Bezpieczeństwo pracy przy eksploatacji maszyn i urządzeń technicznych



Maszyny i inne urządzenia techniczne należą do podstawowego i

powszechnie stosowanego wyposażenia pracy.



Szacuje się, że około 80% wypadków ma związek z ich

eksploatacją, w szczególności z obsługą. Taka jest skala strat

wynikających z wydarzeń wypadkowych z ich udziałem.



Po to aby starty minimalizować wdrożono wiele dyrektyw natury

technicznej, ekonomicznej i społecznej pokrywających wszelkie

aspekty bezpiecznego użytkowania maszyn i urządzeń

technicznych

Dyrektywa ramowa 89/391/EWG – dotyczy wdrożenia

środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy

zdrowia podczas pracy.

Dyrektywa szczegółowa 89/655/EWG (zmieniona dyrektywą

95/63/WE i 2001/45/EWG) – określa minimalne

wymagania w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

podczas używania przez pracowników wyposażenia

roboczego podczas pracy w zakresie m.in.:

Urządzeń sterowniczych uruchamiania i zatrzymywania

Ograniczenia emisji substancji szkodliwych,

promieniowania i hałasu

Ograniczenia zagrożeń związanych z elektrycznością

Zapewnienie odpowiedniej przestrzeni roboczej i

dostępu w zakresie obsługi i konserwacji

Stosowanie urządzeń ostrzegawczych



Dyrektywa 95/63/WE – określa obowiązki

pracodawcy w zakresie kontroli stanu technicznego

wyposażenia roboczego oraz rejestracji wyników

tych kontroli; dodatkowo dyrektywa ta rozszerza

obszar przedmiotowy dyrektywy o wymagania

dotyczące sprzętu ruchomego oraz sprzętu

służącego do dźwigania ładunków.



Dyrektywa 2001/45/WE – określa wymagania w

odniesieniu do sprzętu roboczego służącego

tymczasowej pracy na wysokości, w szczególności

drabin, lin, rusztowań.

Powyższe wymagania w formie ujednoliconego tekstu

zawiera dyrektywa 2009/104/WE.

Wszelkie

maszyny

inne

urządzenia

techniczne,

narzędzia

oraz

instalacje

użytkowane podczas pracy, a także sprzęt do

tymczasowej

pracy

wysokości,

szczególności drabiny i rusztowania.



Wg rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30.10.2002r

w sprawie minimalnych wymagań dotyczących

bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania

maszyn przez pracowników podczas pracy

Elementy sterownicze

Układy sterownicze

Zatrzymywanie

Zatrzymywanie awaryjne

Ochrona przed zagrożeniami powodowanymi wyrzucanymi

przedmiotami, emisją gazów, oparów, lub pyłów

Stateczność

Ochrona przed zagrożeniami będącymi następstwem

oderwania lub rozpadnięcia się części maszyn

Ochrona przed elementami ruchomymi

Oświetlenie miejsc i stanowisk pracy lub

konserwacja maszyn

Zabezpieczenie przed oparzeniami i

odmrożeniami

Stosowanie maszyn zgodnie z przeznaczeniem

Bezpieczeństwo przy konserwacji maszyn

Odłączenie od zasilania

Bezpieczny dostęp do różnych miejsc maszyn

w związku z jej użytkowaniem

Ochrona przed pożarem i wybuchem

Ochrona przed zagrożeniem prądem

elektrycznym



W przypadku gdy bezpieczne użytkowanie maszyn

jest uzależnione od warunków, w jakich są one

instalowane, pracodawca powinien poddać maszyny:

Wstępnej kontroli – po ich zainstalowaniu, a przed

przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy

Kontroli po zainstalowaniu na innym stanowisku

pracy lub miejscu.

Kontroli takiej dokonują jednostki działające na

podstawie odrębnych przepisów albo osoby

upoważnione przez pracodawcę i posiadające

odpowiednie kwalifikacje.



Maszyny narażone na działanie czynników powodujących

pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować

powstanie stanu niebezpiecznego, muszą być poddawane:

Okresowej kontroli, a także badaniom przez jednostki działające

na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione

przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje;

Specjalnej kontroli przeprowadzonej przez jednostki działające

na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione

przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje, w

przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa związanego

z maszyną, a będącego wynikiem:

- prac modyfikacyjnych

- zjawisk przyrodniczych

- wydłużenia czasu postoju maszyny

- niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy



Wyniki kontroli rejestruje się i przechowuje do

dyspozycji zainteresowanych organów, zwłaszcza

nadzoru i kontroli warunków pracy przez okres 5

lat od dnia zakończenia tych kontroli, o ile odrębne

przepisy nie stanowią inaczej.



Jeżeli maszyny są użytkowane poza terenem

zakładu pracy, w miejscu ich użytkowania powinien

być

dostępny

dokument

potwierdzający

przeprowadzenie ostatniej kontroli maszyn.

