłóci pracę przedsię-
biorstw (ewentualna konieczność wypełniania kart dostaw odpadów przez kierowców), przy
wykorzystaniu przyjętych przez nie schematów organizacyjnych.
W celu pozyskania dokładniejszych danych na temat struktury odpadów powstających w
określonych środowiskach miejskich należałoby wprowadzić inny rozszerzony wariant zbie-
rania danych. Pojazdowi obsługującemu wytypowany rejon miasta w dniu pomiarowym towa-
rzyszyć będzie osoba z zespołu badawczego, której zadaniem będzie zebranych danych, przy-
najmniej w zakresie:
o
dokładne określenie rejonu poboru prób, w tym rodzaju zabudowy otaczającej każdy
punkt, w którym znajdują się pojemniki (typ zabudowy, rodzaj usług oraz handlu),
o
opis każdego miejsca (liczba i typ pojemników),
74
o
ocena wizualna zgromadzonych odpadów (rodzaj odpadów – komunalne czy podobne,
stopień wypełnienia pojemników),
o
ustalenie czasu poprzedniego wywozu odpadów z punktu,
o
określenie liczby mieszkańców zamieszkałych w rejonie objętym badaniami.
Uzyska się w ten sposób szczegółowe dane o miejscu powstania badanych odpadów.
Zgromadzone dane pozwolą dokładnie określić zależność pomiędzy strukturą odpadów a
strukturą zabudowy. Pobór prób i określenie ilości odpadów odbywać się będzie na składowi-
sku.
7.2.4. Liczba i masa prób odpadów
Skład materiałowy (morfologiczny) odpadów cechuje szczególnie duża niejednorodność,
której wpływ na jakość uzyskanych wyników badań można zmniejszyć poprzez właściwy spo-
sób poboru oraz odpowiednio dużą liczbę i masę próby pobranej do analizy. Przedstawiona
metodyka dotyczy w szczególności poboru prób odpadów mieszanych (niejednorodnych), tj.
odpadów komunalnych (domowych, z obiektów użyteczności publicznej oraz z handlu) zbie-
ranych w pojemnikach i kontenerach.
Masa próby
Teoretyczne uzasadnienie wymaganej liczebności i masy prób odpadów poddawanych
analizie materiałowej opracowane zostało przez Klee i Carruth [10]. Stwierdzili oni, na pod-
stawie analizy prób odpadów o różnych masach, że wzrost masy próby odpadów powyżej 100
kg nie powoduje wzrostu dokładności otrzymanych wyników. W opracowaniach statystycz-
nych innych autorów [11] oraz w metodyce SWA Tool [75] również wskazano na masę próby
odpadów 100 kg, jako wystarczającą dla uzyskania żądanej dokładności wyników. W bada-
niach prowadzonych we Wrocławiu w latach 2004/05 pobierano próby o objętości ok. 1 m
3
i
masie ok. 100 kg.
Biorąc pod uwagę dwa możliwe miejsca poboru prób, tj. pojemniki na trasie odbierania
odpadów lub ładunek samochodu wypełnionego odpadami, zaleca się następujące wielkości
prób jednostkowych:
o
pobór z pojemników – objętość pojemnika 1,1 m
3
lub równoważnej liczby mniejszych
pojemników, np. 10 pojemników 0,11 m
3
, 9 pojemników 0,12 m
3
, lub 5 pojemników 0,24
m
3
,
o
pobór z samochodów – masa odpadów min. 100 kg.
75
W przypadku poboru odpadów z samochodów obsługujących określone rejony (środowi-
ska) miasta proponuje się, aby jedna próba jednostkowa odpadów (o masie ok. 100 kg) pobra-
na była z dwóch (2 x 50 kg) lub trzech (3 x 35 kg) samochodów. Umożliwi to uśrednienie
składu odpadów w jednostkowej próbie (w obrębie danego środowiska miejskiego).
Liczba prób
Sposób obliczenia wymaganej liczby prób do analizy materiałowej odpadów został
przedstawiony na podstawie analiz zawartych m.in. w literaturze niemieckiej [17] oraz amery-
kańskiej [11, 14]:
Do wyznaczenia niezbędnej liczby prób stosuje się wyrażenie na współczynnik zmienno-
ści średniej zawartości danego składnika w masie odpadów, określony przez stosunek odchy-
lenia standardowego udziału (zawartości w odpadach) danego składnika odpadów do średniej
wartości tego udziału:
,
śr
X
X
X
S
=
ν
(1)
gdzie:
s
x
- odchylenie standardowe udziału (zawartości) danego składnika odpadów komunalnych;
X
śr
- średni udział tego składnika.
Po podstawieniu do wzoru wymaganej liczby prób oraz liczebności populacji, na którą
transformowane będą wnioski ze statystycznej analizy pobranych prób (całkowita masa odpa-
dów komunalnych), powyższy wzór przyjmuje postać:
1
−
−
=
N
n
N
n
X
ν
ν
,q
(2)
gdzie:
n - liczba prób;
N - całkowita masa odpadów komunalnych wyrażona w jednostkach masy jednej próby (100
kg);
v - współczynnik zmienności odchylenia standardowego (stosunek odchylenia standardo-
wego n-pomiarów udziału analizowanego składnika odpadów do średniego udziału)
,
śr
nX
X
X
S
=
ν
(3)
gdzie:
s
x
- odchylenie standardowe udziału danego składnika morfologicznego odpadów komunal-
nych w n próbach odpadów;
X
śr
- średni udział tego składnika.
76
Po przekształceniach otrzymuje się wyrażenie na wymaganą liczbę prób:
N
n
X
2
2
2
ν
ν
ν
+
=
,
(4)
Wyrażenie to można uprościć zakładając, że liczba prób jest niewielka w stosunku do cał-
kowitej populacji odpadów wytwarzanych na danym obszarze (n/N < 0,05), do następującej
postaci:
2
=
X
n
ν
ν
,
(5)
Ponieważ wyliczone wartości współczynników zmienności obarczone są błędem staty-
stycznym, należy przyjąć wymagany poziom ufności wyników i jako ostateczną liczbę prób
podać wartość największą wartość z przedziału wartości liczby prób dla danego poziomu uf-
ności.
Na tym etapie należy też założyć pożądaną czułość (dokładność) ostatecznego oszacowa-
nia średniego udziału danego typu odpadów w masie całkowitej. Czułość (oznaczona symbo-
lem e) wyrażona jest w wartościach procentowych i oznacza dopuszczalny błąd oszacowania
udziału danego typu odpadów.
Po uwzględnieniu powyższych założeń wzór (5) przyjmuje postać:
( )
( )
N
z
e
z
n
2
2
ν
ν
⋅
+
⋅
=
,
(6)
gdzie:
z - normalne odchylenie standardowe wyznaczone dla wymaganego poziomu ufności (
α
) z
tablic statystycznych rozkładu normalnego:
dla
α
= 95 %, z = 1,96
dla
α
= 90 %, z = 1,645.
Ponieważ spełnione jest założenie n/N < 0,05, równanie [6] można ostatecznie uprościć do
postaci:
2
⋅
=
e
z
n
ν
,
(7)
77
Jak wynika ze równania (7), wymagana liczba prób zależy proporcjonalnie od kwadratu
współczynnika zmienności oraz odwrotnie proporcjonalnie od kwadratu założonej czułości
wyników.
Na podstawie równania (7) można obliczyć wymaganą liczbę prób dla określenia zawarto-
ści poszczególnych składników materiałowych (morfologicznych) odpadów komunalnych
(przy założonej czułości i poziomie ufności). Wymaga to jednak znajomości współczynnika
zmienności ν (def. [3]), czyli stosunku odchylenia standardowego serii pomiarów udziału da-
nego odpadu do średniej wartości tego udziału, co nie jest możliwe bez wykonania wcześniej-
szych pomiarów próbnych. Do tego celu można wykorzystać też dostępne dane z wcześniej-
szych pomiarów.
W tabelach 26 i 27 przedstawiono przykładowe wyniki obliczeń niezbędnej liczby prób w
oparciu o badania składu materiałowego odpadów komunalnych z Wrocławia w latach 1992 -
95, na podstawie równania (7).
Tabela 26. Określenie niezbędnej liczby prób do badań składu materiałowego odpadów (w
oparciu o dane dla odpadów komunalnych z Wrocławia, dla rejonów o nowej za-
budowie jednorodzinnej, frakcja 40 - 100 mm (lata1992-95)
Wyszczególnienie Organ.
kuch.
Papier Szkło Tworz.
szt.
Teksty-
lia
Metale Pozost.
organ.
Pozost.
nieorgan.
Liczba prób bada-
nych w latach 92-95
8 8 8 8 8 8 7 8
Średni udział w od-
padach, X
śr
%
9.81 5.21 3.06 3.27 1.41
1.19 0.67 1.28
Odchylenie standar-
dowe, s
6.12
1.93
1.22 2.87 1.14 0.93 0.27 1.39
Współczynnik
zmienności, v
0.62 0.37 0.40 0.88 0.81 0.78 0.41
1.08
Wymagana liczba prób, n
dla
α
= 95 % i
e = 10 %,
150 53 61 296 249 235 65 451
dla
α
= 95 % i
e = 20 %,
37
13
15 74 62 59 16
113
dla
α
= 90 % i
e = 10 %,
106 37 44 210
177
167 46 320
dla
α
= 90 % i
e = 15 %,
47
17
19 93 79 74 21
142
dla
α
= 90 % i
e = 20 %, n
27 9 11 53 44 42 12 80
78
Tabela 27. Określenie niezbędnej liczby prób do badań składu materiałowego odpadów (w
oparciu o dane dla odpadów komunalnych z Wrocławia, dla rejonów o nowej za-
budowie jednorodzinnej, frakcja > 100 mm (lata1993-94)
Wyszczególnienie
Organ.
Kuch.
Papier Szkło
Tworz.
szt.
Teksty-
lia
Metale
Pozost.
organ.
Pozost.
nieorgan.
Ilość prób badanych
w latach 92-95
8 7 8 7 6 7 8 8
Średni udział w od-
padach, X
śr
%
3.28 6.56 1.26 4.57 3.27 1.06 0.59 1.36
Odchylenie standar-
dowe, s
1.98 2.21 0.76 1.97
1.60 0.70 0.49 2.17
Współczynnik
zmienności, v
0.60 0.34 0.61 0.43 0.49 0.66 0.83 1.60
Wymagana liczba prób, n
dla
α
= 95 % i
e = 10 %,
140 44 142 72 92 166 262 980
dla
α
= 95 % i
e = 20 %,
35
11 36 18 23 41 66 245
dla
α
= 90 % i
e = 10 %,
99 31
101
51 65 117
186 694
dla
α
= 90 % i
e = 15 %,
44
14 45 23 29 52 83 309
dla
α
= 90 % i
e = 20 %, n
25 8 25 13
16 29 47 174
W tabelach 26 i 27 przedstawiono dane obliczone na podstawie 8 prób odpadów. Dane do-
tyczą jednego typu zabudowy oraz jednej frakcji odpadów, co sugeruje, że analizowane próby
powinny mieć dość zbliżoną strukturę składu materiałowego. Jednak obliczone współczynniki
zmienności charakteryzuje dość duży zakres wartości od 0,37; 0,40 i 0,41 (odpowiednio dla
udziałów papieru, szkła i frakcji pozostałej organicznej) do 1,08 (dla frakcji pozostałej nie-
organicznej). Oznacza to, że spośród wyróżnionych grup materiałowych udziały papieru, szkła
i frakcji pozostałej organicznej w poszczególnych próbach były najbardziej zbliżone do siebie,
natomiast zawartości frakcji pozostałej nieorganicznej wykazywały największą zmienność.
Obliczone współczynniki zmienności dla wszystkich grup odpadów mają wartości wyższe niż
należałoby się tego spodziewać dla tak stosunkowo jednorodnych prób odpadów pobranych z
jednego środowiska. Wynika to ze zbyt małej liczby prób pobranych do analizy. Większa licz-
ba prób pozwoliłaby bardziej precyzyjnie określić średnie udziały procentowe poszczególnych
grup materiałowych, jak również obniżyć wartość odchylenia standardowego (i współczynni-
ka zmienności).
79
Dlatego też wyliczone w oparciu o tak niewielką ilość danych wymagane liczby prób do
analizy są zawyżone.
