1

Moduł II Pozostałe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia
bezpiecznych warunków pracy

I. Obowiązki pracodawcy związane z budową lub przebudową obiektu
budowlanego

Pracodawca jest

obowiązany zapewniać, aby

budowa lub przebudowa obiektu

budowlanego,

w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była

wykonywana na

podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny
pracy

(art. 213 k.p.).

Projekt, na podstawie którego pracodawca dokonuje budowy lub przebudowy

obiektu budowlanego, w którym przewidziane będą pomieszczenia pracy, musi
zatem uwzględniać wymagania określone w Rozporządzenie Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

Projekt, o którym mowa powyżej, musi także posiadać pozytywne opinie wydane

przez uprawnionych rzeczoznawców

ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, ds.

zabezpiecz

eń przeciwpożarowych oraz ds. sanitarno-higienicznych

w przepisach techniczno-

budowlanych określonych w ustawie – Prawo budowlane.

UWAGA !!!

Wyżej wymienione zasady obowiązują również w przypadku, gdy budowa lub

przebudowa dotyczy części obiektu budowlanego, w której już znajdują się

pomieszczenia pracy.

2

II. O

bowiązki zapewnienia pomieszczeń pracy zgodnych z wymogami bhp oraz

utrzymywania obiektów budowlanych, pomieszczeń pracy oraz terenów i

urządzeń w stanie, który zapewni bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

1. Pomieszczenia pracy – podstawowe wymogi

a) Pomieszczenia

, w których wykonywana jest praca muszą być odpowiednie do

rodzaju wykonywanych w nich prac oraz do liczby zatrudnionych pracowników.

Jeżeli w pomieszczeniu pracy występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, takie jak np.
hałas, wysoka temperatura, promieniowanie, gazy, pyły, pary, drgania, trzeba
zastosować takie rozwiązania techniczne, które będą uniemożliwiały przedostawanie
się tych czynników do innych pomieszczeń pracy i do pomieszczeń higieniczno-

sanitarnych.

Odpowiednio również powinny być zabezpieczone ściany i sufity w pomieszczeniach,
w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia lub pyły niebezpieczne
pod względem wybuchowym.

Pracodawca ma również obowiązek umieszczania informacji o dopuszczalnym
obciążeniu stropów w pomieszczeniach magazynowych i na drogach, które znajdują
się w obiektach budowlanych.

Przede wszystkim

w pomieszczeniach pracy należy zapewnić:

-

odpowiednie oświetlenie,

-

temperaturę,

-

wymianę powietrza, a także

-

zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i

nasłonecznieniem, drganiami i innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz
uciążliwościami występującymi w środowisku pracy.

3

b)

Zasada !

Jeżeli chodzi o

lokalizację pomieszczeń pracy

, to - co do zasady -

nie powinny być

one usy

tuowane poniżej poziomu otaczającego terenu.

Wyjątek !

D

opuszczony został w stosunku do pomieszczeń pracy usytuowanych w garażu,

kotłowni, warsztatach podręcznych, pomieszczeń handlowych, usługowych i
gastronomicznych w ulicznych przejściach podziemnych, w podziemnych stacjach

komunikacyjnych i tunelach, w domach handlowych i hotelach oraz w obiektach

zabytkowych. Warunkiem jednak usytuowania pomieszczenia pracy poniżej poziomu

terenu jest:

* po pierwsze,

zachowanie wymagań określonych w przepisach techniczno-

budowlanych i

* po drugie,

uzyskanie na to zgody Państwowego Wojewódzkiego Inspektora

Sanitarnego

(zgoda wydawana jest po porozumieniu z okręgowym inspektorem

pracy). Po spełnieniu wyżej wymienionych warunków oraz zapewnieniu światła

dziennego pomies

zczenia pracy stałej mogą być lokalizowane w piwnicach lub w

suterenach.

PAMIĘTAJ !!!

Lokalizację pomieszczeń poniżej poziomu terenu może również wymuszać
rodzaj produkcji, np. praca w chłodniach lub w rozlewniach win.

2. Powierzchnia i wysokość pomieszczeń

a)

Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych powinno przypadać

minimum 13 m

3

wolnej objętości pomieszczenia

oraz

minimum 2 m

2

wolnej

powierzchni podłogi

, tj. niezajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt, maszyny itp.

(§ 19 rozp. MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp, Dz.U. z 2003 r.

