217_722313_tokarz_frezer_obrabiarek_sterowanych

Spis tre

1. Dane identyfikacyjne zawodu ...................................................

1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfika-

cjach .................................................................................

1.2. Notka metodologiczna i autorzy .......................................

2. Opis zawodu ................................................................................

2.1. Synteza zawodu ..............................................................

2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary wyst

powania zawodu .............................................................

2.3.

rodowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narz

dzia

pracy, zagro

enia, organizacja pracy) ............................

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym prze-

ciwwskazania do wykonywania zawodu .........................

2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezb

dne do podj

cia

pracy w zawodzie .............................................................

2.6. Mo

liwo

ci rozwoju zawodowego, potwierdzania/wali-

dacji kompetencji .............................................................

2.7. Zadania zawodowe ..........................................................

2.8. Wykaz kompetencji zawodowych ....................................

2.9. Relacje mi

dzy kompetencjami zawodowymi a pozio-

mem kwalifikacji w ERK/PRK ..........................................

3. Opis kompetencji zawodowych ................................................ 10

3.1. Przygotowywanie materiałów, narz

dzi i obrabiarki do

wykonywania zada

Kz1 ................................................. 10

3.2. Toczenie/frezowanie zgodnie z ustalonymi procesami

technologicznymi na obrabiarkach sterowanych nume-
rycznie Kz2 ..................................................................... 11

3.3. Kompetencje społeczne KzS .......................................... 12

4. Profil kompetencji kluczowych ................................................. 13

5. Słownik ........................................................................................ 14

1. Dane identyfikacyjne zawodu

1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu

w klasyfikacjach

Według Klasyfikacji zawodów i specjalno

ci na potrzeby rynku pracy (KZiS

2010):

722313 Tokarz/frezer obrabiarek sterowanych numerycznie

Grupa wielka 7 – Robotnicy przemysłowi i rzemie

lnicy (w Mi

dzyna-

rodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych ISCED 2011 – poziom 3).

Grupa elementarna 7223 – Ustawiacze i operatorzy obrabiarek do
metali i pokrewni (w Mi

dzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Za-

wodów ISCO-08 odpowiada grupie 7223 Metal working machine tool
setters and operators).

Według Polskiej Klasyfikacji Działalno

ci (PKD 2007):

Sekcja C. Przetwórstwo przemysłowe, Dział 25. Produkcja metalo-
wych wyrobów gotowych, z wył

czeniem maszyn i urz

dze

, Gru-

pa 25.6. Obróbka metali i nakładanie powłok na metale; obróbka
mechaniczna elementów metalowych.

1.2. Notka metodologiczna i autorzy

Opis standardu kompetencji zawodowych wykonano na podstawie: ana-
lizy

ródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, mi

dzynarodowe) oraz

głównie z wyników bada

analitycznych na 15 stanowiskach pracy w 5

przedsi

biorstwach (

rednie – 3, małe – 2, w tym produkcyjne – 2 i pro-

dukcyjno-handlowe – 3), przeprowadzonych w marcu 2013 r.

Zespół Ekspercki:

•

Paweł Krawczak – Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli

i Kształcenia Praktycznego w Łodzi,

•

Robert Dubas – Firma Dubas – Robert Dubas w Szczecinie,

•

Sebastian Machacz – AscoNumatics Sp. z o.o. w Łodzi,

•

Barbara Kapruziak – O

rodek Osi

gania i Doskonalenia Kwalifikacji

Zawodowych w ŁCDNiKP w Łodzi.

Ewaluatorzy:

•

Paweł Nosal – MTS w Tarnowie,

•

Maciej Matysek – Datamas w Warszawie.

2. Opis zawodu

2.1. Synteza zawodu

Tokarz/frezer obrabiarek sterowanych numerycznie nadzoruje pro-

ces wytwarzania produktów na tokarce lub frezarce sterowanej nume-
rycznie.