Zakresy wymaganych liczb prób dla poszczególnych frakcji, dla danych przedstawionych
w tabelach 26 i 27 kształtują się następująco:
o
dla rejonów o nowej zabudowie jednorodzinnej, frakcja 40 – 100 mm:
-
dla poziomu ufności
α
= 95 % i założonej czułości: e = 10 %:
n
=
53 próby
(dla papieru) – 451 próby (dla pozostałych nieorganicznych);
-
dla poziomu ufności
α
= 90 % i założonej czułości: e = 20 %:
n
=
9 prób
(dla papieru) – 80 prób (dla pozostałych nieorganicznych);
o
dla rejonów o nowej zabudowie jednorodzinnej, frakcja > 100 mm.
-
dla poziomu ufności
α
= 95 % i założonej czułości: e = 10 %:
n
=
44 próby
(dla papieru) – 980 próby (dla pozostałych nieorganicznych)
-
dla poziomu ufności
α
= 90 % i założonej czułości: e = 20 %:
n
=
8 prób
(dla papieru) – 174 prób (dla pozostałych nieorganicznych).
Ponieważ wyliczone w oparciu o dane wrocławskie wymagane liczby prób są duże i nie
gwarantują zbyt wysokiej dokładności wyników, wykorzystano do obliczeń dane o składzie
materiałowym odpadów komunalnych z badań niemieckich [17]. Podstawową zaletą tych da-
nych jest znacznie wyższa liczba prób (57 prób), co pozwala uzyskać dokładniejsze oszaco-
wanie obliczanych parametrów oraz mniejsze wartości współczynników zmienności.
W tabeli 28 przedstawiono współczynniki zmienności dla poszczególnych grup materia-
łowych odpadów. Odpady te są średnimi dla całych miast, a nie jak poprzednio w przypadku
Wrocławia dla jednego środowiska i jednej frakcji, a jednak wyliczone dla nich współczynniki
zmienności mają wartości porównywalne lub niższe niż dla danych polskich.
Najbardziej stałe zawartości w analizowanych próbach odpadów wykazywały: papier,
tworzywa sztuczne, odpady organiczne kuchenne i metale.
Zakresy wymaganych liczb prób dla poszczególnych grup odpadów dla danych niemiec-
kich kształtują się następująco:
o
Dla danych z tabeli 28 (odpady komunalne z Dortmundu, 1994 r.).
-
dla poziomu ufności
α
= 95 % i założonej czułości: e = 10 %:
n
=
44 próby
(dla papieru) – 265 prób (dla frakcji drobnej);
-
dla poziomu ufności
α
= 90 % i założonej czułości: e = 20 %:
n
=
8 prób
(dla papieru) – 47 prób (dla frakcji drobnej);
80
Tabela 28. Określenie niezbędnej liczby prób do badań składu materiałowego odpadów (w
oparciu o dane niemieckie dla odpadów komunalnych z Dortmundu (rok 1994)
dla n=57 prób odpadów [17]
Wyszczególnienie
Organ.
kuch.
Papier Szkło
Tworzy-
wa szt.
Metale Pozostałe
Fr. drob-
na
Współczynnik
zmienności, v
0.40 0.34 0.68 0.35 0.40 0.62 0.83
dla
α
= 95 % i
e = 10 %,
62 44 178 47 62 148 265
dla
α
= 95 % i
e = 20 %,
15
11 44 12
15 37 66
dla
α
= 90 % i
e = 10 %,
44 32 126 33 44 105
188
dla
α
= 90 % i
e = 15 %,
19
14 56 15
19 47 83
dla
α
= 90 % i
e = 20 %, n
11 8 32 8 11 26 47
Po przeanalizowaniu wyników w/w obliczeń dla Wrocławia, przyjęto wstępnie, że do ana-
lizy materiałowej odpadów należy pobrać po18 prób odpadów (każda o masie 100 kg) z każ-
dego środowiska miejskiego. W ten sposób, w ciągu roku przeanalizowane zostaną 54 próby
odpadów. Jak opisano w poprzednim punkcie, dla otrzymania lepszego uśrednienia próby,
proponuje się pobierać odpady z dwóch (2 x 50 kg) lub trzech (3 x 35 kg) pojazdów z danego
środowiska miejskiego.
Korzystając z danych niemieckich, można obliczyć szacunkowe dokładności, z jakimi
określone będą udziały poszczególnych grup materiałowych odpadów dla tej liczby prób. Na-
leży jednak podkreślić, że ponieważ wykorzystane do obliczeń dane niemieckie dotyczą odpa-
dów z całego miasta i wszystkich frakcji (wielkości) odpadów, natomiast w planowanych ba-
daniach poddawane analizie odpady będą wcześniej podzielone w analizie sitowej na frakcje,
wyniki uzyskane w planowanych badaniach odpadów komunalnych powinny być znacznie
precyzyjniejsze. Szczególnie, w przypadku wyników dla środowisk miejskich, otrzymane da-
ne powinny być dużo bardziej dokładne niż to wynika z tabeli 29 (bardziej jednolite próby).
Przyjęty do obliczeń poziom ufności:
α
= 90 % oznacza, ze należy się spodziewać, że w 90
% przypadków losowo wybrana próba odpadów będzie miała skład nieodbiegający od wyli-
czonego średniego (z uwzględnieniem założonej czułości - dokładności).
81
Tabela 29. Spodziewane czułości oszacowania średnich udziałów poszczególnych grup ma-
teriałowych odpadów przy założonych liczbach prób
Spodziewane czułości oszacowania średnich udziałów, %
Wyszczególnienie
Organ.
kuch.
Papier Szkło Tw.
szt. Metale
Pozo-
stałe
Frakcja
drobna
Współczynnik zmienności,
v 0.40 0.34 0.68 0.35 0.40 0.62 0.83
Dla środowisk miejskich (dla
α
= 90%, n=18 prób)
15,5
13,0 26,0 13,5
15,5 24,0 32,0
Dla całego miasta
(dla
α
= 90%, n=54 próby)
9,0 7,5 15,0 7,2 9,0 13,5
18,0
Wyznaczona liczba prób n = 18 z każdego środowiska oznacza, że w dwóch porach roku
należy pobierać po 5, a w dwóch pozostałych po 4 próby jednostkowe odpadów z każdego
środowiska.
Metodologia SWA Tool zawiera zalecenie, aby w przypadku, gdy nie dysponuje się
danymi pomiarowymi z poprzednich badań na danym obszarze, przyjąć jako minimalną
liczbę 45 prób odpadów domowych w roku. Wielkość jednej próby powinna wynosić ok.
1 m
3
(ok. 100 kg). W przypadku 3 środowisk, z każdego środowiska zostanie pobranych
po 15 prób jednostkowych, tj. po 4 w trzech porach roku oraz 3 próby w czwartej porze
roku. Zwiększenie liczby prób do 48, dałoby równe liczby po 4 próby jednostkowe z każ-
dego z trzech środowisk w każdej porze roku.
Wymagany poziom ufności wynosi 95 %, a czułość poniżej 20 % dla wyników badań
zawartości każdej głównej frakcji odpadów.
7.2.5. Badania składu frakcyjnego i surowcowego
Rodzaje frakcji granulometrycznych, na które odpady zostaną podzielone we wstępnej fa-
zie badań, zależą przede wszystkim od celu prowadzenia badań odpadów.
Gdy celem badań jest uzyskanie podstawowej charakterystyki odpadów, wówczas zaleca
się podział odpadów na 4 podstawowe frakcje ziarnowe, tj.;
o
frakcję drobną < 10 mm,
o
frakcję średnią 10-40 mm,
o
frakcję grubą
40-100 mm,
o
odsiew
>
100 mm.
Do tej analizy potrzebny jest zestaw trzech sit o prześwitach: 10 mm, 40 mm i 100 mm.
Taki zestaw sit stosowany był w dotychczasowych badaniach odpadów.
82
Jeżeli głównym celem badań jest uzyskanie danych do projektowania instalacji mecha-
niczno-biologicznego i/lub termicznego przetwarzania odpadów, wówczas zaleca się podział
odpadów na możliwie wiele frakcji o różnym przeznaczeniu. W tabeli 30 przedstawiono różne
wymiary prześwitów sit wraz z wyjaśnieniem przyczyn i celowości ich stosowania w bada-
niach odpadów komunalnych.
Tabela 30. Charakterystyka różnych frakcji granulometrycznych odpadów
Sito
Uzasadnienie stosowania
10 mm
Historycznie przyjęta drobna frakcja odpadów < 10 mm. Jej wydzielanie jest uzasadnio-
ne porównywaniem zmian składu odpadów na przestrzeni czasu.
20 mm
W większości zakładów mechanicznego sortowania zmieszanych odpadów komunalnych
wydzielana jest z odpadów frakcja < 20 mm, jako frakcja o dominującej zawartości
składników nieorganicznych. Zawiera ona wprawdzie nieco więcej składników biolo-
gicznie rozkładalnych niż frakcja < 10 mm, ale w instalacji technicznej praktycznie uza-
sadniona jest eksploatacja sita o prześwitach 20 mm. W sicie 10 mm prześwity są zbyt
drobne i ulegają zatykaniu wilgotnymi odpadami.
40 mm
Historycznie przyjęta granica podziału między frakcją średnią i grubą. Frakcje 10-40 mm
i 20-40 mm zawierają znaczące ilości składników biodegradowalnych. Stosowanie sita
40 mm jest uzasadnione zachowaniem porównywalności wyników obecnych badań z
wynikami badań starszych, co daje możliwość oceny zmian składu odpadów w okresie
długoterminowym.
W niektórych sortowniach, jest to granica podziału odpadów, powyżej której odpady są
poddane sortowaniu ręcznemu, a poniżej usuwane na składowisko jako odpady „nie-
organiczne” na warstwy przykrywające (co jest jednak niezgodne z rzeczywistym skła-
dem tej frakcji).
60 mm
Jedna z dwóch przyjmowanych wariantowych granic podziału odpadów na frakcję do
biologicznej stabilizacji i frakcję do termicznego przekształcania, wydzielania surowców
oraz wytwarzania paliwa zastępczego. Przyjęcie tego sita w badaniach granulometrii
odpadów jest uzasadnione tylko w przypadku badań przedprojektowych dla instalacji
mechanicznego sortowania, w celu optymalnego wyboru prześwitów sit.
80 mm
Druga z przyjmowanych wariantowych granic podziału odpadów na frakcję do biolo-
gicznej stabilizacji i frakcję do termicznego przekształcania, wydzielania surowców oraz
wytwarzania paliwa zastępczego. Przyjęcie tego sita w badaniach granulometrii odpa-
dów jest uzasadnione tylko w przypadku badań przedprojektowych dla instalacji mecha-
nicznego sortowania, w celu optymalnego wyboru prześwitów sit.
100 mm
Historycznie przyjęta granica uziarnienia frakcji grubej. Frakcja > 100 mm zawiera
głównie surowce wtórne, zwłaszcza pochodzenia opakowaniowego, a także odpady
drzewne, gałęzie itp. W większości są to odpady palne o wysokiej kaloryczności i niskiej
wilgotności. Stosowanie sita 100 mm jest uzasadnione zachowaniem porównywalności
wyników obecnych badań z wynikami badań starszych, co daje możliwość oceny zmian
składu odpadów w okresie długoterminowym.
150 mm
Frakcja > 150 mm zawiera głównie palne odpady opakowaniowe, a także odpady drzew-
ne, gałęzie. Stosowanie sita 150 mm w badaniach ma tylko uzasadnienie w przypadku
planowanego sortowania grubych fakcji odpadów w celu ich przeznaczenia do recyklin-
gu.
200 mm
Frakcja > 200 mm zawiera głównie palne odpady opakowaniowe, a także odpady drzew-
ne, gałęzie. Stosowanie sita 150 mm ma tylko uzasadnienie w przypadku planowanego
sortowania grubych fakcji odpadów w celu ich przeznaczenia do recyklingu.
83
Wydzielone z odpadów frakcje granulometryczne poddaje się dalej badaniom składu ma-
teriałowego. Zalecany zakres badań materiałowych i fizyko-chemicznych poszczególnych
frakcji granulometrycznych zawiera tabela 31.
We frakcji drobnej <10 mm lub < 20 mm bada się na ogół tylko ogólną zawartość skład-
ników biodegradowalnych, a we frakcji średniej 10-40 mm lub 20-40 mm bada się zawartości
głównych frakcji materiałowych.
