Opiekunka_dziec_513[01]_O1.05

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Agnieszka Citko

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
513[01].O1.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Ergonomiczna organizacja miejsca pracy

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Medycyna ratunkowa

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach i zachorowaniach

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o ochronie pracy, ergonomicznej

organizacji miejsca pracy, medycynie ratunkowej i zasadach udzielania pierwszej pomocy
w nagłych wypadkach i zachorowaniach.

W poradniku zamieszczono:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do korzystania z poradnika.

2. Cele kształcenia programu jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń

i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:

−

opis działań, jakie masz wykonać,

−

wykaz materiałów i narzędzi potrzebnych do ich wykonania.

4. Zestaw zadań testowych sprawdzający poziom przyswojonych wiadomości

i ukształtowanych umiejętności.

5. Wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie.

Poradnik nie może być traktowany jako wyłączne źródło wiedzy. Wskazane zatem jest

korzystanie z innych dostępnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostki modułowej

513[01].O1.01

Charakteryzowanie

psychofizycznych

i społecznych aspektów

rozwoju człowieka

513[01].O1.02

Nawiązywanie

i utrzymywanie kontaktów

społecznych

513[01].04

Promowanie zdrowia

513[01].O1.05

Stosowanie

przepisów

bezpieczeństwa

i higieny pracy

513[01].O1.06

Stosowanie

przepisów prawa

w działalności

opiekuńczej

513[01].O1.03

Kształtowanie umiejętności

rozwiązywania problemów

i radzenia sobie ze stresem

513[01].O1

Podstawy funkcjonowania

człowieka w środowisku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

czytać ze zrozumieniem treści zawarte w ustawach i rozporządzeniach,

–

posługiwać się podstawową terminologię z zakresu medycyny,

–

rozpoznawać sytuacje w których występuje zagrożenie zdrowia lub życia,

–

idnetyfikować podstawowe środki medyczne,

–

dobierać przybory i materiały dydaktyczne do pogłębiania zdobywanej wiedzy,

–

posługiwać się telefonami alarmowymi,

–

identyfikować podstawowe zagrożenia życia i zdrowia człowieka,

–

rozpoznać potrzebę udzielenia pierwszej pomocy,

–

dbać o swoje stanowisko pracy,

–

analizować treści materiałów nauczania i odpowiadać na pytania sprawdzające,

–

korzystać z różnych źródeł informacji (np. szukać informacji w literaturze, Internecie,
u kolegów, nauczyciela),

–

nawiązywać kontakty z ludźmi,

–

uczestniczyć w dyskusjach i prezentacjach,

–

współpracować w grupie,

–

aktywnie uczestniczyć w zajęciach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zastosować przepisy i zasady dotyczące bezpieczeństwa i higieny

pracy,

–

określić zagrożenia związane z wykonywaną pracą,

–

określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp,

–

określić prawa i obowiązki pracownika w zakresie bhp,

–

zadbać o należyty stan wyposażenia oraz ład i porządek w miejscu

pracy,

–

dobrać środki ochrony zbiorowej i ochrony indywidualnej,

–

zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego, zgodnie

z instrukcją ochrony

przeciwpożarowej,

–

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

–

scharakteryzować czynniki środowiska pracy i ich wpływ na zdrowie

człowieka,

–

przewidzieć i zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia,

–

ocenić stan poszkodowanego,

–

zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy dorosłym

i dzieciom w urazach

i nagłych zachorowaniach,

–

ułożyć poszkodowanego w bezpiecznej pozycji,

–

udrożnić drogi oddechowe,

–

wykonać sztuczne oddychanie i pośredni masaż serca

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Bezpieczeństwo i higieny pracy

Problem ochrony pracy istniał od bardzo dawna. Już w roku 100 p. n. e. w Rzymie

ustanowiono  prawo  zabraniające  lokalizowania  hałaśliwych  zakładów  rzemieślniczych
w pobliżu  domów  uczonych  (ustawa  Julia  Municipalis).  Natomiast  w  roku  45  p.  n.  e.
ograniczono ruch wozów po brukowanych ulicach. Wyjątek w tym względzie stanowiły wozy
przewożące  materiały  na  budowę  świątyń,  wozy  dziewic  –  westalek,  kapłanów,  wysokich
urzędników i śmieciarzy [9, s. 19].

W czasach współczesnych szczególnie zainteresowano się warunkami pracy na przełomie

XIX  i  XX    w  okresie  rewolucji  przemysłowej.  Rozwój  techniki,  wprowadzenie  maszyn
i urządzeń  w  środowisko  pracy  człowieka,  spowodowało  znaczne  zwiększenie  liczby
wypadków  i  zachorowań  na  choroby  zawodowe.    Z  tego  okresu  pochodzą  pierwsze  akty
prawne regulujące kwestie dotyczące ochrony pracy.

Również dziś istnieje szereg szkodliwości związanych z pracą dlatego problem jej ochrony

pozostaje nadal aktualny.
Ochrona  pracy  –  to  całokształt  norm  prawnych  oraz  środków  badawczych,  organizacyjnych
i  technicznych  mających  na  celu  ochronę praw pracownika oraz ochronę jego życia i zdrowia
przed czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w środowisku pracy, a także stworzenie mu
optymalnych  warunków  pracy  z  punktu  widzenia  ergonomii,  fizjologii  i  psychologii  pracy
[8, s. 643].
W powyższej definicji zawiera się również bezpieczeństwo i higiena pracy.
Bezpieczeństwo  i  higiena  pracy  –  to  ogół  norm  prawnych  oraz  środków  organizacyjnych
i  technicznych,  mających na celu stworzenie pracownikowi takich warunków pracy, aby mógł
on  wykonywać  pracę  w  sposób  produktywny,  bez  narażania  go  na  nieuzasadnione  ryzyko
wypadku lub choroby zawodowej oraz nadmierne obciążenie fizyczne i psychiczne [8, s. 645].

Rys. 1. Wzajemna relacja obszarów objętych ochroną pracy oraz bezpieczeństwem i higieną pracy [8, s. 645]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uregulowania prawne z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy

Źródła prawa pracy są to akty normatywne zawierające powszechnie obowiązujące normy

prawne,  wydane  przez  powołany  do  tego  organ.  Każde  źródło  prawa  ma  ściśle  ustalone
miejsce i jest powiązane z innymi.
Obowiązujące źródła prawa pracy w Polsce to:
1.  Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej – zwana ustawą zasadniczą, jest aktem nadrzędnym,

co oznacza, że jej przepisy nie mogą być zmieniane w drodze ustawy i żaden organ
stanowiący prawo nie może wydawać aktów z nią sprzecznych.

Przestrzeganiem

zgodności aktów niższego rzędu z Konstytucją zajmuje się Trybunał Konstytucyjny.

2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe –

mogą nosić nazwę traktatów, konwencji,

porozumień, układów, ich ogłoszenie następuje poprzez publikację w Dzienniku Ustaw.

3. Ustawy – uchwalane są przez parlament (Sejm i Senat), czyli organy władzy

ustawodawczej. Wytyczają treść innych aktów normatywnych (rozporządzeń i zarządzeń)
oraz podmioty uprawnione do ich wydania.

4. Rozporządzenia z mocą ustawy – są wydawane przez prezydenta w czasie stanu

wojennego i tylko wtedy gdy Sejm nie może odbyć posiedzenia. Zostają zatwierdzone na
najbliższym posiedzeniu Sejmu.

5. Rozporządzenia – to akty wydane przez właściwe organy administracji państwowej na

podstawie upoważnienia zawartego w ustawie.

6. Akty prawa miejscowego – stanowione są przez organy samorządu terytorialnego,

w granicach upoważnienia zawartego w ustawie. Obowiązują na terenie działania
organów, które je ustanowiły.

Według Konstytucji każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa [6, art. 66]. Ustawą
tą  jest  Kodeks  pracy.  Zawarty  w  nim  dział  dziesiąty  (nt.  Bezpieczeństwo  i  higiena  pracy)
w całości poświęcono zagadnieniom bhp. Aktem prawnym uszczegółowiającym postanowienia
Kodeksu  w  tym  zakresie  jest  Rozporządzenie  Ministra  Pracy  i  Polityki  Socjalnej  z  dnia  26
września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wiele sektorów gospodarki posiada dodatkowo własne rozporządzenia zawierające

regulacje prawne dotyczące bhp, np. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu
z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych
szkołach i placówkach.

Niezależnie jednak od rodzaju branży i wykonywanych czynności istnieją zapisy

bezwzględnie obowiązujące każdego pracownika i pracodawcę. Jednymi z istotniejszych są te,
które mówią o ich prawach i obowiązkach w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Podstawowe obowiązki pracodawcy w dziadzinie bhp

Według Kodeksu pracy pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa

i higieny pracy w zakładzie pracy oraz jest obowiązany  chronić zdrowie i życie pracowników
poprzez zapewnienie bezpiecznych warunków pracy. W szczególności  jest obowiązany:
1)  organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

2) zapewniać przestrzeganie przepisów oraz zasad bhp,

3) wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych

poleceń,

4) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy

nadzoru nad warunkami pracy,

5) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy,

6) oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosować

niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7) informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą,

oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami [5, art. 207].

Ponadto na mocy powyższej ustawy pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są

obowiązani  znać,  w  zakresie  niezbędnym  do  wykonywania  ciążących  na  nich  obowiązków,
przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
Rozporządzenie  w  sprawie  bezpieczeństwa i higieny w publicznych i  niepublicznych  szkołach
i  placówkach  stwierdza  natomiast,  że  zapewnienie  bezpiecznych  i  higieniczne  warunków
pobytu w placówce oraz  uczestnictwa w zajęciach poza nią spoczywa na dyrektorze [11, § 2].

Podstawowe prawa i obowiązki pracownika

W dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy pracownik ma prawo do:

1) powstrzymania się od wykonywania pracy (zawiadamiając o tym niezwłocznie

przełożonego)

w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają

bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez
niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,

2) jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma

prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, także zawiadamiając o tym niezwłocznie
przełożonego,

3) powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności

psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego
wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób (po uprzednim zawiadomieniu
przełożonego) [12, art. 210].

Powyższe przepisy nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem jest ratowanie życia
ludzkiego lub mienia.

Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy. W szczególności jest on obowiązany:
1) interpretować przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu

i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,

3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu

pracy,

4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony

indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom

lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

6) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo

zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

7) współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących

bezpieczeństwa i higieny pracy [12, art. 211].

Zagrożenia występujące na stanowisku pracy i środki ochrony przed zagrożeniami

Na środowisko pracy składa się wiele czynników, są wśród nich i takie, które zagrażają

zdrowiu, a niekiedy nawet życiu człowieka.
Zagrożenie – to stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę [12, § 2].
Przykładami zagrożeń są:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

czynniki  fizyczne  środowiska  pracy, np.: hałas, mikroklimat, promieniowanie, niesprawne
elementy  instalacji  elektrycznej,  nierówna  lub  śliska  powierzchnia  podłogi,  uszkodzone
narzędzia i maszyny, pożar, wybuch, poparzenie,

−

czynniki chemiczne (drażniące, uczulające, toksyczne, mutagenne, upośledzające funkcje
rozrodcze),

−

czynniki biologiczne – mikro i makroorganizmy roślinne i zwierzęce (np. bakterie grzyby),

−

czynniki psychofizyczne – obciążenie statyczne, obciążenie dynamiczne, monotypia,
hipokinezja, stres,
Każda praca wiąże się z pewnym ryzykiem tzw. ryzykiem zawodowym. Ocena ryzyka jest

dokładną i szczegółową analizą tych elementów, które w miejscu pracy mogą zaszkodzić lub
wyrządzić krzywdę człowiekowi. Pozwala zaplanować działania ograniczające lub eliminujące
ewentualne szkodliwości oraz ocenić skuteczności środków zaradczych.

Ryzyko zawodowe – to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń

związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia
u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych
występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy [12, § 2].
Pracodawca jest obowiązany zastosować odpowiednie środki ochrony przed zagrożeniami.

Środki ochrony indywidualnej – to wszelkie środki noszone lub trzymane przez

pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych
z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym
również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu [12, § 2].

Do środków ochrony indywidualnej zalicza się:

–

odzież ochronna (np. fartuch, kombinezony),

–

ochrony rąk (np. rękawice),

–

ochrony nóg (np. obuwie),

–

ochrony słuchu (np. nauszniki),

–

ochrony twarzy i oczu (np. okulary, przyłbice spawalnicze),

–

sprzęt zabezpieczający przed upadkiem z wysokości (np. szelki).

Środki ochrony zbiorowej – rozumie się przez to środki przeznaczone do jednoczesnej

ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi
czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami
technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach, oraz
sygnalizowania zagrożeń i naruszania porządku publicznego [12, § 2].

Środkami zapobiegającymi zagrożeniu w miejscu pracy są także szkolenia bhp, przeglądy

stanowisk  pracy  pod  względem  stanu  bhp,  wstępne,  okresowe  i  kontrolne  badania  lekarskie,
ocena  ryzyka  zawodowego,  rozwiązania  organizacyjne  zmierzające  do  zmniejszenia
uciążliwości pracy.
W celu zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy ustanowiono także organy
nadzór.  Konstytucja  stwierdza  bowiem,  iż    praca  znajduje  się  pod  ochroną  Rzeczypospolitej
Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy [6, art. 24].

Organy nadzoru nad warunkami pracy

Nad warunkami pracy nadzór sprawują:

1. Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) – jej zadaniem jest sprawowanie kontroli i nadzoru nad

przestrzegania prawa pracy, a w szczególności przepisów i zasad bhp.

2. Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS) – sprawdza jak w środowisku pracy przestrzegane

są wymagania higieniczne i zdrowotne oraz czy występujący poziom narażenia nie
wpływał negatywnie na pracowników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Urząd Dozoru Technicznego (UDT) – został powołany do zapewnienia bezpiecznego

funkcjonowania urządzeń technicznych, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub
zdrowia człowieka, mienia lub środowiska.

4. Społeczna Inspekcja Pracy – jest to służba społeczna sprawująca kontrolę nad warunkami

pracy, przestrzeganiem przepisów prawa pracy w szczególności przepisów i zasad bhp.

5. Związki Zawodowe – ich zadaniem jest obrona praw pracowniczych w tym także

w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz podejmowanie
przewidzianych prawem działań w przypadku występowania zagrożeń dla życia i zdrowia
pracowników.

Szczególne uprawnienia przysługują Państwowej Inspekcji Pracy, jest to m. in. prawo:

1) swobodnego wstępu na teren oraz do obiektów i pomieszczeń podmiotów

kontrolowanych,

2) przeprowadzania oględzin obiektów, stanowisk pracy, maszyn i urządzeń oraz przebiegu

procesów technologicznych i pracy,

3) żądania od pracodawcy lub innego kontrolowanego podmiotu oraz od wszystkich

pracowników  lub  osób,  które  pracodawca  zatrudnia  lub  zatrudniał  albo  które  wykonują
lub wykonywały pracę na rzecz kontrolowanego podmiotu, pisemnych i ustnych informacji
w  sprawach  objętych  kontrolą  oraz  wzywania  i  przesłuchiwania  tych  osób  w związku
z przeprowadzaną kontrolą,

4) żądania okazania dokumentów dotyczących budowy, przebudowy lub modernizacji oraz

uruchomienia  zakładu  pracy,  planów  i  rysunków  technicznych,  dokumentacji  technicznej
i  technologicznej,  wyników  ekspertyz,  badań  i  pomiarów  dotyczących  produkcji  bądź
innej  działalności  zakładu,  jak  również  dostarczenia  mu  próbek  surowców  i  materiałów
używanych,  wytwarzanych  lub  powstających  w  toku  produkcji,  w  ilości  niezbędnej  do
przeprowadzenia analiz lub badań, gdy mają one związek z przeprowadzaną kontrolą,

5) żądania od pracodawcy lub innego podmiotu kontrolowanego przedłożenia akt

osobowych oraz dokumentów związanych z zatrudnianiem pracowników lub innych osób
wykonujących pracę na rzecz podmiotu kontrolowanego na innej podstawie niż stosunek
pracy [15, art. 19 c].
Państwowa Inspekcja Pracy prowadzi szeroką działalność w zakresie ochrony pracy, jest

to  m.  in.  nadzór  i  kontrola  przestrzegania  przez pracodawców  prawa  pracy,  w  szczególności
przepisów  i  zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  kontrola  przestrzegania  przepisów
bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  przy  projektowaniu  budowy,  przebudowy  i  modernizacji
zakładów  pracy,  uczestniczenie  w  przejmowaniu  do  eksploatacji  wybudowanych  lub
przebudowanych  zakładów,  ściganie  wykroczeń  przeciwko  prawom  pracownika,  udzielanie
porad  i  informacji  technicznych  w  zakresie  eliminowania  zagrożeń  dla  życia  i  zdrowia
pracowników oraz porad i informacji w zakresie przestrzegania prawa pracy [15, art. 18].

Podmiot kontrolowany ma obowiązek zapewnić inspektorowi pracy warunki i środki

niezbędne  do  sprawnego  przeprowadzenia  kontroli,  a  w  szczególności  niezwłocznie
przedstawić  żądane  dokumenty  i  materiały,  zapewnić  terminowe  udzielanie  informacji,
udostępnić  urządzenia  techniczne  oraz,  w  miarę  możliwości,  oddzielne  pomieszczenie
z odpowiednim wyposażeniem [15, art. 19 c].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ochrona przeciwpożarowa

Pożar jest zjawiskiem stwarzającym szczególne zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka

(poparzenia, zatrucia wydzielającymi się toksynami) oraz jego mienia. Dlatego niezwykle
istotne jest poznanie podstawowych zasad ochrony przed jego powstaniem oraz sposobu
zachowania w trakcie rozprzestrzeniania się ognia.

Przyczyny powstawania pożarów:

1) używanie otwartego ognia i palenie tytoniu w miejscach zagrożonych pożarem lub

wybuchem,

2)  nieprawidłowa eksploatacja urządzeń elektrycznych,
3)  pozostawienie bez dozoru włączonych do prądu odbiorników instalacji elektrycznej,
4)  ustawianie  elektrycznych  urządzeń  grzejnych  na  materiałach  palnych  lub  w  niewłaściwej

odległości od tych materiałów,

5)  samozapalenia biologiczne i chemiczne,
6)  podpalenie,
7)  eksploatacja niesprawnej technicznie instalacji elektrycznej,
8)  wyładowania atmosferyczne,
9)  niewłaściwa lub nieterminowa konserwacja instalacji i urządzeń elektrycznych,
10)  nieprawidłowe magazynowanie substancji niebezpiecznych,
11)  prowadzenie  prac  spawalniczych  lub  cięcie  metali  bez  odpowiedniego  zabezpieczenia

materiałów palnych (styropian, deski, tkaniny, opakowania, itp.).

Postępowanie w sytuacji pożaru:

1) w przypadku powstania pożaru w zakładzie pracy pracownik, który pierwszy zauważył te

zdarzenie obowiązany jest natychmiast zaalarmować wszelkimi dostępnymi środkami –
krzykiem, urządzeniem alarmowym – innych pracowników i swego przełożonego,

2) zawiadomić jednostkę ratowniczo – gaśniczą Państwowej Straży Pożarnej – telefon 998.

W  razie  potrzeby  należy  również  zaalarmować:  Pogotowie  Ratunkowe    (tel.  999),
Pogotowie  Energetyczne  (tel.  991),  Pogotowie  Gazowe  (tel.  992),  Pogotowie
Wodociągowe  (tel. 994),

3) pracownicy, którzy nie biorą udziału w alarmowaniu niezwłocznie przystępują do

likwidacji pożaru przy pomocy podręcznego sprzętu gaśniczego i środków gaśniczych,

4) wszyscy biorący udział w akcji ratowniczej muszą pamiętać, że:

–

w pierwszej kolejności należy ratować życie ludzkie,

–

należy wyłączyć dopływ prądu do pomieszczeń,

–

z zasięgu ognia usunąć materiały palne, maszyny i dokumenty,

–

nie należy otwierać bez konieczności okien i drzwi do pomieszczeń ogarniętych
pożarem, ponieważ dopływ powietrza grozi gwałtownym rozwojem pożaru.

5) podczas telefonicznego powiadamiania straży pożarnej należy podać:

–

nazwę i rodzaj palącego się obiektu,

–

adres obiektu,

–

czy istnieje zagrożenie życia ludzkiego i przybliżoną liczbę osób zagrożonych,

–

numer telefonu z którego się dzwoni,

–

swoje dane osobowe: imię i nazwisko.

Po podaniu powyższych informacji rozłączamy się dopiero gdy usłyszymy od dyspozytora –
„przyjąłem”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaje sprzętu gaśniczego:
1) gaśnice śniegowe – gaszą ciecze palne, np. benzynę, naftę, oleje, palące się gazy np.

metan, acetylen, propan, oraz palące się instalacje i urządzenia elektryczne będące pod
napięciem; gaśnicami śniegowymi nie wolno gasić palącej się odzieży na człowieku,

2) gaśnice proszkowe – służą do gaszenia wszystkich pożarów, między innymi palące się

ciała stałe pochodzenia organicznego, ciecze palne, gazy, metale lekkie np. sód, magnez,
potas, cez, uran oraz urządzenia i instalacje elektryczne będące pod napięciem,

3) agregaty śniegowe – gaszą te same grupy pożarów co gaśnice śniegowe, różnią się

jedynie większą ilością środka gaśniczego w butli,

4) agregaty proszkowe – są przeznaczone do gaszenia tych samych grup pożarów jak

gaśnice proszkowe, różnią się jedynie większą ilością środka gaśniczego w butli,

5) koce gaśnicze z włókna szklanego – gasi się nimi małe powierzchnie objęte przez ogień,

a także palącą się odzież na człowieku,

6) hydranty:

–

zewnętrzne (ogólnodostępne) – służą do gaszenia pożarów na zewnątrz budynków.
Instalowane są wzdłuż dróg i przy ich skrzyżowaniach. Z hydrantów zewnętrznych
korzystają strażacy prowadząc akcję gaśniczą,

–

wewnętrzne  –  służą  do    gaszenia    pożarów  wewnątrz  budynków,  wówczas  gdy
występuje  taka  instalacja.  Z hydrantów wewnętrznych zainstalowanych w budynkach
zakładu pracy korzystają pracownicy prowadzący akcję gaśniczą.

W instalacji hydrantowej zewnętrznej i wewnętrznej środkiem gaśniczym jest woda.
Umiejscowienie sprzętu gaśniczego w budynku:

1) sprzęt gaśniczy powinien znajdować się w miejscach łatwo dostępnych i widocznych (przy

wejściach i klatkach schodowych, przy przejściach i korytarzach, przy wyjściach na
zewnątrz z pomieszczeń) oraz w miejscach nie narażonych na uszkodzenie mechaniczne
i działanie źródeł ciepła,

2) odległość dojścia do sprzętu gaśniczego nie powinna być większa niż 30 m. Do sprzętu

powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1 m.

Podstawowe zasady gaszenia pożaru przy pomocy gaśnic i agregatów gaśniczych:

1) zbliżyć się do miejsca pożaru zgodnie z kierunkiem wiatru (wiatr w plecy),
2) uruchomić gaśnicę (agregat) – zachowując bezpieczną odległość od ognia i skierować

strumień środka gaśniczego na źródło ognia:

–

w przypadku płonących powierzchni poziomych kierować strumień gaśniczy
zaczynając od najbliższego brzegu,

–

w przypadku płonących cieczy palnych spadających z góry na dół lub cieknących
kierować strumień gaśnicy od góry do dołu,

–

w przypadku płonących powierzchni pionowych kierować strumień gaśniczy od dołu
do góry,

3) w przypadku konieczności gaszenia pożaru większą liczbę gaśnic lub agregatów

gaśniczych, należy zastosować je jednocześnie,

4) po ugaszeniu pożaru dopilnować, aby nie doszło do wtórnego zapłonu.

Wodą nie należy gasić: palących się urządzeń i instalacji elektrycznej będącej pod

napięciem, palących się olejów, smarów, ropy, benzyny, nafty oraz palących się pomieszczeń
w których składowany jest karbid.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz obowiązujące źródłami prawa pracy i jaka jest ich hierarchia?
2.  Co rozumiesz pod pojęciem „zagrożenie”?
3.  Jakie są obowiązki pracodawcy pod względem bhp?
4.  Jakie obowiązki ciążą na pracowniku w zakresie bhp?
5.  Jakie są uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy?
6.  W jaki sposób należy zachować się w przypadku wystąpienia pożaru?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uporządkuj poniższe akty prawne uwzględniając ich hierarchię:

–

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (A),

–

Konstytucja RP (B),

–

Ustawa z 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (C),

–

Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy nr 81 dotycząca inspekcji pracy
w przemyśle i handlu ratyfikowana przez Polskę 19 kwietnia 1995 r. (D).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  przypomnieć materiał nauczania 4.1.1,
2)  przerysować do zeszytu schemat blokowy,
3)  w  poszczególne  bloki  wpisać  symbol literowy odpowiadający danemu aktowi prawnemu,

zaczynając od nadrzędnego i umieszczając go w najwyższym polu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt,

−

długopis,

−

ołówek,

−

linijka,

−

schemat blokowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Określ, obowiązki pracodawcy i pracownika w dziedzinie bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) odszukać w Kodeksie pracy dział dziesiąty, a w nim zapisy dotyczące obowiązków

pracodawcy i pracownika,

2) uważnie przeczytać odszukane treści,
3) w kolumnie 2 lub 3 tabeli wstawić symbol „X” w miejscu oznaczającym właściwą

odpowiedź.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

zeszyt,

−

długopis,

−

karta do ćwiczenia nr 2.

Obowiązki w dziedzinie bhp

Pracodawca Pracownik

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne
i higieniczne warunki pracy

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać
przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży
i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem

oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe

zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń
wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy

Ćwiczenie 3

Wypisz zagrożenia występujące na stanowisku pracy opiekunki dziecięcej, ich skutki oraz

zastanów się jak możesz im przeciwdziałać.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) powtórzyć materiał nauczania 4.1.1 ze szczególnym zwróceniem uwagi na zagrożenia, ich

skutki oraz środki ochrony,

2) w książce D. Koradeckiej: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Tom 1., CIOP, Warszawa

1997, odszukać dział dotyczący zagrożeń i zapoznać się z nim,

3) w kolumny tabeli wpisz zagrożenia, które mogą zaistnieć na stanowisku opiekunki

dziecięcej, ich skutki oraz środki chroniące przed tymi zagrożeniami,

4) uzupełnić tabelę w taki sposób, aby w jednym wierszu znajdowało się zagrożenie, skutek

jego zaistnienia oraz środki przed nim zabezpieczające.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

książka D. Koradeckiej: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Tom 1., CIOP, Warszawa 1997,

−

zeszyt,

−

długopis,

−

karta do ćwiczenia nr 2.

Zagrożenie

Skutki zagrożeń

Środki chroniące przed zagrożeniami

Ćwiczenie 4

Pracując w 2 − osobowych zespołach zredagujcie dialog między inspektorem pracy,

a dyrektorem placówki opiekuńczo – wychowawczej, dotyczący stanu bhp tejże placówki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) utworzyć 2 − osobowy zespół,
2) dokonać podziału na role: jedna z osób wystąpi w roli inspektora PIP, druga jako dyrektor

placówki dotyczące bhp.

