Zagrożenia 21w.-efekt cieplarniany(zmiany), brak wody, zamieranie
laśów, zanieczyszczenia wody, złe zarządzanie, małą biologiczna
bioróżnorodność, wzrost populacji i migracja, zmieniające się wartości
społeczne, gromadzenie odpadów, zanieczyszczenie powietrza, degradacja
gleby, zaniecz.chem, urbaniacja, brak ozonu
Ochrona środowiska-zespół działań mający na celu:- racjonalne
gospodarowanie zasobamu naturalnymi elementami przyrodniczymi
środowiska jako podstawę rozwoju gosp. i społ -przeciwdziałanie lub
zapobieganie zjawiskom lub stanowm uciążliwym dl aśrodowiska lub
powodujących jego uszkodzenie, zanieczyszcznie, zmiany cech
fizycznych, -przywracanie środowiska lub jego poszeczgólnych
elementów do właściwego stanu.
Podejście do ochrony środowiska-systemowe(skupić się na interakcjach
i zależnościach), globalne, długookresowe, interdyscyplinarne
Klasyfikacja zasobów naturalnych (Śleszyński) niewyczerppywalne,
wyczerpywalne-odwracalne(woda), nieodwracalne(węgiel) Dobrański
nieodnawialne lub trudno odnawialne->ilościowo(kopaliny),
jakościowo(gleby) odnawialne(woda) Wg. stopnia ruchliwości
abiotyczne-a)stabilne(stan skupienia stały, skały, litosfera), b)labilne
*(płynne, woda, hydrosfera) *(gazowe, powietrze, atmosfera)
Nauka o środowisku(Hae)-interdyscyplinarna dziedzina nauki
pokrywająca pole związków człowieka ze środowiskiem przyrodniczym,
potencjalnych i rzeczywistych problemów wynikających z tych związków
ukierunkowana na poszukiwanie rozwiązań z zapobieganie tym
problemom.
Pojemność środowiska-zdolność ekosystemów do ponoszenia
antropogennych obciążeń bez naruszania ich produktywności, jeżeli tę
zdolność ponoszenia obciążeń odniesiemy do naturalnej asymilacji
zanieczyszczeń to możemy mówić o pojemności utylizacyjnej ekosystemu
3 poziomy obciążeń środowiska-dopuszczalne(nie przekracza poj. środ)
degradujące(wprowadza zabużenia) śmiertelne(prowadzi do dewastacji
środowiska->obszar katastrofy) b.
Produktywność ekosystemu-ilość SM roślinnej wyprodukowanej w
jakimś czasie na danej pow g/m2/dobę oraz ilość białka zwierzęcego
wyprodukowanego w tym czasie i na tej powierzchni(wtórna)
Stabilnośc ekosystem-dążenie do trwania poprzez samoistną odbudowę
naruszonej równowagi w obiegu materi
Antropogeniczne obciążenie środ-to zakres bezpośredniego i pośred
Potencjał środowiska- istniejący na danym obszarze zapas zasobów
naturalnych o odpowiedniej strukturze i jakości oraz trwałość
ukształtowanych war. przyrodniczych decydujących o sile
samoreprodukcji ekosystemów i ich odporności
Ograniczenia progowe środowiska-uniwersalne(biologiczne-
powietrzne,wodne), surowcowe( zasoby), regionalne(przestrzenne,
krajobrazowe, odporności ekosystemów) b.krajobrazowe-4klasy a)obszary
o zdegradownym środ. b)ob. rolno leśne o przeciętnych walorach przyr
c)wyróżniające się wal. przyr d) o wybitnych wartościach przyrodniczych.
Bariera odporności ekosystemów łaczy się ściśle z zagadnieniami
walorów środowiska. (wykres) próg pojemności środowiska wykres spada
Zintegrowany system gospdarki odpadami-uszczelnianie źródła
powstania odpadów, podpisanie umów na odbiór, baza umów, kontrola
służb miejskich, wykonanie zastępcze, segregacja odpadów u źródła,
odbiór i transport prez firmy posiadające zezwolenia
Zasada zrównoważonego rozwoju(ekorozwój)- takie prowadzenie
polityki i gospodarki aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie
zapewniającym trwałe możliwości korzystania z nich zarówno przez
teraźniejsze, jak i przyszłe pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu
trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz naturalnej
różnorodności biologicznej na poziomie krajobrazowym,
ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Istotą jest równorzędne
traktowanie racji społecznych ekonomicznych i ekologicznych, co
oznacza konieczność integrowania zagadnień ochrony środowiska z
polityką w poszczególnych dzidzinach gospdarki.