We frakcjach grubych i odsiewu bada się obligatoryjnie zawartości głównych frakcji ma-
teriałowych oraz opcjonalnie także zawartości podfrakcji (wszystkich z przyjętego katalogu
lub tylko niektórych z nich zależnie od potrzeb i celu badań).
Tabela 31. Zalecany zakres badań poszczególnych frakcji ziarnowych odpadów
Frakcja
mm
Udział
masowy
%
Skład.
biode-
grad./
pozosta-
łe
Główne
frakcje
materia-
łowe
Pod-
frakcje
materia-
łowe
Wilgot-
ność,
smo,
gęst. na-
sypowa
NPK
Metale
ciężkie,
niebezp.
subst.
organ.
Ciepło
spalania,
chlor,
siarka
< 10 + + + + + +
10-20
+ + + + + +
10-40
+ + + + + +
20-40
+ + + + + +
40-60
+ + + + + + +
60-80
+ + + + + + +
40-80
+ + + + + + +
20-80
+ + + + + + +
40-100
+ + + + +
60-100
+ + + + +
80-100
+ + + + +
> 100
+ + + + +
100-150
+ + + +
100-200
+ + + +
150-200
+ + + +
>
200
+ + + +
Fr. i
podfr.
materia-
łowe
+
+
+
+
84
W tabeli 32 przedstawiono katalog głównych frakcji oraz podfrakcji materiałowych odpa-
dów.
Tabela 32. Katalog frakcji i podfrakcji odpadów komunalnych
Frakcja, pod-
frakcja
Kod Ogólna charakterystyka
Typowe przykłady odpadów
Organika OR1
Odpady kuchen-
ne, stołówkowe
uleg. Biodegra-
dacji
OR1 01
Wszystkie odpady biode-
gradowalne powstające w
kuchniach/stołówkach
Chleb, fusy z kawy, gotowane i surowe odpady
żywnościowe, owoce, jarzyny, mięso, ryby,
pokarm dla zwierząt, torebki herbaty
Odpady z ogro-
dów/parków
uleg. Biodegra-
dacji
OR1 02
Odpady biodegradowalne
powstające w parkach,
ogrodach, parkach i ogro-
dach miejskich oraz przy
kształtowaniu terenu
Kwiaty, trawa, gałęzie, chwasty, owocowe i
warzywne odpady ogrodowe, odpady z przyci-
nania drzew
Inne odpady
uleg. Biodegra-
dacji
OR1 03
Inne odpady biodegrado-
walne nie wymienione
powyżej
Szczątki zwierząt, odchody zwierzęce, kości
Drewno W2
Drewno nie pod-
dawane obróbce
W2 01
Drewno/kora nie przera-
biane, nie malowane, nie
lakierowane, nie konser-
wowane,
Korki z butelek, opakowania korkowe,
fragmenty belek (surowych), kawałki drewna
nie przerabianego
Drewno podda-
wane obróbce
W2 02
Drewno/kora, malowane,
lakierowane, konserwo-
wane, itp..
Kawałki płyt wiórowych, sklejki, fragmenty
ogrodzeń, mebli, przedmiotów z drewna (pod-
danego obróbce)
Papier i tektura PC3
Papier/tektura-
błyszczący, tape-
ty
PC3 01
Papier nie ulegający bio-
degradacji
Magazyny, katalogi sklepowe, reklamy, broszu-
ry z błyszczącego papieru (jak Cosmopolitan,
Elle itp.) papier fotograficzny, tapeta
Papier/tektura
opakowaniowe
PC3 02
Niebłyszczący pa-
pier/tektura opakowanio-
we
Opakowania kartonowe, falowana tektura opa-
kowaniowa (zbiorcze i małe), opakowania z
fast-foodów, kartony po jajkach, torebki papie-
rowe, opakowania po chusteczkach, zabawkach,
proszku, papier do pakowania, opakowania po
żywności dla ludzi i zwierząt, itp.
Gazety PC3
03
Papier gazetowy (kawałki,
bądź całe gazety)
Gazety, gazetki reklamowe, papier gazetowy
Pozostałe papier
tektura nieopa-
kowaniowe
PC3 04
Inne nie wymienione po-
wyżej
Kartki okolicznościowe, książki, notatniki, wy-
druki z komputera, koperty, faktury, ręczniki
papierowe, luźne kartki, listy, niebłyszczące
broszury i papier biurowy, plakaty, książki tele-
foniczne, bilety, chusteczki higieniczne, papier
toaletowy, zapisane kartki papieru
Tworzywa
PL4
85
sztuczne
Woreczki z two-
rzyw - opako-
waniowe
PL4 01
Wszystkie worki opako-
waniowe
Worki po torfie, kompoście, opakowania z two-
rzyw (na ciastka, frytki, mrożonki), woreczki po
żywności dla ludzi i zwierząt, folia opakowa-
niowa, woreczki opakowaniowe.....
c.d. tabeli 32
Woreczki z two-
rzyw -
nieopakowa-
niowe
PL4 02
Worki nieopakowaniowe
Płachty ogrodowe, worki nieopakowaniowe,
reklamówki, torby sklepowe, plandeki, worki na
śmieci
Butelki/słoiki z
tworzyw opako-
waniowe
PL4 03
Białe i kolorowe plasti-
kowe butelki i słoiki
Butelki i słoiki z tworzyw po: alkoholach, de-
tergentach, produktach używanych w domu i
ogrodzie, mleku, oleju, occie, wodzie itp.
Pozostałe opa-
kowania z two-
rzyw
PL4 04
Wszystkie inne białe i
kolorowe opakowania
plastikowe oprócz butelek
i słoików
Tubki po wszelkich produktach, plastikowe
opakowania po jajkach, opakowania po lodach,
jogurtach, margarynie, wieczka, pokrywki z
tworzyw, plastikowe buteleczki po dezodoran-
tach (roll-on), kapsle z tworzyw
Inne odpady
nieopakowanio-
we z tworzyw
PL4 05
Wszystkie nieopakowa-
niowe przedmioty plasti-
kowe
Karty kredytowe, bankomatowe, płyty CD,
kasety, taśmy Video, maszynki do golenia, ka-
wałki linoleum, węże ogrodowe z tworzywa itp.
sprzęt ogrodowy z tworzyw, akcesoria z two-
rzyw dla domu, samochodu, długopisy, zapal-
niczki, doniczki, ramki, okulary, buty, zabawki
z tworzyw, linijki, palety po sadzonkach, miski,
pokrywy z toalet
Szkło G5
Opakowaniowe
pojemniki szkla-
ne-białe
G5 01
Butelki i słoiki ze szkła
białego
Słoiki i butelki po napojach (piwo, mleko, wi-
no), jedzeniu (kawa, dżemy, sosy, jedzenie dla
dzieci), lekarstwach
Opakowaniowe
pojemniki szkla-
ne-brązowe
G5 02
Butelki i słoiki ze szkła
brązowego
Słoiki i butelki po napojach (piwo, mleko, wi-
no), jedzeniu (kawa, dżemy, sosy, jedzenie dla
dzieci), lekarstwach
Opakowaniowe
pojemniki szkla-
ne-inne
G5 03
Butelki i słoiki ze szkła
kolorowego (oprócz bia-
łego i brązowego)
Słoiki i butelki po napojach (piwo, mleko, wi-
no), jedzeniu (kawa, dżemy, sosy, jedzenie dla
dzieci), lekarstwach
Inne szkło nie-
opakowaniowe
G5 04
Szkło nieopakowaniowe
Szklanki, szyby, lusterka, żarówki (wszyst-
kie),stłuczka szklana mieszana, ekrany telewi-
zorów, komputerów (tylko oddzielone)
Tekstylia T6
Odzież T6
01
Odzież oprócz butów
Skarpety, spodnie, kurtki, rajstopy, bielizna,
czapki, rękawiczki itp.
Tekstylia inne
niż odzież
T6 02
Tekstylia oprócz ubrań i
butów
Kłębki włóczki, koce, dywany, chusteczki, tek-
stylne fragmenty mebli, tapicerki, wycieraczki,
pieluchy tetrowe, szmaty, nitki, ręczniki
86
Metale M7
Opakowania
żelazne
M7 01
Żelazne opakowania,
puszki po żywności i na-
pojach, i artykułach nie-
żywnościowych
Puszki po art.. żywnościowych, napojach, je-
dzeniu dla zwierząt, rybach, słodyczach,
aerozole (dezodoranty, perfumy, lakiery itp.)
c.d. tabeli 32
Opakowania
nieżelazne
M7 02
Nieżelazne opakowania,
puszki, folia aluminiowa
Kawałki folii aluminiowej, aerozole, opakowa-
nia po żywności.
Inne odpady
żelazne
M7 03
Wszystkie przedmioty
żelazne oprócz opakowań,
puszek po żywności i na-
pojach, i artykułach nie-
żywnościowych
Materiały budowlane, części samochodów,
klucze, ostrza noży, półeczki metalowe, spina-
cze biurowe, garnki, miski, grzejniki, gwoździe,
śrubki, szpilki
Inne odpady
nieżelazne
M7 04
Inne przedmioty nieżelaz-
ne oprócz opakowań, pu-
szek, folii aluminiowej
Klucze, ostrza noży, zamki, spinacze tp..
Odpady niebez-
pieczne
H8
Bate-
rie/Akumulatory
H8 01
Wszystkie typy baterii
używanych w gospodar-
stwie domowym lub sa-
mochodach (jednorazowe
i akumulatorowe)
wszelkie typy baterii i akumulatorów
Pozostałe odpa-
dy niebezpieczne
H8 02
Wszystkie inne rodzaje
potencjalnie niebezpiecz-
nych odpadów domowych
Azbest, gaśnice, chemikalia domowe/ogrodowe,
kleje i rozpuszczalniki, lekarstwa, oleje i tłusz-
cze mineralne, syntetyczne, i niejadalne orga-
niczne oraz ich filtry, farby, odczynniki fotogra-
ficzne, płyny chłodnicze
Kompozyty C9
Kompozyty opa-
kowaniowe
C9 01
Wszystkie opakowania,
których składniki nie mo-
gą być łatwo oddzielone
Kartony pokryte folią aluminiowa, kartony po
mleku, sokach…..
kompozyty nie-
opakowaniowe
C9 02
Wszystkie kompozyty,
które nie są opakowaniami
i których składniki nie
mogą być łatwo oddzielo-
ne
Części samochodowe, silnikowe, części urzą-
dzeń domowych, buty, sandały (tylko wieloma-
teriałowe!!!)
Zmieszane WE-
EE (odpady
sprzętu elek-
trycznego i elek-
tronicznego)
C9 03
Duże i małe AGD, sprzęt
telefoniczny, komputero-
wy oświetleniowy, za-
bawki
Automatyczne sekretarki, wentylatory, zegarki,
suszarki, ekspresy do kawy, komputery, kopiar-
ki, kuchenki, zmywarki do naczyń, wiertarki,
noże, szczoteczki do zębów elektryczne, lo-
dówki, faksy, zabawki mechaniczne, konsole do
gier, sprzęt grzewczy, żelazka laptopy, mikrofa-
lówki, drukarki, piły, wagi, maszyny do szycia,
telefony, tel. komórkowe, odkurzacze, gry vide-
o, pralki
Inertne (obojęt-
ne)
IN10
Gleba i kamienie IN10
Otoczaki, cegły, żwir, kamienie, gleba
87
01
Pozostałe inertne
IN10
02
Wszystkie inertne oprócz
gleby i kamieni
Ceramika, doniczki, kawałki naczyń glinianych,
kafelki podłogowe/ścienne, wazony
c.d. tabeli 32
Inne kategorie
U11
Pieluchy U11 01
Pieluchy jednorazowego użytku
Odpady z ochro-
ny zdro-
wia/biologiczne
U11 02
Domowe odpady medycz-
ne
Opatrunki, waciki, strzykawki
Pozostałe kate-
gorie
U11 03
Wszystkie materiały, któ-
rych nie można zakwalifi-
kować do w/w kategorii
Odpady drobne F12
Odpady drobne F12
Frakcja < 10 mm
Piasek, pyły, popiół, drobne cząstki organiczne,
nasiona, łuski
Schemat podstawowej analizy składu ziarnowego i materiałowego odpadów przedstawio-
no na rys. 10.