Nr 169, poz. 1650 ze zm.).

b) Natomiast

wysokość pomieszczenia w świetle nie może być mniejsza niż:

4

–

3 m

-

jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,

–

3,3 m

- w przypadku, gdy

prace prowadzone w pomieszczeniu powodują

występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

Wysokość wymienionych pomieszczeń może być obniżona, jeżeli zastosowana
zostanie klimatyzacja, pod warunkiem jednak, że wyrazi na to zgodę Państwowy

Wojewódzki Inspektor Sanitarny (§ 20 rozp. w sprawach ogólnych bhp).

Obniżenie pomieszczenia pracy do 2,5 m w świetle dopuszczalne jest w
pomieszczeniach pracy stałej, w czasie wykonywania której nie występują czynniki

szkodliwe dla zdrowia, pod warunkiem,

że w pomieszczeniu zatrudnionych jest

maksymalnie czterech pracowników, a na każdego z nich przypada minimum 15 m

3

wolnej objętości pomieszczenia.

Obniżenie pomieszczenia do 2,5 m w świetle, może również nastąpić w
pomieszczeniach usługowych lub produkcyjnych drobnej wytwórczości, które
mieszczą się w budynku mieszkalnym, przy czym przy wykonywanych pracach nie
mogą występować pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie może
przekraczać dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych
określonych w Polskich Normach, a na jednego pracownika musi przypadać 15 m

3

wolnej objętości pomieszczenia.

Obniżenie wysokości pomieszczenia pracy stałej do 2,2 m w świetle dopuszczalne

jest w pomieszczeniach, takich jak

dyżurki, portiernie, kantory, kioski uliczne,

dworcowe i inne oraz w pomieszczeniach usytuowanych na antresoli otwartej do

większego pomieszczenia.

3. Oświetlenie

Pomieszczenia pracy stałej muszą mieć zapewnione oświetlenie dzienne (naturalne).

Odstępstwa przewidziane są tylko w przypadku, gdy zastosowanie oświetlenia
naturalnego jest niemożliwe lub niewskazane z uwagi na technologię produkcji

.

Stosowanie wyłącznie sztucznego (elektrycznego) oświetlenia jest jednak
dopuszczalne dopiero po uzyskaniu przez pracodawcę zgody właściwego

5

Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego (wydanej po porozumieniu z
okręgowym inspektorem pracy)

Oprócz oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy również zapewnić
oświetlenie elektryczne zgodne z Polskimi Normami

4. Temperatura p

omieszczeń, ogrzewanie i wentylacja

Temperatura

nie może być niższa niż 14°C

(287 K).

Niższa temperatura jest

dopuszczalna tylko wówczas,

gdy wymagają tego względy technologiczne

Wyrok NSA w Białymstoku z 20.9.2001 r. (SA/BK 75/01, Pr. Pracy 2002, Nr 3, s.
35)

Sąd podkreślił, że odstąpienie od wykonania obowiązku zapewnienia pracownikom
odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach pracy można usprawiedliwić
wyłącznie względami technologicznymi, a nie sytuacją ekonomiczną pracodawcy.

UWAGA !!!

W po

mieszczeniach, w których wykonuje się lekką pracę fizyczną, oraz w

pomieszczeniach biurowych temperatura

nie może być niższa niż 18

o

C

.

III. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia

lub życia

1.

Obowiązek stosowania tylko takich materiałów i procesów

technologicznych, które mają ustalony stopień szkodliwości dla zdrowia
pracowników.

Pracodawca nie może stosować materiałów i procesów technologicznych, które nie
mają ustalonego stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników. Regulacje

6

zawarte w tym przepisie dotyczą materiałów i procesów, których stopień szkodliwości
nie został dotychczas ustalony.

Przepis niniejszy został jednak wyłączony odnośnie do substancji i preparatów
chemicznych

Stosowane przez pracodawcę substancje chemiczne i ich mieszaniny muszą być

oznakowane w sposób widoczny

, tak aby łatwo można je było zidentyfikować.

Pracodawcy stosujący substancje niebezpieczne, mieszaniny niebezpieczne,
substancje stwarzające zagrożenie lub mieszaniny stwarzające zagrożenie
chemiczne muszą ponadto posiadać ich aktualny spis oraz karty charakterystyki.

Substancje i preparaty chemiczne

muszą również posiadać odpowiednie

opakowania

, chroniące przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.

IV. Obowiązek podejmowanie działań zapobiegających wystąpienia nagłego
niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników

Pracodawca prowadzący działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego
niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, jest obowiązany podejmować
działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu:

1)

zapewnić odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt

ratowniczy oraz ich obsługę przez osoby należycie przeszkolone

2)

zapewnić udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym.