3) odszukać w aktach prawnych najistotniejsze obowiązki dyrektora placówki opiekuńczo –

wychowawczej,

4) dokonać analizy ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy i na jej podstawie wypisać te

elementy, które podlegają kontroli inspektora PIP,

5) zredagować 6 – 10 pytań, które inspektor mógłby zadać w trakcie kontroli,
6) na podstawie odpowiednich aktów prawnych udzielić odpowiedzi na postawione pytania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

zeszyt,

−

długopis,

−

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach
i placówkach,

−

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

Ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy z 6 marca 1981 r.,

−

komputer z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 5

Zaplanuj akcję ewakuacyjną z placówki objętej pożarem.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) utworzyć 3 − osobowy zespół,
2) zapoznać się z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji

z 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów
budowlanych i terenów oraz Ustawą z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej,

3) zapoznać się z przebiegiem drogi ewakuacyjnej w budynku, jej oznakowaniem

i rozmieszczenie sprzętu gaśniczego,

4)  wybrać osobę, która będzie kierowała akcją ratowniczą,
5)  wyznaczyć osobę, która zawiadomi straż pożarną,
6)  wybrać  miejsce,  z  którego  będzie  rozprzestrzeniał  się  płomień  i  elementy  wyposażenia

objęte pożarem,

7) ustalić i wypisać kolejne kroki, które należy wykonać w czasie akcji ewakuacyjnej,
8) przedstawić na forum klasy opracowany plan ewakuacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 16 czerwca 2003 r.
w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów,

−

Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej,

−

komputer z dostępem do Internetu.

−

zeszyt,

−

długopis,

−

mazaki.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) podać źródła prawa pracy?

2) określić obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?

3) podać prawa i obowiązki pracownika w zakresie bhp?

4) określić zagrożenia związane z pracą opiekunki dziecięcej?

5) właściwie postępować w przypadkach wystąpienia pożaru?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Ergonomiczna organizacja miejsca pracy

4.2.1. Materiał nauczania

Istota i cel ergonomii

Ergonomia – przystosowanie procesów, stanowisk i środowiska pracy do możliwości

psychofizycznych człowieka [7, s. 6].

Nazwa „ergonomia" wywodzi się od dwóch greckich słów: ergon – co oznacza dzieło

czyn, pracę, oraz nomos - oznaczającego zwyczaj, prawo, wiedzę. W wolnym tłumaczeniu na
język polski można ją nazwać wiedzą o pracy ludzkiej.

Ergonomia ma dwa zasadnicze cele. Jednym z nich jest zapewnienie maksymalnej

wydajności  pracy,  w  taki  sposób  by nie spowodować pogorszenia stanu zdrowia pracownika.
Drugi  to    optymalizacja  elementów  stanowiska  przez  dostosowanie  ich  do  właściwości
organizmu ludzkiego. Przedmiotem badań ergonomistów jest system złożony z człowieka (lub
wielu  ludzi),  obiektów  technicznych  (narzędzi  pracy)  oraz  zewnętrznych  warunków  działania
(środowiska).

Projektowanie stanowiska pracy jest skomplikowanym procesem. Niezbędna jest w nim

wiedza  obejmująca  zarówno  predyspozycje  psychofizyczne  pracownika,  jak  również
informacje  o  właściwościach  jego  przyszłych  narzędzi  i  środowiska  pracy.  Dlatego
inżynierowie  coraz  częściej  pracują  w  interdyscyplinarnych  zespołach,    złożonych  ze
specjalistów    różnych  nauk.  Ergonomia  jest  więc  nauką  interdyscyplinarną,  korzystającą
z osiągnięć takich dziedzin wiedzy, jak np.:
1)  bezpieczeństwo  i  higiena  pracy  (przy ustalaniu m.in. poziom  dźwięku  dopuszczalnego na

stanowiskach pracy),

2) psychologia prac (np. przy projektowaniu stanowisk bierze się pod uwagę takie elementy

jak stres, motywacja),

3)  fizjologia (np. informacje o dopuszczalnym obciążeniu fizycznym człowieka),
4)  techniczne bezpieczeństwo pracy (np. dane na temat konstrukcji maszyn i urządzeń),
5)  antropometrii (np. wymiary człowieka, zasięgi i kąty skrętu kończyn),
6)  medycyna (np. informacje o przyczynach chorób).

Organizując miejsce pracy zgodnie z zasadami ergonomii należy wziąć pod uwagę takie

elementy  jak:  bezpieczeństwo  używanych  w  czasie  pracy  narzędzi,  odpowiednie  warunki
środowiska  (np.  oświetlenie,  mikroklimat),  metody  i  organizację  pracy  (np.  ilość  osób  na
stanowisku,  właściwa  przemienność  wysiłku  i  odpoczynku),  odpowiedni  dobór  pracowników
(pod względem kwalifikacji psychicznych i wykształcenia kierunkowego), wielkość obciążenia
fizycznego i psychicznego występującego na stanowisku.

Ergonomia należy do nauk stosowanych, co oznacza, że może się rozwijać tylko

wówczas gdy zasady i zalecenia przez nią wypracowane znajdują zastosowanie w praktyce.

W pewnym uproszczeniu można przyjąć, iż każda działalność człowieka zmierzająca do

polepszenia warunków pracy, poprzez ich dostosowanie do własnych cech psychofizycznych
ma znamiona ergonomii. W tym sensie każdy człowiek w pewien sposób prowadzi działalność
ergonomiczną. Przykładem może być projektowanie wnętrza. Dobór kolorów, rozmieszczenie
półek, szaf i szafek oraz ich wymiary są ściśle związane z naszymi predyspozycjami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Geneza i rozwój ergonomii

Technika zawsze towarzyszyła człowiekowi, od pierwszych narzędzi począwszy, poprzez

proste

urządzenia,

coraz

bardziej

skomplikowane

instrumenty

badań

i pomiarów, aż do współczesnych systemów złożonych z ciągów maszyn.

Przez długi czas ludzie wytwarzali narzędzia jedynie na własne potrzeby. Dopiero od

czasów starożytnych również dla innych użytkowników. Niewątpliwie główną rolę odgrywały
wówczas takie cechy wyrobów, jak funkcjonalność, poręczność, wygoda i skuteczność. Były
one więc dostosowane do danego użytkownika.

Zmiana nastąpiła na przełomie XIX i XX wieku gdy zaczęto produkować w sposób

masowy.    Narzędzia  i  urządzenia  tworzono  według  pewnego  wzorca  dla  wszystkich
użytkowników.  Ekspansji  przemysłowej  nie  towarzyszył  równoległy rozwój wiedzy z zakresu
przystosowania  warunków  pracy  do  możliwości  człowieka.  Doprowadziło  to  do  sytuacji
w której  stanowiska    stały  się  niebezpieczne  i  nie  dopasowane  do  użytkownika,  a  więc
nieergonomiczne.  Nie  brano  bowiem  pod  uwagę  takich  aspektów  jak  wymiary  ciała,
wytrzymałość na obciążenie fizyczne i psychiczne, zapylenie, czy hałas.

Systematyczne badania ergonomiczne zaczęto prowadzić dopiero w czasie II wojny

światowej,  w  Wielkiej  Brytanii  i    USA.  Gdy  technika  wojskowa  osiągnęła  wysoki  stopień
skomplikowania  (systemy  sterowania  samolotów,  czołgów,  maszyny  szyfrujące  itd.)  pojawiły
się problemy, którymi do tej chwili się nie zajmowano:
1)  wzrost  obciążenia  psychicznego  –  spowodowanego  koniecznością  przyjmowania

i przetwarzała dużej ilości informacji oraz podejmowania ryzykownych decyzji,

2) niedostosowanie konstrukcji maszyn i rozmieszczenia urządzeń sygnalizacyjnych

i  sterowniczych  do  możliwości  ludzkich.  Okazało  się  np,  że  piloci  nie  umieli  szybko
reagować    w  sytuacji  przeciążeń  grawitacyjnych,  zimna,  hałasu  itp.  Skutkiem  tego  były
katastrofy  lotnicze  i  zestrzelenia.  Podobne  problemy  istniały  także  w  innym  sprzęcie
bojowym.
Zastosowano  wówczas  metody  treningu i  motywowania,  ale  nie dały one spodziewanych

efektów.  Wówczas  do  badań  włączono  fizjologów,  psychologów  i    antropologów,  którzy
wspomagali    konstruktorów  urządzeń  technicznych  swoją  wiedzą.  Tak  powstały  systemy
dostosowane  do  umysłowych  i  fizycznych  możliwości  człowieka.  Zebrane  w  ten  sposób
doświadczenia po wojnie przeniesiono do przemysłu cywilnego.

W celu zwiększenia efektywności badań, szerzenia zasad i dokonań ergonomii, działalność

ergonomiczną zorganizowano instytucjonalnie:

−

w 1949 r. – powstaje w Anglii Naukowe Towarzystwo Ergonomiczne (zostaje po raz

drugi sformułowane pojęcie ergonomii),

−

w 1959 r. – na pierwszej międzynarodowej konferencji w Oxfordzie zostaje powołane

Międzynarodowe Stowarzyszenie Ergonomiczne (IEA),

−

w 1977 r. w Warszawie – powstaje Polskie Towarzystwo Ergonomiczne (PTE).

Pierwszy  terminu  ergonomia  użył  Wojciech  Bogumił  Jastrzębowski  (1799  –  1882),
w  1857  r.  w  rozprawie  pt.  Rys  Ergonomii,  czyli  Nauki  o  Pracy,  opartej  na  prawdach
poczerpniętych    z  Nauki  Przyrody.  poświęconym  kształtowaniu  warunków  pracy  [7,  s.  6].
Jednak  autor  publikacji  nie  doczekawszy  się  uznania  za  swą  prekursorską  pracę  o  ergonomii
został zapomniany na blisko  100 lat.

Nurty działalności ergonomicznej
Pierwotnie  istniały  dwa  nurty  działalności  ergonomicznej,  które  do  dziś  uważa  się  za
przewodnie:
1)  ergonomia  koncepcyjna  –    zajmująca  się  projektowaniem  urządzeń,  maszyn  i  stanowisk.

Jej celem jest osiągnięcie maksymalnego poziomu bezpieczeństwa przy minimalnym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obciążeniu fizycznym i psychicznym. Projektując elementy stanowiska pracy dostosowuje
się je do tzw. przeciętnego człowieka pod względem cech psychofizycznych.

2) ergonomia korekcyjna – zajmująca się oceną i poprawą już istniejących stanowisk pracy,

maszyn  i  urządzeń.  Proponuje  udoskonalenia  likwidujące  lub  zmniejszające  uciążliwości
mające  na  celu  usprawnienie  wykonywanej  pracy.  Rozwiązania  te  często  prowadzą  do
zwiększenia wydajności, komfortu i zadowolenia pracowników.
Ergonomia  korekcyjna  pozwala  na  indywidualizację  otoczenia  w  którym  przebywa
człowiek.  Szczególne  znaczenie  ma  w  projektowaniu  środowiska  w  którym  przybywają
osoby starsze lub niepełnosprawne.

Nieco później powstała:
1) ergonomia warunków pracy – do zadań której należy odpowiednie kształtowanie

warunków środowiska pracy oraz badanie ich wpływu na człowieka,

2) ergonomia wyrobu – zajmująca się dostosowaniem obiektów technicznych do wymiarów

i kształtów ciała człowieka, ich funkcjonalnością, bezpieczeństwem i komfortem
użytkowania, estetyką kształtów i barwy.

Ewolucja ergonomii doprowadziła do wyodrębnienia kolejnych jej dziedzin np.
1)  ergonomii sportu,
2)  ergonomii prac biurowych.
3)  ergonomia czasu wolnego, rekreacji i sportu,
4)  ergonomia dla ludzi starszych i niepełnosprawnych,
5)  ergonomia świata dziecięcego.
Ergonomia  jest  więc  nauką  techniczną  o  nastawieniu  humanistycznym  tzn.  u  podstaw
rozwiązań technicznych i organizacyjnych ma leżeć dobro człowieka. Aby jednak odpowiednio
zaprojektować stanowisko niezbędne jest dokonanie analizy obciążenia organizmu czynnikami
występującymi w procesie pracy.

Obciążenia  występujące  w pracy

Przyjmuje się ogólny podział pracy na fizyczną i umysłową. Nie ulega jednak wątpliwości,

iż jest to jedynie rozgraniczenie umowne, ponieważ zarówno w czynnościach
z przewagą wysiłku fizycznego występują elementy pracy umysłowej, jak również w pracach o
charakterze intelektualnym mamy do czynienie z obciążeniem fizycznym.