88
Rys. 10. Schemat podstawowej analizy składu ziarnowego i materiałowego odpadów komu-
nalnych
Wykonanie szczegółowej charakterystyki jakościowej poszczególnych frakcji materiało-
wych odpadów może istotnie wpłynąć na zmniejszenie zakresu badań fizyczno-chemicznych
poszczególnych frakcji ziarnowych. Znając szczegółowe wartości takich parametrów, jak:
masa organiczna, NPK, ciepło spalania poszczególnych materiałów, wystarczy zbadać wilgot-
ności oraz udziały masowe tych materiałów w poszczególnych frakcjach ziarnowych, aby ob-
liczyć średnie ważone wartości tych parametrów dla tych frakcji ziarnowych.
Uzyskanie takiego zbioru danych dla poszczególnych frakcji materiałowych pozwoli na
opracowywanie prognoz jakości frakcji ziarnowych o znanym składzie materiałowym i zmie-
rzonej wilgotności poszczególnych materiałów oraz symulację zmian tych parametrów w wy-
niku wydzielania różnych materiałów z tych frakcji ziarnowych.
Oznaczenie wilgotności jest najłatwiejsze i najtańsze z wszystkich analiz, a wykonanie
analizy składu frakcyjnego i materiałowego odpadów jest podstawowym elementem standar-
dowej analizy zmieszanych odpadów komunalnych.
Dzięki takiej bazie danych, weryfikowanej dla różnych prób i frakcji materiałowych od-
padów z różnych obszarów zabudowy, można ułatwić i obniżyć koszty badań odpadów w kra-
ju.
7.2.6. Badania fizyko-chemiczne odpadów
Badaniom fizyko-chemicznym zostaną poddane tylko wyselekcjonowane frakcje ziarnowe
i materiałowe odpadów z gospodarstw domowych, odpadów z oczyszczania ulic i placów,
odpadów z cmentarzy, tj.:
o
frakcja < 10 mm,
o
frakcja 10-40 mm,
o
odpady organiczne (kuchenne i ogrodowe),
o
papier,
o
tworzywa sztuczne,
o
tekstylia,
o
drewno,
o
inne organiczne,
o
inne nieorganiczne,
89
a także
o
odpady zielone.
Standardowy zakres analiz obejmuje oznaczenia:
o
wilgotności (w 105
o
C),
o
straty prażenia (w 550
o
C lub 600
o
C),
o
składników nawozowych (NPK),
o
ciepła spalania,
o
zawartości metali ciężkich,
o
zawartości chloru, siarki.
Wymienione analizy fizyczno-chemiczne należy wykonywać zgodnie z odpowiednimi PN
i BN, wymienionymi w rozdz. 4.1. tego opracowania.
Liczebność prób oraz zakres analiz należy ograniczyć do minimum pozwalającego jednak
na uzyskanie danych o akceptowalnym poziomie błędu pomiaru. Z liczebnością pomiarów
oraz zakresem analiz wiąże się bezpośrednio koszt realizacji całego cyklu badawczego.
Badania fizyczno-chemiczne zostaną przeprowadzone dla wybranych prób i frakcji odpa-
dów, w ten sposób, że we wszystkich próbach zostanie oznaczona wilgotność i strata prażenia.
Pozostałe oznaczenia należy wykonać wybiórczo, tj. dla uśrednionych prób z dłuższych okre-
sów pomiarowych, np. dla średnich prób kwartalnych. Należy ponadto w maksymalnym stop-
niu wykorzystać wyniki dotychczasowych badań, zwłaszcza fizyko-chemicznych analiz po-
szczególnych frakcji materiałowych odpadów.
7.2.7. Metodyka opracowania wyników pomiarów
Opracowując wyniki pomiarów należy zapewnić ich odpowiednią agregację, dającą moż-
liwość efektywnego wykorzystania w pracach planistycznych i prognostycznych.
Wyniki badań ilościowych powinny zawierać:
o
całkowite roczne ilości poszczególnych rodzajów odpadów w mieście i w poszczegól-
nych charakterystycznych środowiskach,
o
jednostkowe roczne i miesięczne (kwartalne) ilości poszczególnych odpadów odniesione
do mieszkańca,
o
ocenę nierównomierności wytwarzania odpadów w skali roku.
Dane o składzie odpadów należy opracować odrębnie dla każdego rodzaju odpadu i śro-
dowiska miejskiego, a także, jako dane uśrednione, dla całego miasta.
90
W odniesieniu do wyników analiz składu materiałowego odpadów z gospodarstw domo-
wych i obiektów użyteczności publicznej należy przeprowadzić analizę statystyczną w celu:
o
weryfikacji wyboru liczby prób i masy jednej próby, przy uwzględnieniu próbek jednost-
kowych i zbiorczych dla określonych poziomów ufności,
o
określenia średnich, wariancji, odchylenia standardowego, współczynnika zmienności dla
poszczególnych parametrów.
Dla parametrów, dla których przeprowadzono tylko wybiórcze analizy należy określić
wartości średnie, maksymalne, minimalne.
W analizie uzyskanych wyników należy nawiązać do wyników wcześniejszych badań od-
padów. Przykładowe wyniki statystycznej obróbki danych z badań odpadów wrocławskich
w latach 1992-95 zawiera załącznik 1 do opracowania.
7.3. Badania odpadów wytwarzanych nieregularnie
7.3.1. Odpady z obiektów handlowych i infrastrukturalnych, zbierane oddzielnie od
odpadów domowych
Odpady ze sklepów, zakładów usługowych i rzemieślniczych są zbierane częstokroć w
odrębnych pojemnikach, opróżnianych przez samochody bezpylne, jednak zostają w nich
zmieszane z odpadami domowymi. Pobranie prób tych odpadów do badań składu możliwe jest
wówczas tylko bezpośrednio z pojemników w miejscu wytworzenia odpadów. Metodyka ba-
dań tych odpadów jest taka sama, jak dla odpadów wytwarzanych regularnie.
Znaczna część odpadów jest zbierana w kontenerach wielkowymiarowych i z nich można
pobrać na składowisku, podczas wyładunku, odpowiednie próby odpadów do badań. Miejsce
wytworzenia tych odpadów będzie określone w karcie dostawy odpadów, w której zapisana
zostanie branża gospodarki, z której odpady pochodzą. Pobór prób musi opierać się na współ-
pracy z przedsiębiorstwami odbierającymi odpady.
Dla pełnego scharakteryzowania ilościowego i jakościowego oddzielnie zbieranych i wy-
wożonych nieregularnie (po zapełnieniu kontenera) odpadów infrastrukturalnych oraz innych
dostarczanych na składowisko czy do zakładu przetwarzania w dużych kontenerach (powyżej
7 m
3
), konieczne jest przeprowadzenie przynajmniej czterech pełnych tygodniowych kampanii
pomiarowych. Każdego dnia przez 5 dni tygodnia zespół 2-3 pracowników zespołu ba-
dawczego będzie prowadził wizualną ocenę składu morfologicznego (surowcowego) wszyst-
kich dostaw odpadów na składowisko w kontenerach. Masa każdego ładunku będzie znana z
91
wagi samochodowej, pochodzenie z karty dostawy odpadu, a skład szacowany podczas wyła-
dunku na składowisku.
7.3.2. Odpady wielkogabarytowe
Większość gmin nie prowadzi regularnego zbierania i wywozu odpadów wielkogabaryto-
wych. Część tych odpadów jest dostarczana na składowiska wraz ze zmieszanymi odpadami
komunalnymi i jako takie są rejestrowane.
Pozostała część tych odpadów jest zbierana w ramach odrębnie organizowanych akcji,
wówczas te odpady są wywożone odrębnie i poddawane demontażowi lub usuwane na skła-
dowiska. Obserwuje się okresowy wzrost ilości tego typu odpadów podczas akcji Sprzątanie
Świata we wrześniu każdego roku.
Badania odpadów wielkogabarytowych powinny być prowadzone w tych samych dniach
pomiarowych, kiedy wykonuje się badania dostaw na składowisko innych odpadów komunal-
nych, pochodzących z obiektów infrastruktury. Badania te należy prowadzić identycznie jak
opisano w punkcie 7.3.1.
7.3.3. Frakcje odpadów zbierane selektywnie
Przedsiębiorstwa prowadzące regularne odbieranie zmieszanych odpadów komunalnych,
organizują często także selektywne zbieranie odpadów surowcowych, opakowaniowych itp.
Pojemniki z tymi odpadami są opróżniane po ich wypełnieniu odpadami, odpady są przewo-
żone do sortowni, a stąd po przesortowaniu i wydzieleniu zanieczyszczeń, zbelowaniu lub
rozdrobnieniu, transportowane do instalacji odzysku, w tym recyklingu. Dane dotyczące ilości
i jakości (czystości) frakcji zbieranych selektywnie, posiadają przedsiębiorcy obsługujący ten
sektor gospodarki odpadami. Jeżeli dane dotyczące jakości nie są wystarczające, wówczas
celowy jest pobór prób odpadów zbieranych selektywnie do badań jakościowych, w uzgod-
nieniu z przedsiębiorstwem odpowiedzialnym za gospodarkę tymi odpadami. Jako jednostko-
wą próbę do badań należy przyjąć jeden pojemnik z odpadami zbieranymi selektywnie. W
ramach badań należy określić ilościowe udziały poszczególnych rodzajów materiałów w da-
nym pojemniku, a także ilości zanieczyszczeń, tj. materiałów, które nie powinny zostać wrzu-
cone do danego pojemnika.
92
7.3.4. Odpady z oczyszczania ulic i placów
Odpady z zamiatarek ulicznych są najczęściej wywożone na składowiska. Rejestracja od-
padów na wadze samochodowej na składowisku i pobór prób do analiz fizyczno-chemicznych.
z samochodu podczas wyładunku na składowisku zapewnią uzyskanie miarodajnych danych o
ilości i jakości tych odpadów.
Odpady z koszy ulicznych. Są również z reguły wywożone na składowiska. Ich rejestracja
na wadze samochodowej na składowisku i pobór prób do analiz fizyczno-chemicznych. z sa-
mochodu podczas wyładunku na składowisku zapewnią uzyskanie miarodajnych danych o
ilości i jakości tych odpadów.
7.3.5. Odpady z cmentarzy
Odpady z cmentarzy zawierają w swoim składzie przede wszystkim: części roślin (gałęzie,
łodygi, kwiaty), tworzywa sztuczne (opakowania foliowe i pudełka po zniczach) i stłuczkę
szklaną (słoiczki po zniczach). Dotychczas, odpady te są zbierane najczęściej w stanie zmie-
szanym, bez selektywnego wyodrębnienia tych trzech głównych składników, a następnie wy-
wożone na składowiska przez przedsiębiorstwa odbierające odpady komunalne. Wywóz od-
bywa się nieregularnie, tj. po zapełnieniu pojemników (są to z reguły pojemniki wielkogabary-
towe) odpadami.
Pobór prób do badań jakościowych możliwy jest z kontenerów w miejscu powstawania
odpadów lub na składowisku, pomiar masy odpadów możliwy na składowisku, po wskazaniu
przez dostawcę odpadów cmentarza jako źródła wytwarzania odpadów. Badania ilościowe i
jakościowe powinny być prowadzone w czterech porach roku, ze względu na duże zróżnico-
wanie ilości i jakości wytwarzanych odpadów.
7.3.6. Odpady z terenów zielonych
Zgodnie z podziałem kompetencji, każdy zarządca terenów zielonych obowiązany jest do
utrzymania ich w czystości i porządku. Największa część terenów zielonych w miastach pod-
lega z reguły kompetencji urzędów miasta. Urzędy miast zlecają na ogół działania porządkowe
określonym przedsiębiorstwom komunalnym lub prywatnym. Odpady z terenów zielonych są
częściowo kompostowane przez te przedsiębiorstwa, częściowo są usuwane na miejskie skła-
dowiska, w tym zwłaszcza odpady mineralne (inne niż zielone). Pozyskiwanie danych o ilo-
93
ściach odpadów oraz pobór prób do badań możliwy jest na podstawie odrębnych uzgodnień z
w/w przedsiębiorstwami.
