ANATOMIA

UKLAD KRAZENIA

BUDOWA I FUNKCJA SERCA
Budowa:
serce sklada sie z 4 jam,2 przedsionkow i 2 komor,
z komory lewej wychodzi tetnica glowna (aorta) wychodzac z serca rozgalezia sie i w ten sposob zaopatruje
tkanki w tlen. Po oddaniu tlenu krew po przylaczeniu dwutlenku wegla doplywa zylami do przedsionka prawego.
Sciana serca sklada sie z 3 warstw:
nasierdzie-warstwa zewnetrzna
wsierdzie-znajduje sie w srodku miesnia
Śródsierdzie
serce umieszczone jest w worku osierdziowym.lezy w srodpiersiu.
Na czynnosc serca skladaja sie 3 fazy:

●

skurcz-przez otwarte zastawki przedsionkowo-komorowe wpływa krew z przedsionków do komór.skurcz
komor sklada sie z 2 faz: I faza to napinanie miesnia sercowego, II faza to wyrzucanie krwi do tetnic.

●

rozkurcz

●

pauza-krew wplywa do przedsionkow a nastepnie do komor.

Glownym miejscem w ktorym powstaja rytmiczne bodzce jest wezel ztokowo-przedsionkowy-lezy on w ujsciu
zyly glownej gornej do przedsionka prawego pobudzenie z tego wezla rozchodzi sie najpierw na przedsionki
pozniej na na komory.
W przypadku uszkodzenia wezla przedsionkowo-komorowego funkcje ta przejmuje wezel komorowy.
Blok serca-przerwanie polaczenia miedzy przedsionkami a komorami.
w sercu wyroniamy podstawe i koniuszek.

Naczynia krwionosne:
Tetnice(duze,srednie i male)-sciana tetnic jest gruba,mocna i elastyczna,sklada sie z 3 warstw:(blony
zewnetrznej,srodkowej i wewnetrznej)
Naczynia zylne-skladaja sie z 3 warstw,zbudowane sa w podobny sposob.
Naczynia wlosowate-(kapilary)-sciana zbudowana jest z 1 warstwy,polprzepuszczalna sciana,przez nia moze
przechodzic tlen i dwutlenek wegla.
KREW:
Plynie w ukladzie naczyn zamknietych.
Skład:
Osocze-stanowi 50-60% krwi.
92%-woda
8-10%-substancje stale(albuminy-4%, globuliny-2,8%, fibrynogen-0,4%-bierze udział w krzepnieciu krwi)
Elementy morfotyczne:

●

erytrocyty-krwinki czerwone

●

leukocyty-krwinki biale-maja wlasciwosci żerne oznacza to ze w czasie infekcji namnazaja sie i skupiaja
wokol bakterii niszczac je.

Rola krwi:

●

roznosi tlen i substancje odzywcze po calym organizmie

●

zabiera produkty koncowe przemiany materii szkodliwe dla organizmu

●

zapewnia stalosc srodowiska wewnetrznego

●

we krwi kraza hormony

●

znajduja sie w niej substancje obronne ktore maja zdolnosc niszczenia bakterii.

Grupy krwi:

●

A-antygen-A-przeciwciala-anty B

●

AB-antygen AiB-brak przeciwcial

●

B-antygen-B-przeciwciala anty-A

●

0-brak antygenu-przeciwciala-anty AiB

AUTOMATYZM SERCA
oznacza to ze serce jest zrodlem wlasnym skurczu, odpowiadaja za to wlokna Purkiniego
KRAZENIE MALE KRWI
nazywane jest inaczej krazeniem plucnym.jest to droga krwi z komory prawej do przedsionka lewego
KRAZENIE DUZE
jest to droga krwi z lewej komory do przedsionka prawego

UKŁAD MIĘŚNIOWY:

MIESNIE-OGOLNA CHARAKTERYSTYKA
Miesnie zbudowane sa z tkanki miesniowej skladajacej sie z wlokien posiadajacych zdolnosc kurczenia pod
wplywem bodzcow chemicznych, elektrycznych i mechanicznych.
Miesnie dzielimy na:

●

gladkie-kierowane sa przez uklad nerwowy dzialajacy poza nasza swiadomoscia

●

poprzecznie prazkowane-podlegaja kontroli osrodkowego ukladu nerwowego,sa zalezne od naszej
woli.ze wzgledu na polozenie dzielimy je na:

-powierzchowne-skorne-znajduja sie na glowie, szyi, twarzy i powierzchni dloniowej reki
-szkieletowe-przytwierdzone sa do szkieletu maja rozna grubosc dlugosc i ksztalt.