2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania,

obszary wyst

powania zawodu

Tokarz/frezer obrabiarek sterowanych numerycznie przygotowuje

tokark

lub frezark

sterowan

numerycznie do realizacji procesu tech-

nologicznego. Dobiera narz

dzia obróbkowe, ustawia parametry ob-

róbki, programuje lub wczytuje program, a tak

e nadzoruje jego reali-

zacj

– zgodnie z dokumentacj

techniczn

oraz zachowaniem najwy

szych standardów jako

ci, ze szczególnym uwzgl

dnieniem przestrze-

gania zasad BHP. Do zada

tokarza/frezera nale

y równie

kontrola

jako

ci wykonanych wyrobów oraz ich zgodno

ci z dokumentacj

tech-

niczn

2.3.

rodowisko pracy (warunki pracy, maszyny

i narz

dzia pracy, zagro

enia, organizacja pracy

)

Tokarz/frezer obrabiarek sterowanych numerycznie pracuje w no-

woczesnych przedsi

biorstwach usługowo-produkcyjnych. Stanowi-

skiem  pracy  tokarza/frezera  obrabiarek  sterowanych  numerycznie  jest
pojedyncza  obrabiarka  (tokarka,  frezarka  lub  centrum  obróbcze)  lub
zespół obrabiarek, umiejscowionych  w odpowiednio do tego celu przy-
stosowanych  i  wyposa

onych pomieszczeniach (halach produkcyj-

nych). Tokarz/frezer obrabiarek sterowanych numerycznie pracuje wy-
ł

cznie w pomieszczeniach zamkni

tych, ogrzewanych, dobrze o

wie-

tlonych i wentylowanych. Na stanowisku pracy tokarza/frezera obrabia-
rek sterowanych numerycznie wyst

puj

zagro

enia dla zdrowia spo-

wodowane uci

ąż

liwymi warunkami pracy m.in. hałasem, wyst

powa-

niem substancji chemicznych (chłodziwa lub oleje) oraz zagro

enia

wynikaj

ce z niewła

ciwego i niezgodnego z zasadami BHP u

ytkowa-

nia obrabiarek lub narz

dzi obróbkowych. Stanowisko pracy mo

e by

stanowiskiem indywidualnym lub zespołowym, praca odbywa si

w systemie jedno- lub wielozmianowym.

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne,

w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu

Tokarz/frezer obrabiarek sterowanych numerycznie powinien mie

uzdolnienia techniczne i manualne. Powinna go cechowa

odpowie-

dzialno

ść

, samodzielno

ść

, dokładno

ść

, spostrzegawczo

ść

, podzielno

ść

uwagi oraz umiej

tno

ść

koncentracji. Ponadto wymagany jest dobry

wzrok (dopuszcza si

korygowanie wad okularami), rozwini

ty zmysł

dotyku, sprawno

ść

manualna oraz ogólna, dobra kondycja fizyczna.

Przeciwwskazaniem do wykonywania zawodu s

: choroby psychiczne,

epilepsja, zaburzenia równowagi, choroby skórne, alergie, choroby
ograniczaj

ce sprawno

ść

manualn

2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezb

dne do podj

cia

pracy w zawodzie

Pracodawcy zatrudniaj

na tym stanowisku osoby posiadaj

uko

czon

zasadnicz

szkoł

zawodow

w zawodzie 722307 Operator

obrabiarek skrawaj

cych lub technikum o kierunku 311504 Technik

mechanik, a tak

e osoby z potwierdzon

kwalifikacj

M.19. U

ytkowa-

nie obrabiarek skrawaj

cych, uj

w podstawie programowej kształce-

nia w tym zawodzie. Mo

liwe jest równie

uzyskanie kompetencji za-

wodowych wła

ciwych dla zawodu poprzez szkolenie praktyczne (przy-

uczenie) na stanowisku pracy, sta

e, zdobywanie do

wiadczenia

w trakcie pracy. Tokarz/frezer obrabiarek sterowanych numerycznie
przed podj

ciem pracy na stanowisku powinien uko

czy

specjali-

styczne szkolenia w zakresie obsługi obrabiarki oraz czytania i edycji
programów obróbkowych. Przydatna do pracy w tym zawodzie jest
znajomo

ść

zyka obcego na poziomie podstawowym (głównie angiel-

ski i niemiecki), niezb

dna do rozumienia komunikatów i polece

gene-

rowanych przez układ sterownia obrabiarki.