Jeżeli więc

w przeważającym

stopniu

obciążony

jest

system

nerwowy

człowieka

mówimy

o  pracy  umysłowej.  Natomiast  gdy  występuje  przewaga  udziału  organu  wykonawczego  –
mięśni  mówimy  o  pracy  fizycznej.  Dlatego  w  analizie  obciążenia  pracą  bierze  się  pod  uwagę
dwa jego rodzaje:
1)  obciążenie fizyczne,
2)  obciążenia psychiczne.
Na obciążenie organizmu wysiłkiem fizycznym składają się:
1)  obciążenie dynamiczne

Występuje ono przy takich czynnościach jak np. kucie młotem ręcznym, wiosłowanie,

przecinanie  materiału  ręczną  piłą,  swobodny  chód, bieg.  W  czasie  jego trwania następują    po
sobie,  skurcze  i  rozkurcze  pracujących  mięśni  (skracanie  i  wydłużanie).  W  fazie  skurczu
znajdująca  się  w  mięśniach  krew,  wskutek podwyższenia  w nich ciśnienia, zostaje wyciśnięta.
Usuwane  są  wówczas  z  mięśnia  produkty  przemiany  metabolicznej.  Natomiast  podczas
rozkurczu krew, a z nią tlen, dopływa ponownie. Dzięki temu następuje polepszenie krążenia
i zwiększenie  wymiany  składników  między  dopływającą  krwią  i  pracującymi  mięśniami.  Ten
typ  aktywności  jest  korzystny  dla  całego  organizmu  pod  warunkiem  iż  jest  zoptymalizowany
w zależności  od  możliwości  fizycznych  pracownika.  Pewien  stopień  obciążenia  jest  bowiem
niezbędny człowiekowi ze względów zdrowotnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozwój  techniki  doprowadził  jednak  do  ograniczenia dynamicznego wysiłku fizycznego. Dziś
przeważają  czynności  w  których  wykorzystuje  się  jedynie  niektóre  mięśnie  (np.  praca  przy
taśmach  produkcyjnych)  lub  przebywa  się  przez  większość  czasu  w  jednej  pozycji
(np. czynności biurowe). Skutkiem tego jest pojawienie się obciążenia statycznego.
2)  obciążenie statyczne

Przykładami wysiłku statycznego jest większość prac biurowych, dźwiganie ciężaru

w  pewnej  odległości  od  osi  i  środka  ciężkości  ciała,  praca  siedząca  przy  taśmach
montażowych.
W  tym  typie  obciążenia  następuje  wzrost  aktywności  mięśni  poprzez  ich  napięcie,  natomiast
nie  ulegają  one  skróceniu.  Nie mamy ruchu zewnętrznego, czyli nie ma efektu pracy w sensie
mechanicznym.  Długotrwałe  napięcie  mięśnia  wywołuje  ucisk  na  naczynia  krwionośne,  co
utrudnia swobodny  przepływ  krwi  (mięsień jest niedostatecznie ukrwiony). Zakłócone zostaje
dostarczanie  składników  odżywczych  i  usuwanie  produktów  przemiany  materii.  Pracujący
mięsień jest więc niedotleniony, a dodatkowo  zbierające się produkty spalania powodują  jego
zakwaszenie.  W  rezultacie  powstaje  uczucie    dyskomfortu,  zmęczenie  aż  do  pojawienia  się
bólu  w  napiętych  mięśniach.  Regularne  obciążenia  statyczne  nie  rekompensowane  wysiłkiem
fizycznym  doprowadzają  do  powstawania  różnych  form  patologii  układu  mięśniowo-
szkieletowego, przewlekłych dolegliwości mięśni i kręgosłupa.
3)  monotypowość ruchów

Pod tym pojęciem rozumie się obciążanie tych samych, nielicznych grup mięśni, ciągle

w taki sam sposób, podczas gdy całe ciało jest w zasadzie w spoczynku.
Rozwój  techniki  doprowadził  do  podziału  dotychczasowych  różnorodnych  czynności
angażujące  większe  grupy  mięśni  na  uproszczone,  powtarzalne  i  ograniczone  przestrzennie
operacje ruchowe. Występują one głównie w potokowych i taśmowych systemach pracy.
Obciążenie  to  nie  tylko  wywołuje  uczucie  dyskomfortu  i  zmęczenia,  lecz  w  pewnych
sytuacjach  stanowi  przyczynę  powstania  stanów  zapalnych  (ścięgien,  pochewek  ścięgnistych
i kaletek maziowych), rozwój jedynie nielicznych grup mięśni i przez do deformację ciała oraz
doprowadza do przewlekłych zmian reumatycznych.
4)  hipokinezja

To niedobór wysiłku fizycznego lub mała aktywność ruchowa. Jest ona przyczyną

upośledzenia  motoryczności  i  wydolności  fizycznej  poprzez  zwiotczenie  i  stopniowy  zanik
mięśni.  Powoduje  zmniejszenie  intensywności  krążenia  krwi,  a  przez  to  ograniczenie  ilości
wchłaniania  przez  organizm  tlenu.  Prowadzi  do  zaburzeń  i  schorzeń  w  zakresie  układów:
sercowo-naczyniowego,  trawiennego  i  psychonerwowego,  zwiększa  ryzyko  nadciśnienia
tętniczego,  otyłości,  zaburzenia  odporności  na  stresy  (wywołana  spadkiem  produkcji
niektórych neuroprzekaźników w mózgu) i infekcje. Zmniejsza także sprawność intelektualną,
powoduje  wzrost  „złego”  cholesterolu  LDL  (miażdżycorodnego)  oraz  obniżenie  „dobrego”
cholesterolu HDL, zwiększa utratę wapnia z kości. Uznana jest za zjawisko cywilizacyjne.

Na obciążenie organizmu wysiłkiem psychicznym wpływają następujące czynniki:

−

zgodność posiadanych kwalifikacji do wymagań stawianych na danym stanowisku,

−

stopień odpowiedzialności pracy,

−

złożoność procesu pracy,

−

dokładność wykonywanych operacji,

−

powtarzalność czynności,

−

szybkość przebiegu danego zjawiska.

Przy analizowaniu stanowiska pracy należy pamiętać, że wysiłek psychiczny:

−

zwiększa się przy wzroście odpowiedzialności, złożoności, dokładności pracy
i wymaganej szybkości odbioru informacji,

−

zmniejsza się przy powtarzających się informacjach oraz zgodności kwalifikacji do danego
stanowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zaangażowanie  systemu  nerwowego  odgrywa  znaczną  rolę  w  procesie  pracy.  Badanie
obciążenia  psychicznego  powinno  być  prowadzone  zwłaszcza,  gdy  występuje:  monotypia,
monotonia,  czuwanie,  konieczność  podejmowania  częstych  i  trudnych  decyzji,  wykonywanie
precyzyjnych  czynności.  Obciążenie  psychiczne  jest  przyczyną  powstania  uczucia  znużenia
i zmęczenia.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest ergonomia?
2.  Co to jest ergonomia korekcyjna?
3.  Czym zajmuje się ergonomia wyrobu?
4.  Jakie są skutki pracy w nieergonomicznych warunkach?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj własne stanowisko pracy pod względem ergonomicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  przeanalizować materiał nauczania 4.2.1,
2)  wybrać informacje dotyczące ergonomii korekcyjnej,
3)  zastanowić  się,  czy  na  Twoim  stanowisku  pracy  znajdują  się  przedmioty  i  elementy

wyposażenia, które określiłbyś jako niefunkcjonalne,

4) wypisać propozycje poprawy twoich warunków pracy,
5) dokonać prezentacji i oceny wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

książka A. Hansena: Ergonomia na co dzień. Instytut Wydawniczy Zawiązków
Zawodowych, Warszawa 1987,

−

zeszyt,

−

długopis.

Ćwiczenie 2

Opracuj własną opinię dotyczącą nieergonomicznych warunków pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeanalizować materiał nauczania 4.2.1 i wyszukać w nim informacje dotyczące

ergonomii,

2) określić czym są nieergonomiczne warunki pracy,
3) scharakteryzować środowisko pracy dostosowane do człowieka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

książka A. Hansena: Ergonomia na co dzień. Instytut Wydawniczy Związków
Zawodowych, Warszawa 1987,

−

zeszyt,

−

długopis.

Ćwiczenie 3

Określ cechy ergonomicznego siedziska dla dziecka.

Rysunki do ćwiczenia 3 [4, s. 38]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeanalizować treści zawarte w książce A. Hansena: Ergonomia na co dzień. Instytut

Wydawniczy Zawiązków Zawodowych, Warszawa 1987,

2)  wypisać cechy wyrobów ergonomicznych,
3)  zapisać cechy, jakimi powinno charakteryzować się krzesło dla dziecka,
4)  przeanalizować  rysunki  i  na  ich  podstawie  określić  cechy  ergonomicznego  siedziska  dla

dziecka,

5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

książka A. Hansena: Ergonomia na co dzień. Instytut Wydawniczy Zawiązków
Zawodowych, Warszawa 1987,

−

zeszyt,

−

długopis.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie ergonomii.

2) wymienić i scharakteryzować różne rodzaje ergonomii.

3) wyjaśnić czym zajmuje się ergonomia wyrobu.

4) opisać znaczenie ergonomicznych warunków pracy.

5) określić cechy ergonomicznego stanowiska pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Medycyna ratunkowa

4.3.1. Materiał nauczania

Medycyna ratunkowa

Medycyna ratunkowa towarzyszyła człowiekowi już od zamierzchłych czasów. Nie

używano  wtedy  takiego  nazewnictwa,  ale  udzielanie  pomocy  w  stanach  zagrożenia  życia
i zdrowia było zawsze potrzebne. Człowiek pierwotny walczył o zdobycie pożywienia, było to
bardzo  niebezpieczne  i  niosło  ze  sobą  wiele  zagrożeń.  Rany  trzeba  było  opatrywać  znanymi
w  ówczesnych  czasach  sposobami.  Tamowanie  krwotoków  ratowało  życie.  Nie  wiadomo
jednak, czy traktowano to jako działania medyczne, czy rytuały.

Już w czasach rzymskich poziom świadczeń medycznych podniesiony został do wysokiej

rangi.  Sztuka  chirurgiczna  w  dobie  Hipokratesa (IV –  V  w.  p.  n. e.) i  Galena (II  w.  p.  n.  e.)
była  na  bardzo  wysokim  poziomie.  Upadek  Cesarstwa  spowodował  regres  w  sztuce
medycznej.  Leczeniem  zaczęli  zajmować  się  ludzie  niewykształceni,  skutkiem  czego
rozprzestrzeniały się choroby.

Pierwsze szpitale powstały w Rzymie w 372 r. nasze ery, w Monte Cassino w 529 r.,

i w Paryżu w 542 r.; w Polsce najstarszy szpital przytułkowy zorganizowano w 1108 r. we
Wrocławiu, przy kościele Najświętszej Marii Panny.

Rozwój idei humanitarnych sprawił, że zaczęto troszczyć się o zdrowie ludzkie i tak na

przykład król Władysław Jagiełlo w 1410 roku wydał zarządzenie, w którym „swoich
i obcych rannych właściwymi lekami opatrywać kazał”.

W czasie wojen napoleońskich, w 1795 roku, baron Jan Dominik Larrey utworzył tzw.

„lotne ambulanse”, które zajmowały się transportem rannych z pola walki do miejsc zbiórek.

XIX wiek będący czasem wojen, sprawił, że w 1864 roku w Genewie, 16 państw

podpisało konwencję „O poprawie losu rannych w armiach i polu”. Wśród ludzi zabiegających
o poprawę losu rannych wyróżniała się Florence Nightingale, która zorganizowała nowoczesną
opiekę pielęgniarską nad brytyjskimi żołnierzami podczas wojny krymskiej, co doprowadziło
do powstania w pełni zawodowego pielęgniarstwa.

Pod koniec XIX zwrócono uwagę na potrzebę organizowania pomocy nie tylko ofiarom

wojny, ale także ofiarom nieszczęśliwych wypadków czasu pokoju. Do powołania pierwszego
w  Europie  pogotowia  ratunkowego  przyczynił  się  wielki  pożar  wiedeńskiego  teatru  w  1881
roku.  Pochłonął  on  386  osób  i  wykazał  bezradność  strażaków  wobec  żywiołu.  Dwa  lata
później,  z  inicjatywy  świadka  pożaru,  doktora  Jaromira  Mundy'ego,  powołano  pierwsze
w Europie - Ochotnicze Towarzystwo Ratunkowe. Za przykładem Wiednia poszły inne kraje.
Na przełomie XIX i XX wieku powstały liczne stacje pogotowia ratunkowego w Europie.

W Polsce pierwsza karetka pogotowia pojawiła się w Krakowie 6 czerwca 1891 r.

i należała do Krakowskiego Ochotniczego Towarzystwa Ratunkowego. Pół roku później
podobne towarzystwo zawiązało się w Warszawie, jednak stacja pogotowia ratunkowego
powstała tam dopiero w 1897 roku.

W okresie I wojny światowej niesieniem pomocy rannym i ludności cywilnej zajmował się

Międzynarodowy

Czerwony

Krzyż.

Oprócz

tego

kształcił

ludność

w udzielaniu pierwszej pomocy przedmedycznej. Doświadczenia I i II wojny światowej,
sprawiły, że zwrócono uwagę na potrzebę jak najszybszej pomocy medycznej w stanach
zagrożenia życia.

Po I wojnie światowej placówki pomocy doraźnej powstały w Lublinie, Białymstoku,

Poznaniu, Toruniu, Zakopanem. Były one samodzielnymi instytucjami z osobowością prawną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pomoc przez nie udzielana była bezpłatna, a fundusze na ich utrzymanie pochodziły ze składek
społecznych, darowizn i opłat ubezpieczalni.

Po II wojnie światowej, pomoc doraźna była podporządkowana władzom

administracyjnym. Stacje Pogotowia Ratunkowego funkcjonowały zgodnie z podziałem
administracyjnym (powiatowe, miejskie, wojewódzkie).

W pogotowiach oprócz pomocy wyjazdowej udzielane były także świadczenia na miejscu.

Wyodrębniła się także kolumna transportu sanitarnego. Rozbudowano bazę diagnostyczną.

W czasie I wojny światowej czas oczekiwania na kwalifikowaną pomoc wynosił 12 – 18

godzin, II wojny światowej – 6 – 12 godzin. Podczas wojny w Korei uległ  jeszcze skróceniu
do  2  –  4  godzin,  dzięki  transportowi  rannych  żołnierzy  bezpośrednio  z  pola  walki  do
ruchomych  szpitali.  Pozwoliło  to  na  skrócenie  czasu  oczekiwania  na  leczenie  definitywne  do
60  minut  („złota  godzina”).  Obecnie  czas  oczekiwania  na  przyjazd  karetki  pogotowia  nie
powinien być dłuższy niż 10 minut.