Najważniejsze zasady polityki zrów. rozwoju: -zasada równorzędności,
integralności polityki ekologicznej z każdą polityką sektorową, zasada
zanieczyszczający płaci(rekultywacja), zas. ekonomizacji(cele min
nakładem środków), zas.prewencji, zas.stos.najlepszych technologii,
zas.substydialności, wzrost lesistości do30%do2010r, sieć N2000 do
15%pow, zamknięcie starych składowisk i ich rekultywacja, dobry stan
wód powierzchniowych, redukcja biogenów, udz.en.odnawialnej do 7,5%,
mapy akustyczne
Wydarzenia raport UThanta ‘69r, powstaanie EPA USA ‘70r, Szczyt
Ziemi Sztokholm-pojęcie ekorozowju ’72, szczyt Ziemi Rio 92’, Kioto ma
spaść emicja CO2 i 5 innych g. cieplarnianych do2012 ‘97r
Monitoring środowiska-sys. informacyjno decyzyjny który określa
jakość i ilość zanieczyszczeń oraz ich migracje przez poszczególne
elementy środowiska, a także stopień kumulacji zanieczyszczeń w
środowisku, działanie polega na uzyskiwaniu przekazywaniu i
przetwarzaniu inf. w sp. ciągły dla danego obszaru wraz z możliwością
ingerencji.
Rodzaje monitoringu w LP: uszk dstanów, V i zV dstanów, gleb,
chemizmu aparatu asym drzew, różnorodności biologicznej, zdrowotności
nasion So, entomologiczny, fitopato, depozytu zanieczyszczeń
Zintegrowany Monitoring Środ Przyr- funkcjonuje w ramach
państwowego monitoringu środ, prowadzi obserwacje max ilości
elementów środowiska przyrodniczego, obejmuje całe geosystemy,
obiekty badań to zlewnie, w ich obrębie zlokalizowane są powierzchnie
badawcze
Stany siedlisk leśnych-(naturalne, zbliżone do naturanych),
(zniekształcone, silnie zniekształcone, przekształcone) (zdegradowane,
silnie zdegradowane, zdewastowane)
Źródło rozszerzonej charak. stanu siedlisk lesnych-Załącznik 9 IUL
tom2
Kryteria oceny stopni uszk. drzew-stan aparatu asym, przyr.wys.drzewa,
żywotność drzew
Ekosozologia stosowana-monitoring środ, profilaktyka ekosozologiczna,
rekonstrukcja środowiska(restytucja, rekultywacja, restrukturyzacja,
rewaloryzacja)
Klasyfikacja źródeł zanieczyszczeń środowiska(parametry)-stan
skupienia(gaz,ciecz,stałe), źródło emisji (naturalne, sztuczne), miejsce
powstania (pierwotne,sztuczne), sp.emisji(punktowe, obszarowe), kształt
źródła (pkt, liniowe, powierzchniowo-obszarowe, objętościowe),
wys.źródła(niska, wysoka>30m)
Zanieczyszczenia powietrza w PL: podstawowe(CO2,NO2,pyły),
specyficzne(z procesów technologicznych w zakłądach przemysłowych),
ze źródeł mobilnych, zanieczyszczenia wtórne(powst.daleko od źródeł
podczas reakcji z innymi zanieczyszczeniami)
Konsekwencje globalnego ocieplenia-wzrost tem, zmiana poziomów
mórz, zmiana cykli atmosferycznych, zmiany hydrologiczne, zmiany w
produkcji żywności i świata żywego
Program monitoringu w 2007r- 1910 pow.czynnych(I rzędu), 290 pow
oczekujacych, monitoring uszkodzeń dstanów na 1910 w wieku pow. 20