2.6. Mo

liwo

ci rozwoju zawodowego, potwierdzania/

/walidacji kompetencji

Tokarz/frezer obrabiarek sterowanych numerycznie mo

e podnosi

swoje kwalifikacje poprzez uko

czenie specjalistycznych szkole

w zakresie obsługi obrabiarek innych typów np. centrów obróbczych,
obrabiarek o zwi

kszonej ilo

ci osi programowania lub z odmiennymi

układami sterowania numerycznego. Po

żą

danymi s

równie

szkolenia

z obszaru organizacji produkcji, kontroli, doskonalenia procesów pro-
dukcyjnych oraz poprawy jako

ci produktów.

Tokarz/frezer mo

e uzyska

zawód 311504 Technika mechanika po

potwierdzeniu kwalifikacji M.44. Organizacja i nadzorowanie procesów
produkcji maszyn i urz

dze

, uj

tej w podstawie programowej dla za-

wodu 311504 Technik mechanik oraz podniesieniu wykształcenia ogól-
nego do poziomu

redniego. Tokarz/frezer obrabiarek sterowanych

numerycznie mo

e awansowa

na stanowisko mistrza, brygadzisty lub

lidera zespołu.

2.7. Zadania zawodowe

Z1. Analizowanie dokumentacji technicznej wyrobu do wykonania

obróbki na tokarce/frezarce sterowanej numerycznie (niezb

dne

kompetencje: Kz1, KzS).

Z2. Dobieranie uchwytów, oprawek i narz

dzi skrawaj

cych do ob-

róbki (niezb

dne kompetencje: Kz1, KzS).

Z3. Ustalanie parametrów technologicznych obróbki (niezb

dne kompe-

tencje: Kz1, KzS).

Z4. Dobieranie i przygotowywanie surowca do obróbki (niezb

dne

kompetencje: Kz1, KzS).

Z5. Przygotowywanie obrabiarki do realizacji procesu technologicz-

nego (niezb

dne kompetencje: Kz1, KzS).

Z6. Wczytywanie lub wpisywanie programu obróbkowego do sterow-

nika obrabiarki (niezb

dne kompetencje: Kz1, KzS).

Z7. Uruchamianie programu obróbki i wykonywanie testowej partii

próbnej lub pojedynczego wyrobu (niezb

dne kompetencje: Kz2,

KzS).

Z8. Kontrolowanie jako

ci wykonanego wyrobu i weryfikacja jego

zgodno

ci z dokumentacj

technologiczn

(niezb

dne kompe-

tencje: Kz2, KzS).

Z9. Nadzorowanie pracy obrabiarki i przebiegu procesu produkcyj-

nego (niezb

dne kompetencje: Kz2, KzS).

Z10. Organizowanie stanowiska pracy zgodnie z zasadami i przepi-

sami BHP, ochrony ppo

., ergonomii i ochrony

rodowiska (nie-

dne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS).

2.8. Wykaz kompetencji zawodowych

Kz1 – Przygotowywanie materiałów, narz

dzi i obrabiarki do wykony-

wania zada

(potrzebne do wykonywania zada

: Z1, Z2, Z3, Z4,

Z5, Z6, Z10).

Kz2 – Toczenie/frezowanie zgodnie z ustalonymi procesami technolo-

gicznymi na obrabiarkach sterowanych numerycznie (potrzebne
do wykonywania zada

: Z7, Z8, Z9, Z10).

KzS – Kompetencje społeczne (potrzebne do wykonywania zada

Z1÷Z10).