V. Obow

iązek ustalenia prac, które powinny być wykonywane przez co

najmniej 2 osoby, w związku z ryzykiem wystąpienia nagłego zagrożenia dla
zdrowia lub życia ludzkiego.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość
wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były

wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji

.

7

Obecnie

wykaz takich prac

sporządza

sam pracodawca

po przeprowadzeniu

konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami.

VI. Obowiązek zapewnienia przez pracodawcę odpowiednich służb lub
wyznaczenia konkretnych osób, które będą zajmowały się problematyką bhp

Obowiązek taki ciąży na każdym pracodawcy niezależnie od liczby zatrudnianych

pracowników. Stan zatrudnienia m

a jedynie wpływ na formę, w jakiej pełnione będą

funkcje w zakresie bhp.

Działania pracodawcy w zakresie powołania służby bhp, powierzenia jej zadań
specjaliście spoza zakładu pracy, albo osobie zatrudnionej przy innej pracy
wymagają konsultacji z przedstawicielami pracowników lub pracownikami.

1. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy

Służbę bhp tworzą pracodawcy zatrudniający powyżej 100 pracowników !!!!

Do

ogólnej liczby zatrudnionych, od których zależy obowiązek tworzenia tej służby,

należy wliczyć wszystkie osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, i nie tylko,
w siedzibie głównej pracodawcy, a także w oddziałach, filiach oraz pracowników
młodocianych.

Służba bhp ma być organem doradczym i kontrolnym, a w strukturze organizacyjnej
musi podlegać bezpośrednio pracodawcy.

Pracownicy służby bhp muszą również posiadać kwalifikacje formalne oraz faktyczne
(staż pracy) niezbędne do zajmowania odpowiednich stanowisk w ramach służby

bhp.

W praktyce nierzadko pojawia się problem, czy pracodawcy zatrudniający więcej niż
100 pracowników mają obowiązek tworzenia służby bhp, czy też mogą powierzyć jej
zadania specjalistom spoza zakładu pracy.

8

Należałoby przyjąć, że obowiązkiem pracodawcy zatrudniającego powyżej 100
pracowników, jest utworzenie służby bhp, w oparciu o pracowników w rozumieniu art.
2 KP, posiadających odpowiednie kwalifikacje. Dopiero w razie braku takich
pracowników zadania służby można powierzyć specjalistom spoza zakładu pracy.

2. Powierzenie zadań służby bhp innym osobom i wykonywanie zadań bhp

przez pracodawcę

Drugą grupę, która może zajmować się kwestiami bhp stanowią

osoby zatrudnione

przy innej pracy, specjaliści spoza zakładu pracy oraz sami pracodawcy

. Podobnie

jak w przypadku służby bhp, dopuszczalność powierzenia zadań tej grupie
uzależniona jest od stanu zatrudnienia oraz posiadanych przez dane osoby

kwalifikacji.

A. Pracownik zatrudniony przy innej pracy

Pracodawcy zatrudniający do 100 pracowników nie mają obowiązku tworzenia służby
bhp, a jej zadania mogą powierzyć pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy !!!

Pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono zadania służby bhp ma
takie same uprawnienia jak pracownicy tej służby oraz powinien mieć dostęp do
informacji mających wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.

B

. Specjalista spoza zakładu pracy

W razie braku wykwalifikowanych pracowników

, pracodawca może powierzyć

zadania służby bhp specjaliście spoza zakładu pracy, który również powinien
legitymować się odpowiednimi kwalifikacjami.

C. Prowadzenie spr

aw bhp przez pracodawcę

W określonych przepisami KP przypadkach również

sam pracodawca

będzie

uprawniony do wykonywania zadań służby bhp. Takie rozwiązanie obwarowane jest

jednak kilkoma warunkami.

Samodzielnie zadania służby bhp mogą wykonywać

pracodawcy, którzy:

9

*

zatrudniają do 10 pracowników,

albo

zatrudniają do 20 pracowników i jednocześnie

zakwalifikowani zostali do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż

trzecia kategoria ryzyka,

*

posiadają aktualne szkolenie w zakresie bhp dla pracowników służby bhp.

VII. Komisja BHP

Pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników powołuje komisję
bezpieczeństwa i higieny pracy !!!

W

skład komisji bhp wchodzą w równej liczbie przedstawiciele pracodawcy:

-

w tym pracownicy służby bhp i

- lek

arz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, oraz

- przedstawiciele pracowników

, w tym społeczny inspektor pracy.

