::
PRAWO
::
WYKŁAD 5
:: 1 ::
Wykładnia prawa
Wykładnia prawa (zwana też egzegezą prawniczą bądź interpretacją prawa sensu largo-
tzn. o szerokim znaczeniu) jest czynnością intelektualną, polegającą na formułowaniu
jednoznacznych generalnie – abstrakcyjnych i obowiązujących norm z treści przepisów
prawnych.
Reguły egzegezy prawniczej – są wytworem doktryny i praktyki – nie są zawarte w
przepisach.
Wykładnia prawa przebiega według pewnych reguł, zasad, które zakładane w konkretnych
rozumowaniach prawników pozwalają na rozwiązanie zagadnień:
a) Typu walidacyjnego - czy norma N w czasie C obowiązuje w systemie S
b) Typu interpretacyjnego - sesu stricto jaka jest treść i zakres normy N obowiązującej
w czasie C w systemie S
Reguły egzegezy dzielimy na:
1. Reguły wykładni prawa- rozumie się dyrektywy wskazujące na zasady ustalania
znaczeń norm zawartych w obowiązujących przepisach - nie można przyjąć wyniku
takiego ze norma nie zostanie zastosowana, trzeba interpretować całą treść
2. Reguły wnioskowań prawniczych- przez reguły rozumie się dyrektywy według
których ze względu na uznanie mocy obowiązującej norm wyrażonych explicite w
przepisach prawnych uznaje się za obowiązujące w systemie prawa inne normy
stanowiące konsekwencje tych pierwszych. Uprawnienia właściciela to jednocześnie
zakazane jest naruszanie tego uprawnienia
wnioskowania logiczne
analogia legis - opiera się na założeniu że ta sama racja to samo
uzasadnienie ( art. 145 KC) – stosujemy wtedy gdy brak jest regulacji.
usuwanie luk w prawie
analogia juris - tam gdzie jest to samo uzasadnienie taka sama regulacja.
wnioskowania a portiori
argumentum amaiori et minus – z większego na mniejsze ( zakaz
wyprzedzania pojazdów i zakaz wyprzedzania pojazdem ciężarowym)
argumentum aminori ad maius – z mniejszego na większe (norma
zakazująca mniej istnieje norma zakazująca czynić więcej) – zakaz
sprzedaży – zakaz obciążanie ograniczonym prawem rzeczowym
wnioskowanie a rubrika (wnioskowanie z położenia)
wnioskowanie z przeciwieństwa – argumentum a contrario (kto zabija podlega
karze, kto nie zabija nie podlega, kto zabija nie człowieka nie podlega karze)
PRAWO
dr Piotr Lewandowski
W Y K Ł A D – 5 – 2009-11-21
::
PRAWO
::
WYKŁAD 5
:: 2 ::
3. Reguły kolizyjne- rozumie się dyrektywy wskazujące na sposoby uznania pewnych
norm za nieobowiązujące na tej podstawie, iż są sprzeczne z innymi obowiązującymi
normami konkretnego systemu prawnego.
chronologiczna – lex posteriori derogat legipriori. Norma późniejsza uchyla
normę wcześniejszą musza być dwie okoliczności
nie mogą być ustanowione jednocześnie
ustawa wcześniejszą nie może być hierarchicznie niższa
merytoryczna – lex specjalis derogat legigenerali
-
norma regulująca sytuację
szczególną uchyla normę ogólną musza być trzy warunki
a. miedzy normami musi istnieć zależności norma szczególna- norma ogólna
(istnieje zakaz polowania na ptactwo cały kraj – ale szczególnie wydaje
się zezwolenie dla woj. Na odstrzał)
b. lex specjalis nabrała mocy obowiązującej jednocześnie lub później niż lex
generalis.
c. Lex specjalis ma hierarchicznie status nie niższy niż lex generalis
(ustawa-ustawa)
hierarchiczna -lex inferior non derogat superiori – norma hierarchicznie niższa nie
uchyla normy hierarchiczne wyższej czyli rozporządzenie nie uchyla ustawy
Konstrukcja racjonalnego ustawodawcy
prawodawca tworzy prawo z zasadą racjonalności
pełną znajomość regularnego języka naturalnego.
pełną znajomość stanu prawnego który wprowadził
ma najbardziej aktualne informacje empiryczne – są to oczywiście założenia kontrfaktyczne
??? Racjonalny prawodawca coś bardziej preferuje niż coś innego ???
Typy wykładni
Wyróżnić można 5 typów wykładni:
1. wykładnia autentyczna (prawodawcy) – Ex autoritare ustala ona co jest poprawnym
rozumieniem tekstu prawnego. Kto jest upoważniony do tworzenia prawa, ten również
może je interpretować
2. wykładnia delegowana ogólna - ogólna jest dokonywana przez organ, któremu
przyznano kompetencje do wiążącego interpretowania wszelkich aktów prawodawczych.
Ustalana przez Trybunał Konstytucyjny. Wykładania autentyczna i delegowana ogólna to
wykładnie legalne.