2.9. Relacje mi

dzy kompetencjami zawodowymi

a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK

Kompetencje zawodowe potrzebne do wykonywania zada

w za-

wodzie sugeruje si

wykorzysta

do opisu kwalifikacji na poziomie 3

wła

ciwym dla wykształcenia zasadniczego zawodowego w Europej-

skiej i Polskiej Ramie Kwalifikacji. Poziom ten jest uzasadniony miej-
scem usytuowania zawodu w Klasyfikacji zawodów i specjalno

ci (gru-

pa wielka 7 i jej odpowiednik w ISCED 2011).

Osoba wykonuj

ca zawód tokarza/frezera obrabiarek sterowanych

numerycznie:
1) w zakresie wiedzy: zna podstawowe fakty, zasady, procesy i poj

cia

ogólne; zna i rozumie podstawowe zale

ci w zawodzie toka-

rza/frezera obrabiarek sterowanych numerycznie oraz w szerszym
zakresie elementarne uwarunkowania prowadzonej działalno

w bran

y obróbki mechanicznej;

2) w zakresie umiej

tno

ci: ma umiej

tno

ci wymagane do realizacji

niezbyt prostych zada

i rozwi

zywania prostych, typowych proble-

mów w zawodzie tokarza/frezera obrabiarek sterowanych nume-
rycznie poprzez dobieranie podstawowych metod, narz

dzi, mate-

riałów i informacji; potrafi wykonywa

zadania według ogólnej in-

strukcji, w cz

ęś

ciowo zmiennych warunkach; umie odbiera

i formu-

łowa

niezbyt zło

one wypowiedzi, tak

e bardzo proste wypowiedzi

w j

zyku obcym.

3. Opis kompetencji zawodowych

Opis kompetencji dotyczy tylko kompetencji zawodowych zdefinio-

wanych w badaniach na stanowiskach pracy.

Wykonanie zada

zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, Z6, Z10 wymaga

posiadania kompetencji zawodowej Kz1.

3.1. Przygotowywanie materiałów, narz

dzi i obrabiarki

do wykonywania zada

Kz1

Wiedza – zna i rozumie podstawo-
we fakty, zasady, procesy, poj

cia

ogólne

zale

zwi

zane

z przygotowywaniem

materiałów,

narz

dzi i obrabiarki do wykonywa-

nia zada

, w szczególno

ci zna:

−

zasady i przepisy BHP, ochro-
ny ppo

., ergonomii i ochrony

rodowiska w zakresie przygo-

towywania materiałów, narz

dzi i obrabiarki do wykonywa-
nia zada

;

−

dokumentacj

techniczn

, ry-

sunki wykonawcze, wymiarowa-
nie,

oznaczanie

stanu

po-

wierzchni, tolerancje kształtu
i poło

enia;

−

budow

i zasad

działania

tokarki/frezarki  sterowanej  nu-
merycznie;  zasady  mocowania
przedmiotu  obrabianego,  ro-
dzaje uchwytów, przyrz

dy ob-

róbkowe;

−

narz

dzia obróbkowe do to-

czenia i frezowania;

−

metody pomiaru warto

ci ko-

rekcyjnych narz

dzi;

−

parametry skrawania;

−

punkty

charakterystyczne

w przestrzeni geometrycznej ob-
rabiarki.

Umiej

tno

ci – wykonuje niezbyt

proste zadania zwi

zane z przygo-

towywaniem materiałów, narz

dzi

i obrabiarki do wykonywania zada

według okre

lonej instrukcji, w cz

ciowo

zmiennych

warunkach,

w szczególno

ci potrafi:

−

przestrzega

zasad i przepi-

sów BHP, ochrony ppo

., er-

gonomii i ochrony

rodowiska

w zakresie przygotowywania
materiałów, narz

dzi i obra-

biarki do wykonywania zada

;

−

posługiwa

dokumentacj

techniczn

;

−

dobiera

uchwyty i oprawki do

mocowania przedmiotu obra-
bianego i narz

dzi;

−

mocowa

przedmiot obrabiany

w uchwytach i przyrz

dach ob-

róbkowych;

−

dobiera

narz

dzia obróbkowe;

−

mierzy

warto

ci korekcyjne

narz

dzi;

−

dobiera

parametry skrawania;

−

ustala

punkt zerowy przed-

miotu obrabianego;

−

wczytywa

program do ste-

rownika obrabiarki.

