6. MATERIALY POMOCNICZE
Materiały pomocnicze do rozwiązywania zadań zawartych w niniejszym skrypcie zawierają
niezbędne parametry i charakterystyki elementów wchodzących w skład układów
energoelektronicznych. Sporządzono je na podstawie dostępnych katalogów krajowych i
zagranicznych. Należy zaznaczyć, że podane niżej oznaczenia typów elementów nie odpowiadają
oznaczeniom rzeczywistym i tym samym materiały pomocnicze nie mogą być podstawą doboru
elementów w procesie projektowania rzeczywistych układów, a jedynie można z nich korzystać w
zajęciach dydaktycznych.
TYRYSTORY
Przyjęty kod oznaczeń tyrystorów określa ich wielkość i podstawowe parametry.
Składa się on z liter i cyfr w grupy wg poniższego schematu:
T – litera oznacza tyrystor,
I cyfra (1÷3) z literą (A lub B) – wielkość tyrystora i jego parametry przeciążeniowe wg
tablicy 6.3,
II grupa cyfr (2÷22) – klasa napięciowa tyrystora wg tablicy 6.1,
Tablica 6.1
Oznaczenia klasy napięciowej tyrystorów
(II grupa cyfr w oznaczeniu kodowym)
Klasa
U
DRM
, U
RRM
U
RSM
_
V V
02 200 300
04 400 500
06 600 700
08 800 950
10 1000
1200
12 1200
1450
15 1500
1800
18 1800
2100
22 2200
2500
III grupa cyfr – parametry dynamiczne tyrystora wg tablicy 6.2: przy czym cyfry oznaczają
kolejno: krytyczną stromość napięciową, czas wyłączenia i krytyczną stromość prądową.
Przykład oznaczenia:
T2A – 10 – 342: tyrystor o prądzie granicznym 70 A, parametrze przeciążeniowym 5600 A
2
· s,
klasie napięciowej 1000 V, krytycznej stromości napięciowej 100 V/µs, czasie wyłączenia 50µs i
krytycznej stromości prądowej 50 A/µs.
Tablica 6.2
Oznaczenia grup parametrów dynamicznych (III grupa cyfr w oznaczeniu kodowym)
Oznaczenia
kodowo-cyfrowe
(dU
D
/dt)
crit
t
q
(di
T
/dt)
cirit
- V/µs µs A/µs
0 <20
>250
<20
1
min 20
max 250
min 20
2
min 50
max 150
min 50
3
min 100
max 70
min 100
4
min 250
max 50
min 250
5
min 500
max 25
min 500
6
min 1000
max 15
min 1000
przy
jM
j
ϑ
ϑ
=
U
D
= U
DRM
jM
j
ϑ
ϑ
=
U
R
= 200V
I
T
= I
T(AV)/M
jM
j
ϑ
ϑ
=
Tablica 6.3
Parametry i charakterystyki tyrystorów
Wielkość tyrystora
Parametr
(charakterystyka)
Jednostka Warunki
pomiary,
uwagi
T1 T2 T3
1 2 3
4 5 6
U
RRM
, U
DRM
V Tablica
6.1
200
÷1500 200÷2200 400÷1800
I
T(RMS)M
A 47
110
430
I
T(AV)M
A
C
c
°
= 70
ϑ
30 70 275
I
TSM
A
jM
j
ϑ
ϑ
=
, typ A
t = 10 ms typ B
390
780
1060
2120
3870
7740
I
2
·t A
2
·s
jM
j
ϑ
ϑ
=
, typ A
t = 10 ms typ B
750
1500
5600
11200
75000
150000
I
RRM
, I
DRM
mA
jM
j
ϑ
ϑ
=
5 10 25
1
2 3
4 5 6
I
L
mA
C
j
°
= 25
ϑ
80 500 750
I
H
mA
C
j
°
= 25
ϑ
50 150 300
U
(TO)
V
1,1
1,06
1,02
r
T
m
Ω
7,4 3,9 0,9
jM
ϑ
°C
110 125 140
°C/W
Chłodzenie
jednostronne
0,7 0,36 0,24
R
thjc
Chłodzenie
dwustronne
– –
0,145
I
GT
A
C
j
°
= 25
ϑ
0,15 0,2 0,25
U
GT
V
C
j
°
= 25
ϑ
3 4 2
I
FGM
A
2 5 10
U
FGM
V
15
15
10
P
GM
W
10 12 20
P
G(AV)
W
1 1,5 2
t
q
1
÷6 0÷5 0÷4
(du
d
/dt)
cric
2
÷5 1÷6 0÷5
(di
T
/dt)
cric
Cyfra
kodu
Tablica 6.2
2
÷5 1÷6 0÷4
U
T
(I
T
)
Nr rys.