Medycyna ratunkowa jako dyscyplina naukowa istnieje od ponad 30 lat. Funkcjonowanie

jej zapoczątkowały Stany Zjednoczone Ameryki Północnej.

W Polsce jako podstawowa działalność lekarska, medycyna ratunkowa zarejestrowana

została w 1999 roku. Rok wcześniej powstało Polskie Towarzystwo Medycyny Ratunkowej
i w Akademiach Medycznych utworzono zakłady akademickie nauczania medycyny
ratunkowej.

Medycyna ratunkowa ma wiele działów. Jednym z nich jest pomoc i ratowanie życia

w  nagłych  przypadkach  niewydolności  krążeniowo  –  oddechowej,  zatrzymania  krążenia
u  dorosłych  i  dzieci  (elektroterapia  nagłego  zatrzymania  krążenia,  jego  leczenie
farmakologiczne).  Drugim  ważnym  działem  jest  postępowanie  w  urazach  wielonarządowych,
między  innymi  pomoc  w  nagłych  obrażeniach  ciała.  Trzecia  dziedzina  dotyczy  zagrożeń
środowiskowych,  takich  jak  skażenia  środowiskowe,  uraz  termiczny  spowodowany  niskimi
i wysokimi temperaturami, utonięcia, zagrożenia z powodu choroby wysokościowej, porażenia
prądem  elektrycznym,  piorunem,  choroba  popromienna.  Oddzielny  dział  stanowią  nagłe
zagrożenia  u  dzieci.  Jeszcze  inny  to  wstępne  leczenie  ostrych  zatruć.  Za  istotną  sprawę
w zadaniach  medycyny  ratunkowej  uważa  się  postępowanie  w  zdarzeniach  masowych
i katastrofach.

Zadaniem medycyny ratunkowej jest również szeroko pojęta edukacja. Chodzi w niej o to

aby  będąc  świadkiem  wypadku  umieć  odpowiednio  zachować  się.  Często  pierwsze  minuty
decydują  o  przeżyciu.  Znajomość  „łańcucha  ratunkowego”  umożliwi  w  wielu  wypadkach
uratowanie życia poszkodowanego.

Łańcuch ratunkowy

Łańcuch ratunkowy – to kolejność działań, które powinny być podejmowane w razie

wypadku.
Pomoc poszkodowanemu jest podzielona na dwa etapy:
1)  pierwsza pomoc – udzielona natychmiast na miejscu przez świadków zdarzenia,
2)  pomoc kwalifikowaną – udzielona przez służby ratowniczo – medyczne.
Pierwszy etap – pierwsza pomoc obejmuje następujące ogniwa łańcucha ratunkowego:

−

kontrolę czynności życiowych, ocenę stanu poszkodowanego oraz wszystkie działania
służące bezpośrednio utrzymaniu jego życia,

−

telefoniczne wezwanie pomocy (hasło: ratunek) i dalsze czynności związane
z udzielaniem pierwszej pomocy poszkodowanym przed przyjazdem służb ratowniczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Drugi etap – pomoc kwalifikowana obejmuje:

−

transport poszkodowanego (podczas którego jest mu udzielana pomoc fachowa służb
ratowniczo – medycznych,

−

pomoc medyczną w szpitalu.

Wzywanie pomocy

Wezwanie pomocy polega na przekazaniu wszelkimi możliwymi sposobami zwięzłej

informacji o wypadku. W tym celu należy zatelefonować po pogotowie ratunkowe pod numer
999.

Niezbędna

także

może

okazać

się

znajomość

następujących

numerów:

Straży  Pożarnej  (998),  Policji  (997),  Tatrzańskiego  Ochotniczego  Pogotowia  Ratunkowego
(603-100-100).  Ważny jest także numer ratunkowy używany w Unii Europejskiej, a w Polsce
dostępny na razie tylko przez telefony komórkowe – 112.
Połączenia  z  trzycyfrowymi  numerami  służb  ratowniczych  są  bezpłatne.    Przekazanie
wiadomości  o  wypadku można zlecić innej osobie, ale zawsze należy prosić, aby potwierdziła
wykonanie zadania.

Celem wezwania pomocy jest jak najszybsze przybycie na miejsce zdarzenia pomocy

kwalifikowanej,  czyli  służb  medycznych,  technicznych,  chemicznych,  straży  pożarnej,  policji
lub  straży  miejskiej.  Niezmiernie  ważne  jest  podanie  w  meldunku  wezwania  o  pomoc
wszystkich niezbędnych informacji:
1.  o miejscu zdarzenia,
2.  o charakterze zdarzenia,
3.  o liczbie i stanie poszkodowanych,
4.  o tym, jakiej pomocy udzielono,
5.  wzywającym pomocy.

Ad.1

W  meldunku  należy  dokładnie określić,  gdzie zdarzył  się wypadek lub  gdzie  obecnie
znajdują  się  poszkodowani,  podając  nazwę  ulicy,  numer  domu,  charakterystyczny
punkt.  Na  wsi  podaje  się  numer  domu  oraz  orientacyjny  punkt,  w  którego  pobliżu
ktoś będzie oczekiwał na karetkę. Jeśli teren jest nie zamieszkany, to opisuje się drogę
dojazdu z uwzględnieniem widocznych punktów orientacyjnych i numeru najbliższego
słupka  kierunkowego.  Gdy  droga  jest  przedzielona  barierkami,  wówczas  określa  się
kierunek oraz przybliżoną odległość od najbliższej miejscowości.

Ad.2

Meldując  o  zdarzeniu,  należy  krótko  określić  rodzaj  wypadku,  ewentualnych  jego
współuczestników,  a  jeśli  pomocy  potrzebuje  osoba,  to  trzeba  określić  jej
dolegliwości,  aby  odbierający  wezwanie  orientował  się,  jaka  pomoc  jest  niezbędna.
Należy  również  poinformować  o  dodatkowych  zagrożeniach  zaobserwowanych  na
miejscu wypadku, na przykład śliskiej nawierzchni lub mgle.

Ad.3

Meldując  zdarzenie  należy  określić  liczbę  i  przybliżony  wiek  poszkodowanych,
zauważone  urazy,  czy  stwierdzono  zachowanie  czynności  życiowych,  czy  stan
poszkodowanych  stanowi  zagrożenie  dla  ich  życia,  a  także  wszelkie  inne
spostrzeżenia.

Ad.4

W meldunku o zdarzeniu należy krótko określić rodzaj i zakres pierwszej pomocy,
udzielonej poszkodowanym.

Ad.5

Osoba wzywająca pomoc obowiązana jest podać imię i nazwisko oraz ewentualny
sposób kontaktu w razie potrzeby. Jest to niezbędne do pełnej dokumentacji stacji
pogotowia oraz w celu uwiarygodnienia wezwania pomocy.

Nie wolno odkładać słuchawki przed upewnieniem się, że meldunek został przyjęty

i  właściwie  zrozumiany  oraz  przed  potwierdzeniem,  że  karetka  zostanie  wysłana.  Można
zapytać o orientacyjny czas jej przyjazdu na miejsce zdarzenia.
Jeżeli na miejscu wypadku jest tylko jedna osoba ratująca, to wzywa ona telefonicznie pomoc
dopiero  po  wykonaniu  natychmiastowych    czynności  ratujących  życie.  Gdy  ratowników  jest
kilku, wtedy jeden powinien wzywać pomoc fachową, drugi w tym czasie wykonuje czynności
ratujące życie poszkodowanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady udzielania pierwszej pomocy

Przystępując do akcji ratunkowej należy przestrzegać następujących zasad:

1) ocenić przytomność poszkodowanego (próba kontaktu słownego, jego orientacji

w otoczeniu),

2)  udrożnić drogi oddechowe,
3)  ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,
4)  w  razie  bezdechu  lub  oddechu  niewydolnego podjąć  sztuczne oddychanie metodą „usta -

usta”, a w razie zatrzymania krążenia przystąpić do zewnętrznego masażu serca,

5) w razie krwotoku, zatamować go i płasko ułożyć poszkodowanego z uniesieniem nóg

powyżej tułowia (celem zwiększenia dopływu krwi do mózgu i serca),

6) zabezpieczyć chorego przed wilgocią i utratą ciepła, (okryć kocem lub nieprzemakalnym

tworzywem),

7) zabezpieczyć prawidłowe oddychanie,
8) akcję ratowniczą prowadzić do czasu przybycia fachowego personelu medycznego [17, s. 40].

Ocena stanu poszkodowanego obejmuje: [2, s. 25]

1. Sprawdzenie akcji serca.

Objawy nagłego zatrzymania krążenia występują w następującym porządku czasowym:

−  natychmiast: brak tętna na tętnicy szyjnej,
−  po 10 – 20 sekundach: utrata przytomności,
−  po 15 – 30 sekundach: zatrzymanie oddechu lub „chwytanie powietrza”,
−  po 60 – 90 sekundach: szerokie źrenice, bez reakcji na światło (tzw. „sztywne”).
Pamiętać  jednak należy, że bladość lub sinica skóry oraz szerokie źrenice nie stanowią jednak
pewnych objawów zatrzymania krążenia, gdyż mogą towarzyszyć innym stanom chorobowym.
Tętno może być badane w trzech miejscach:
−  na tętnicy szyjnej,

Rys. 2. Badanie tętna na tętnicy szyjnej [http://www.pierwsza pomoc-prv.pl/]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5. Badanie tętna na tętnicy ramiennej [http://www.pierwsza pomoc-prv.pl/]

2. Sprawdzenie oddychania.

Zatrzymanie oddechu stwierdza się w przypadku gdy:

− objawem nasuwającym podejrzenie jest siniczne zabarwienie skóry,
− przy dokładnej obserwacji nie widać ruchów oddechowych klatki piersiowej; ruchy te nie

są wyczuwalne po przyłożeniu dłoni ratownika do klatki piersiowej i brzucha ratowanego,

−  niesłyszalny i niewyczuwalny jest strumień powietrza wydychanego z ust i nosa pacjenta,
−  przy częściowej niedrożności dróg oddechowych słychać odgłosy chrapania i bulgotu.
3.  Sprawdzenie stanu przytomności.

Ratownik powinien głośno odezwać się do pacjenta (np. „Jak Pan/Pani się czuje?”) oraz

sprawdzić  reakcję  na  mocne  dotknięcie  (potrząsanie,  klepnięcie  w  policzek)  lub  ból
(np. uszczypnięcie  płatka  usznego).  W ten  sposób można uniknąć przeprowadzania zabiegów
reanimacyjnych u przytomnego pacjenta.
Należy  pamiętać,  że  jeśli  mamy  do  czynienia  z  urazami  głowy  lub  szyi,  podejrzewamy
uszkodzenie  kręgosłupa,  pacjenta  można  poruszyć  tylko  wtedy,  jeśli  jest  to  absolutnie
niezbędne. Nieprawidłowe poruszenie może doprowadzić do uszkodzenia rdzenia kręgowego,
a tym samym do paraliżu.

Resuscytacja

Jeśli osoba nie oddycha, bardzo ważne jest szybkie rozpoczęcie resuscytacji. Już po

4 minutach w nie dotlenionym mózgu poszkodowanego powstają nieodwracalne zmiany, które
uniemożliwią późniejsze odratowanie pacjenta.

Resuscytacja obejmuje:

1. Udrożnienie dróg oddechowych.

U głęboko nieprzytomnego pacjenta język opada do części krtaniowej gardła blokując

wejście  do  krtani.  Najczęściej  drożność  dróg  oddechowych  można  odzyskać  przez  odgięcie
głowy  ratowanego  ku  tyłowi  w  następujący  sposób:  głowa  odchylana  jest  do  tyłu  dłonią
ułożoną na czole  pacjenta, podczas gdy druga ręka ciągnie jego podbródek ku górze. Należy
zwrócić  uwagę,  by  nie  uciskać  miękkiej  okolicy  podżuchwowej.  Poduszka  lub  zwinięty  koc
pod  barkami  utrzymuje  głowę  pacjenta  w  odgięciu.  W  przypadku  podejrzenia  uszkodzenia
kręgosłupa  szyjnego,  głowa  pacjenta  nie  powinna  być  odginana  do  tyłu.  Wtedy  drożność
uzyskujemy w następujący sposób:
−  ręce ratownika ułożone z boków głowy pacjenta,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− cztery palce obu rąk obejmują kąt żuchwy i ciągną ją do przodu. Zęby żuchwy wysuwają

się przy tym przed zęby szczęki,

− kciuki odsuwają wargę dolną ku dołowi, aby otworzyć usta pacjenta, naciskają brodę.

Głowę należy stabilizować ostrożnie.
Jeżeli pacjent nie może oddychać pomimo prawidłowego udrożnienia, należy przyjąć

możliwość  zatkania  dróg  oddechowych  ciałem  obcym.  Trzeba  wtedy  otworzyć  usta
ratowanego  i  wydobyć  ciała  obce  (krew,  wymiociny,  sztuczna  szczęka,  resztki  pokarmowe)
z  jamy  ustnej.  Można  tego  dokonać  wskazującym  i  środkowym  palcem.  Jeżeli  podejrzewane
przez  nas  ciała  obce  znajdują  się  poza  zasięgiem  wzroku,  wykonujemy  rękoczyn  Heimlicha
(tak, jak u osoby nieprzytomnej).
2.  Sztuczne oddychanie.

Istnieją dwie metody sztucznego oddychania: usta – usta i usta – nos. Niezależnie jednak

od  rodzaju  zastosowanej  metody  należy  pamiętać  o mocnym  odchyleniu  głowy  ku  tyłowi,  co
czyni  drogi  oddechowe  drożnymi.  Jeżeli  podejrzewamy  uraz  odcinka  szyjnego  kręgosłupa
(rany  głowy  lub  szyi,  upadek  z  wysokości,  wypadek  komunikacyjny)  głowy  odchylać  nie
wolno.
Metoda usta – usta.