Wykonanie zada

zawodowych Z7, Z8, Z9, Z10 wymaga posiadania

kompetencji zawodowej Kz2.

3.2. Toczenie/frezowanie zgodnie z ustalonymi

procesami technologicznymi na obrabiarkach
sterowanych numerycznie Kz2

Wiedza – zna i rozumie podstawo-
we fakty, zasady, procesy, poj

cia

ogólne

zale

zwi

zane

z realizowaniem  procesów  produk-
cyjnych  na  tokarce/frezarce  stero-
wanej  numerycznie,  w  szczególno-

ci zna:

−

zasady i przepisy BHP, ochro-
ny ppo

., ergonomii i ochrony

rodowiska w zakresie reali-

zowania  procesów  produkcyj-
nych  na  tokarce/frezarce  ste-
rowanej numerycznie;

−

funkcje maszynowe  i  pomocni-
cze  stosowane  w  programo-
waniu  obrabiarek  sterowanych
numerycznie;

−

funkcje drogi (interpolacj

pro-

stoliniow

i kołow

);

−

cykle obróbkowe;

−

narz

dzia i przyrz

dy kontrol-

no-pomiarowe;

−

metody oceny zu

ycia narz

dzi;

−

metody optymalizacji progra-
mów obróbkowych.

Umiej

tno

ci – wykonuje niezbyt

proste zadania zwi

zane z realizo-

waniem procesów produkcyjnych
na

tokarce/frezarce

sterowanej

numerycznie, według okre

lonej

instrukcji, w cz

ęś

ciowo zmiennych

warunkach, w szczególno

ci potrafi:

−

przestrzega

zasad i przepi-

sów BHP, ochrony ppo

., er-

gonomii i ochrony

rodowiska

w zakresie realizowania proce-
sów produkcyjnych na tokar-
ce/frezarce sterowanej nume-
rycznie;

−

analizowa

zapis kodu pro-

gramu obróbkowego;

−

rozró

nia

funkcje programo-

wania;

−

bezkolizyjnie realizowa

pro-

gram obróbkowy;

−

kontrolowa

jako

ść

wykonane-

go wyrobu;

−

ocenia

ycie narz

dzi ob-

róbkowych;

−

wprowadza

zmiany w pro-

gramie obróbkowym.

Wykonanie wszystkich zidentyfikowanych w standardzie zada

zawodowych wymaga posiadania kompetencji społecznych KzS.

3.3. Kompetencje społeczne KzS:

−

ponosi odpowiedzialno

ść

za przygotowywanie materiałów, narz

dzi

i obrabiarki do wykonywania zada

oraz za realizowanie procesów

produkcyjnych zgodnie z ustalonymi procedurami na tokarce/frezarce
sterowanej numerycznie,

−

dostosowuje zachowanie do zmian w

rodowisku pracy przedsi

biorstwa w obszarze obróbki mechanicznej,

−

pracuje cz

ęś

ciowo samodzielnie i podejmuje współprac

w zorgani-

zowanych warunkach pracy przedsi

biorstwa,

−

ocenia wpływ swoich działa

realizowanych w ramach współpracy

zespołowej w przedsi

biorstwie i ponosi odpowiedzialno

ść

za ich

skutki.

4. Profil kompetencji kluczowych

Ocen

ci kompetencji kluczowych dla zawodu toka-

rza/frezera obrabiarek sterowanych numerycznie przedstawia rys. 1.

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu

stosowanego w Mi

dzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Doro-

słych − projekt PIAAC (OECD).