3. wykładnia operatywna inaczej praktyczna - wykładnia dokonywana przez organ
stosujący prawo (sądy, organy administracji, prokuratorzy).
4. wykładnia doktrynalna - dokonuje ją nauka prawna gł doktryna prawnicza. W tym
wypadku interpretator często nastawia się na wykrywanie różnych możliwości interpretacji
przepisów jego celem nie musi być doprowadzenie do ostatecznego ustalenia znaczenia
normy.
5. wykładnia nieoficjalna - dokonywana przez inne podmioty prawa.
Wykładnia prowadzi do skonstruowania normy prawnej z przepisu prawnego.
::
PRAWO
::
WYKŁAD 5
:: 3 ::
Z punktu widzenia mocy wiążącej ustaleń interpretacyjnych wykładnie dzielimy na
Wykładnie formalną- dokonywana jest przez upoważnione do tego organy w granicach
ich kompetencji. Ma charakter oficjalny i jest adresowana do podmiotów im
podporządkowanych.
Wykładnia merytoryczna- to wykładnia dokonywana samodzielnie przez organ
stosujący prawo w sytuacji gdy nie ma w odniesieniu do określonych przepisów wykładni
formalnej. Aby ustalić kto w jakich okolicznościach i jak ma się zachować trzeba najpierw
stwierdzić czy i jakie przepisy aktualnie obowiązują. Tak więc etap wstępny polega na
rozwiązywaniu problemów walidacyjnych. Służą temu reguły walidacyjne.
Do reguł walidacyjnych należą:
1. Reguły ustalania obowiązywania norm prawnych wyrażonych w przepisach prawnych
2. Reguły dotyczące zasad uznawania za obowiązujące norm stanowiących konsekwencje
norm wyrażonych w przepisach prawnych- nazwa aktów których przepis należy oraz
źródło publikacji oryginalnej
3. Reguły dotyczące zasad uznawania za obowiązujące w systemie prawa stanowionego
norm zwyczajowych i precedensowych
4. Inne specyficzne reguły walidacyjne np. dotyczące zasad uznawania za obowiązujące
norm recypowanych z poprzedniego systemu prawa
Jeżeli norma jest rażąco sprzeczna z innymi normami systemu prawa lub wyraża wartości
rażąco sprzeczne z innymi wartościami wyrażanymi przez normy prawne odrzucamy
wynik wykładni językowej i podejmujemy decyzje o przypisaniu normie znaczenia
zmodyfikowanego w wyniku zastosowania reguł funkcjonalnych i systemowych. Taką
wykładnie nazywamy wykładnią korygująca.
Postaci wykładni korygującej rezultaty wykładni:
1. Wykładnia rozszerzająca -interpretatio extensiva polega na przypisywaniu
normie szerszego zakresu normowania bądź zastosowaniu przy wykorzystaniu reguł
wykładni pozajęzykowej (funkcjonalnej lub systemowej)niż zakres wpływający wprost
i jednoznacznie po zastosowaniu językowych reguł wykładni (wypadek w zatrudnieniu)
2. Wykładnia zwężająca- interpretatio restrictiva polega na przypisaniu normie
węższego zakresu normowania bądź zastosowania na podstawie wykładni
pozajęzykowej niż zakres wynikający z dosłownego brzmienia normy w rozumieniu
art.k PC 149 umieszczenie pisma sadowego w skrzynce pocztowej nie jest złożeniem
pisma w urzędzie pocztowym rozumieniu art.149 KPC wyjątków nie możemy
traktować rozszerzająco.
Definiowanie - czy deska jest statkiem ? KM Art.3:
- ma być urządzeniem = urządzeniem pływającym
- ma być złożona przynajmniej 3 elementów – (element złożony)
rzecz główna – taki element bez którego rzecz nie może istnieć
części składowe – elementy nadające funkcjonalność
przynależność – elementy nie stanowiące integralnej części rzeczy
Poduszkowiec nie jest statkiem nie korzysta z prawa Archimedesa
::
PRAWO
::
WYKŁAD 5
:: 4 ::
Przesłanka egzora - siła wyższa zwalania nas z odpowiedzialności na zasadzie
ryzyka - siła wyższa vis major.
Pojazdy mechaniczne - art. 14 ust.1 o ubezpieczeniach obowiązkowych
Językowe reguły interpretacyjne - Z punktu widzenia funkcji pełnionej prze te
reguły w procesie wykładni prawa dzielimy na:
1. reguły określające zasady rekonstrukcji postępowania
2. reguły określające zasady ustalania znaczeń poszczególnych zwrotów normy
prawnej
Systemowe reguły interpretacyjne
1. dyrektywy odwołujące się do postulatów zupełności i niesprzeczności systemu
prawa
2. dyrektywy opierające się na właściwościach struktury systemu prawa i budowy
aktów normatywnych
3. dyrektywy odwołujące się do zasad systemu (gałęzi) prawa