Głowa silnie odgięta. Dłoń oparta na czole chorego, kciuk i palec wskazujący szczelnie

zaciskają nos. Usta ratowanego lekko rozchylone. Ratujący przyciska swoje szeroko rozwarte
usta  do  ust  chorego  i  robi  wdech,  nie  za  głęboki,  nieco  głębszy  niż  przy  normalnym
oddychaniu).
Po  wdmuchnięciu  cofa  szybko  swoją  głowę.  Patrząc  kątem  oka  na  klatkę  piersiową
ratowanego,  może  po  ruchach  żeber  ocenić  skuteczność  sztucznego  oddychania.  Słychać
również  szmer  powietrza  wydobywającego  się  z  ust  chorego  i  wyczuwa  się  jego  przepływ.
Przy  tej  metodzie  istnieje  obawa,  że  powietrze  zamiast  do  tchawicy  trafi  przez  przełyk  do
żołądka.  Przy  rozdęciu  żołądka  łatwo  może  dojść  do  wymiotów  (obawa zachłyśnięcia). Aby
temu przeciwdziałać, należy powoli wdmuchiwać powietrze ratowanemu – wydech ratownika
powinien  trwać  około  1,5  –  2  sekundy.  W żadnym przypadku nie  należy uciskaniem  brzucha
usiłować opróżnić żołądek z powietrza, jakie się do niego przypuszczalnie dostało. Stwarza to
zagrożenie ostrego zachłyśnięcia.

Rys. 6. Sztuczne oddychanie metodą usta-usta [[http://www.pierwsza pomoc-prv.pl/].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Metoda usta – nos.

Głowa jest odgięta, szyja wyprostowana. Ręka przytrzymująca żuchwę zamyka szczelnie

usta chorego. Wskazane jest docisnąć kciukiem dolną wargę do górnej. Ratujący szeroko
otwartymi ustami obejmuje szczelnie nos chorego i wydycha powietrze z płuc. Następnie
należy wycofać swoją głowę i dokonać obserwacji powodzenia sztucznej wentylacji.

Obie metody są równorzędne. Wybór należy do ratownika, a także zależy od zaistniałej

sytuacji.

Sztuczne oddychanie u niemowląt i małych dzieci ze względu na niewielkie wymiary ich

twarzy  wymaga  innego  zachowania.  Ratujący  obejmuje  swymi  ustami  zarówno  usta  jak  i nos
dziecka.  Objętość  wdmuchiwanego  powietrza  musi  być  znacznie  mniejsza  niż  u  dorosłych,
często wystarczają „pełne usta”. Główkę dziecka odchyla się umiarkowanie.
Częstość wdechu jest następująca:
−  u dorosłych co 5 sekund,
−  u dzieci co 4 sekundy,
−  u niemowląt i małych dzieci co 3 sekundy,
3.  Zewnętrzny masaż serca

Po ustaleniu rozpoznania zatrzymania krążenia należy ułożyć pacjenta płasko na twardym

podłożu. Uniesienie nóg ku górze zwiększa szanse masażu serca. Klatkę piersiową pacjenta
należy odsłonić z odzieży. Punkt nacisku do masażu pośredniego serca znajduje się na dolnej
trzeciej części mostka – w odległości 3 palców powyżej wyrostka mieczykowatego.

Technika masażu pośredniego serca u dorosłych:

− jeden nadgarstek opiera się na punkcie ucisku w dolnej połowie mostka, w osi ciała,
− drugi nadgarstek ułożony jest na pierwszym, palce obu rąk są uniesione lub splecione, tak,

by uniknąć złamania żeber przy ucisku,

− faza ucisku – ramiona wyprostowane, barki pionowo nad mostkiem, który jest wciskany

na głębokość 3 – 5 cm; ratownik powinien używać ciężaru swego tułowia,
przekazywanego przez wyprostowane ramiona,

− faza rozluźnienia - odciążenie mostka bez odrywania nadgarstka od punktu uprzedniego

nacisku; klatka piersiowa wraca do pozycji wyjściowej.

Rys. 7. Punkt uciskania [http://www.pierwsza pomoc-prv.pl/]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Fazy ucisku i rozluźnienia trwają mniej więcej równie długo. Ruchy powinny być płynne,

nie „szarpane”. W żadnym przypadku nie należy przerywać masażu na dłużej niż kilka sekund.
Podczas reanimowania, zwłaszcza ludzi starszych, może dojść do złamań żeber lub mostka.
Pomimo tego reanimację należy prowadzić dalej.

Przy masażu pośrednim serca u niemowląt i małych dzieci siła ucisku jest znacznie

mniejsza, często wystarcza jedna ręka, a u niemowląt nawet uciskanie tylko dwoma palcami.
Odszukanie punktu nacisku: u dzieci 2 palce powyżej wyrostka mieczykowatego, u niemowląt
szerokość palca poniżej linii łączącej brodawki sutkowe.

Rys. 8. Reanimacja krążeniowo-oddechowa [http://www.pierwsza pomoc-prv.pl/].

Częstotliwość wykonywania pośredniego masażu serca:
−  u dorosłych 80 – 100/min,
−  u dzieci 80 – 100/min,
−  u niemowląt i małych dzieci  >100/min.

Połączenie sztucznego oddychania i masażu pośredniego serca

Od początku roku 2001 weszły w życie nowe standardy dotyczące resuscytacji

krążeniowo – oddechowej. Nie ma już rozróżnienia na metody jednego i dwóch ratowników.
W każdej sytuacji proporcje masażu i sztucznego oddychania mają się jak 15:2. Na każde dwa
wdechy przypada 15 uciśnięć mostka. Kontrolujemy oddech i tętno po każdych 4 cyklach.

Akcję resuscytacji prowadzimy aż do przybycia lekarza. Wcześniejsze jej zakończenie jest

dopuszczalne  tylko  wtedy,  gdy  ratownik  z  powodu  wyczerpania  nie  jest  zdolny  do  dalszego
działania.  Jeżeli  chory  jest  nieprzytomny  należy  mieć  świadomość,  że  pewnych  czynności  nie
możemy wykonywać, ponieważ mogą zagrażać życiu. Prawidłowe postępowanie to:
−  niepodawanie płynów do picia,
−  przy podejrzeniu urazu kręgosłupa, nie przenoszenie,
−  zapewnienie dostępu świeżego powietrza,
−  ułożenie w pozycji bezpiecznej.

Służba ratownicza na miejscu wypadku powinna pojawić się w ciągu 10 min, pacjent

powinien być przetransportowany do szpitala w czasie nie dłuższym niż 30 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przedmioty pomocnicze w udzielaniu pierwszej pomocy

W naszym otoczeniu znajduje się wiele przedmiotów, które można wykorzystać podczas

udzielania pierwszej pomocy:
− pieluszki i chusteczki – kompres do tamowania krwawienia, opatrunek na rany, wyłożenie

szyny unieruchamiającej,

−  ręczniki, prześcieradła – odbieranie porodu,
−  agrafki, szpilki – umocowanie opatrunku,
−  koce – okrycie i ogrzanie chorego,
−  blat stołu, drzwi – przenoszenie chorego,
−  zwinięta rolka gazety, parasol, poduszka – unieruchomienie złamanych kości,
−  wentylator – ochłodzenie chorego z udarem,
−  szalik, chustka – temblak [1, s. 21].

Standardem powinno być także posiadanie w domu, samochodzie, podczas urlopu

apteczki pierwszej pomocy wyposażonej w podstawowy zestaw:
−  bandaż szerokości 9 cm – 1 rolka,
−  sterylne gaziki 12x12,
−  bandaże bez przylepca w sterylnych opakowaniach,
−  plastry w kształcie motyla oraz cienkie plasterki, używane do zbliżania ran,
−  taśma przylepna o szerokości 2 - 3 cm,
−  nożyczki,
−  bandaż elastyczny o szerokości 9 cm. do usztywniania zwichniętych stawów,
−  paczka ligniny do wyłożenia szyny,
−  paczka bawełnianych wacików,
−  aspiryna,
−  paracetamol dla złagodzenia bólu,
−  termometr,
−  środek do wywołania wymiotów, niezbędny po połknięciu trucizny,
−  pinceta bez ząbków,
−  agrafki,
−  woda utleniona 3%,
−  szare mydło,
−  latarka,
−  lek antyhistaminowy,
−  zestaw stosowany przy ukąszeniach węży.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są zadania medycyny ratunkowej?
2.  Jakie znasz elementy składowe łańcucha ratunkowego?
3.  Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy?
4.  Co wchodzi w skład apteczki pierwszej pomocy?
5.  Jakie są kolejne etapy oceny stanu poszkodowanego?
6.  Na czym polega resuscytacja?
7.  Jak należy wykonać udrożnienie dróg oddechowych?
8.  Jak należy wykonać sztuczne oddychanie i pośredni masaż serca?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj oceny stanu poszkodowanego w zainscenizowanym wypadku porażenia prądem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  stworzyć 2 − osobowy zespół,
2)  przeanalizować materiał nauczania 4.3.1 i wypisać etapy oceny stanu poszkodowanego,
3)  przygotować stanowisko pracy,
4)  przećwiczyć z partnerem mierzenie tętna na: tętnicy szyjnej, udowej, promieniowej,
5)  dokonać podziału na role (poszkodowany – udzielający pomocy),
6)  zainscenizować wypadek porażenia prądem,
7)  zademonstrować na partnerze sposób sprawdzania przytomność pacjenta,
8)  dokonać oceny stanu poszkodowanego,
9)  skonsultować z nauczycielem poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−  komputer z dostępem do Internetu,
−  koc,
−  kartki,
−  długopis.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź udrożnienie dróg oddechowych i sztuczne oddychanie u osoby bez oddechu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  przeanalizować materiał nauczania 4.3.1,
2)  przygotować stanowisko pracy,
3)  zapisać etapy reanimacji,
4)  zademonstrować na fantomie sposób udrażniania dróg oddechowych,
5)  przedstawić sposoby sztucznego oddychania,
6)  pokazać technikę wykonania masażu pośredniego serca u dorosłych,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

koc,

−

kartki,

−

długopis,

−

fantom dorosłego.

Ćwiczenie 3

Skompletuj wyposażenie apteczki pierwszej pomocy.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiale nauczania 4.3.1. informacje dotyczące wyposażenia apteczki

pierwszej pomocy,

2) wybrać spośród podanych przedmiotów te, które umieściłbyś w apteczce,
3) skonsultować z nauczycielem poprawność wykonanych czynności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plastry w kształcie motyla oraz cienkie plasterki, używane do zbliżania ran,

−

bandaż szerokości 9 cm – 1 rolka,

−

aspiryna,

−

woda utleniona 3%,

−

szare mydło,

−

taśma samoprzylepna,

−

paracetamol dla złagodzenia bólu,

−

woda mineralna,

−

sterylne gaziki 12x12,

−

agrafki,

−

sznurek,

−

bandaże bez przylepca w sterylnych opakowaniach,

−

tabletki od bólu brzycha,

−

taśma przylepna o szerokości 2 - 3 cm,

−

nożyczki,

−

bandaż elastyczny o szerokości 9 cm do usztywniania zwichniętych stawów,

−

paczka ligniny do wyłożenia szyny,

−

paczka bawełnianych wacików,

−

termometr,

−

środek do wywołania wymiotów, niezbędny po połknięciu trucizny,

−

pinceta bez ząbków,

−

latarka,

−

lek antyhistaminowy,

−

zestaw stosowany przy ukąszeniach węży,

−

polopiryna,

−

krople żołądkowe,

−

koc,

−

kartka,

−

długopis.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić czym zajmuje się medycyna ratunkowa?

2) wymienić kolejność działań w „łańcuchu ratunkowym”?

3) ocenić stan poszkodowanego?

4) skompletować skład apteczki pierwszej pomocy?

5) opisać etapy akcji reanimacyjnej?

6) omówić postępowanie z osobą nieprzytomną?

7) wskazać miejsca mierzenia tętna ?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4 Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach i zachorowaniach

4.4.1. Materiał nauczania

Rany

Raną nazywamy urazowe uszkodzenia tkanek, połączone z przerwaniem skóry lub błony

śluzowej  [3,  s.  7].  W  zależności  od  przedmiotu  uszkadzającego  oraz  stopnia  uszkodzenia
rozróżniamy:
−  rany cięte – zadane ostrym przedmiotem lub narzędziem, na przykład nóż, brzeg blachy,
−  rany  rąbane  –  zadane  z  pewną  siłą  ostrym  narzędziem  lub  przedmiotem,  są  one  zwykle

głębokie i dochodzą niekiedy do kości,

− rany kłute – zadane zwykle ostro zakończonym narzędziem jak: gwóźdź, scyzoryk,

śrubokręt, mają niewielkie otwory kłucia, ale często głębokie, szczególnie groźne, gdy
dotyczą powłok brzusznych,

− rany szarpane – powstają najczęściej w wyniku pochwycenia, na przykład przez wirujące

części maszyn.

Pierwsza pomoc polega na:
− zatamowaniu krwawienia,
− zabezpieczeniu rany przed zakażeniem (jałowy opatrunek, w przypadku rany

zanieczyszczonej spłukać obficie 3% roztworem wody utlenionej),

− zapobieganie wstrząsowi lub leczenie go,
− podaniu choremu surowicy przeciwtężcowej, jeżeli od ostatniego szczepienia minęło

więcej niż 7 lat [1, s. 195].