Administratorom budynków komunalnych i spółdzielniom mieszkaniowym podlega zieleń
zlokalizowana wokół administrowanych przez nie budynków. Jednostki te zlecają utrzymanie
zieleni (najczęściej) firmom sprzątającym zajmującym się utrzymaniem czystości wewnątrz i
wokół budynków. Odpady zielone usuwane są podczas sprzątania wraz ze zmiotkami z ulic do
pojemników z odpadami komunalnymi. Podobnie, odpady zielone z zakładów pracy są z regu-
ły zbierane razem ze zmieszanymi odpadami komunalnymi i z nimi są usuwane na składowi-
ska. Możliwe jest jedynie zgrubne oszacowanie ilości tych odpadów.
94
8. Krajowy program badań odpadów komunalnych w Polsce
Krajowy program badań odpadów komunalnych jest potrzebny właśnie teraz, kiedy nad-
chodzi czas weryfikacji planów gospodarki odpadami, opracowanych na ogół bez miarodaj-
nych danych dotyczących ilości i składu odpadów komunalnych wytwarzanych na obszarze
objętym planem. Weryfikacji wymagają wskaźniki wytwarzania odpadów zawarte w KPGO,
które stanowiły podstawę dla planów niższych szczebli. Wiele inwestycji jest realizowanych
na podstawie orientacyjnych danych, co powoduje, że przyjęte w nich założenia są niepraw-
dziwe, a uzyskane wyniki pracy instalacji dalece odbiegają od założonych.
Krajowy program badań odpadów komunalnych powinien obejmować:
o
Ustalenie jednolitej metodyki badań ilości odpadów komunalnych z podziałem na po-
szczególne rodzaje odpadów i miejsca ich wytwarzania (jest przedmiotem tego opraco-
wania),
o
Ustalenie szczegółowej metodyki badań jakości odpadów, obejmującej (jest przedmiotem
tego opracowania):
-
badania składu frakcyjnego (min. frakcje < 10 mm, 10-20 mm, 20-40 mm, 40-100 mm,
> 100 mm),
-
badania wilgotności i zawartości substancji organicznej w każdej frakcji,
-
badania zawartości poszczególnych materiałów we frakcjach > 40 mm (z uwzględnie-
niem odpadów opakowaniowych, ulegających biodegradacji, odpadów nieopakowa-
niowych, podział na szczegółowe grupy i podgrupy materiałów, itp.),
-
charakterystyki fizyczno-chemicznej. wysortowanych materiałów z frakcji granulome-
trycznych > 40 mm (wilgotność, substancja organiczna, składniki szkodliwe, w tym me-
tale ciężkie, ciepło spalania, NPK w wybranych materiałach).
o
Przeprowadzenie badań odpadów w wybranych obszarach kraju - na początek w dwóch
regionach – np. w regionie o charakterze rolniczym Polski wschodniej (w woj. podkar-
packim i lubelskim) oraz w regionie o charakterze rolniczo-przemysłowym Polski za-
chodniej (np. województwach dolnośląskim i lubuskim) w celu szczegółowego zweryfi-
kowania metodyki badań na terenach wiejskich, w małych i dużych miastach.
o
Opracowanie i ocena wyników badań po zakończeniu cyklu rocznego,
95
o
Opracowanie podręcznika badań odpadów, szczegółowo opisującego metodykę poboru
prób, wykonania poszczególnych etapów analizy, opracowania i oceny wyników.
Zakres terytorialny badań:
Proponuje się wytypowanie w każdym z dwóch regionów następujących obszarów do ba-
dań odpadów:
o
grupa wsi poza obszarami podmiejskimi,
o
miasto poniżej 20 tys. mieszkańców,
o
miasto w przedziale 20-100 tys. mieszkańców,
o
miasto powyżej 100 tys. mieszkańców.
Badania w każdym obszarze należy prowadzić w każdej z 4 pór roku (4 kampanie pomia-
rowe) i zależnie od specyfiki obszaru, na obszarach o różnej zabudowie (1-3 środowisk). We
wszystkich obszarach, w każdej pobranej próbie, należy zbadać pełny skład frakcyjny i mate-
riałowy, natomiast badania właściwości fizycznych i składu chemicznego prowadzone będą
wybiórczo, z uwzględnieniem specyfiki odpadów.
W każdej porze roku i w każdym obszarze pobierane są przynajmniej po dwie próby w
każdym typie zabudowy.
Zakłada się, że w każdej kampanii zostanie pobranych przynajmniej po 35-40 prób odpa-
dów z gospodarstw domowych, łącznie do 150 prób w czterech kampaniach. Dodatkowo po-
brane będą próby odpadów z obiektów infrastrukturalnych, łącznie ok. 20 prób w czterech
kampaniach.
Przeprowadzenie badań w każdym regionie wymagać będzie dużego wysiłku organizacyj-
nego, zaangażowania znacznej liczby ludzi, a także kosztów.
Czas trwania projektu powinien wynieść min. 1,5 roku.
96
9. Oszacowanie kosztów realizacji programu badań ilościowych
i jakościowych odpadów komunalnych w Polsce
Kalkulacja kosztów wykonania badań składu sitowego, materiałowego (morfologicznego)
i fizyko-chemicznego odpadów w jednym obszarze miejskim (obejmującym 3 środowiska o
różnej strukturze zabudowy).
Zakłada się, że na danym obszarze, podczas 4 kampanii pomiarowych, zostanie pobranych
łącznie 150 prób komunalnych odpadów domowych oraz 20 prób odpadów z innych źródeł
(odpady wielkogabarytowe, odpady z terenów zielonych i cmentarzy, odpady z oczyszczania
ulic i placów, odpady z obiektów handlowych i infrastrukturalnych).
Niezbędny średni (uwzględniający wykonywanie serii badań) nakład pracy na pobór i wy-
konanie pełnych analiz jednej próby odpadów:
o
pobór próby
1 roboczogodzina
o
podstawowa analiza składu sitowego i materiałowego (5 frakcji ziarnowych, 11 głównych
frakcji, 34 podfrakcje)
24 roboczogodziny (8 osób x 3 godziny)
o
przygotowanie prób do badań laboratoryjnych i wykonanie podstawowych badań wilgot-
ności oraz substancji organicznej dla minimum 20 frakcji i podfrakcji sitowych i materia-
łowych
20
roboczogodzin
Razem
45 roboczogodzin / próbę
Średni koszt roboczogodziny
20 zł
Koszt wykonania 170 analiz odpadów : 170 x 45 x 20 = 153.000,00 zł
Dodatkowe koszty wykonania uzupełniających badań fizyczno-chemicznych wybranych
frakcji sitowych i materiałowych (gęstość nasypowa, NPK, ciepło spalania, zawartość
metali ciężkich i wybranych zanieczyszczeń organicznych)
15.000,00 zł
Koszty pozostałe, materiały
15.000,00
zł
Narzuty
i
zysk
35.000,00
zł
97
Razem
218.000,00 zł
Koszt wykonania badań odpadów na obszarze wiejskim (1 środowisko zabudowy) szacu-
je się na ok. 40 % kosztów wykonania badań odpadów na obszarze miejskim, tj. na kwo-
tę 85.000,00 zł.
Całkowity koszt wykonania badań odpadów w jednym regionie, obejmującym 3 obszary
miejskie i 1 wiejski wyniesie: 739.000,00 złotych.
Koszt przeprowadzenia badań w 2 wybranych regionach kraju wyniesie 1,5 mln zł, a w 4
regionach – 3,0 mln zł, łącznie z opracowaniem podręcznika. Koszt ten nie obejmuje
podatku VAT.
Opracowana na podstawie wyników analiz baza danych, zawierająca szczegółowe charak-
terystyki fizyko-chemiczne poszczególnych frakcji granulometrycznych i materiałowych od-
padów, umożliwi uproszczenie przebiegu badań w innych obszarach kraju, w których wystar-
czą wówczas tylko badania granulometryczne i materiałowe bez szczegółowych badań fizycz-
nych i chemicznych.
.
98
10. Literatura
[1]
Barghorn M., Lemke R., Bestimmung der Zusammensetzung gewerblicher Abfälle
durch optische Klassifikation an Entsorgungsanalagen. Müll-Handbuch, E. Schmidt
Verlag, Lfg. 11/96, hasło 1723.
[2]
Cichonski P., Heinrichs D., Spielberg J., Abfallmenge und Abfallzusammensetzung im
Rhein-Sieg-Kreis. Müll-Handbuch, E. Schmidt Verlag, Lfg. 3/98, hasło 1744.
[3]
Empfehlungen zur Spermüllsammlung. Getrennte Sammlung sperriger Abfälle aus
Haushalten. VKS, Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 5/96, hasło 2982.
[4] Glöckl S., Aggregation von Daten zur Zusammensetzung von Hausmüll. Müll-
Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 7/99, hasło 1743.
[5]
Jäger B., Bestimmung der Menge fester Abfälle. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag,
Lfg. 3/94, hasło 1710.
[6]
Jäger B., Bestimmung der Zusammensetzung fester Abfälle. Müll-Handbuch,
E.Schmidt Verlag, Lfg. 4/95, hasło 1720.
[7]
Jäger B., Bestimmung von Restmüll-Untersuchungen. Müll-Handbuch, E.Schmidt
Verlag, Lfg. 4/95, hasło 1721.
[8]
Jäger B., Chemisch-Physikalisch-Biologische Laboratoriumsuntersuchungen fester
Abfälle. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 4/95, hasło 1725.
[9]
Kempa E., Gospodarka odpadami miejskimi. Arkady, Warszawa, 1983.
[10] Klee A.J., Carruth D., Sample weights in solid waste composition studies. Journal of
Sanit. Engineering Div. ASCE, vol. 96, 1970.
[11] Lohani B.N. i Ko S.M., 1988. Optimal Sampling of Domestic Solid Waste. Journal of
Environmental Engineering, Vol.114, No.6: 1479 – 1483.
[12] Merkblatt für das Vorgehen bei physikalischen und chemischen Untersuchungen von
Abfällen, verunreinigten Böden und Materialien aus dem Altlastenbereich. Teil A:
Herstellung und Untersuchung von wäßrigen Eluaten EW 98. LAGA, Müll-Handbuch,
E.Schmidt Verlag, Lfg. 7/99, hasło 1855.
[13] Morf L.S., Brunner P.H., Methoden zur indirekten Bestimmung der Zusammensetzung
von Siedlungsabfällen. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 7/99, hasło 1755.
[14] Musa E. i Ho G.E. 1981. Optimum Sample Size in Refuse Analysis. Journal of
Environmental Engineering, Vol.107, No.EE6: 1247 – 1259.
[15]
Oegelmöller D., Empfehlungen zur Vorgehensweise bei der Durchführung von
Sperrmüllanalysen. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 7/99, hasło 1722.
[16] Piotrowska H., Prognozowanie ilości, jakości oraz metod usuwania i unieszkodliwiania
odpadów komunalnych. PZITS, Warszawa, 1986.
99
[17]
Pohlmann M., Stichprobenverfahren für feste Siedlungsabfälle unter besonderer
Berücksichtigung von Hausmüllsortierungen. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg.
3/94, hasło 1712.
[18] Pohlmann M., Menge und Zusammensetzung häuslicher Abfälle. Müll-Handbuch,
E.Schmidt Verlag, Lfg. 3/94, hasło 1740.
[19] Richtlinie für die Durchführung von Untersuchungen zur Bestimmung der Menge und
Zusammensetzung fester Siedlungsabfälle im Land Brandenburg. Müll-Handbuch,
E.Schmidt Verlag, Lfg. 7/99, hasło 1705.
[20] Ruthe K., Aufkommen und Zusammensetzung biogener Siedlungsabfälle. Müll-
Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 3/98, hasło 1780.
[21] Spies H., Amtliche Abfallstatistik. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 7/99, hasło
1702.
[22] Szpadt R. i inni, Badania odpadów komunalnych miasta Wrocławia dla wyboru opty-
malnego rozwiązania ich utylizacji. Instytut Inżynierii Ochrony Środowiska Politechni-
ki Wrocławskiej, Raport serii SPR nr 17/93, Wrocław, 1993.
[23]
Wuttke J., Bundesweite Gewerbeabfalluntersuchung. Müll-Handbuch, E.Schmidt
Verlag, Lfg. 7/99, hasło 1742.
[24] Zwisele B., Statistische Gesichtspunkte bei der Auswahl von Stichprobeneinheiten für
Hausmülluntersuchungen. Müll-Handbuch, E.Schmidt Verlag, Lfg. 11/98, hasło 1713.
[25] Skalmowski K., Właściwości technologiczne odpadów komunalnych w Warszawie.