const
j
=
ϑ
6.1 6.7 6.12
Z
thjc(t)
(t)
Nr rys.
const
j
=
ϑ
6.2 6.8 6.13
P
T
(I
T(AV)
)
( )
a
T
P
ϑ
Nr rys.
k = const
R
thca
= const
6.3 6.9 6.14
dt
di
I
T
RM
Nr rys.
I
T
= const
6.4
6.10
–
U
g
(I
g
)
Nr rys.
6.5
6.11
6.15
)
(
λ
th
R
∆
Nr rys.
6.6
–
6.16
( )
j
q
t
ϑ
( )
R
q
U
t
Nr rys.
6.17
6.17
6.17
t
d
(I
G
) Nr
rys.
6.18 6.18 6.18
I
T(OV)
(t)
Nr rys.
jM
j
ϑ
ϑ
=
6.19 6.19 6.19
Typowy
radiator
Typ
R1 R2 R3
Budowa
śrubowa
śrubowa pastylkowa
I
T
[A]
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
0,5
0,8
1
1,2
1,4
1,6
1,8
2,8
U
T
[V]
Rys. 6. 1. Tyrystor
T1. Charakterystyka przewodzenia.
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
1
10
10
2
10
3
10
4
2
5
2
5
2
5
5
2
t[ms]
Z
thjc
[°C/W]
Rys. 6. 2. Tyrystor
T1. Zależność przejściowej impedancji cieplnej od czasu.
80
70
60
50
40
30
20
10
0
10
20
30
100
80
60
40
20
0
10
20
30
34
70
60
50
40
30
20
10
360°
360°
I
T(AV)
I
T(AV)
I
T(RMS)M
I
T(AV)[A]
I
T(AV)[A]
60°
90°
120°
180°
360°
I
T(RMS)M
1
2
4
8
R
thca
+R
th
=0,5[°C/W]
30
15°
30°
120°
180°
R[W]
Rys. 6. 3. Tyrystor
T1. Zależność strat przewodzenia od średniego prądu przewodzenia przy
kształcie sinusoidalnym i prostokątnym prądu (50 Hz) oraz dopuszczalnych strat przewodzenia od
temperatury otoczenia przy różnej rezystancji cieplnej zewnętrznej(
R
thca
) i różnicowej (
Δ
R
th
).
dt
di
I
RM
I
T
I
T
=50A
40
30
20
10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
10
20
30
40
50
60
di/dt[A/µs]
I
RM
[A]
Rys. 6. 4. Tyrystor T1. Zależność szczytowego prądu wstecznego od stromości opadania prądu przy
różnych wartościach prądu przewodzenia.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4 1,6
1,8
2,0
2,2
P
GM
=10W
I
FGM
U
FGM
-40°
25°
110°
I
G
[A]
U
G
[V]
Rys. 6. 5. Tyrystor T1. Charakterystyka obwodu bramkowego.
λ
λ
360°
360°
I
T(AV)
I
T(AV)
0
30°
60°
90°
120°
150°
180°
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
]
/
[
W
C
R
th
°
∆
λ
Rys. 6. 6. Tyrystor T1. Zależność różnicowej rezystancji cieplnej od kąta przewodzenia przy
kształcie sinusoidalnym i prostokątnym prądu przewodzenia i częstotliwości 50 Hz.
220
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
2,2
C
j
°
= 125
ϑ
C
°
25
I
T
[A]
U
T
[V]
Rys. 6. 7. Tyrystor
T2. Charakterystyka przewodzenia.
0,4
0,3
0,2
0,1
0
1
10
10
2
10
3
10
4
Z
thjc
[°C/W]
t[ms]
2
5
5
5
5
2
2
2
Rys. 6. 8. Tyrystor
T2. Zależność przejściowej impedancji cieplnej od czasu.