Krwotoki

Krwotokiem nazywamy nagłą utratę dużej ilości krwi [17, s. 33]. Wypływanie krwi

powolne i skąpe nazywamy krwawieniem.
Krwotoki w zależności od drogi wypływu dzielimy na:
− zewnętrzne, gdy krew wypływa na zewnątrz ciała, zarówno z ciała, jak i z otworów

naturalnych (jama ustna, nos, odbytnica),

−  wewnętrzne, gdy krew dostaje się do jam ciała (jamy otrzewnej, opłucnej, osierdziowej).
W zależności od rodzaju uszkodzonego naczynia wyróżniamy krwotoki:
−  żylne,
−  tętnicze,
−  miąższowe (uszkodzenia wątroby, śledziony),
−  mieszane.
Objawy krwotoku:
−  bladość powłok ciała,
−  przyśpieszenie tętna,
−  spadek ciśnienia krwi,
−  ogólne osłabienie,
−  szum w uszach,
−  zimny pot,
−  mroczki przed oczyma,
−  niepokój,
−  utrata przytomności, która poprzedza zgon.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pierwsza pomoc obejmuje:
1) ucisk palcami krwawiącego naczynia,

−

tętnicę przyciska się do kości powyżej miejsca zranienia, a przy krwotokach
z tętnicy szyjnej i skroniowej – poniżej miejsca zranienia,

−

przy krwotoku z rany na kończynie koniecznie unieść ją do góry,

−

należy silnie ucisnąć kciukiem, czterema palcami lub pięścią,

2) założenie opatrunku uciskowego – z jałowej gazy, kilkakrotnie złożonej i mocno

zabandażowanej,

3) uniesienie kończyny,
4) założenie opaski uciskowej Esmarcha.

Opaska uciskowa może być założona tylko w sytuacji zagrożenia życia, gdy krwotoku nie

można opanować uciskiem zewnętrznym lub uciskiem na tętnicę [5, s. 132]. W przypadku
założenia opaski uciskowej należy przymocować do niej kartkę z informacją o godzinie jej
założenia, ponieważ dopuszczalny czas ucisku wynosi 2 godziny.

Krwotoki wewnętrzne nie zawsze łatwe są do rozpoznania, można je podejrzewać u osób

z wypadków komunikacyjnych, z upadku z dużej wysokości lub wskutek silnego uderzenia.
Objawami sygnalizującymi możliwość ich wystąpienia są:
−  wzdęty brzuch,
−  zaburzenie świadomości,
−  krew  w stolcu,
−  wymioty treścią fusowatą,
−  odksztuszanie pienistej wydzieliny pobarwionej krwią.

W takim wypadku konieczna jest natychmiastowa interwencja zapobiegająca do

wystąpieniu wstrząsu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Zatrzymanie krwotoku [http://ratunek.eskulap.pl/krwawienia htm]

Złamania i zwichnięcia

Złamanie jest przerwaniem ciągłości kości, najczęściej w wyniku urazu [1, s. 288].

Złamania dzielimy na:
1) zamknięte – gdy nie dochodzi do przerwania skóry i tkanek podskórnych przez złamaną

kość,

2) otwarte – jeżeli uszkodzeniu ulegają tkanki miękkie, odłamek kości może być widoczny

w dnie rany, niebezpieczne może być wtedy zakażenie rany lub duże krwawienie.
Pierwsza pomoc polega na opatrzeniu rany, odpowiednim unieruchomieniu i podaniu

środków przeciwbólowych. Do unieruchomienia stosuje się szynę, chustę trójkątną, bandaże.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nie należy:
−  przewozić chorego bez unieruchomienia złamania,
−  podczas unieruchamiania „prostować” kończyny,
−  przy złamaniach otwartych wprowadzać do rany wystających odłamków kostnych,
−  wykonywać  nagłych  ruchów  złamaną  kończyną,  podnosić,  przenosić,  a  także  obracać

chorego bez uzasadnionej potrzeby,

− dotykać obnażonych tkanek mózgu,
− sadzać, przekręcać, zginać chorego z urazem kręgosłupa.

Rys. 10. Unieruchomienie za pomocą chusty [http://ratownictwo-medyczne.webpark.pl]

Rys. 11. Unieruchomienie złamania kości ręki [http://ratownictwo-medyczne.webpark.pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.12. Unieruchomienie złamanej kości podudzia [http://ratownictwo-medyczne.webpark.pl]

Zwichnięcia

Zwichnięciem stawu jest przemieszczenie kości tworzących staw w taki sposób,

że powierzchnie stawowe zupełnie do siebie nie przylegają [18, s 34]. Przykładem może być
zwichnięcie stawu żuchwowego i stawu barkowego.
Objawy to:
−  obrzęk,
−  zniekształcenie stawu,
−  bolesność przy próbie poruszania,
−  zmiana zabarwienia skóry wokół stawu,
−  tkliwość otaczających tkanek.

Pierwsza pomoc polega na użyciu temblaka lub szalika w sposób bardzo delikatny

i odtransportowaniu chorego do fachowego personelu.

Wstrząs pourazowy

Wstrząs pourazowy jest stanem zagrożenia życia [1, s. 249]. Może rozwinąć się

w przebiegu ciężkiej choroby lub urazu. Głównym podłożem jest zaburzenie głównych funkcji
organizmu: oddychania, krążenia wskutek zbyt małej ilości dostarczanego tlenu.
Objawy:
−  osłabienie,
−  kaszel i/lub świszczący oddech,
−  duszność,
−  pokrzywka lub uogólniony świąd ciała,
−  obrzęk całego ciała,
−  kurczowe bóle brzucha,
−  nudność, wymioty,
−  niepokój,
−  sinica,
−  zawroty głowy,
−  zapaść,
−  utrata przytomności.

Pierwsza pomoc uzależniona jest od wywołującej ten stan przyczyny. Jeżeli wstrząs

nastąpił w wyniku użądlenia to należy postarać się usunąć żądło i przy silnej reakcji alergicznej
założyć  powyżej  miejsca  użądlenia  opaskę  uciskową,  którą  trzeba  poluzowywać  co  5  minut.
Na  miejsce  użądlenia  położyć  okład  z  lodu.  Poszkodowanego  położyć  w  pozycji  bocznej
ustalonej.  W  razie  konieczności  przeprowadzić  resuscytację  oddechową.  Podać  leki
przeciwhistaminowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wstrząs pourazowy, który wystąpi na skutek utraty dużej ilości krwi i niedostatecznej

ilości tlenu w płucach, objawia się:
−  bladą, siną i zimną skórą,
−  wilgotnym, lepkim ciałem,
−  osłabieniem,
−  przyśpieszonym tętnem,
−  zwiększeniem ilości oddechów,
−  pobudzeniem, niepokojem,
−  silnym pragnieniem,
−  wymiotami,
−  zapadniętymi gałkami ocznymi,
−  rozszerzonymi źrenicami,
−  brakiem reakcji na bodźce zewnętrzne,
−  utratą przytomności.

Udzielenie pomocy polega na udrożnieniu dróg oddechowych, odpowiednim ułożeniu

rannego, sprawdzeniu stanu ogólnego. Jeżeli zachodzi potrzeba a ranny jest przytomny do
picia podać roztwór soli (na 1 litr wody – 1 łyżeczka soli i 0,5 łyżeczki sody) [1, s. 251].

Zatrucia

W przypadku zatrucia ważne jest ustalenie przed przybyciem karetki, wieku chorego,

rodzaju trucizny, dawki, czasu połknięcia, czy występowały wymioty i jak długi będzie czas
dotarcia do szpitala.

Pierwsza pomoc polega na:

−  podaniu choremu jak największej ilości wody lub mleka, aby rozcieńczyć truciznę,
−  jeżeli lekarz telefonicznie zaleci, wywoływanie wymiotów,
−  jak najszybsze przewiezienie do szpitala.
Nie można prowokować wymiotów, gdy chory połknął:
−  stężone zasady lub kwasy, np. środki do czyszczenia urządzeń, wybielacze, płyn do mycia

naczyń, tabletki do badania obecności cukru w moczu,

− produkty naftowe, np. benzynę, naftę, pastę do polerowania mebli, rozpuszczalnik, olej

silnikowy.

Nazwy substancji neutralizujących truciznę, umieszczone są na etykietach ze środkami
chemicznymi [1, s. 272].

Urazy brzucha

Występują bardzo często u ruchliwych dzieci, mogą wywoływać groźne uszkodzenia

narządów wewnętrznych [2, s. 53].

Pierwsza pomoc polega na ułożeniu dziecka na plecach lub boku, z kończynami dolnymi

zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych, zmniejsza to napięcie mięśni brzucha. Gdy
dojdzie do rany otwartej, trzewia należy opatrzyć jałowym opatrunkiem. Nie usuwać
tkwiących w ranie przedmiotów.

Urazy kręgosłupa

Najczęściej dochodzi do nich wskutek wypadków komunikacyjnych oraz skoków do

wody. Mogą spowodować kalectwo lub śmierć.

Po urazie, osoba przytomna zgłaszać może zaburzenia czucia i ruchomości pewnych

części ciała. U poszkodowanego nieprzytomnego brak jest objawów.

Pierwsza pomoc polega na ułożeniu na twardym podłożu. Jeżeli nie ma potrzeby, nie

przenosimy poszkodowanego, tylko zabezpieczamy go przed przemoknięciem lub

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przemarznięciem. W przypadku konieczności przetransportowania wykonujemy to na
twardych noszach, desce, drzwiach itp. przy pomocy kilku osób wykonujących ruchy
jednocześnie.

Rys. 13 Unieruchamianie kręgosłupa [http://ratunek.esculap.pl/kręgosłup htm]

Zadławienia

Zadławienie jest zamknięciem dróg oddechowych w wyniku dostania się do nich ciała

obcego. Prowadzi to do spadku poziomu tlenu w organizmie, co powoduje, że twarz osoby
poszkodowanej staje się sina, czerwona, aż dochodzi do utraty przytomności.

Najczęstszą przyczyną zadławienia jest utkwienie kęsa pokarmu w górnych drogach

oddechowych.

Jeżeli dziecko jest przytomne należy

1)  nakłonić je do odruchu kaszlu,
2)  uderzyć 5 razy w okolicę międzyłopatkową,
3)  wykonać  5  razy  rękoczyn  Heimlicha  –  wywołanie  odruchu  kaszlu  poprzez  uciśnięcia

nadbrzusza.  Ratownik  staje  z  tyłu  dziecka,  obejmuje  je  rękoma  kładąc  jedną  pięść  na
nadbrzuszu  (między  wyrostkiem  mieczykowatym  a  pępkiem)  drugą  ręką  chwyta  pięść
pierwszej.  Wykonuje  silne  uciśnięcia  w kierunku górno  –  tylnym. Z  uwagi  na możliwość
utraty  przytomności  przez  dziecko  ratownik  powinien  je  asekurować  –  wstawić  stopę
między  stopy  dziecka  i  oprzeć  je  o  swoje biodro.  Siła  uciśnięć  powinna być  mniejsza  niż
u dorosłego,

4) powtarzać punkty 2 i 3 do momentu udrożnienia dróg oddechowych lub utraty

przytomności przez dziecko.

Jeżeli dziecko jest nieprzytomne należy:
1) wezwać pomoc,
2) skontrolować zawartość jamy ustnej. Usunąć widoczne ciało obce. Nie stosować manewru

wymiatania „na ślepo”,

3) udrożnić drogi oddechowe; wykonać jeden z rękoczynów:

−

stanąć z boku dziecka, odgiąć głowę ku tyłowi kładąc rękę na czole dziecka i unieść
żuchwę dwoma palcami drugiej ręki, głowa dziecka nie odchyla się tak bardzo jak
u dorosłego – należy uzyskać efekt skierowania ust w górę,

−

stanąć  za  głową  dziecka,  wysunąć  żuchwę  ku  przodowi  i  unieść  uciskając  z  obu
stron  w okolicy  jej  kąta,  rękoczyn ten stosuje się przy podejrzeniu urazu głowy lub
kręgosłupa.

4) próba wentylacji – 2 wdechy i kontrola rezultatów – obserwacja wychyleń klatki

piersiowej,

5) repozycja głowy – powtórzyć punkt 3 w celu eliminacji wcześniejszego błędu ratownika,
6) ponowna próba wentylacji – 2 wdechy i kontrola rezultatów – obserwacja wychyleń klatki

piersiowej,

7) rękoczyn Heimlicha 5 razy – ratownik klękając nad dzieckiem kładzie część dłoniową

nadgarstka jednej ręki na nadbrzuszu poszkodowanego, drugą dłoń opiera na pierwszej
i wykonuje silne uciśnięcia w kierunku głowy i grzbietu dziecka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 14 Zabieg Heimlicha [http://ratownictwo-medyczne.webpark.pl]

Omdlenia

Omdleniem nazywamy kilkuminutową utratę przytomności, która spowodowana jest

zaburzeniami w ukrwieniu mózgu. Przyczyną może być głód, zła wiadomość, ból, strach.
Objawy:
−  blada skóra pokryta potem,
−  tętno słabo wyczuwalne,
−  zachowane krążenie i oddychanie.

Pierwsza pomoc polega na ułożeniu na wznak, z nogami uniesionymi ku górze, a głową

poniżej tułowia – zapewnia to lepsze ukrwienie mózgu. Należy także rozluźnić ubranie.
Człowiek po odzyskaniu przytomności powinien chwilę poleżeć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.15. Ułożenie osoby omdlałej [http://sagan88.w.interia.pl/pomoc]

Oparzenia

Oparzenie jest to uszkodzenie tkanek miękkich, głównie skóry i błon śluzowych. Zwykle

dochodzi do uszkodzenia tkanki podskórnej i mięśni. Oparzenia najczęściej powstają w wyniku
zetknięcia się z gorącym płynem lub parą, ogniem lub promieniami słonecznymi. Przy
rozległych oparzeniach mogą wystąpić zaburzenia o charakterze wstrząsu.
Wyróżnić się 3 stopnie oparzeń:

−

oparzenie 1 stopnia – piekący, silny ból, zaczerwienienie skóry,

−

oparzenie  2  stopnia  –  ból,  zaczerwienienie  skóry,  może  wystąpić  obrzęk,  powstają
pęcherze  wypełnione  przejrzystym  surowiczym  płynem,  uszkodzenie  może  dochodzić  do
skóry właściwej,

− oparzenie 3 stopnia – martwica wszystkich warstw skóry, martwica tworzy strup.
Oparzenie niebolesne może wskazywać, że sięga głęboko i zniszczyło receptory bólowe.