Mat. VI Międz. Forum Gospodarki Odpadami, Poznań-Licheń Stary, 2005.
[26] Skalmowski K., Kompostowanie odpadów komunalnych. Modele rozwiązań technolo-
gicznych. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2001.
[27] Development of a Methodological Tool to Enhance the Precision & Comparability of
Solid Waste Analysis Data. Final Report – Waste Analysis in Cracow. European Com-
mission, February, 2004.
[28]
Studium
wykonalności odzyskiwania energii z odpadów stałych. MODECOM dla mia-
sta Poznań. Charakterystyka odpadów komunalnych. Urząd Miasta Poznań – Sogreah,
Poznań, 2001.
[29]
Maćków I., Szpadt R., Chojnacka A., Szypryt A., Wyniki wstępnych badań przetwa-
rzania odpadów w ZPOK Lipówka II w Dąbrowie Górniczej. Mat. VI Międz. Forum
Gospodarki Odpadami, Poznań-Licheń Stary, 2005.
[30]
Maćków I., Małysa H., Sebastian M., Szpadt R., Zmienność składu i właściwości od-
padów komunalnych miasta Wrocławia w latach 1992-2004. Mat. VI Międz. Forum
Gospodarki Odpadami, Poznań-Licheń Stary, 2005.
[31] Szpadt R., Maćków I., Sebastian M., Efektywność gospodarki odpadami opakowanio-
wymi zawartymi w odpadach komunalnych. Mat. VI Międz. Forum Gospodarki Odpa-
dami, Poznań-Licheń Stary, 2005.
[32]
Jędrczak A., Haziak K., Charakterystyka odpadów ulegających biodegradacji. Mat. VI
Międz. Forum Gospodarki Odpadami, Poznań-Licheń Stary, 2005.
[33] Haziak K., Optymalizacja procesu przygotowania odpadów komunalnych do fermenta-
cji. Praca doktorska. Politechnika Wrocławska, Instytut Inżynierii Ochrony Środowi-
ska, Wrocław, 2001.
100
[34] Monitoring gospodarki odpadami w Polsce. Przegląd obecnych praktyk i zalecenia.
Grontmij-Tebodin-Roteb, 2005.
[35] ADEME, Adaptation de la Méthode ModecomTM de Charactérisation des Ordures
Ménagères aux Collectes Séparatives - Détermination des masses d´échantillons et re-
commandations pour la mise en oeuvre de l´échantillonage, Rapport Final, 1996.
[36] ADEME, Development of a Method of Analysis of Domestic Waste Composition –
Study, Angers, 1992.
[37] ADEME, MODECOMTM A Method for Characterization of Domestic Waste. Paris,
1998.
[38] Amt der Steiermärkischen Landesregierung (1998): Siebgestützte Restmüllanalysen in
der Steiermark, Innsbruck Austria
[39]
Jędrczak A., Pilicydis P., Raport z badań morfologicznych odpadów komunalnych do-
wożonych do składowiska w Zakurzewie. P.B.P. „EKOSYSTEM”, Zielona Góra,
2000.
[40]
Jędrczak A., Butrymowicz T., Kowalczyk A., 2000; Zagrożenie środowiska przez od-
pady. Raport z badań statutowych. Politechnika Zielonogórska. Zielona Góra, 2000.
[41] Coggins C., R.W. Brown, Waste Statistics – A Focus on Household Waste: How Much
is There and What Is It?, in Journal of Waste Management and Resource Recovery,
Vol. 2, No. 3, pp 103-109, 1995.
[42] EEA (European Environment Agency) Fischer C., M. Crowe: Household and munici-
pal waste: Comparability of data in EEA member countries. 2000. Internet:
www.eea.eu.int
[43] EEA, Petersen, R., A. Ravn, N.H. Mortensen, Report on an overall data model for
ETC/Waste, Copenhagen, 1999, Internet: www.eea.eu.int
[44] Environmental Protection Agency EPA Ireland, Municipal Waste Characterisation,
ISBN 1 899965 32 7, Ireland, 1996.
[45] U.S. EPA, Characterization of Municipal Solid Waste in the United States. 1999,
Internet: www.epa.gov
[46] Foerster K., Untersuchung der Einflüsse auf die Restmüll- und Bioabfallbeschaf-
fenheit durch Einführung der Verwiegung am Beispiel der Stadt Niddatal, Müll und
Abfall no 8, 1997, pp 452-458.
[47] Fruth F., Kranert M., Durchführung und Ergebnisse einer visuellen Klassifizierung
von Gewerbeabfall, Sperrmüll und kommunalen Abfällen in der Stadt Braunschweig.
Müll und Abfall, no. 1, 1997, s 14-25.
[48] Gay, A.E., T.G. Beam, B.W. Mar. Cost effective solid-waste characterization method-
ology, in: Journal of Environmental Engineering (ASCE), 2000, 119, No. 4.
[49] Glöckl, S., (1998): Abschätzung der Zusammensetzung von Hausmüll in Bayern. Müll
und Abfall, 1998, 10, s. 650-655.
[50] Haase, H., (2000): Methode und Ergebnisse einer Aufkommensprognose für den
Restabfall zur Beseitigung im Regierungsbezirk Magdeburg. Müll und Abfall, 2000,
7, s. 419-430
[51] IBGE-BIM Guide pour l’établissement d’un bilan de production de déchets ménagers,
Bruxelles, 1998.
101
[52] Jones, A., S. Nesaratnam, A. Porteous Regional Variations in Household Waste Aris-
ings in the UK. Environmental and Waste Management, 1998, Vol. 1, No. 2, s. 97-106.
[53] Jones, A., S. Nesaratnam, A. Porteous, Enumerating the Sources of Variation in Hou-
sehold Refuse Arisings Rates. Environmental and Waste Management, 1998, Vol. 1,
No. 4, s. 235-242.
[54] Jones, A., S. Nesaratnam, A. Porteous, Factors Affecting the Rate of Generation of
Household Glass Waste, in: Environmental and Waste Management, 1999, Vol. 2, No.
2, s. 107-112.
[55] Landesamt für Umwelt und Geologie, Freistaat Sachsen, Richtlinie zur einheitlichen
Abfallanalytik in Sachsen, 1998.
[56] Landesumweltamt Brandenburg, Richtlinie für die Durchführung von Untersuchungen
zur Bestimmung der Menge und Zusammensetzung fester Siedlungsabfälle im Land
Brandenburg, Teil 1, Fachbeiträge des Landesumweltamtes Nr. 34, Potsdam, 1998.
[57] Landesumweltamt Nordrhein-Westfalen Leitfaden für Analysen zur Bestimmung der
Menge und Zusammensetzung von Abfällen aus Haushaltungen, Materialien Nr. 47,
Essen, 1998.
[58] Lattimer, S. The Need for Local Composition and Arising Information for Local Au-
thorities. Journal of Waste Management and Resource Recovery. 1995, Vol. 2, No. 3,
s. 111-117
[59] Leroy, D., J.M. Giovannoni, L.-T. Maystre, Sampling method to determine a house-
hold waste composition variance, in: Waste Management and Research, 1992, Vol. 10,
s. 3-12
[60] MA 48 (Magistratsabteilung 48) Altstoff- und Systemmüllanalyse Wien 1997/98,
Vienna, 1999.
[61] OECD/ EUROSTAT, Questionnaire on waste management, 1992, 1994, 1996 i 1998.
[62]
Pohlmann, M., Bestimmung von Menge und Zusammensetzung häuslicher und
gewerblicher Abfälle als Voraussetzung abfallwirtschaftlicher Planung. Müll und
Abfall, 1991, Vol. 23, no. 12, s. 796-808.
[63] Rijksinstituut vor Volksgegezondheit en Milieu RIVM Onderzoek naar de physische
samenstelling von het Nederlandse huishoudelijk restafval, Resultaten 1998 en 1999, p.
5, Bilthoven, 2001.
[64]
Sächsisches Landesamt für Umwelt und Geologie, Richtlinie zur einheitlichen
Abfallanalytik in Sachsen, Materialien zur Abfallwirtschaft, Dresden, 1998.
[65] Salhofer, S., B. Rauscher, Sichtungen und Sortieranalysen als Kontrollinstrument der
kommunalen Abfallwirtschaft in: Österreichische Wasser- und Abfallwirtschaft, 1998,
Vol. 50, No 7, s. 169-179
[66] Scharff C, G. Vogel , Oberösterreichische Systemmüllanalyse, O.ö. Umweltakademie
des Amtes der o.ö. Landesregierung, Wien, 1991.
[67] Scharff C, G. Vogel , A Comparison of Collection Systems in European Cities, in:
Waste Management & Research, 1994, Vol. 12, No 5, s. 387-404.
[68] Tchobanoglous, G., H. Theisen, S.A. Vigil, Integrated Solid Waste Management: En-
gineering Principles and Management Issues, McGraw-Hill, 1993.
102
[69] Yu, C.C., Maclaren V., A comparison of two waste stream quantification and charac-
terization methodologies. Waste Management & Research, 1995, Vol. 13, s. 343-361.
[70] Furtmann K., Stand der Abfallanalytik. Müll-Handbuch, Lfg. 3/03, E.Schmidt Verlag.
[71] Oberdörfer M., Becker C., Hegemann H., Malorny U., Striegel K.-H., Aufbau der
deutschen Abfallanalysendatenbank. Müll-Handbuch, Lfg. 4/05, E.Schmidt Verlag.
[72] Heilmann A., Einfluss der getrennten Wertstofferfassung auf die Restabfalleigen-
schaften. Müll-Handbuch, Lfg. 1/04, E.Schmidt Verlag.
[73] Rotter S., Schwermetalle in Haushaltsabfällen. Müll-Handbuch, Lfg. 1/04, E.Schmidt
Verlag.
[74]
Zwisele B., Probenahmemethoden für die Bestimmung von Menge und
Zusammensetzung fester Abfälle. Müll-Handbuch, Lfg. 5/05, E.Schmidt Verlag.
[75] Development of a methodological tool to enhance the precision and the comparability
of solid waste analysis data. Deliverable 8 – Demonstration Part, Methodology for the
analysis of solid waste (SWA-Tool) Version User, European Commission, Projekt nr
EVK4-CT-2000-00030, 2001-2004.
[76] Polska Norma PN-93/ Z-15006 „Odpady komunalne stałe. Oznaczanie składu morfo-
logicznego”.
[77] Marcinkowski T., Słomka W., Charakterystyka odpadów komunalnych w aglomeracji
wrocławskiej. Mat. V konf. nauk.-techn. “Gospodarka Odpadami Komunalnymi”, Ko-
szalin-Kołobrzeg, 1997.
[78] Planowanie i optymalizacja gospodarki odpadami. Podręcznik prognozowania ilości i
jakości odpadów komunalnych oraz oceny zgodności systemów gospodarki odpadami z
zasadami zrównoważonego rozwoju. LCA-IWM, Wyd. polskie, Wrocław, 2005.
[79] Górnikowski W., Szpadt R., Wpływ selektywnej zbiórki surowców i frakcji biologicz-
nej na właściwości paliwowe odpadów komunalnych. Mat. III Międzyn. Forum Go-
spodarki Odpadami, Poznań, 1999.
Wykaz przepisów Unii Europejskiej, z których wynika m.in. obowiązek monitoringu
odpadów
[80]
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 2150/2002 z dnia 25 listo-
pada 2002 r. w sprawie statystyki w zakresie odpadów (Dz. Urz. WE L 332 z
09.12.2002, s.1),
[81] Dyrektywa Rady 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów (tzw. dyrek-
tywa ramowa) zmieniona dyrektywami Rady: 91/156/EWG i 91/692/EWG, decyzją
Komisji 96/350/WE oraz rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr
1882/2003 (Dz. Urz. WE L 194 25.07.1975, str. 39, z późn. zm.).
[82] Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebez-
piecznych zmieniona dyrektywą Rady 94/31/WE (Dz. Urz. WE L 377 31.12.1991, str.
20, z późn. zm.).
[83] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/76/WE z dnia 4 grudnia 2000 r. w
sprawie spalania odpadów (Dz. Urz. WE L 332 z 28.12.2000, str. 91).
103
[84]
Dyrektywa
Rady
1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania od-
padów (Dz. Urz. WE L 182 z 16.07.1999, str. 1).
[85] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w
sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych zmieniona rozporządzeniem Parlamen-
tu Europejskiego i Rady (WE) nr 1882/2003 i dyrektywą 2005/20/WE (Dz. Urz. WE L
365 z 31.12.1994, str. 10, z późn. zm.).