Umiejętność obsługi komputera i wykorzystania Internetu

Umiejętności matematyczne

Umiejętność czytania ze zrozumieniem i pisania

Sprawność motoryczna

Planowanie i organizowanie pracy

Wywieranie wpływu/przywództwo

Komunikacja ustna

Współpraca w zespole

Rozwiązywanie problemów

Serie1

Zbędne

Mało ważne

Ważne

Istotne

Bardzo ważne

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu 722313 Tokarz/frezer obra-

biarek sterowanych numerycznie

5. Słownik

Zawód

−

zbiór zada

(zespół czynno

ci) wyodr

bnionych w wyniku społecz-

nego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami
przez poszczególne osoby i wymagaj

cych odpowiednich kwalifikacji

i kompetencji (wiedzy, umiej

tno

ci oraz kompetencji społecznych)

zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu
stanowi

ródło dochodów.

Specjalno

ść

−

jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera cz

ęść

czynno

ci o podobnym charakterze (zwi

zanych z wykonywan

funkcj

lub przedmiotem pracy) wymagaj

cych pogł

bionej lub do-

datkowej wiedzy i umiej

tno

ci zdobytych w wyniku dodatkowego

szkolenia lub praktyki.

Zadanie
zawodowe

−

logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyra

nie okre-

lonym pocz

tku i ko

cu, wyodr

bniony ze wzgl

du na rodzaj lub

sposób wykonywania czynno

ci zawodowych powi

zanych jednym

celem, ko

cy si

produktem, usług

lub decyzj

Kompetencje
zawodowe

−

wszystko to, co pracownik wie, rozumie i potrafi wykona

, odpowied-

nio do sytuacji w miejscu pracy. Opisywane s

trzema zbiorami: wie-

dzy, umiej

tno

ci oraz kompetencji społecznych.

Wiedza

−

zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk przyswojonych w procesie

uczenia si

, odnosz

cych si

do dziedziny uczenia si

lub działalno-

ci zawodowej.

Umiej

tno

−

zdolno

ść

wykonywania zada

i rozwi

zywania problemów wła

ci-

wych dla dziedziny uczenia si

lub działalno

ci zawodowej.

Kompetencje
społeczne

−

zdolno

ść

autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w

yciu

zawodowym i społecznym oraz kształtowania własnego rozwoju,
z uwzgl

dnieniem kontekstu etycznego.

Kompetencje
kluczowe

−

wiedza, umiej

tno

ci i postawy odpowiednie do sytuacji, niezb

dne

do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem,
integracji społecznej i zatrudnienia.

Standard
kompetencji
zawodowych

−

norma opisuj

ca kompetencje zawodowe konieczne do wykonywania

zada

zawodowych wchodz

cych w skład zawodu, akceptowana

przez przedstawicieli organizacji zawodowych i bran

owych, praco-

dawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych.

Kwalifikacja

−

zestaw efektów uczenia si

(zasób wiedzy, umiej

tno

ci oraz kompe-

tencji społecznych), których osi

gni

cie zostało formalnie potwier-

dzone przez uprawnion

instytucj

Europejska
Rama
Kwalifikacji

−

przyj

ta w Unii Europejskiej struktura i opis poziomów kwalifikacji,

umo

liwiaj

cy porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w ró

nych

krajach. W Europejskiej Ramie Kwalifikacji wyró

niono 8 poziomów

kwalifikacji opisywanych za pomoc

efektów uczenia si

; stanowi

one układ odniesienia krajowych ram kwalifikacji.

Polska Rama
Kwalifikacji

−

opis hierarchii poziomów kwalifikacji wpisywanych do zintegrowane-

go rejestru kwalifikacji w Polsce.

Krajowy
System
Kwalifikacji

−

ogół rozwi

słu

żą

cych ustanawianiu i nadawaniu kwalifikacji

(potwierdzaniu efektów uczenia si

) oraz zapewnianiu ich jako

ci.