Pierwsza pomoc to:

−  przerwanie kontaktu z czynnikami parzącymi,
−  ochłodzenie oparzonej powierzchni zimną wodą, lodem,
−  na rozległe powierzchnie poparzenia przykładamy jałowy opatrunek,
−  podawanie płynów do picia.

Omrożenia

Odmrożenie jest uszkodzeniem ciała wywołanym działaniem zimna (niskiej temperatury).

Najczęściej odmrożeniu  ulegają  odsłonięte części ciała, np. uszy i palce. Powstaniu odmrożeń
sprzyja  niedożywienie,  przemęczenie,  utrudnione  krążenie,  działanie  alkoholu,  zbyt  ciasne
ubranie.
Rozróżnia się 3 stopnie odmrożeń:
1)  odmrożenie 1 stopnia –bladość, zdrętwienie, zaczerwienienie i piekący ból,
2)  odmrożenie  2  stopnia  –  piekący  ból,  skóra  sinoczerwona,  pęcherze  wypełnione

surowiczym płynem,

3) odmrożenie 3 stopnia – następuje obumarcie skóry i głębszych warstw tkanki,

sinoczerwone owrzodzenia, bezbolesność (brak czucia).

Pierwsza  pomoc  polega  na  usunięciu  osoby  spod  wpływu  zimna  i  stopniowym  przywróceniu
krążenia,  poprzez  powolne  ogrzewanie  i  masaż.  Gdy  zachodzi  potrzeba,  na  odmrożoną
powierzchnię  zakładamy  jałowy  opatrunek  ponieważ  zbyt  szybkie  ogrzewanie  może
doprowadzić do obumarcia odmrożonych tkanek. Nie wolno zrywać i przekłuwać powstałych
pęcherzy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ukąszenia i pogryzienia

Jeżeli kąsającym zwierzęciem jest pies, kot lub inny ssak, to powstałą ranę należy przemyć

bieżącą  wodą  z  mydłem  przez  co  najmniej  5  minut  i założyć  sterylny  opatrunek.  Gdy  istnieje
podejrzenie  o  wściekliznę,  wówczas  ranę  trzeba  okrwawić  i  dziecko  szybko  przewieźć  do
szpitala.  Nie  zastosowanie  się  do  tych  wymagań  doprowadzić  może  do  rozwoju  zakażenia
wścieklizną.  Objawy  wystąpić  mogą  po  10  dniach  do  kilku  miesięcy  od  momentu  zakażenia.
Rozpoczynają  się  rozdrażnieniem,  ogólnym  niepokojem,  występuje  ślinotok,  bolesne  skurcze
mięśni  i  krtani.  Próba  wypicia  nawet  niewielkiej  ilości  wody  powoduje  skurcz  przełyku,
nazywane  jest  to  wodowstrętem.  Końcowym  stadium  choroby  są napady drgawek i śpiączka.
Decyzję  o szczepieniu  przeciw  wściekliźnie  podejmuje lekarz na  podstawie  dokładnego opisu
sytuacji  i  wyniku  badan  laboratoryjnych,  ponieważ  podawanie  immunoglobulin  nie  jest
obojętne dla organizmu.

Utonięcie i uduszenie

Ratując tonącego należy zachować ostrożność z tego względu, że jeżeli mamy małe

umiejętności to możemy stać się także ofiarą. Tonącego należy chwytać mocnym chwytem za
włosy.  Akcję  reanimacyjną  należy  podjąć  jeżeli  osoba  w  wodzie  przebywała  nawet  ponad
godzinę.  Gdy  chory  nie  oddycha,  palcem  usuwamy  z  ust  wydzielinę  i  wszelkie  ciała  obce  –
przystępujemy  do  sztucznego  oddychania.  Odzyskanie  przytomności  nie  oznacza  pełni
zdrowia,  ponieważ  mogło  dojść  do  uszkodzenia  płuc,  dlatego  potrzebna  jest  ocena  lekarza.
Jeżeli wystąpią wymioty to układamy chorego w pozycji bocznej.

W sytuacji gdy dochodzi do uduszenia, na przykład w trakcie zabawy workami foliowymi

zakładanymi na głowę, jak najszybciej należy podjąć akcję reanimacyjną, włącznie z masażem
pośrednim serca i jak najszybciej przewieźć poszkodowanego do szpitala.

Porażenie prądem

Osobie udzielającej pomocy nie wolno dotykać poszkodowanego, gdy jest on podłączony

do  urządzenia  elektrycznego,  ponieważ  również  zostanie  porażony.  Jak  najszybciej  trzeba
odłączyć  źródło  prądu.  Jeżeli  zachodzi  potrzeba  odsunięcia  porażonego  przed  odłączeniem
źródła  energii,  to  należy  pamiętać  o  założeniu  suchych  rękawic,  staniu  na  suchym  podłożu
i używaniu do tego suchego kija lub laski.
Pierwsza  pomoc  polega  na  udrożnieniu  dróg  oddechowych  i  w  razie  potrzeby
przeprowadzeniu  resuscytacji  krążeniowo  –  oddechowej.  Bardzo  często  wynikiem  porażenia
jest  omdlenie.  Należy  wówczas  poszkodowanego położyć płasko i  unieść  kończyny  dolne  do
góry, nastąpi wtedy polepszenie ukrwienia mózgu.
Trzeba  pamiętać,  że  w  bardzo  wielu  przypadkach  zagrożenia  życia  najbezpieczniejsza  jest
pozycja boczna ustalona.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 16. Układanie w pozycji bocznej ustalonej [http://www.gropa.pl]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak należy tamować krwotok?
2.  W jaki sposób należy ułożyć chorego w pozycji bezpiecznej?
3.  Co należy robić przy zadławieniu?
4.  Czego nie należy robić z chorym nieprzytomnym?
5.  Jak należy udzielać pomocy choremu ze złamanymi kończynami?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Udziel pierwszej pomocy choremu z podejrzeniem otwartego złamania kości udowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  stworzyć 2 − osobowy zespół,
2)  przeanalizować materiał nauczania 4.4.1. i wypisać etapy oceny stanu poszkodowanego,
3)  przygotować stanowisko pracy,
4)  wypisać kolejne etapy udzielania pomocy przy złamaniach,
5)  dokonać podziału na role: poszkodowany – osoba udzielająca pomocy,
6)  założyć opatrunek unieruchamiający,
7)  zamienić się rolami,
8)  przedyskutować  i  ocenić  w  zespołach  prawidłowość  przeprowadzonego  ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−  koc,
−  chusta trójkątna,
−  bandaże,
−  opatrunki jałowe,
−  szyny,
−  gaziki,
−  agrafki,
−  kartki,
−  długopis.

Ćwiczenie 2

Udziel pomocy choremu wymiotującemu z podejrzeniem zatrucia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  stworzyć 2 − osobowy zespół,
2)  w materiale nauczania 4.4.1. wyszukać i przeanalizować fragment dotyczący zatrucia,
3)  dokonać podziału na role: poszkodowany – osoba udzielająca pomocy,
4)  ustalić rodzaj trucizny, dawkę i czas połknięcia,
5)  zapisać ustalenia,
6)  ustalić i zapisać sposób udzielenia pomocy przy określonym przez Ciebie zatruciu,
7)  uzgodnić z nauczycielem poprawność wykonywanych czynności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−  woda,
−  mleko,
−  kartki,
−  długopis.

Ćwiczenie 3

Udziel pomocy dławiącemu się.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) w materiale nauczania 4.4.1. wyszukać i przeanalizować fragment dotyczący rękoczynu

Heimlicha,

2)  udzielić odpowiedzi na pytanie: ile razy, można wykonać rękoczyn Heimlicha?
3)  zaprezentować na fantomie sposób udzielania pomocy dławiącemu się,
4)  poprosić nauczyciela o ocenę wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom dorosłego.

Ćwiczenie 4

Wykonaj opatrunek u chorego z raną ciętą głowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  w materiale nauczania 4.4.1. wyszukać i przeanalizować informacje dotyczące krwotoku,
2)  utworzyć 3 − osobowy zespół,
3)  ustalić osobę, która wystąpi w roli poszkodowanego,
4)  opatrzyć chorego z raną ciętą głowy,
5)  poprosić nauczyciela o ocenę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

bandaże,

−

gaziki,

−

opaska uciskowa,

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) postępować z chorym z ranami?

2) unieruchomić złamaną kończynę?

3) zastosować rękoczyn Heimlicha?

4) omówić postępowanie z osobą nieprzytomną?

5) udzielić pomocy osobie wymiotującej?

6) udzielić pomocy osobie dławiącej się?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań  dotyczących  problemów  omawianych  podczas  realizacji  całego

modułu:
–

zadania: 1, 2, 3, 4, 5, 6 są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna
odpowiedź jest prawidłowa,

–

zadania 7, 8, 9 to zdania z luką,

–

zadania od 10 do 20 są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej odpowiedzi.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

–

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem
X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

–

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedzi,

–

w zadaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy w wyznaczone pole.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
zadania: 15 – 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 90 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy ponosi:

a)  pracownik,
b)  pracodawca,
c)  osoba kierująca pracownikami,
d)  inspektor Państwowej Inspekcji Pracy.

2. Wskaż, które z poniższych stwierdzeń nie jest prawdziwe:

a)  pracownik ma obowiązek oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe,
b)  pracownik ma obowiązek brać udział w szkoleniu bhp oraz poddawać się egzaminom,
c)  pracownik ma obowiązek stosować środki ochrony zbiorowej i indywidualnej,
d)  pracownik ma obowiązek znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

3. Stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę określa definicja:

a)  nieergononicznych warunków pracy,
b)  katastrofy ekologicznej,
c)  zagrożenia,
d)  ryzyka zawodowego.

4. Zapisz, w którym wieku rozpoczął się najintensywniejszy rozwój medycyny niosącej

pomoc rannym:
a)  XVI,
b)  XVIII,
c)  XIX,
d)  XX.

5. Opaskę uciskową można zakładać:

a)  przy każdym krwotoku,
b)  przy krwotoku z tętnicy szyjnej,
c)  przy dużym zranieniu,
d)  w sytuacji zagrożenia życia.

6. Wstrząs, jest to:

a) ciężka choroba,
b) zespół

objawów

klinicznych

procesów

metabolicznych

wynikających

z niedostatecznego utlenowania tkanek,

c) reakcja na stres,
d) reakcja na szarpanie.

7. Do sprzętu gaśniczego powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej ...........,

natomiast ........... jest maksymalną odległością dojścia do tego sprzętu.

8. Gaśnicami śniegowymi ........... gasić palącej się odzieży na człowieku.

9. Ergonomia koncepcyjna i ............................. są dwoma głównymi nurtami działalności

ergonomicznej.

10. Zapisz elementy, które składają się na obciążenie organizmu wysiłkiem fizycznym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

Zakreśl poprawną odpowiedź lub wpisz brakujące części zdania

zadania

Odpowiedź

Punkty

…………………………………

10.

11.

12.

13.

14.

15.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Amerykańskie Towarzystwo Lekarskie: Podręcznik Pierwszej Pomocy. Choroby i Nagłe

Wypadki, AMBER 1997

2. Dziak A.: Zachorowania nagłe i wypadki u dzieci. Pierwsza pomoc, Instytut Wydawniczy

Związków Zawodowych, Warszawa 1990

3. Fibiger W: Pierwsza pomoc, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1979
4. Hansen A.: Ergonomia na co dzień. Instytut Wydawniczy Zawiązków Zawodowych,

Warszawa 1987

5. Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r.(Dz. U. Nr 24, poz. 141) brzmienie od 1 marca

2006 r. Tekst jednolity z dnia 23 grudnia 1997 r. (Dz. U. 1998, Nr 21, poz. 94, ze zm)

6.  Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej
7.  Koradecka D.: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Tom 1., CIOP, Warszawa 1997
8.  Koradecka D.: Bezpieczeństwo pracy i  ergonomia. Tom 2., CIOP, Warszawa 1997
9.  Makarewicz R.: Hałas w środowisku. Ośrodek Wyd. Naukowych PAN, Poznań 1993
10.  Mas  S.,  Leowski  J.:  Bezpieczeństwo  i  higiena  pracy    Wydawnictwa  Szkolne

i Pedagogiczne, Warszawa 1996

11. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach
(Dz. U. z dnia 22 stycznia 2003 r.)

12. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity Dz.U. z 2003 r. Nr
169, poz. 1650)

13. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 16 czerwca 2003 r.

w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów. (Dz.U. Nr 121, poz. 1138)

14. Tytyk E.: Projektowanie ergonomiczne. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa −

Poznań 2001

15. Ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy z 6 marca 1981 r. (tekst jednolity Dz.U. z 2001 r.

Nr 124, poz. 1362; ost zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 167, poz. 1399)

16. Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr

147, poz. 1229; ost. zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 100, poz. 836)

17. Warno O.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach zagrażających życiu, PCK,

Warszawa 1994

18. Wasilewska − Zielecka B.: Pierwsza pomoc w stanach nagłych, Prószyński i S−ka,

Warszawa 2005

Adresy internetowe aktualne na dzień 30 maja 2006:

−

http://www.pierwsza pomoc-prv.pl/.

−

http://ratunek.eskulap.pl/krwawienia htm

−

http://ratunek.esculap.pl/kręgosłup htm

−

http://ratownictwo-medyczne.webpark.pl

−

http://sagan88.w.interia.pl/pomoc

−

http://www.gropa.pl