MIESNIE MIMICZNE
wplywaja na wyraz twarzy.
Do miesni twarzy zaliczamy:

●

miesien potyliczno-czolowy-marszczy brwi i porusza skora glowy

●

miesien dzwigacz wargi gornej i skrzydla nosa-unosi gorna warge

●

miesien smiechowy-pociaga katy ust ku gorze i w bok

●

miesien obnizajacy kat ust-pociaga usta i kaciki warg ku dolowi i na bok

●

miesien okrezny oka-przebiega dookola oczodolu

●

miesien nosowy-porusza nozdrzami

●

miesien policzkowy

●

miesien okrezny ust-otwiera i zamyka usta

●

miesien brodkowy-marszczy brode

TKANKA MIESNIOWA
Tkanka mięśniowa, składa się z włókien mięśniowych,posiadających zdolność do aktywnego kurczenia się.
Rodzaje tkanki mięśniowej:

●

tkanka poprzecznie prążkowana szkieletowa

●

tkanka poprzecznie prążkowana serca

●

tkanka gładka

PRZEMIANA GLIKOGENU PODCZAS PRACY MIESNI
Glikogen zgromadzony w mięśniach ulega rozpadowi do glukozy, która następnie spalana jest w zależności od
stopnia aktywności ruchowej.
W przypadku rozpadu glikogenu wątrobowego, uwolniona glukoza przenika do krwiobiegu, gdzie
wykorzystywana jest nie tylko na potrzeby pracujących mięśni, ale także mózgu, krwinek czerwonych i innych
tkanek.

UKŁAD KOSTNY:

BUDOWA KREGOSLUPA
Kręgosłup : zbudowany jest z 32-34 kręgów dzieli się na odcinki:

●

szyjny-7

●

piersiowy-12

●

lędźwiowy-5

●

krzyżowy-5

●

guziczny-3-5

KRZYWIZNY KREGOSLUPA:
Kifoza-łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę grzbietową.
Lordoza-łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę brzuszną.
BUDOWA TYPOWEGO KREGU

●

trzon

●

1 wyrostek kolczysty

●

1 para wyrostkow poprzecznych

●

2 pary wyrostkow stawowych

OBRECZ KONCZYNY GORNEJ
Obręcz kończyny górnej tworzą:

●

łopatki

●

obojczyk

●

kość krucza

Obojczyk oddziela tułów od szyi, a łopatka wchodzi w skład grzbietu.
BUDOWA KOŚCI RAMIENNEJ:

➢

Trzon

➢

Koniec blizszy:

●

glowa kosci ramiennej

●

guzek wiekszy i mniejszy

●

szyjka chirurgiczna

●

grzebien guzka mniejszego i wiekszego

●

szyjka anatomiczna

●

bruzda miedzyguzkowa

➢

Koniec dalszy:

●

głowka

●

dol wyrostka lokciowego

●

nadklykiec boczny i przysrodkowy

●

bloczek

●

bruzda nerwu lokciowego

●

dol dziobiasty i promieniowy

OBRECZ KONCZYNY DOLNEJ:

●

Kość miedniczna

●

Kość biodrowa

●

Kość łonowa

●

kość kulszowa

●

panewka

BUDOWA KOSCI UDOWEJ
Najdłuższa i największa kość człowieka

➢

Koniec bliższy:

●

głowa kości udowej

●

szyjka kości udowej

●

krętarz większy

●

krętarz mniejszy

●

grzebień międzykrętarzowy

➢

Trzon

➢

Koniec dalszy:

●

nadkłykieć przyśrodkowy i boczny

●

dół międzykłykciowy

●

kłykieć przyśrodkowy i boczny

BUDOWA KOSCI PODUDZIA:
w sklad wchodzi:

●

kosc piszczelowa

●

kosc strzałkowa

BUDOWA STOPY
Stopę dzielimy na trzy części :

➢

Kosci stepu:

●

skokowa

●

piętowa

●

łódkowata

●

sześcienna

●

3 kosci klinowate

➢

Kosci srodstopia, wyrozniamy w nich podstawe, trzon i glowe

➢

Kości palców

składaja się z trzech paliczków: podstawowego, środkowego i dalszego.
Paluch ma tylko dwa paliczki

KRĘGI:

KRAZKI MIEDZYKREGOWE
Krążek międzykręgowy pełni jednocześnie funkcję amortyzatora kręgosłupa i zapewnia mu ruchomość (jak
łożysko ślizgowe). Umożliwia zgięcie, prostowanie, ruchy boczne i obrotowe kręgosłupa. Dzięki dyskom kręgi
nie ocierają się o siebie.
KREGI SZYJNE:
W ich budowie wyrozniamy:

●

otwor kregowy

●

otwor wyrostka poprzecznego

●

trzon

●

powierzchnia stawowa

KREGI KRZYZOWE I GUZICZNE:
znajduja sie u podstawy kregoslupa
kosc krzyzowa zlozona z 5 zrosnietych kregow stanowi podstawe kregoslupa oraz laczy ja z miednica
kosc guziczna-ogonowa sklada sie z 4 zrosnietych kregow.

STAWY:

BUDOWA STAWU:
Skladaja sie z powierzchni stawowych sasiadujacych kosci oraz torebki stawowej wewnatrz ktorej znajduje sie
jama stawowa a w niej maź stawowa wyrozniamy stawy proste i zlozone.
Podzial ze wzgledu na ksztalt:

●

kuliste wolne i panewkowe

●

eliptyczne

●

zawiasowe

●

obrotowe

●

srubowe

●

plaskie

BUDOWA STAWU BIODROWEGO
zbudowany jest z panewki oraz glowy kosci udowej i torebki stawowej.
Mozemy wyroznic nastepujace wiezadla:

●

wiezadlo glowy kosci udowej

●

wiezadlo biodrowo-udowe

●

wiezadlo lonowo-udowe

●

wiezadlo kulszowo-udowe

UKLAD NERWOWY:

OSRODKOWY UKLAD NERWOWY

●

mozgowie

●

rdzen kregowy

OBWODOWY UKLAD NERWOWY

●

nerwy czaszkowe-12 par

●

nerwy mozgowe-31 par

MOZGOWIE
Polozone jest w jamie czaszki

➢

Podział mózgowia:

●

Przedmózgowie

●

Śródmózgowie

●

Tyłomózgowie

Podwzgórze- zbudowane ze struktur budujących kresomózgowie i międzymózgowie.
RDZEN KREGOWY

●

Leży w kanale kręgosłupa.

●

Ciągnie się w postaci grubego sznura od rdzenia przedłużonego do drugiego kręgu lędźwiowego.

●

W środkowej części rdzenia kręgowego występuje wąski kanał środkowy wypełniony płynem mózgowo-
rdzeniowym.

●

Istota szara ma kształt litery H i otacza kanał środkowy.

●

Istota biała otacza istotę szarą.

●

Rdzeń kręgowy przewodzi impulsy w kierunku mózgowia i w kierunku odwrotnym.

●

W istocie szarej mieszczą się ośrodki kontrolujące ruchy przepony, kończyn górnych i dolnych.

OSRODKI RDZENIA KREGOWEGO

●

ośrodek ruchu w przeponie

●

ośrodki ruchowe kończyn górnych

●

ośrodki mięśni klatki piersiowej, grzbietu i brzucha

●

ośrodki kończyn dolnych

●

ośrodki oddawania moczu, stolcu i nasienia

●

ośrodki naczyniowe i wydzielnicze

OSRODKI KOROWE

●

ruchowe

●

czuciowe

●

sluchowe

●

wzrokowe

●

mowy

●

osrodki wyzszych czynnosci nerwowych-intelekt, inteligencja

NERWY CZASZKOWE

●

nerwy węchowe

●

nerw wzrokowy

●

nerw okoruchowy

●

nerw bloczkowy

●

nerw trójdzielny

●

nerw odwodzący

●

nerw twarzowy

●

nerw przedsionkowo-ślimakowy

●

nerw językowo-gardłowy

●

nerw błędny

●

nerw dodatkowy

●

nerw podjęzykowy

NERWY RDZENIOWE
w sklad wchodza wlokna nerwowe ruchowe, czuciowe i autonomiczne
wspolny pien dzieli sie na 4 galezie

●

brzuszna

●

grzbietowa

●

oponowa

●

łączącą

NERWY MOZGOWE
Nerwy mózgowe (czaszkowe) występują w liczbie 12 par nerwów. Są to:

➢

nerwy czuciowe:

●

węchowe,

●

wzrokowe

●

słuchu i równowagi

➢

nerwy ruchowe odśrodkowe:

●

okoruchowy

●

bloczkowy

●

odwodzący

●

dodatkowy

●

podjęzykowy

➢

nerwy mieszane:

●

trójdzielny

●

twarzowy

●

językowo-gardłowy

●

błędny

TKANKA NERWOWA

●

Odbiera, przekazuje i reaguje na impulsy środowiska, jak np. dotyk, temperatura czy światło.

