28. GOTYCKIE KATEDRY W POLSCE



KATEDRA ŚW JANA CHRZCICIELA WE WROCŁAWIU 1244-136

- 1244-1272 – chór nawiązujący do architektury cysterskiej – fundacja bp. Tomasza I
- I ćw. XIV w. – budowa korpusu nawowego 1320 – 1350
- 1361 – konsekracja

Rozwiązanie części wschodniej – pierwsze w pełni gotyckie dzieło w Polsce!
Rezygnacja z transeptu, brak wyodrębnionego szkieletowego systemu konstrukcyjnego, oparcie
sklepień na ścianach, wprowadzenie do nawy głównej baldachimowego fryzu.
Prosto zamknięty wysoki chór obiega z trzech stron niższe obejście.
Dwuwieżowa fasada zachodnia z portalem korespondowała z dwiema wieżami wschodnimi.
Sześciodzielne sklepienie wsparte na strzelistych nadwieszonych służkach.
Wielokrotnie akcentowany biskupi charakter dzieła – przez przedstawienia fundatora w korpusie
głównym i w kaplicy mariackiej, przede wszystkim dzięki programowi sklepiennej rzeźby kaplicy.



KATEDRA NA WAWELU W KRAKOWIE 1320 – 1364

Budowa katedry zbiegła się z koronacją Władysława Łokietka – stałą się koronacyjnym kościołem
królów polskich oraz miejscem ich spoczynku.

-1346 r. – ukończenie chóru
- 1364 r. – ukończenie korpusu

Oparto się na planie katedry wrocławskiej. Z romańskiej katedry pozostała krypta św. Leonarda i
fragmenty wież.
Chór zamknięty ścianą prostą z filarem na osi, wschodnie przęsło nakryte zostało sklepieniem
przeskokowym. Prezbiterium otoczone cysterskim obejściem, do którego otwierają się kaplice. Chór
oddzielony od 3-przęsłowego korpusu nie występującym z bryły transeptem.
Środkowa kaplica Mariacka powstała w latach 1382-90.
Wnętrze podzielone niejako na dwie kondygnacje – biegnący ponad strefę arkad gzyms odcina dolną
partię z bogato profilowanymi arkadami od partii górnej z potrójnymi oknami.
Sklepienie krzyżowo – żebrowe.
System filarowo – szkarpowy! > znamienna cecha budownictwa małopolskiego : skarpy nawy
głównej wprowadzone do wewnątrz, oparcie przypory bezpośrednio na filarze nawy bocznej,
dodatkowe lekkie łuki przyporowe ukryte pod dachami.



KATEDRA ŚW. WOJCIECHA W GNIEŹNIE 1342 – 1370

Chciano odzyskać dawny autorytet kościoła koronacyjnego.
Budowa na wzór klasycznych katedr francuskich. Fundacja bp Jarosława Skotnickiego.
Zyskała najbardziej katedralny kształt.

- ok. 1370 – budowa korpusu – arkady międzynawowe oparte na wielobocznych filarach.

Wydłużone, trójprzęsłowe prezbiterium, zamknięte siedmiobocznie, otoczone półkolistym obejściem,
do którego otwiera się wieniec kaplic.
Wnętrze – rezygnacja z typowych dla francuskich katedr galerii triforyjnych. Na płaskich lizenach
smukłe służki sięgające jedynie gzymsu w korpusie.
Masywne filary o surowym kształcie, prostokątnym przekroju i zagęszczonym rytmie.
Ściany w górnej części przeprute wąskimi oknami.
Bogata dekoracja rzeźbiarska w sztucznym kamieniu o uniwersalnym programie:
- w portalu płd. – Sąd Ostateczny w wersji apokaliptycznej, na archiwoltach motyw cnót walczących w
występkami.
- portal płn. – scena Ukrzyżowania
(nie jestem pewna czy nie pomyliłam portali… może sceny na odwrót…? Proszę o weryfikację.)



KATEDRA ŚW PIOTRA I PAWŁA W POZNANIU 1346 – 1410

Powstała w dwóch fazach:
- 1364 – ukończenie korpusu
- XV w. – ukończono chór

Typ bazylikowy bez transeptu.
Korpus dość ściśle powtarza wzory architektury śląskiej, natomiast oryginalne rozwiązanie prezentuje
wydłużony chór – autor zapewne z kręgu architektury nadbałtyckiej.
Zastosował „katedralne” obejście z otwierającymi się 3 kaplicami i uproszczoną galerią triforyjną.
Dodatkowo w obejściu trzy wieże – latarnie doświetlające.
Korpus nieproporcjonalnie krótki – 4 przęsła o wysokich filarach. Filar jakby wycięty ze struktury
nawy – płaski, system baldachimowy. Podziały wertykalne, bez gzymsów.
Łączy się z tradycją pierwszego biskupstwa w Polsce i miejscem grobów Mieszka I i Bolesława
Chrobrego.