lat, monitoring uszk.dstanów na II rzędu w PL148 pow, na wybranych 20
drzewach, monitoring symptomów i przyczyn uszk.drzew na 1910 i na
148 II rzędu, monitoring depozytu zanieczyszczeń na 86 II rzedu,
monitoring opadów podkoronowych na 1 pow II rzedu w Chojnowie
Podział wód- pochodzenie(opadowe, powierzchniowe, podziemne-
głębinowe,gruntowe,podskorne), morskie, śródlądeowe(powierzchniowe,
podziemne)
Podział wód ze wzg. na przydatność dla roślin- grawitacyjna(płynące,
stojące), gruntowe(źródła, zaskórna, kapilarna, higroskopijna, błonkowata)

Uzdatnianie wody-procesy technologiczne, fizyczne, fizykochemiczne i
chemiczne mające na celu usunięcie z wody zanieczyszczeń do poziomu
umożliwiającego stosowanie jej do picia, potrzeb gosp. domowego
Wskaźniki parametry jakości wód-określają ilość i rodzaje zawartych w
wodzie zanieczyszczeń. fizyczne(temp, zapach, smak, mętność,
przeźroczystość, barwa) –chemiczne(odczyn, twardość, utlenialność,
zasadowość, kwasowość, poziom zw.azotu i fosforu chlorkow i
siarczanów, zaw.żelaza i met.ciężkich, pestycydy, detrgenty) biologiczne
(miano Coli, wsk. saprobowości)
Skutki zanieczyszczenia wód: eutrofizacja-nagromadzenie
zanieczyszczeń biogennych NPK zawartych w ściekach spływach z pól
uprawnych, nadmierne użyźnienie wód->zakwity-silny rozwój roślinności
wodnej w szeczególności glonów
Etapy uzdatniania wód- dezynfekcja(niszczenie mikroorg), filtracja,
koagulacja(zmiękczanie, odbarwianie), biologiczne filtrowanie na filtrach
powolnych
Rodzaje i źródła zanieczyszczeń wód- wg. działania na organizmy-
bezpośrednio szkodliwe(fenole), pośrednio szkodliwe-zmniejszają ilość
tlenu wg. trwałości rozkładalne(sub.organiczne), nierozkładalne(met.
ciężkie), trwałe (ulegają słabemu rozkłądowi(fenole))
Rekultywacja jezior i zbiorników w przypadku eutrofizacji—
bagrowanie(usuwanie warstwy osadów dennych i części przybrzeżnej),
-destrafikacja(niedopuszczenie do powst. w jeziorze uwarstwienia
termicznego, stymulującego masowy pojaw glonów w górnej ciepłej
warstwie) –przepłukiwanie(rozcieńczenie) –met. chemiczne,
-precypitacja(strącanie zw.fosforu a tym samym usuwanie tego
biogennego pierwiastka z obiegu), stosowanie algicydów,
biomaniupulacja(ingerencja w skład gatunkowy zooplanktonu i
introdukcji wybranych gatunków ryb)
Kierunki ochrony wód, CZYNNA zasobów wodnych- 1odpowiednie
zagosp. ukadw krajobrazów naturalnych oraz ukształtowanych w celu
wzmożenia ich retencji wodnej(regulacja odpływu przez fitomelirację,
rozkład parowania w czasie, magazynowanie wody w biomasie),
2techniczna retencja wodna powierzchniowa i wgłębna jak zbiorniki oraz
cieki retencyjne(mała retencja), 3oczyszczanie ścieków przed ich zrzutem
i stosowanie zamkniętych obiegów wód przemysłowych i spozywczych,
jedną z met. jest rozcieńczanie ścieków tak żeby wywołać
samooczyszczanie wód.