●

Przewodzi ona impulsy z neuronu do efektorów, od receptorów.

W skład tkanki nerwowej wchodzą:

●

neurony

●

komórki glejowe izolujące, podpierające i odżywiające neurony

Tkanka nerwowa ma bardzo słabe możliwości regeneracyjne.

UKLAD CHLONNY

Zaliczany jest do ukladu otwartego odpowiada za krazenie plynow tkankowych.
Do układu chłonnego zalicza się:

●

naczynia chłonne (limfatyczne)

●

węzły chłonne

●

migdałki

●

grasicę

●

śledzionę i chłonkę.

wyrozniamy 2 duze przewody chlonne:

●

przewod piersiowy-uchodzi w lewym kącie żylnym

●

przewod chlonny prawy

Chłonka-jest plynem lekko zoltawej barwy,sklad chemiczny i biologiczny podobny do osocza krwi, od krwi rozni
sie brakiem krwinek czerwonych (erytrocytow),znajduje sie duza ilosc limfocytow w 1mm szesciennym moze byc
ich od 2 do 20 tys.
Węzeł chlonny-ksztaltem przypomina ziarno fasoli o srednicy 20-30mm pokrywa go torebka, wewnatrz znajduja

sie beleczki lacznotkankowe.
We wnetrzu znajduja sie grudki chlonne wewnatrz ktorych znajduja sie mlodsze pokolenia limfocytow
tzw.limfoplasty.
Wezly sa miejscem w ktorym powstaja limfocyty, zatrzymywane sa i niszczone bakterie, ukladaja sie w grupy od
kilku do kilkunastu sztuk.Grupki chlonne w blonie sluzowej jelita nosza nazwe mieszkow, moga wystepowac
samotne lub skupione.
ZNACZENIE UKLADU CHLONNEGO
Układ limfatyczny pełni w organizmie trzy podstawowe role:

●

odpornościową - w węzłach limfatycznych powstają niektóre białe ciałka krwi.

●

neutralizującą - zobojętnianie ciał obcych dla organizmu.

●

odprowadzającą- odprowadzenie limfy z powrotem do krwi

SKÓRA:

Zbudowana z nastepujacych warstw:

➢

Naskorek-pokrywa skore wlasciwa,jest wytworem wielowarstwowego nablonka plaskiego.wyrozniamy
5 warstw:

zrogowaciala
jasna
ziarnista
kolczysta
podstawna-rozrodcza-znajduja sie w niej melanocyty

➢

Skora wlasciwa-zbudowana z tkanki lacznej

➢

Tkanka podskorna-zbudowana z tkanki lacznej wloknistej,zawiera komorki tluszczowe,amortyzuje
urazy.

Twory skórne:
Gruczoły potowe-sa to gruczoly cewkowe,leza w glebi skory wlasciwej,wydzielina jest pot,ktory sklada sie w
98% z wody,0,8% to sol kuchenna,niewielka ilosc mocznika,kwasu moczowego i amoniaku.Wydzielanie potu
chroni przed przegrzaniem,utrzymuje stala temp.ciala.
Gruczoły łojowe-sa to gruczoly pecherzykowe,wydzielaja łój skorny,najwiecej jest w okolicach owlosionych
ciala,łój zawiera wolne kwasy tluszczowe,cholesterol i zwiazki fosforowe.
Włosy-skladaja sie z łodygi(czesc zewnetrzna),korzenia(czesc wewnetrzna)-zgrubiala jego czesc nosi nazwe
opuszki tzw. Cebulki.
Paznokcie-sa wytworem nablonka skory,leza na dalszych opuszkach palcow.
Budowa:

●

Płytka paznokciowa

●

Obłączek - białawy półksiężyc u dołu płytki paznokciowej

●

macierz - to miejsce wzrostu paznokcia i jedyna żywa jego część.

●

Wały paznokcia - wał boczny, wał tylny

●

Skórka

●

Brzeg wolny

●

Obrąbek naskórkowy podpaznokciowy - tkanka tworząca pod wolnym brzegiem paznokcia warstwę
ochronną.