Przewodniczącym komisji bhp jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona,
a wiceprzewodniczącym - społeczny inspektor pracy lub przedstawiciel pracowników.

Zadania komisji wskazane w KP to:

1)

dokonywanie przeglądu warunków pracy,

2) okresowa ocena stanu bhp,

3)

opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających

wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym,

4)

formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy,

5)

współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków w zakresie bhp.

Posiedzenia Komisji

powinny odbywać się w godzinach pracy, co najmniej raz na

kwartał, a pracownik uczestniczący w pracach komisji zachowuje prawo do

wynagrodzenia.

10

Komisja w celu realizacji swoich zadań ma również prawo korzystać z ekspertyz lub
opinii specjalistów spoza zakładu pracy, jednak tylko w przypadkach uzgodnionych z
pracodawcą. Opinie i ekspertyzy wykonywane są na koszt pracodawcy.

VIII. Obowiązki pracodawcy w zakresie bhp przy nietypowych stosunkach
pracy

a) Nietypowe formy

zatrudnienia polegają m.in. na:

- podziale etatu lub

-

na tak popularnym w ostatnich latach zatrudnieniu za pośrednictwem innego

podmiotu. Odmianami tej ostatniej formy zatrudnienia są outsourcing oraz
zatrudnienie za pośrednictwem agencji pracy tymczasowej lub

- telepracy.

b) Pracownik tymczasowy

Zarówno na gruncie obecnie obowiązujących przepisów model pracy czasowej został
określony jako

praca

świadczona na rzecz pracodawcy użytkownika przez

pracownika tymczasowego zatrudnionego przez agencję.

Agencja pracy tymczasowej jest podmiotem, który nawiązuje z pracownikiem
tymczasowym umowę o pracę, a następnie wysyła pracownika do pracodawcy
użytkownika,

aby

tam

wykonywał

swoją

pracę.

W ten sposób powstaje zawiła konstrukcja prawna oparta na umowach:
• stosunku pracy, tj. umowie o pracę, jaka łączy pracownika z agencją,
• umowie cywilnoprawnej, jaka łączy agencję z podmiotem zainteresowanym
świadczoną przez pracownika pracą (czyli z pracodawcą użytkownikiem).

Stosunek prawny między agencją a pracownikiem tymczasowym jest oparty na
umowie o pracę, która może mieć wyłącznie charakter terminowy, tj. umowie na czas
określony, bądź na czas wykonania określonej pracy

11

Powstaje pytanie, kto powinien zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki

pracy pracownikowi tymczasowemu ?

Zgodnie z ustawą o zatrudnianiu pracowników tymczasowych to:

Pracodawca użytkownik jest obowiązany zapewnić pracownikowi tymczasowemu

bezpieczne i higieniczne warunki pracy w miejscu wyznaczonym do wykonywania

pracy tymczasowej.

Pracownik tymczasowy w okresie wykonywania pracy na rzecz pracodawcy

użytkownika nie może być traktowany mniej korzystnie w zakresie warunków pracy i
innych warunków zatrudnienia niż pracownicy zatrudnieni przez tego pracodawcę
użytkownika na takim samym lub podobnym stanowisku pracy.

Pracodawca użytkownik informuje agencję pracy tymczasowej na piśmie o:

warunkach wykonywania pracy t

ymczasowej w zakresie dotyczącym bezpieczeństwa

i higieny pracy.

Pracodawca użytkownik dostarcza pracownikowi tymczasowemu odzież i obuwie
robocze oraz środki ochrony indywidualnej, zapewnia napoje i posiłki profilaktyczne,

przeprowadza szkolenia w zakre

sie bezpieczeństwa i higieny pracy, ustala

okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy, przeprowadza ocenę ryzyka

zawodowego oraz informuje o tym ryzyku.

c) Telepraca

Telepraca to praca może być wykonywana regularnie poza zakładem pracy, z

wykorzystanie

m środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o

świadczeniu usług drogą elektroniczną (np. Internetu). Telepracownik pracując np. w
domu wysyła pracodawcy efekty swojej pracy drogą internetową.

Jeżeli praca jest wykonywana w domu telepracownika, pracodawca realizuje
wobec niego, w zakresie wynikającym z rodzaju i warunków wykonywanej
pracy,

obowiązki bhp określone w Kodeksie pracy, z wyjątkiem:

a)

obowiązku dbałości o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy

12

b)

obowiązku zapewnienia odpowiednich urządzeń higienicznosanitarnych

c)

obowiązku budowy lub przebudowy pomieszczeń pracy