KLASTEROWY BÓL GŁOWY
BÓL GŁOWY HORTONA, HISTAMINOWY BÓL
GŁOWY,
GROMADNE BÓLE GŁOWY, CLUSTER HEADACHE

EPIDEMIOLOGIA:

•

występuje znacznie rzadziej niż migrena

•

ok. 0,1% populacji ogólnej

•

dotyczy głównie męszczyzn (4 – 7x częściej)

•

napady bólów klasterowych rozpoczynają się zwykle w 20 – 30

rż.

•

brak skłonności genetycznej

ETIOLOGIA:

•

nieznana

PATOGENEZA:

•

wg. Goadsby

3

:

-

stosując nitroglicerynę w aerozolu wyzwalał
typowe bóle klasterowe u chorych,

następnie badał ich mózgi metodą PET

-

w przebiegu klasterowych bólów głowy dochodzi
do aktywacji 3 obszarów mózgu,

z których 2 są pobudzane nieswoiście zawsze po zadziałaniu
jakiegokolwiek
bodźca bólowego

-

największą aktywację stwierdza się jednak w
obrębie neuronów istoty szarej

podwzgórza po stronie występowania bólu

-

ponieważ podwzgórze może mieć związek z
różnymi chorobami o okresowym

przebiegu, wydaje się, że tu tkwi wyjaśnienie napadowej natury
klasterowych
bólów głowy

-

związane z klasterowym bólem głowy rozszerzenie
naczyń jest wtórne do aktywacji

neuronów n.V dających projekcję do naczyń zaopatrywanych
przez ten nerw

•

być może klaster jest wynikiem wrażliwości wewnątrzjamistej

części t. szyjnej wewnętrznej na neuralne wpływy z podwzgórza
dotkniętego dysfunkcją

OBRAZ KLINICZNY:

•

choroba charakteryzuje się występowaniem ataków bólowych w

określonym czasie
w sposób zgrupowany (klastery)

•

cechy klasteru :

-

klaster jest to okres występowania ataków
bólowych

-

najczęściej trwa 3 - 6 tygodni

-

w okresie klasteru pacjent doznaje od 1 ataku na
dwa dni do 8 na dobę

zwykle od 1 do 4 na dobę, często o tej samej porze dnia

-

częstość napadów może być największa w środku
okresu klasteru i stopniowo

↓

się aż do zakończenia

klasteru

-

między okresami bólu występują (niekiedy z dużą
regularnością) przerwy

trwające od pół roku do kilku lat

-

najczęściej okresy napadowe występują 1 – 2x w
roku, zwykle wiosną

i (lub) jesienią

-

u części chorych (15 – 20%) w przebiegu choroby
nie występują remisje,

lub są one tyko kilkudniowe

→

napady u tych chorych
występują codziennie,

lub prawie codziennie w ciągu lat

→

jest to tzw. postać przewlekła

•

cechy bólu :

-

atak trwa 15 – 180 minut (zwykle 90 minut)

-

ból ma charakter ostry, przeszywający,
rozdzierający, silny, połowiczy

-

zlokalizowany jest za gałką oczną i w okolicy
czołowej

-

promieniuje do okolicy skroniowej, policzka,
zębów, żuchwy i nosa

-

pojawia się nagle, bez zwiastunów, zwykle podczas
snu, lub drzemki,

choć może wystąpić też w trakcie czuwania

-

czynniki wywołujące :

→

działają tylko w czasie klasteru

→

alkohol

→

zmiany temperatury działające
na twarz

→

środki rozszerzające naczynia
(nitraty) zawarte w pokarmach

i lekach

→

sen

-

objawy towarzyszące :

→

występują wyłącznie po stronie
bólu

→

łzawienie

→

zaczerwienienie spojówek

→

wyciek z nosa, lub uczucie
zatkania nosa

→

zwężenie szpary powiekowej

→

zwężenie źrenicy

→

osłabienie odruchu
rogówkowego

→

obrzmienie powieki

→

jednostronne pocenie się i
zaczerwienienie twarzy

-

chory nie może pozostać nieruchomo, pozycja
leżąca subiektywnie

nasila dolegliwości :

→

chorzy są pobudzeni
psychoruchowo

→

najczęściej chodzą

→

czasem pacjent z bólu uderza
głową o ścianę, lub tłucze ją
pięściami

KLINICZNE CECHY KLASTEROWEGO BÓLU

GŁOWY

1. jedno lub obustronne pocenie
twarzy
2. zaczerwienienie twarzy
3. zatkanie nosa po stronie bólu
4. ból głowy trwa 15-90 minut,
występuje rzutami trwającymi 3-16
tygodni, rzuty występują
najczęściej raz do roku lub co
drugi rok
5. ból często budzi chorego w
nocy o tej samej porze, niezwykle
dręczący ból umiejscowiony za
okiem lub w otoczeniu oczodołu,
ból może promieniować do skroni,
szczęki, nosa, brody lub zębów
6. opadanie powieki, łzawienie
lub zaczerwienienie spojówek,
zmiany ze strony źrenicy

