28. GOTYCKIE KATEDRY W POLSCE 



 

KATEDRA ŚW JANA CHRZCICIELA WE WROCŁAWIU 1244-136 

         

 

 

- 1244-1272 – chór nawiązujący do architektury cysterskiej – fundacja bp. Tomasza I 
- I ćw. XIV w. – budowa korpusu nawowego 1320 – 1350 
- 1361 – konsekracja  
 
Rozwiązanie części wschodniej – pierwsze w pełni gotyckie dzieło w Polsce! 
Rezygnacja z transeptu, brak wyodrębnionego szkieletowego systemu konstrukcyjnego, oparcie 
sklepień na ścianach, wprowadzenie do nawy głównej baldachimowego fryzu. 
Prosto zamknięty wysoki chór obiega z trzech stron niższe obejście. 
Dwuwieżowa fasada zachodnia z portalem korespondowała z dwiema wieżami wschodnimi. 
Sześciodzielne sklepienie wsparte na strzelistych nadwieszonych służkach. 
Wielokrotnie akcentowany biskupi charakter dzieła – przez przedstawienia fundatora w korpusie 
głównym i w kaplicy mariackiej, przede wszystkim dzięki programowi sklepiennej rzeźby kaplicy. 
 
 



 

KATEDRA NA WAWELU W KRAKOWIE 1320 – 1364 

                    

 

Budowa katedry zbiegła się z koronacją Władysława Łokietka – stałą się koronacyjnym kościołem 
królów polskich oraz miejscem ich spoczynku. 
 
-1346 r. – ukończenie chóru 
- 1364 r. – ukończenie korpusu 

 
Oparto się na planie katedry wrocławskiej. Z romańskiej katedry pozostała krypta św. Leonarda i 
fragmenty wież. 
Chór zamknięty ścianą prostą z filarem na osi, wschodnie przęsło nakryte zostało sklepieniem 
przeskokowym.  Prezbiterium otoczone cysterskim obejściem, do którego otwierają się kaplice. Chór 
oddzielony od 3-przęsłowego korpusu nie występującym z bryły transeptem. 
Środkowa kaplica Mariacka powstała w latach 1382-90. 
Wnętrze podzielone niejako na dwie kondygnacje – biegnący ponad strefę arkad gzyms odcina dolną 
partię z bogato profilowanymi arkadami od partii górnej z potrójnymi oknami. 
Sklepienie krzyżowo – żebrowe. 
System filarowo – szkarpowy! > znamienna cecha budownictwa małopolskiego : skarpy nawy 
głównej wprowadzone do wewnątrz, oparcie przypory bezpośrednio na filarze nawy bocznej, 
dodatkowe lekkie łuki przyporowe ukryte pod dachami. 
 
 



 

KATEDRA  ŚW. WOJCIECHA W GNIEŹNIE 1342 – 1370 

                    

 

Chciano odzyskać dawny autorytet kościoła koronacyjnego. 
Budowa na wzór klasycznych katedr francuskich. Fundacja bp Jarosława Skotnickiego. 
Zyskała najbardziej katedralny kształt. 
 
- ok. 1370 – budowa korpusu – arkady międzynawowe oparte na wielobocznych filarach. 
 
Wydłużone, trójprzęsłowe prezbiterium, zamknięte siedmiobocznie, otoczone półkolistym obejściem, 
do którego otwiera się wieniec kaplic. 
Wnętrze – rezygnacja z typowych dla francuskich katedr galerii triforyjnych. Na płaskich lizenach 
smukłe służki sięgające jedynie gzymsu w korpusie. 
Masywne filary o surowym kształcie, prostokątnym przekroju i zagęszczonym rytmie. 
Ściany w górnej części przeprute wąskimi oknami. 
Bogata dekoracja rzeźbiarska w sztucznym kamieniu o uniwersalnym programie:  
- w portalu płd. – Sąd Ostateczny w wersji apokaliptycznej, na archiwoltach motyw cnót walczących w 
występkami. 
- portal płn. – scena Ukrzyżowania 
(nie jestem pewna czy nie pomyliłam portali… może sceny na odwrót…? Proszę o weryfikację.) 
 



 

KATEDRA ŚW PIOTRA I PAWŁA W POZNANIU 1346 – 1410 

 

                      

 

 
Powstała w dwóch fazach: 
- 1364 – ukończenie korpusu 
- XV w. – ukończono chór 
 
Typ bazylikowy bez transeptu. 
Korpus dość ściśle powtarza wzory architektury śląskiej, natomiast oryginalne rozwiązanie prezentuje 
wydłużony chór – autor zapewne z kręgu architektury nadbałtyckiej. 
Zastosował „katedralne” obejście z otwierającymi się 3 kaplicami i uproszczoną galerią triforyjną. 
Dodatkowo w obejściu trzy wieże – latarnie doświetlające. 
Korpus nieproporcjonalnie krótki – 4 przęsła o wysokich filarach. Filar jakby wycięty ze struktury 
nawy – płaski, system baldachimowy. Podziały wertykalne, bez gzymsów. 
Łączy się z tradycją pierwszego biskupstwa w Polsce i miejscem grobów Mieszka I i Bolesława 
Chrobrego.