Metody zagospodarowania odpadów-składowanie, mogilniki, piroliza,
spalanie, met fizykochemiczne, kompostowanie, recykling
Podział ścieków: byt. gosp, przemysłowe, rolnicze, odpadowe,
podgrzane, komunalne
Miano coli-liczba komórek pałeczki okrężnicy symbionta jelita grubego
Wpływ ścieków na wody powierzchniowe- 1wypłycanie
zbiorników(kolmatacja), 2kumulacja zw. toksycznych (Cd, rtęć) w
organizmach łańcucha pokarmowego. 3 powstanie w wodach stref
beztlenowych na skutek mineralizacji zw. organicznych(powst.metan,
siarkowodór), 4rozwój glonów-stymulacja przez azot i fosfor, glony po
obumarciu powodują wzrst ilości mat.organicznej i eutrofizację. 5zmiana
pH, 6wzrost temp ścieków, 7zanieczyszczanie wód przez mikroorganizmy
Rodzaje obróbki ścieków-mechaniczne(filtracja), biologiczne(procesy
biochemiczne, osad czynny) chemiczne(utlenianie, redukcja, neutralizacja,
sorbcja) hydrobotaniczne(rośliny pływające)
Zasięg oczyszczalni- lokalne, miejscowe, przydomowe, centralne,
grupowe(kilka miast)
Oczyszczalnie hydrobotaniczne-opierają swoje działanie na zdolności
gruntów i roślin wodnych do przekształcania i zatrzymywania składników
szkodliwych występujących w ściekach. Składa się z następujacych
procesów: -sedymentacja i adsorbcja powodująca usuwanie zawiesin i
patogenów oraz biodegradacja sub.organ., -tlenowa i beztlenowa
biodegradacja, nitryfikacja mikrobiologiczna(amonowe w azotany),
denitryfikacja(uwolnienie azotu z azotanów), sorbcja fosforu, pobieranie
zw. azotowych i fosforowych przez rośliny, niszczenie patogenów przez
promieniowanie ultrafioletowe
Oczyszczalnie z wyższą roślinnością pływającą-baseny
pow.1mgłębokości, roślinność wyższa pływa po powierzchni, czas
przebywania ścieków w zbiorniku kilkadziesiąt dni, przegrody pływające-
małe skecje-wiatr nie spycha roślin, sprzęt do wymiany roslin
Podział hydrobotanicznych-1systemy naturalne, 2sys.sztuczne->a)z
wyższą roślinnością pływającą, b) stawy z roślinnością zakorzenioną->z
powierzchniowym przepływem wody lub z podpowierzchniowym
przepływem wody->poziomy bądź pionowy przepływ wody
Rośliny ukorzenione i powierzchniowy przepływ wody-trzcina
pospolita, pałka wodna, sit, turzyce, sitowiec3-5m szerokości, dł.100m,
30cm głęb
Rośliny zakorzenione i podpow.przep-dobre do zaiwsin i poprawy
BZT5 Rosliny zakorz i pion. przepływ-
Degradacja gleby-niekorzystne zmiany środowiska glebowego
obniżające jego aktywność biologiczną, przez to urodzajności. Wsk.
degradacji jest zmniejszenie produkcji masy roślinnej i spadek jej
wartości. Degradacja może być powodowana przez naturlane czynnik
przyrodnicze, lub działalność antropogeniczną.