ROZPOZNANIE:

•

RÓŻNICOWANIE:

•

przewlekła napadowa hemikrania :

-

ataki bólu przypominają bóle klasterowe

-

napady występują wyłącznie w ciągu dnia, są
krótsze (5 – 20 min.),

częstsze (śr. 14/dz.) i nie mają tendencji do grupowania
klasterowego

-

występuje niemal wyłącznie u kobiet

-

całkowite ustępowanie pod wpływem indometacyny

•

migrena :

-

częściej u kobiet

-

może być poprzedzona aurą

-

może dotyczyć obu stron, a ból klasterowy zawsze
dotyczy tej samej strony

w kolejnych napadach w jednym klasterze

-

występuje rodzinnie

-

światłowstręt, objawy wegetatywne

-

nie ma cech zgrupowanych

-

nie ma łzawienia po stronie bólu

-

napad trwa dłużej

-

ruch nasila dolegliwości (chory leży)

•

nerwoból nerwu trójdzielnego :

-

ból trwa klika - kilkanaście sekund i często się
powtarza

-

ból można wywołać przez ucisk punktów
spustowych

LECZENIE:

-

wyjśnić pacjentowi naturę choroby i poinformować,
że nie powoduje

ona poważniejszych następstw dla zdrowia i życia

•

leczenie ataku bólu :

-

sumatriptan

→

s.c. 6 mg.

→

lek może być podany jedynie
2x w ciągu dnia, co przy

znacznej liczbie ataków w ciągu dnia czyni ten sposób
terapii mało przydatnym

-

wdychanie czystego tlenu :

→

przypuszczalnie działanie tlenu

↓

oponowe i czaszkowe

przepływy krwi

→

tlenoterapię należy rozpocząć
na początku napadu

→

chory wdycha przez 10 –15
min. czysty tlen za pomocą

maski twarzowej z szybkością 7 – 8 l/min.

→

chorzy powinni siedzieć, lub
stać pochyliwszy się do przodu

→

unikać hiperwentylacji

-

ergotamina

→

doodbytniczo, podjęzykowo,
lub w postaci inhalacji

-

dihydroergotamina :

→

w postaci aerozolu
donosowego

→

np. Neomigran in aerosol

-

steroidy

→

podawane w postaci tzw. ataku
steroidowego

→

w początkowej fazie klasteru

→

deksametazon (początkowo
i.v. 16 mg./dz. , potem p.o.

4 – 2 mg./dz.)

-

lidokaina

3

:

→

4% roztwór do zakraplania do
nosa

→

na początku napadu chory
powinien, pochyliwszy głowę
w tył

i zwróciwszy ku górze stroną objętą przez ból, wprowadzić do
nozdrza po bolącej stronie 15 gtt. roztworu

→

po 15 min. można powtórzyć

→

lidokainę można użyć 2x w
każdym napadzie do 4x/dz.

→

wcześniej w celu udrożnienia
przewodu nosowego można
użyć

np. fenylefryny

→

krople z lidokainą mogą

powodować zawroty głowy i nerwowość

•

leczenie profilaktyczne :

-

węglan litu

→

100 – 800 mg./dz.

-

blokery kanałów wapniowych

→

werapamil (320 – 600 mg./dz.)

-

leki p/serotoninowe

→

pizotifen (1 – 2 mg./dz.)

-

walproinian sodu

→

600 – 1200 mg./dz.

-

prednizon

3

:

→

nie dłużej niż 7 – 14 dni

→

60 – 80 mg/dz.

→

można werapamil (240 mg/dz)
skojarzyć z prednizonem

-

zabiegi chirurgiczne :

→

po wyczerpaniu innych metod

→

przecięcie zwoju skrzydłowo –
podniebiennego

→

koagulacja termiczna zwoju
Gassera

→

przecięcie n.V

POWIKŁANIA:

•

ROKOWANIE:

•

bóle mają tendencję do wygasania z biegiem lat, ale są wyjątki

od reguły

PROFILAKTYKA:

•

unikanie czynników wywołujących napad bólu w okresie

klasteru

•

leczenie profilaktyczne

PATRZ TEŻ:

•

ból głowy