25
,
0
=
+
th
thca
R
R
∆
[°C/W]
°
= 30
λ
60° 90°120°
180°
360°
0,4
0,5
1
2
4
I
T(RMS)/M
°
=15
λ
30°
60°
90° 120°
180°
160
140
120
100
80
60
40
20
0
140
120
100
80
60
40
20
I
T(AV)
I
T(AV)
λ
λ
°
360
°
360
I
T(RMS)/M
10
20
30
40
50
60
70
80 120
100
80
60
40
20
0
10
20
30
40
50
60
70
80
I
T(AV)
[A]
I
T(AV)
[A]
]
[ C
a
°
ϑ
P
T
[W]
Rys. 6. 9. Tyrystor
T2. Zależność strat przewodzenia od średniego prądu przewodzenia przy
kształcie sinusoidalnym i prostokątnym prądu (50 Mz) oraz dopuszczalnych strat przewodzenia od
temperatury otoczenia przy różnej rezystancji cieplnej zewnętrznej (
R
thca
) i różnicowej
(∆R
th
).
dt
di
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
I
T
I
RM
I
T
= 100A
60
40
30
20
10
di/dt [A/µs]
I
RM
[A]
Rys. 6. 10.
Tyrystor T2. Zależność szczytowego prądu wstecznego od stromości opadania prądu
przy różnych wartościach prądu przewodzenia.
16
14
12
10
8
6
4
2
0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
j
ϑ
C
°
−40
C
°
25
C
°
125
U
FGM
I
FGM
U
G
[V]
I
G
[A]
P
GM
= 12W
Rys. 6. 11. Tyrystor
T2. Charakterystyka obwodu bramkowego.
0,5
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
C
j
°
= 140
ϑ
C
°
25
U
T
[V]
I
T
[A]
Rys. 6. 12. Tyrystor
T3.Charakterystyka
przewodzenia.
CHŁODZENIE
JEDNOSTRONNE
CHŁODZENIE
DWUSTRONNE
0,22
0,2
0,18
0,16
0,14
0,12
0,1
0,05
0,04
0,03
0,02
0
1
10
10
2
10
3
10
4
2
5
2
2
2
5
5
5
Z
thjc
[°C/W]
t[ms]
Rys. 6. 13. Tyrystor
T3. Zależność
przejściowej impedancji cieplnej od
czasu.
λ
λ
I
T
(AV)
I
T
(AV)
360°
360°
600
500
400
300
200
100
100
200
120 100
80
60
40
20
0
300
100
200
I
T(AV)
[A]
]
[ C
a
°
ϑ
I
T(AV)
[A]
°
= 30
λ
°
60
°
90
°
12
0
°
180
°
360
]
/
[
W
C
R
R
th
thca
°
+
∆
0,08
0,1
0,15
0,2
0,3
0,4
0,5
0,7
1,0
2.0
0,25
°
=15
λ
°
60
°
90
°
180
°
120
°
30
P
T
[W]
Rys. 6. 14. Tyrystor
T3. Zależność strat przewodzenia od średniego prądu przewodzenia przy
kształcie sinusoidalnym i prostokątnym prądu (50 Mz) oraz dopuszczalnych strat przewodzenia od
temperatury otoczenia przy różnej rezystancji cieplnej zewnętrznej (
R
thca
) i różnicowej (
∆R
th
).
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
P
GM
= 20W
U
G
[V]
I
G
[A]
C
j
°
−
= 40
ϑ
C
°
25
C
°
140
Rys. 6. 15. Tyrystor
T3. Charakterystyka obwodu bramkowego.
λ
λ
I
T(AV)
°
360
I
T(AV)
°
360
0,01
0,02
0,03
0,04
0,05
0,06
0,07
0,08
0,09
0,1
0
°
30
°
60
°
90
°
120
°
180
°
150
]
/
[
W
C
R
th
°
∆
λ
Rys. 6.16. Tyrystor
T3. Zależność różnicowej rezystancji cieplnej od kąta przewodzenia przy
kształcie sinusoidalnym i prostokątnym prądu przewodzenia i częstotliwości 50Hz.
