WYKŁAD 8 

 

Sztuczne kruszywa lekkie 

- naturalne 

 powstają w trakcie eksploatacji ze złó  

Kruszywa wykorzystuje się do: 

  Roboty in ynieryjne- budowa dróg, obwałowań 

  Produkcja betonów-ogromne zapotrzebowanie 

Zło a z których się eksploatuje to przede wszystkim Polska południowa. 

Zrodziła się potrzeba dostarczania kruszyw na północ. Zaczęto więc pracować nad produkcją 
kruszyw z odpadów. Ró ne kombinacje mieszania odpadów dają kruszywa sztuczne: 

-poprzez utrwalanie procesami termicznymi  

-wykorzystanie n

i szych temperatur 

Kruszywa dzielą się na : 

  O regularnych kształtach, lekkie, gęstość < gęstości H

2

O (unoszą się na wodzie, jeśli 

jej nie chłoną), zewnętrzna otoczka spieczona, nie chłoną wody, ale mają pory

 czyli 

du o powietrza w środku, jednak te pory są zamknięte, np. KERAMZYT, 
żLINOPORYT, POPIOŁOPORYT. 

  O nieregularnych kształtach, porach częściowo otwartych, a częściowo zamkniętych, 

np. ŁUPKOPORYT, żLINOPORYT.  

  żrupa pośrednia- regularne kształty, spieczona otoczka, ale otwarta, pory częściowo 

otwarte, np. ELPORYT, GRANIT. 

  Nieregularne kształty, wszystkie pory otwarte, np.  U EL, PUMEKS. 

 

keramzyt 

keramzyt= glin łatwo pęczniejący + odpady przeróbki węgla kamiennego + popioły lotne + 
mogą być  u le hutnicze + zamiast odpadów węglowych-osady z oczyszczalni ścieków lub 
zaolejone.  

Te surowce poddaje się granulowaniu lub grudkowaniu. 

żranulować mo na: 

- 

ciśnieniowo ( na zasadzie maszynki do mięsa, tworzą się pelety) 

- 

bezciśnieniowo (materiał się toczy i zlepia) 

Keramzyt mo e być tworzony w obu tych procesach.  

Tak utworzone grudki poddawane są utrwalaniu po to, by zyskały tą spieczoną otoczkę. Jeśli 
w materiałach jest węgiel, pod wysoką temperaturą mo e się palić

 więc proces trzeba 

prowadzić w specjalny sposób. 

Wykres 

 

 

 

 

 

Kruszywo najpierw powoli sobie rośnie, a potem do du ej temperatury,  eby ta otoczka się 
spiekła.  

Wykorzystanie keramzytu: 

  Spulchnianie gleb 

  Uprawy hydroponiczne 

  Do produkcji betonów lekkich, które są wykorzystane w stropach, w konstrukcjach 

działowych 

  Jako kruszywo drogowe 

  Jako element dekoracyjny na wystawach 

  Jako element opakowaniowy (wypełnia przestrzeń, a nie obcią a) 

Elporyt 

Elporyt= 

u el zmielony + popiół lotny + trochę iłu ( eby się dobrze granulowało). 

Wygląda jak keramzyt, lecz ma spieczoną skórkę.  
otoczka spieczona, kształt regularny, ale popękany

 grupa pośrednia.  

Gralit 

w Polsce nie produkuje się. 

Łupkoporyt 

Odpady się wypala, jak się utworzy du y spiek to pęka. Rewelacyjne do budowy dróg, 
produkowane były przez HELMEX. Lecz były tam związku pirytu, które uwalniały się jak 
związki siarki. 
 

 

wykorzystany równie  do produkcji: 

- 

betonów 

-

bloczków budowlanych 

żranulowany popiół 

-

jako kruszywo utrwalające poprzez sezonowanie, stosuje się ró ne środki wią ące (cement, 

gliny) 
- do betonu 
- do utwardzania powierzchni. 

Glinoporyt 

żlinoporyt= glin (iły, równie  powstające przy węglach brunatnych) + odpady z przemysłów 
niemineralnych (np. trawa przy drogach)  

u el topiony 
u el kawałkowy 

u loporyt 

Wykorzystywany przy budowie dróg 

Pumeks hutniczy 

Jest to  u el, który powstaje w piecach hutniczych, jest chłodzony powietrzem. 
wykorzystywany: 
- 

jako ścierliwo 

- 

jako kruszywo do betonów, do utwardzania powierzchni betonu. 

Perlitoporyt 

Powstaje ze skał osadowych- perlitów. Skały osadowe, które we wnętrzu zawierają du o 
cząsteczek wody. 

Wykorzystanie: 
- spulchnianie ziemi 
- 

do produkcji betonów lekkich o bardzo dobrej izolacji cieplnej 

- 

do usuwania rozlewisk ropy naftowej ( ta rozlana ropa wnika do porów) 

- do usuwania tych rozlanych substancji przy wypadkach. 

Wermikulit 

Wermikulit= miki+ łuszczyki+ wypalanie = wermikulitoporyt. 

Wermikulitoporyt 

Najczęściej u ywany jako sorbent przy usuwaniu awarii, do transportu odpadów 
niebezpiecznych. 

RUDY 

  Metali nie elaznych 

  Cynkowo-ołowiowe 

występowały na południu, rejon: Bytomia, Olkusza, Trzebini, Zawiercia 
(udokumentowane, nieeksploatowane) 
koniec lat 60-tych to koniec ich eksploatacji 
Trzebinia 

– zamknięta w 2009r.  

Olkusz- Bukowno- 

Bolesław- maksymalna eksploatacja do końca tego dziesięciolecia. 

Odpady przy eksploatacji, czyli cynkowo-

ołowiowe zawierają do 5 % cynku i ołowiu, 

zło e polimetaliczne

 dodatkowo  elazo, kadm. Mało w nich cynku i ołowiu= du o 

odpadów.  
Z eksploatacji odpady: 
-gruboziarniste 
-

średnioziarniste 

 dolomity.  

Odpady ( dolomity) są wykorzystywane jako kruszywo drogowe, natomiast proces 
przeróbki polega na separacji grawitacyjnych. Z tego procesu powstają odpady 
średnioziarniste. Odpady z grawitacyjnego procesu są wykorzystywane na bie ąco do 
niwelacji terenu, wypełniania wyrobisk. Po wzbogaceniu produkt pośredni kieruje się 
do mielenia (ziarna 0,3 mm) 

 flotacja.