[86] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/96/WE z dnia 27 stycznia 2003 r. w
sprawie odpadów sprzętu elektrycznego i elektronicznego zmieniona dyrektywą Parla-
mentu Europejskiego i Rady 2003/108/WE (Dz. Urz. WE L 037 13.02.2003, str. 24, z
późn. zm.).
[87] Decyzja Komisji 2000/532/WE z dnia 3 maja 2000 r. zastępująca decyzję Komisji
94/3/WE ustanawiającą listę odpadów zgodnie z art. 1 pkt - a dyrektywy Rady
75/442/EWG w sprawie odpadów oraz decyzję Rady 94/904/WE ustanawiającą listę
odpadów niebezpiecznych zgodnie z art. 1 ust. 4 dyrektywy Rady 91/689/EWG w
sprawie odpadów niebezpiecznych, zmieniona decyzjami Komisji 2001/118/WE,
2001/119/WE i 2001/573/WE (Dz. Urz. WE L 226 z 06.09.2000, str. 3, z późn. zm.)
[88] Decyzja Rady 2003/33/WE z dnia 19 grudnia 2002 r. ustanawiająca kryteria i procedu-
ry dopuszczenia odpadów na składowiska stosownie do art. 16 i załącznika II dyrekty-
wy 1999/31/WE (Dz. Urz. WE L 011 z 16.01.2003, str. 27).
Wykaz polskich przepisów, z których wynika obowiązek prowadzenia monitoringu od-
padów
[89] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.
627, z późn. zm.).
[90] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628, z późn. zm.).
[91] Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U.
Nr 63, poz. 638, z późn. zm.).
[92] Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodaro-
wania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U.
Nr 63, poz. 639, z późn. zm.).
[93] (Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
(tekst jednolity, Dz.U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008).
[94] Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym
(Dz.U. Nr 180, poz. 1495).
[95]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu
odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).
[96]
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodza-
jów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz. U. Nr 191,
poz. 1595).
[97]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, cza-
su, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr
220, poz. 1858).
104
[98]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegóło-
wych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim po-
winny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549).
[99]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania
planów gospodarki odpadami (Dz. U. Nr 66, poz. 620).
[100] Uchwała Nr 219 Rady Ministrów z dnia 29 października 2002 r. w sprawie krajowego
planu gospodarki odpadami (M.P. z 2003 r. Nr 11, poz. 159).
105
ZAŁĄCZNIK 1: ANALIZA STATYSTYCZNA WYBRANYCH WYNIKÓW
BADAŃ ODPADÓW WROCŁAWSKICH Z LAT 1992-95
∆ −
szerokość przedziału ufności
α
=95% dla wartości oczekiwanej
a) - przedział ufności
α
= 95% dla wartości oczekiwanej
b) - przedział ufności
α
= 95% dla odchylenia standardowego
Analizy składu frakcyjnego w środowiskach
Tabela 1.1
Wyniki analizy składu frakcyjnego, środowisko I (stara zabudowa wielorodzin-
na)
Frakcja [mm]
Wyszczególni
enie
<10 40
-
10
100 - 40
>100
Ilość prób
12
12
12
12
średnia
15,04 36,38 26,64 21,95
wariancja
104,42 31,89 30,50 74,88
odchylenie standardowe
10,22 5,65 5,52 8,65
minimum
1,40 28,30 17,70
11,90
maksimum 37,50 44,20 38,10 38,15
∆
6,49 3,59 3,51 5,50
a) [8.54314,21.5285] [32.7904,39.9663] [23.1337,30.1513] [16.4478,27.4439]
b) [7.23891,17.3502] [4.0003,9.58789] [3.91205,9.37637] [6.12992,14.6922]
Tabela 1.2
Wyniki analizy składu frakcyjnego, środowisko II (nowa zabudowa wielorodzin-
na)
Frakcja [mm]
Wyszczególnienie
<10 40
-
10
100 - 40
>100
Ilość
prób 8 8 8 8
średnia 5,71 40,71 26,56 27,02
wariancja
11,48 85,50 86,66 46,34
odchylenie standardowe
3,39
9,25
9,31 6,81
minimum 0,80
29,23
5,70
16,40
maksimum
11,50 54,20 35,40 35,77
∆
2,83 7,73 7,78 5,69
a) [2.87606,8.54144] [32.9769,48.4381] [18.7785,34.344] [21.3313,32.7137]
b) [2.24025,6.89611] [6.11378,18.8199] [6.155,18.9468] [4.50095,13.8551]
106
Tabela 1.3
Wyniki analizy składu frakcyjnego, środowisko III (zabudowa jednorodzinna)
Frakcja [mm]
Wyszczególnienie
<10 40
-
10
100 - 40
>100
Ilość
prób 8 8 8 8
średnia
17,32 34,26 23,44 25,00
wariancja 277,07
114,39 33,54 147,28
odchylenie standardowe
16,65
10,70 5,79 12,14
minimum
1,40
18,38
15,60 6,40
maksimum 39,90 50,80 30,90 44,70
∆
13,92 8,94 4,84 10,15
a) [3.40279,31.2347] [25.3149,43.1976] [18.5944,28.2781] [14.8541,35.1459]
b) [11.0055,33.878] [7.07131,21.7674] [3.82917,11.7872] [8.02391,24.6998]
Analizy składu morfologicznego odpadów w środowiskach
Tabela 1.4
Wyniki analiz morfologicznych odpadów, środowisko I, frakcja 40-100 mm
Wyszczególnienie
Pozost.
org.
Pozost.
nieorg.
Papier
Organ.
kuch.
Metale Tw. szt.
Teksty-
lia
Szkło
Ilość prób
12
12
12
12
12
12
12
12
średnia
1,04 2,71 5,37 8,37 1,57 3,18
1,11 3,76
wariancja
1,26 3,97 6,02 30,10
1,80 4,16 0,44 3,54
odchyl. standardowe
1,12
1,99 2,45 5,49 1,34 2,04 0,67 1,88
minimum
0,00 0,00 2,28 1,49 0,00 0,59 0,28 0,73
maksimum
3,54 6,62 9,33 19,16 4,31 6,32 2,21 7,70
∆
0,71
1,27
1,56 3,49 0,85 1,30 0,42 1,19
a)
[0.324632,
1.7487]
[1.44112,
3.97222]
[3.80561,
6.92439]
[4.8831,
11.8552]
[0.715408,
2.42126]
[1.88648,
4.47685]
[0.690508,
1.53783]
[2.56105,
4.95061]
b)
[0.79387,
1.90274]
[1.411,
3.38188]
[1.73861,
4.1671]
[3.88673,
9.31569]
[0.950953,
2.27924]
[1.44404,
3.46107]
[0.47235,
1.13213]
[1.3321,
3.19276]
Tabela 1.5
Wyniki analiz morfologicznych odpadów. środowisko I, frakcja >100 mm
Wyszczególnienie
Pozost.
org.
Pozost.
nieorg.
Papier
Organ.
kuch.
Metale Tw. szt.
Teksty-
lia
Szkło
Ilość prób
12
12
12
12
11
12
12
12
średnia
0,60 0,97 5,42 3,69 0,57 5,08 3,45 1,81
wariancja
0,42 3,45 6,25 15,24 0,16 7,39 2,87 3,33
odchyl. standardowe
0,65
1,86 2,50 3,90 0,41 2,72 1,70
1,82
minimum 0,00
0,00
1,93 0,00 0,00 0,95 0,67 0,00
maksimum
1,70 6,62 10,23
11,22
1,17 9,40 5,60 6,33
∆
0,41
1,18
1,59 2,48 0,27 1,73
1,08
1,16
a)
[0.18719,
1.01114]
[-0.215057,
2.14672]
[3.83053,
7.00781]
[1.21097,
6.17237]
[0.297573,
0.842427]
[3.35149,
6.80518]
[2.36865,
4.52302]
[0.651676,
2.96999]
b)
[0.459326,
1.10091]
[1.31661,
3.15565]
[1.77122,
4.24526]
[2.76581,
6.62908]
[0.283338,
0.711646]
[1.92531,
4.61458]
[1.20099,
2.87852]
[1.29238,
3.09757]
107
Tabela 1.6
Wyniki analiz morfologicznych odpadów, środowisko II, frakcja 40-100 mm
Wyszczególnienie
Pozost.
org.
Pozost.
nieorg.
Papier
Organ.
kuch.
Metale Tw. szt.
Teksty-
lia
Szkło
Ilość
prób 8 8 8 8 8 8 8 7
średnia 3,27
1,41 3,06 1,19 9,81 5,21
1,28 0,67
wariancja 8,23
1,30
1,50 0,86 37,41 3,72 1,93 0,08
odchylenie standar-
dowe
2,87
1,14
1,22 0,93 6,12
1,93
1,39 0,27
minimum 0,81 0,19 0,75 0,07 1,52 2,01 0,00 0,30
maksimum 9,48
3,16 4,69 2,87 21,56 7,29 4,05 1,06
∆
2,40 0,95 1,02 0,78 5,11
1,61
1,16 0,25
a)
[0.868592,
5.66641]
[0.462026,
2.36547]
[2.03876,
4.08374]
[0.40999,
1.96251]
[4.69129,
14.9187]
[3.60073,
6.82427]
[0.120072,
2.44243]
[0.413317,
0.920969]
b)
[1.89719,
5.84007]
[0.752677,
2.31694]
[0.808646,
2.48923]
[0.61391,
1.88978]
[4.04421,
12.4492]
[1.27468,
3.92381]
[0.918324,
2.82685]
[0.176855,
0.604361]
Tabela 1.7
Wyniki analiz morfologicznych odpadów, środowisko II, frakcja >100 mm
Wyszczególnienie
Pozost.
org.
Pozost.
nieorg.
Papier
Organ.
kuch.
Metale Tw. szt.
Teksty-
lia
Szkło
Ilość
prób 7 8 8 8 8 7 7 6
średnia
1,06
1,26 0,59 1,36 3,28 6,56 4,57 3,27
wariancja
0,48 0,58 0,24 4,73 3,92 4,89 3,90 2,57
odchyl.
standardowe
0,70 0,76 0,49 2,17
1,98 2,21
1,97
1,60
minimum 0,12 0,00 0,00 0,00 1,00 2,95 2,78 0,43
maksimum
1,87 2,25 1,48 6,35 6,30 9,29 8,74 5,03
∆
0,64 0,64 0,41
1,82
1,65 2,04 1,83
1,68
a)
[0.415765,
1.70138]
[0.616503,
1.8935]
[0.182085,
0.995415]
[-0.456241,
3.17874]
[1.62945,
4.93805]
[4.51548,
8.60452]
[2.74489,6.3
9797]
[1.58855,4.9
5145]
b)
[0.447879,
1.53052]
[0.504959,
1.5544
[0.321614,
0.990014]
[1.43737,
4.42463]
[1.30831,
4.02734]
[1.42453,
4.86801]
[1.27265,4.3
49]
[1.00013,3.9
2967]
Tabela 1.8
Wyniki analiz morfologicznych odpadów, środowisko III, frakcja 40-100 mm
Wyszczególnienie
Pozost.
org.
Pozost.
nieorg.
Papier
Organ.
kuch.
Metale Tw. szt.
Teksty-
lia
Szkło
Ilość
prób 8 8 8 8 8 8 8 8
średnia 0,67
1,60 4,75 8,42 1,02 2,33 1,87 2,75
wariancja 0,59
1,35
1,78
17,44 0,19 0,92 6,77 4,29
odchyl. standardowe
0,77
1,16
1,33 4,18 0,43 0,96 2,60 2,07
minimum
0,00 0,34 2,88 1,45 0,47 0,70 0,28 0,23
maksimum
2,33 3,64 6,77 14,07
1,76 3,68 8,16 6,72
∆
0,64 0,97 1,11 3,49 0,36 0,80 2,18
1,73
a)
[0.0313558,
1.31114]
[0.624632,
2.57037]
[3.63949,
5.86801]
[4.92707,
11.9104]
[0.65364,
1.37636]
[1.53188,
3.13312]
[-0.30479,
4.04729]
[1.02213,
4.48537]
b)
[0.506064,
1.5578]
[0.769399,
2.36842]
[0.881216,
2.71262]
[2.76142,
8.50038]
[0.285784,
0.879719]
[0.633178,
1.94909]
[1.72093,
5.2975]
[1.36946,
4.21558]
108
Tabela 1.9
Wyniki analiz morfologicznych odpadów, środowisko III, frakcja >100 mm
Wyszczególnienie
Pozost.
org.