Przyczyny degradacji gleb-wyłączenie gleb z użytkowania
przyrodniczego i przeznaczenie pod mieszkania, drogi, erozja gleb,
przekształcenia geomechaniczne(zwałowiska, zbiorniki retencyjne,
odkrywki, roboty górnicze), hydrologiczne(zawodnienie, przesuszenie),
biologiczne(zmęczenie gleby), chemiczne(poznajemy dopiero po roślinach
poznajemy,NIŻEJ), fizykochemiczne, termiczne
Przekształcenia chemiczne gleb- wyjałowienie gleby, narusznie
równowagi skł. pok, zakwasznie gleb, fitotoksyczne zanieczyszczenie
gleb, szkodliwe oddziaływanie zanieczyszczęn gleby na wartość
pokarmową rośłin, zasolenie gleb, alkalizacja gleb, metaboliczna
intoksykacja gleb(na skutek zmian war.gleb. zw. nieszkodliwe zmieniają
sie w toksyczne), spadek zawartości sub. organicznej
Odporność gleby na degradację-zdolność gleby do samoobrony przeciw
ujemnym skutkom działania czynników niszczących zasobność, żyzność i
uradzajność środowiska glebowego, zwięzłe gleby są odporne, Odporność
zwiększamy przez wzrost zasobności i zachowanie równowagi jonowej
skl. pokarmowych, zwiększenie rentecji wodnej, zwiększenie buforowości
6 klas 0zaw.naturalna, 1podwyższona,2słabe zanie. 3średnie, 4silne,
5b.silne
Wpływ na odpornosć od przekształceń chemicznych ma: skłąd
granulometryczny, zaw.próchnicy, zaw. składników minerlanych ilastych,
zaw. CaCO3, stopień wysycenia kationami zasadowymi, poj. sorbcyjna
gleby w stosunku do kationów
Wskaźniki zasolenia gleb-SAR(stosunek zaw.jonów w wyciągu wodnym
przeliczonych na jednostki równowazne), sołoncowania(stos. zaw. sodu
do sumy zaw. Ca i Mg), przewodność elektrolityczna właściwa, zaw. soli
w % suchej masy, % wysycenia kompleksu sorbcyjnego sodem, stężenie
roztworu glebowego
Toksyczność pierwiastków- dla roślin Cd>Hg>Ni>Zn>Cu>Pb>Cr
dla zwierząt Cd>Hg>Pb>Cr>Ni>Cu>Zn
Efekt motyla-nawet niewielka zmiana wartości jakiegoś parametru może
doprowadzić do dużych zmian w późniejszym czasie, synergizm-
wypadkowa jest jeszcze większa-tytoń
Erozja wodna- powierzchniowa, kiniowa, rzeczna(brzegowa, denna,
wsteczna), sufozja(zapadliska podziemne), soliflukcja, eoliczna, osuwiska

Obieg węgla. Węgiel to jeden z podstawowych pierwiastków niezbędnych
organizmom do życia i wzrostu. Krąży w przyrodzie pod różnymi

postaciami. Rośliny pobierają CO

2

z powietrza i dzięki procesowi

fotosyntezy przerabiają go na pokarm. Zwierzęta w tym celu zjadają
rośliny które w ich przewodzie pokarmowym rozkładają zawarty w nich
węgiel.Tak w skrócie można by opisać obieg węgla.
Obieg azotu. Azot jest jednym z gazów wchodzących w skład atmosfery
(78%). Jest też składnikiem białek niezbędnych do wzrostu roślin i
zwierząt. Rośliny pobierają azot z gleby pod postacią azotanów. Zwierzęta
pobierają azot zjadając rośliny lub inne zwierzęta żywiące się roślinami.
Rośliny są po śmierci rozkładane przez grzyby i bakterie, które wydalają
azot do gleby w postaci amoniaku. W glebie amoniak jest przekształcany
w azotany, które z kolei są pobierane przez rośliny i cykl powtarza się od
nowa. Tak w skrócie można by opisać obieg azotu.
Obieg siarki. Siarka występuje w środowisku w skałach, w powietrzu, w
paliwach kopalnych, w atmosferze oraz wodach podziemnych i
powierzchniowych. W organizmach żywych jest jednym z elementów
budujących białka. W dużych dawkach działa toksycznie. Człowiek
zakłóca obieg siarki poprzez nadmierne wprowadzanie jej do środowiska
w wyniku spalania paliw. Tak w skrócie można by opisać obieg siarki.
Obieg fosforu. Fosfor w komórce jest składnikiem kwasów nukleinowych
ATP i ADP. Krąży on w obrębie łańcuchów troficznych gromadząc się w
szczątkach organizmów. Następnie przekształca się w fosforany te z kolei
przenikają przez korzenie do roślin. W przyrodzie występuje w skałach
różnego pochodzenia, które ulegają wymywaniu i trafiają do gleby stając
się dostępne dla roślin. Ich znaczne ilości wypadają z obiegu, przenikając
do mórz i słodkowodnych zbiorników. W jeziorach przyśpieszają one
proces eutrofizacji. W morzach tworzą osady, które przekształcają się w
osady organiczne (szczątki i szkielety organizmów). W trakcie fosfolizacji
przekształcają się w lite skały. Tak w skrócie można by opisać obieg
fosforu.