NARZADY ZMYSLOW:

Do narzadow zmyslow zaliczamy: narzad smaku i powownienia,narzad sluchu oraz narzad wzroku.
NARZAD SMAKU I POWONIENIA:
Narzad smaku:
znajduje sie w blonie sluzowej jezyka,podniebienia miekkiego i na tylnej scianie gardla.blona sluzowa
pokrywajaca jezyk usiana jest brodawkami ktore sa odpowiedzialne za odbior wrazen smakowych
koncem jezyka odbierane sa wrazenia smakowe slodkie i slone, na brzegach kwasne a na nasadzie gorzkie
Narzad powonienia:
Komórki węchowe znajdują się w górnej części jamy nosowej.komórki węchowe mają kształt wrzecionowaty i po
2 wypustki: powierzchowną, zakończoną stożkiem węchowym (receptorem zapachów), i podstawną,
przechodzącą bezpośrednio we włókno nerwu węchowego, który przeprowadza wrażenia węchowe do mózgu.
NARZAD CZUCIA POWIERZCHOWNEGO:
Wystepuja w skorze w postaci cialek krancowych, odbieraja wrazenia dotykowe: cieplo, zimno,bol
swedzenie,pieczenie itp. Pod nimi leza narzady czucia glebokiego w ktorych znajduja sie liczne
zakonczenia nerwowe sygnalizujace bol miesni i stawow.
NARZAD WZROKU I SLUCHU
Narzad wzroku:
oko-jest gleboko osadzone w oczodole

●

brwi-umieszczone sa na wystajacych lukach brwiowych,zatrzymuja splywajacy pot i chronia przed
urazami mechanicznymi

●

rzesy-osadzone sa na brzegach powiek,ochraniaja galke oczna przed zanies=czyszczeniami.

●

Powieki-stanowia zaslony,szybko reaguja na zmiane natezenia swiatla,halas,gwaltowne ruchy,
rozprowadzaja na powierzchni oka plyn łzowy ktory nawilza galke oczna

Gruczol lzowy-wielkosc:20/12mm,barwy rozowo-szarej,produkuje łzy.w ciagu doby produkuje ok.0,5cm3
łez,stany emocjonalne maja wplyw na produkcje lez.
Sklad łez:
chlorek sodowy-1%
bialko-0,6%
woda
Spojowka-jest to powierzchnia wewnetrzna powiek
Galka oczna-zbudowana z 3 blon:

➢

Blona wloknista:

-twardowka-stanowi warstwe ochronna galki ocznej
-rogowka-przezroczysta,gladka czesc blony wloknistej,laczy sie z twardowka,nie posiada naczyn

krwionosnych,od tylu jest okragla a od przodu ma ksztalt elipsy.

➢

Blona naczyniowa

-naczyniowka-tylna czesc blony naczyniowej.od zewnatrz pokrywa siatkowke
-cialko rzeskowe-ma ksztalt pierscienia,lezy miedzy teczowka a rabkiem zebatym siatkowki.
-teczowka-w srodku niej znajduje sie otwor zwany zrenica.zabarwienie teczowki jest rozne,barwa ta

zalezy od ilosci barwnika i budowy przedniej teczowki.

➢

Blona wewnetrzna

-siatkowka-jest to blona swiatloczula jest cienka przezroczysta blona o rozowej barwie
-soczewka-zbudowana z przezroczystych wlokien tkanki lacznej.

ZNACZENIE SNU

●

ma fundamentalne znaczenie dla układu nerwowego

●

oszczędza energię

●

obniża temperaturę ciała

●

reguluje gospodarkę hormonalną

●

umacnia pamięć

●

stymuluje i zamyka aktywność neuronów

BUDOWA KOMORKI
w komorce wyrozniamy:

●

cialo komorkowe

●

jadro

●

karioplazma-cialo jadra komorkowego

●

blona komorkowa-reguluje wymiane substancji pomiedzy komorkami a srodowiskiem,pozwala na
przechodzenie innych substancji do wnetrza komorki,stanowi bariere ochronna.

●

Mitochondria-struktury w ksztalcie ziaren krotkich paleczek lub nici,biora aktywny udzial przy podziale
komorki.

●

Aparat Golgiego-koszyczek oplatajacy jadro

●

Lizosomy-znajduja sie nad mitochondriami

●

Centrum komorkowe-zawiera dwa ziarna

●

Fibryle-wlokienka majace mozliwosc kurczenia sie,w miesniach sa miofibryle,a komorkach nerwowych
naurofibryle(komorki przewodzace)

FUNKCJE JADRA KOMORKOWEGO:

●

zawiera informację genetyczną zakodowaną w DNA

●

steruje biosyntezą białka

●

przekazuje informację genetyczną komórkom potomnym w procesach podziałów