Pracodawca powinien zapewnić pracownikom dostęp do

informacji, w tym pisemnych instrukcji dotyczących

użytkowania maszyn, zwanych dalej instrukcjami.

Instrukcja zawierają co najmniej informacje dotyczące

bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie:

Warunków użytkowania maszyn

Występowania możliwych do przewidzenia sytuacji

nietypowych

Praktyki użytkowania maszyn

Instrukcje powinny być zrozumiałe dla pracowników,

których dotyczą.

Pracodawca powinien poinformować pracowników o zagrożeniach

związanych z maszynami znajdującymi się w miejscu pracy lub

jego otoczeniu oraz wszelkich zmianach w nich wprowadzonych

w takim zakresie, w jakim te zmiany mogą mieć wpływ na

bezpieczeństwo maszyn, nawet gdy pracownicy bezpośrednio

nie użytkują tych maszyn.

Pracodawca podejmuje niezbędne działanie, aby pracownicy:

- użytkujący maszyn odbyli odpowiednie przeszkolenie w

zakresie bezpiecznego ich użytkowania

- wykonujący naprawy, modernizację, konserwację lub obsługę

maszyn odbyli specjalistyczne przeszkolenie w tym zakresie.

Pracodawca powinien konsultować z pracownikami lub ich

przedstawicielami zagadnienia związane z bezpieczeństwem i

higieną pracy w zakresie określonym w rozporządzeniu oraz

umożliwić pracownikom udział w dyskusji w tych sprawach.

Eliminowanie lub organicznie możliwie dużej liczby zagrożeń

poprzez:

Unikanie stosowania ostrych krawędzi, naroży, wystających części

itp.

Uczynienie maszyn „bezpiecznych samych w sobie” przez: kształt

i wzajemne rozmieszczenie mechanizmów i części, ograniczenia

siły potrzebnej do przesterowania elementów sterowniczych,

ograniczenie masy lub prędkości elementów ruchomych,

ograniczenie drgań i hałasu

Stosowanie „dobrych praktyk” przy projektowaniu, wykonaniu i

modernizacji maszyn (metody obliczeniowe, zastosowane

materiały)

Stosowanie bezpiecznych technologii, procesów i sposobów

zasilania (ograniczenie zagrożeń ze strony mediów i

nośników energii)

Przestrzeganie zasad ergonomii w układzie człowiek –

maszyna

Właściwe systemy sterownia, pozwalające na unikniecie

zagrożeń (możliwość zatrzymania, w tym zatrzymania

awaryjnego, brak możliwości przypadkowego uruchomienia,

czytelność i jednoznaczność opisów)

Ograniczenie ekspozycji poprzez mechanizację i

automatyzację w szczególności w zakresie za i wyładunku

oraz umiejscowienie punktów nastawienia, regulacji i

konserwacji poza strefami zagrożenia.



Osłony: stałe i ruchome (PN-EN 953) oraz

sprzężone z urządzeniami blokującymi (PN-EN

1088)



Sterowanie oburęczne (PN-EN 574)



Urządzenia odległościowe nie mechaniczne (PN-EN

61496)



Urządzenia odległościowe mechaniczne (PN-EN

1760) linki, maty, podesty czułe na nacisk

Bezpośrednio na maszynie (znaki barwne, bezpieczeństwa,

napisy)

W dokumentacji towarzyszącej (instrukcje obsługi

określające dane i normalne przeznaczenie funkcjonalne

maszyn, informacje o bezpiecznych metodach transportu

maszyn i magazynowania, uruchamiania, demontażu i

złomowania, a także procedur postępowania w sytuacjach

awaryjnych) – dokumentację towarzyszącą należy

traktować jako integralną część maszyny

Sygnały i urządzenia ostrzegawcze (akustyczne i optyczne)

Instrukcje stanowiskowe i szczegółowe instruktaże

operatorów

Dokumentacja:

- Instrukcja obsługi (w języku polskim)

- Deklaracja zgodności (w języku polskim); jako zwieńczenie

przeprowadzonego procesu oceny zgodności; wydaje

wprowadzający do obrotu (producent, jego przedstawiciel

na terenie UE lub importer)

Oznakowanie:

oznakowanie CE – zasada domniemania zgodności z

wymaganiami zasadniczymi

wymagane informacje na wyrobie: oznaczenie producenta,

rodzaj, typ, nr fabryczny urządzenia, podstawowe

parametry techniczne, rok produkcji

umieszczenie na wyrobie, w szczególności przy

urządzeniach sterowniczych oznaczenia, napisy, znaki,

zrozumiałe dla operatora



Urządzenia ochronne – osłony lub takie urządzenia, które

spełniają jedną lub więcej z niżej wymienionych funkcji:

- zapobiegają dostępowi do stref niebezpiecznych

- powstrzymują ruch elementów niebezpiecznych,

zanim pracownik znajdzie się w strefie

niebezpiecznej

- nie pozwalają na włączenie ruchu elementów

niebezpiecznych, jeśli pracownik znajduje się w

strefie niebezpiecznej

- zapobiega naruszeniu normalnych warunków pracy

maszyn i innych urządzeń technicznych

- nie pozwala na uaktywnienie innych czynników

niebezpiecznych lub szkodliwych

- zapewniać bezpieczeństwo zarówno pracownikowi zatrudnionemu

bezpośrednio przy obsłudze maszyny, jak i osobom znajdującym się w

jej pobliżu,

- działać niezawodnie, posiadać odpowiednią trwałość i wytrzymałość,

- funkcjonować samoczynnie, niezależnie od woli i uwagi

obsługującego, w przypadkach gdy jest to celowe i możliwe,

- nie mogą być łatwo usuwane lub odłączane bez pomocy narzędzi,

- nie mogą utrudniać wykonywania operacji technologicznej ani

ograniczać możliwości śledzenia jej przebiegu oraz nie mogą

powodować zagrożeń i dodatkowego obciążenia fizycznego lub

psychicznego pracowników.

Zagrożenie – potencjalne źródło szkody

Szkoda – uraz fizyczny lub pogorszenie stanu zdrowia.

Termin „zagrożenie” może być uszczegółowiony:

przez podanie jego pochodzenia, np.:

zagrożenie mechaniczne

zagrożenie elektryczne

charakteru oczekiwanej szkody, np.:

zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym

zagrożenie cięciem

zagrożenie zatruciem

zagrożenie pożarem

Zagrożenie:

Istnieje stale podczas zgodnego z przeznaczeniem

użytkowania maszyny, np.:

- ruch niebezpiecznych przemieszczających się części,

- niezdrowa pozycja ciała

- emisja hałasu

- wysoka temperatura

Może wystąpić nieoczekiwanie, np.:

- wybuch

- zagrożenie zgnieceniem w wyniku nieoczekiwanego

uruchomienia

- wyrzucenie części w wyniku oderwania

- upadek z powodu przyspieszenia

Część czynników fizycznych może, które mogą być przyczyną

urazów powodowanych mechanicznym działaniem

- części maszyn

- narzędzi

- wyrzucanych materiałów stałych albo płynnych

Podstawowe rodzaje zagrożeń mechanicznych:

- zgniecenia

- ścinaniem

- przecięciem

- wplątaniem

- wciągnięciem lub pochwyceniem

- uderzeniem

- przekłuciem lub przebiciem

- tarciem

- wytryskiem cieczy pod wysokim ciśnieniem



Zastosowanie odległości bezpieczeństwa



Ograniczenie siły i energii



Zastosowanie osłon



Zastosowanie elektroczułych urządzeń ochronnych

◦

Przeznaczonych do wykrywania osób

◦

Urządzenia ochronne czułe na nacisk



Zastosowanie urządzeń zabezpieczających

◦

Oburęczne urządzenia sterujące

◦

Urządzenia zezwalające



Zastosowanie urządzeń do zatrzymywania awaryjnego



Odłączanie i rozpraszanie energii



Powrót do normalnej pracy



Zastosowanie systemów sterownia

  -  elektromechanicznego
  - hydraulicznego i pneumatycznego



maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie

sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla

bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do

których są przeznaczone,



o dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach maszyny pracownik powinien niezwłocznie

zawiadomić przełożonego,



maszyny, których uszkodzenie stwierdzono w czasie pracy, powinny być niezwłocznie

zatrzymane i wyłączone z zasilania energią. Wznowienie pracy maszyny bez usunięcia

uszkodzenia jest niedopuszczalne,



maszyny niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny być wycofane z

użytkowania oraz wyraźnie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone w sposób

uniemożliwiający ich uruchomienie,



maszyn będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez obsługi lub nadzoru, chyba że

dokumentacja techniczno-ruchowa stanowi inaczej,



pracodawca jest obowiązany ustalić rodzaje maszyn, które wymagają stałej obsługi, a

pozostawianie ich bez niej może być przyczyną katastrofy, wybuchu lub pożaru, oraz ustalić

szczegółowe warunki obsługi i nadzoru nad pracą tych maszyn,



maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem smarowania

za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji techniczno-ruchowej,



pracownicy zatrudnieni przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie mogą pracować w

odzieży z luźnymi (zwisającymi) częściami, jak np. luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki,

poły, oraz bez nakryć głowy okrywających włosy,



w czasie ruchu maszyny niedopuszczalne jest ręczne zakładanie i zrzucanie pasów pędnych,

lin i taśm. Czynności te mogą być wykonywane wyłącznie przy użyciu specjalnych urządzeń

przeznaczonych do tego celu,



pasy pędne, liny i taśmy pędne mogą być napinane, naprawiane, łączone, skracane i

smarowane po unieruchomieniu napędu maszyny.