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,25
1,5
1,75
2,0
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
50
100
150
200
U
R
[V]
tq/tqn
jM
j
ϑ
ϑ
/
Rys. 6.17. Tyrystor
T1, T2, T3. Zależność czasu wyłączenia tyrystora od napięcia wstecznego
i temperatury złącza (
tqn – czas wyłączenia przy U
p
= 200V )
graniczna
typowa
0,1
1
10
10
2
0,5
5
50
10
2
10
1
0,1
0,5
5
50
I
G
/I
GT
t
d
[µs]
Rys. 6.18. Tyrystor
T1, T2, T3. Zależność czasu opóżnienia od względnej amplitudy prądu
bramkowego.
jM
j
ϑ
ϑ −
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
10
-2
10
-1
10
0
2
3
4
7
2
3
4
7
t[s]
I
T(OV)
/I
TSM
Rys. 6.19. Tyrystor
T1, T2, T3. Charakterystyka przeciążalności granicznej.
DIODA ENERGETYCZNA
Oznaczenie diody składa się z litery D (dioda) oraz cyfry określającej klasę
diodową diody wg tablicy 6.1.
Parametry diody:
U
RRM
=
U
DRM
= 200
÷2200 V; I
F(AV)M
=70 A przy
c
ϑ
= 124
o
C;
I
F(RMS)M
= 110 A;
I
FSM
= 1060 A przy
jM
j
ϑ
ϑ
=
= 180
o
C;
I
2
t
= 5700 A
2
·s;
I
RRM
= 10 mA;
U
( TO)
= 0, 789 V;
r
T
= 3,38 mΩ;
R
thjc
= 0,55ºC/ W,
Dioda śrubowa, typowy radiator: typu
R2.
C
j
°
= 180
ϑ
C
°
25
0,5
1,0
1,5
2,0
10
3
10
2
10
1
5
5
5
U
P
[V]
I
T
[A]
Rys. 6. 20. Dioda
D. Charakterystyka przewodzenia.
10
-3
10
-2
10
-1
10
0
10
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
5
5
5
5
Z
thjc
[°C/W]
t[s]
Rys. 6. 21. Dioda
D. Zależność przejściowej impedancji cieplnej od czasu
180
160
150
170
140
130
120
110
0
20
40
60
80
100
I
F(AV)
[A]
]
[ C
c
°
ϑ
°
60
°
90
°
120
°
180
°
180
°
360
Rys. 6. 22. Dioda
D. Zależność dopuszczalnego średniego prądu przewodzenia od temperatury
obudowy dla różnych kształtów prądu przewodzenia przy częstotliwości 50 Hz.
Charakterystyki diody zamieszczone są na następujących rysunkach:
U
F
(I
F
)- rys. 6. 20,
Z
thjc(t)
(t)- rys. 6. 21,
I
F(AV)
(
ϑ
c
)- rys. 6. 22.
RADIATORY DLA TYRYSTORÓW DIOD ENERGETYCZNYCH
Oznaczenie typu radiatora składa się z litery R oraz cyfry 1
÷ 3 określającej jego wielkość.
Parametry radiatorów zamieszczone są w tablicy 6. 4.
Tablica 6. 4
Parametry i charakterystyki radiatorów
Typ
radiatora
Parametry i
charakterystyki
R1 R2 R3
R
thca
[
°C/W]
przy
ν = 0 m/s
1,4 0,66 0,68
R
thca
[
°C/W]
przy
ν = 6 m/s
0,5 0,22 0,1
Z
thca(t)
(t)
Rys. 6.23
Rys. 6.24
Rys. 6.24
R
thct
(Q)
∆
P(Q)
Rys. 6.25
Rys. 6.25
Rys. 6.25
Q(
ν
)
Rys. 6.26
Rys. 6.26
Rys. 6.26
Dla zaworu o budowie
Śrubowej
śrubowej
śrubowej
0
1,4
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
0,2
1
10
10
2
10
3
10
4
5
5
5
5
Z
thca
[°C/W]
t[s]
V=0
R1
V=6m/s
Rys. 6.23. Radiator
R1. Zależność przejściowej impedancji cieplnej od czasu.