Pozost.
nieorg.
Papier
Organ.
kuch.
Metale Tw. szt.
Teksty-
lia
Szkło
Ilość
prób 8 8 8 8 8 8 7 7
średnia
0,36 0,75 5,75 5,88 0,65 5,55 2,95 1,87
wariancja 0,56
1,64 5,57 18,96 0,86 8,05 0,67 3,20
odchyl. standardowe
0,75
1,28 2,36 4,35 0,93 2,84 0,82 1,79
minimum
0,00 0,00 2,64 0,05 0,00 0,84 1,97 0,00
maksimum 2,17 3,66 9,12
13,37 2,28 9,40 4,09 5,27
∆
0,63
1,07
1,97 3,64 0,78 2,37 0,75 1,65
a)
[-0.264906,
0.987406]
[-0.326322,
1.81632]
[3.77195,
7.71805]
[2.23615,
9.51635]
[-0.127234,
1.42473]
[3.17274,
7.91726]
[2.20002,
3.70855]
[0.210901,
3.52053]
b)
[0.495199,
1.52436]
[0.847261,
2.6081]
[1.5604,
4.80334]
[2.87879,
8.86171]
[0.613692,
1.88911]
[1.87612,
5.77521]
[0.525538,
1.7959]
[1.153,
3.94011]
Wyniki analiz składu fizyko-chemicznego odpadów
Tabela 1.10 Wyniki analizy zawartości substancji organicznych w poszczególnych frakcjach
odpadów (okres grzewczy) w % sm.
Wyszczególnienie Tekstylia
Kości
Odpady
rośl.
Frakcja
<10
Pozost.
org.
Papier
Frakcja
10 - 40
Ilość prób
15 6 15
15
11
15
15
średnia
85,85 53,65 69,81 29,39 82,75 85,26 56,37
wariancja 98,28
25,46
155,93
135,48 249,32 18,88
195,05
odchylenie standar-
dowe
9,91 5,05 12,49
11,64
15,79 4,35 13,97
minimum
70,90 48,20 46,50 10,90 47,80 74,30 30,90
maksimum 97,30
61,60 88,40 50,10 96,10 90,20 85,50
∆
5,49 5,30 6,92 6,45 10,61 2,41 7,73
a)
[80.3633,
91.3434]
[48.3549,
58.9451]
[62.8915,
76.7218]
[22.9474,
35.8392]
[72.1468,
93.3623]
[82.8535,
87.6665]
[48.6393,
64.1074]
b)
[7.25813,
15.635]
[3.14956,
12.3751]
[9.14214,
19.6934]
[8.52176,
18.357]
[11.0326,
27.7101]
[3.18151,
6.85339]
[10.2248,
22.0255]
109
Tabela 1.11 Wyniki analizy ciepła spalania poszczególnych frakcji odpadów
Wyszczególnienie
Pozost.
org.
Papier Kości
Frakcja
10 - 40
Frakcja
<10 mm
Tw. szt.
Teksty-
lia
Rośl.
Ilość prób
11
15 8 15
13 15
15
średnia
16,71
15,34
11,63
13,17 5,99 15,00
17,59
14,68
wariancja
10,29 3,71
1,47
14,90 3,42 33,91 4,51 5,48
odchylenie standar-
dowe
3,21
1,93
1,21 3,86 1,85 50,14 2,12 2,34
minimum
12,00
10,10
10,20 3,80 2,50 7,08 12,90 9,20
maksimum
19,90
17,50
13,60
17,70 9,90 22,00 21,00
17,20
∆
2,16
1,07
1,01 2,14
1,12 3,92 1,18
1,30
a)
[14.5537,
18.8644]
[14.2736,
16.4064]
[10.6111,
12.6389]
[11.0358,
15.3109]
[4.87492,
7.1097]
[29.9855,
37.8278]
[16.4105,
18.7629]
[13.3841,
15.9759]
b)
[2.24166,
5.63027]
[1.40985,
3.037]
[0.801826,
2.46824]
[2.82597,
6.08752]
[1.32595,
3.05234]
[5.18397,
11.167]
[1.55501,
3.3497]
[1.71324,
3.69054]
Tabela 1.12 Wyniki analiz wilgotności poszczególnych frakcji odpadów
Wyszczególnienie
Pozost.
organ
Teksty-
lia
Tw. szt.
Frakcja
<10
Kości Papier
Frakcja
40 - 10
Roślin-
ne
Ilość prób
16
19
19
19
11
19
19
19
średnia 22,97
34,81 22,83 27,20 38,95 36,36 47,32 57,57
wariancja
148,70 319,60 147,76 195,30 151,31 134,88 153,95 207,35
odchyl. standardowe
12,19
17,88
12,16
13,98
12,30
11,61
12,41
14,40
minimum 7,50
11,40
1,70 3,00 19,50
14,60 23,40 14,20
maksimum
50,00 76,00 48,00 52,00 57,00 60,00 68,00 74,00
∆
6,50 8,62 5,86 6,74 8,26 5,60 5,98 6,94
a)
[16.4709,
29.4666]
[26.1886,
43.4219]
[16.9676,
28.6851]
[20.4642,
33.9358]
[30.6907,
47.2184]
[30.7602,
41.9556]
[41.3407,
53.3014]
[50.6281,
64.5088]
b)
[9.00791,
18.8728]
[13.5084,
26.4376]
[9.18482,
17.9758]
[10.5597,
20.6666]
[8.59487,
21.5873]
[8.77557,
17.1748]
[9.37537,
18.3487]
[10.8804,
21.2943]
Tabela 1.13 Wyniki analiz zawartości metali ciężkich w odpadach, frakcja <10 mm
Wyszczególnienie
Mn Fe Cu Cr Cd Zn Pb Ni
Ilość
prób
5 5,0 8,0 8,0 8,0 8 8,0 8,0
średnia 616,00 27125,20 366,38 146,25 7,43 1568,00 445,25 43,25
wariancja 294872
1423390
00
169236 16954
14,07 2846840 371631 883,07
odchyl. standardowe 543,02 11930,60 411,38 130,21 3,75 1687,26 609,62 29,72
minimum 312,00
9697,00
30,00 36,00 2,00 22,00 52,00 16,00
maksimum
1576,00 37740,00 1200,00 429,00
12,00 5200,00 1900,00 110,00
∆
674,25
14813,80 343,93 108,86 3,14
1410,59 509,65 24,84
a)
[-58.2513,
1290.25]
[12311.4,
41939.0]
[22.4496,
710.3]
[37.3928,
255.107]
[4.289,
10.561]
[157.413,
2978.59]
[-64.4026,
954.903]
[18.4063,
68.0937]
b)
[325.342,
1560.4]
[7148.01,
34283.2]
[271.996,
837.276]
[86.0904,
265.009]
[2.48013,
7.6345]
[1115.57,
3434.03]
[403.062,
1240.73]
[19.6478,
60.4812]
110
Tabela 1.14 Wyniki analiz zawartości metali ciężkich w odpadach, frakcja 10-40 mm
Wyszczególnienie
Ni Pb Zn Cd Cr Cu Fe Mn
Ilość
prób 7 7 7 8 8 8 5 5
średnia 29,66
183,57 574,00 6,69 191,25 142,75 9045,40 153,40
wariancja 318,69 6577,62 160935
15,46 33188,20 24773,10 1636510
0
580,80
odchyl. standardowe
17,85 81,10 401,17 3,93 182,18 157,40 4045,38
24,10
minimum
8,60 55,00 25,00 2,00 25,00 29,00
3448,00 130,00
maksimum 59,00
274,00
1150,00
12,00 580,00 490,00
13340,00 186,00
∆
16,51 75,01 371,02 3,29 152,30 131,59 5023,02
29,92
a)
[13.1469,
46.1674]
[108.564,
258.579]
[202.981,
945.019]
[3.4008,
9.9742]
[38.9464,
343.554]
[11.1645,
274.336]
[4022.38,
14068.4]
[123.476,
183.324]
b)
[11.5036,
39.311]
[52.2619,
178.593]
[258.509,
883.396]
[2.59931,
8.00137]
[120.45,
370.778
[104.065,
320.341]
[2423.72,
11624.6]
[14.439,6
9.2521]
Tabela 1.15 Wyniki analiz zawartości metali ciężkich w odpadach, frakcja - papier
Wyszczególnienie
Mn Fe Cu Cr Cd Zn Pb Ni
Ilość
prób 4 4 7 7 7 7 7 7
średnia 46,00
1854,00
37,14 21,57 5,64 236,71 44,00 17,14
wariancja 200,00
618771 290,81 628,95 13,57 60301,80 2223,67
99,48
odchyl. standardowe
14,14 786,62 17,05 25,08 3,68 245,56 47,16 9,97
minimum 32,00
900,00
18,00 2,00 2,00 1,98 4,00 10,00
maksimum 64,00
2790,00
70,00
64,00
11,00 630,00 140,00 38,00
∆
22,50 1251,69
15,77 23,19 3,41 227,11 43,61 9,22
a)
[23.4967,
68.5033]
[602.311,
3105.69]
[21.3713,
52.9144]
[-1.62277,
44.7656]
[2.23559,
9.05012]
[9.60178,
463.821]
[0.388073,
87.6119]
[7.91863,
26.3671]
b)
[8.0114,
52.7298]
[445.614,
2932.96]
[10.9889,
37.5521]
[16.1607,
55.2254]
[2.37403,
8.1127]
[158.24,
540.748]
[30.3869,
103.84]
[6.42703,
21.9629]
Tabela 1.16 Wyniki analiz zawartości metali ciężkich w odpadach roślinnych frakcji >100
mm
Wyszczególnienie
Mn Fe Cu Cr Cd Zn Pb Ni
Ilość
prób 5 5 8 8 8 6 8 7
średnia
149,00 8804,20 181,75 120,50 5,60 400,67 232,88 22,57
wariancja 688,50
2421090 97733,90 8677,14
14,16 71612,70 60412,40 26,62
odchyl. standardowe
26,24 1555,98 312,62 93,15 3,76 267,61 245,79 5,16
minimum
119,00 7616,00
26,00 60,00 2,00 25,00 62,00 16,00
maksimum
180,00 11480,00 940,00 332,00 11,00 790,00 800,00 28,00
∆
32,58 1932,02 261,36 77,88 3,15 280,84 205,49 4,77
a)
[116.42,
181.58]
[6872.18,
10736.2]
[-79.6111,
443.111]
[42.6235,
198.377]
[2.45406,
8.74594]
[119.831,68
1.502]
[27.3894,
438.361]
[17.7998,
27.3431]
b)
[15.7208,
75.4001]
[932.242,
4471.21]
[206.699,
636.275]
[61.5891,
189.588]
[2.48798,
7.65868]
[167.041,65
6.333]
[162.51,
500.248]
[3.32466,
11.3613]
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Ćwiczenie 10 alternatywne metody badan ściąga
Metody badan 1 10
ściąga na kolokwium 23.01, Socjologia, metody badań socjologicznych
metodologia bad.społ. K.Marszałek wyk.1. 2 7.11.10, Metody badań społecznych W dr Marszałek
Metody badań socjologicznych wykład 1 (08.10.2007), METODOLOGIA
metodologia 8.01, Metody badań społecznych W dr Marszałek
B-07[1].10.2006, Socjologia, Materiały II rok, Metody badań socjologicznych
Metody badań socjologicznych wykład 2 (22.10.2007), METODOLOGIA
Metody badań pedagogicznych, Wykład 10
Metody badan 1 10
metody redukcji odpadów miejskich ćwiczenia
Przedmiot dzialy i zadania kryminologii oraz metody badan kr
metody badań XPS ESCA
Podstawowe metody badań układu oddechowego
Metody badań pedagogicznych
met.bad.ped.program, Studia, Semestry, semestr IV, Metody badań pedagogicznych
TECHNIKI SONDAŻU Z ZASTOSOWANIEM ANKIETY.(1), Dokumenty do szkoły, przedszkola; inne, Metody, metody
kolokwium 14 01 10, polibuda, 3 semestr, fizyka i inżynieria materiałowa (kolokwia, sprawozdania, w
więcej podobnych podstron