1
10
10
2
10
3
10
4
0
0,1
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
t[s]
Z
thca
[°C/W]
R2
R3
V=6m/s
V=0
Rys. 6.24. Radiatory R2 i R3. Zależność przejściowej impedancji cieplnej od czasu (dla radiatora
R3 przy chłodzeniu dwustronnym)
0
0,05
0,1
0,15
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0
Z
thca
[°C/W]
Q[m
3
/s]
R2
R2
R1
R3
R3
R1
]
[Pa
P
∆
200
25
50
75
100
125
150
175
Rys.6.25. Radiatory R1, R2, R3. Zależność rezystancji cieplnej I spadku ciśnienia od natężenia
przepływu powietrza chłodzącego.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
0
0,02
0,04
0,06
0,08
0,1
0,12
0,14
V[m/s]
Q[m
3
/s]
R3
R2
R1
Rys. 6. 26. Radiatory R1, R2, R3. Zależność natężenia przepływu od prędkości powietrza
chłodzącego.
CHARAKTERYSTYKI I PARAMETRY BEZPIECZNIKÓW
Tablica 6.5
Parametr (I
2
t)
B
w czasie przedłukowym dla bezpieczników typu B oraz wielkość przepięcia U
I
B
[A] 16 20 25 32 40 50 63 80 100 125 160 200
(I
2
t)
B
[A
2
⋅s] 50 90 130 300 500 700 1200 2700 4800 7100
14000 23000
U
[V] 900
800
725
=
16
A
=
20
A
=
25
A
=
32
A
=
40
A
=
50
A
=
63
A
=
80
A
=
10
0A
=
12
5A
=
16
0A
=
20
0A
=
25
0A
=
32
0A
I
B
=
40
0A
40
100
500
1000
5000
I
p
[A]
0,1
0,01
1,0
10
t[s]
Rys.6. 27. Charakterystyki prądowo- czasowe bezpieczników typu
B; I
B
-
prąd znamionowy
skuteczny bezpiecznika,
I
p
-
prąd skuteczny składowej okresowej początkowej zwarcia.
250
300
350
400
450[V]
k
p
0.6
0.7
0.8
0.9
1.0
2
E
2
Rys. 6. 28. Wykres zależności współczynnika przepięć k
p
, od amplitudy napięcia zasilania.
U
m
[V]
200
300
400
500
2.5
3
4
5
6
6.5 k
u
0
0.2 0.4
0.6
0.6
0.7
0.8
0.9
1.0
0
0.2 0.4 0.6
0.6
0.7
0.8
0.9
1.0 k
T
10 30
50 70
0.8
0.9
1.0
k
is
ϕ
k
ϕ
cos
B
FSK
I
I
0.8 1.0
90I
sm
[kA]
Rys.6.29. Wykresy zależności współczynników k
u
, k
Φ
, k
is
, k
r
dla bezpieczników typu B.
CHARAKTERYSTYKI PŁYTEK SELENOWYCH DO ZABEZPIECZEŃ
PRZEPIĘCIOWYCH
Tablica 6.6.
Powierzchnia płytek selenowych w zależności od typu
Typ płytek M40 M100 M400 M800 M2000
Powierzchnia
w[m
2
]
⋅10
-4
4 7 20 42
100
90
80
70
60
50
40
30
0,001
0,01
0,1
1
10
100
M4
0
M
100
M
400
M1
80
0
M2
00
0
τ
p
U
[V]
τ
p
I
[A]
0,1
1
10
t[s]
0,1
1
10
100
1000
τ
p
I
[A]
M2000
M1800
M400
M100
M40
100
90
80
70
60
50
40
30
[V]
0
1
2
3
4
5
6
Jpt* 10E-4[A/m
2
]
τ
p
U
Rys. 6. 30. Charakterystyki prądowo- napięciowe i prądowo- czasowe płytek selenowych do
zabezpieczeń przepięciowych.
DANE TRANSFORMATORÓW TYPU TR
Tablica 6.7
Typ
Moc
[kV·A]
Napięcie E
1
[V]
Napięcie E
2
[V]
Napięcie zwarcia
u
Z%
Prąd magnesowania
i
µ%
TR1 10
220
220
6
5
TR2 10
500
380
5
5
TR3 2,5
380
220
4,5
10
Tr4 6,3
500
380
6,5
7,5
Tablica 6.8
Zależność prądu magnesowania transformatora
od mocy
Moc transformatora
S
t
[kV·A]
Prąd magnesujący
i
µ
%
1 15
3 10
10 5
20 3
>20 2