Metaloznawstwo – ćwiczenia laboratoryjne 
 

ATH, Zakład Inżynierii Materiałowej 
Dr inż. Izabella Rajzer 

Strona 1 

 

ISTRUKCJA WYKOAIA ĆWICZEIA: STALE WĘGLOWE I STOPOWE 

Aparatura:  

Mikroskop metalograficzny,  

Materiały i próbki do badań: 

Zgłady  materiałów  do  obserwacji  mikroskopowych,  katalog  mikrostruktur,  mikrofotografie 
próbek, folia, linijka. 

Ćwiczenie nr 1  

CEL:  Celem  ćwiczenia  jest  przeprowadzenie  obserwacji  mikroskopowych  wybranych 
próbek stali węglowych i stopowych. 

1.  aszkicować  zaobserwowaną  mikrostrukturę  materiału.  Opisać  zauważone  szczegóły 
mikrostruktury  badanego  materiału  (m.in.  wyróżnić  występujące  fazy).  Podać  powiększenie 
przy którym został wykonany szkic. 

2. Zrobić zdjęcia mikroskopowe próbek otrzymanych od prowadzącego. Opisać skład próbek 
oraz zaobserwowaną strukturę korzystając z katalogu dostępnego na ćwiczeniach. 

3.  Na  mikrofotografiach  stali  węglowych  otrzymanych  od  prowadzącego  dokonać  obliczeń 
udziału  danej  fazy  i  zawartości  węgla  w  próbce.  Określenie  zawartości  węgla  w  próbkach 
wykonuje  się  na  podstawie  oceny  ilości  fazy  perlitycznej  stosując  metodę  siatkową  lub 
liniową. 

Metoda siatkowa pomiaru udziału objętościowego perlitu na fotografii zgładu 

Aby  dokonać  pomiaru  metodą  siatkową  na  foli  o  wymiarach  10  x  10  cm  należy  narysować 
cienką  siatkę  o  oczkach  kwadratowych  1,0  x  1,0  cm.  Przecięcia  linii  tworzących  siatkę 
wyznaczają  siatkę  punktów  pomiarowych  o  stałych  odległościach  między  nimi.  Pomiaru 
dokonujemy  zliczając  węzły  siatki  przypadające  na  daną  fazę.  Obliczeń  dokonujemy  po 
kilkakrotnym przyłożeniu siatki w różnych miejscach zgładu.  

Udział fazy = 

 łś  ó  ą      

badanej

   , 

  ł  ść ęłó ! 

  

n – ilość dokonanych przyłożeń siatki 

Metoda liniowa pomiaru udziału objętościowego perlitu na fotografii zgładu 

Pomiaru  za  pomocą  linijki  dokonujemy  na  zdjęciu  mikrostruktury  kilkakrotnie  przykładając 
w różnych miejscach linijkę. Mierzymy długość odcinków przypadających na badaną fazę w 
ramach założonego odcinka pomiarowego np. 5 cm. 

 

 

Metaloznawstwo – ćwiczenia laboratoryjne 
 

ATH, Zakład Inżynierii Materiałowej 
Dr inż. Izabella Rajzer 

Strona 2 

 

Określanie zawartości węgla w stali 

Z  ilości  perlitu  i  ferrytu  w  strukturze  stali  podeutektoidalnych  w  stanie  wolno  chłodzonym 
można w przybliżeniu określić zawartość węgla w stali. Biorąc pod uwagę, że przy zawartości 
0,8  %  stal  posiada  strukturę  czysto  perlityczną,  a  przy  0  %  węgla  czysto  ferrytyczną, 
oceniając  pod  mikroskopem  procentowy  udział  perlitu  w  strukturze  stali,  można  obliczyć 
zawartość węgla w stali ze wzoru: 

 X=(P/100)*0,8 

gdzie:  X - zawartość węgla w % , 

P - % udział perlitu. 

Również  w  stalach  nadeutektoidalnych  z  ilościowego  udziału  cementytu  wtórnego  w 
strukturze  można  określić  zawartość  węgla  w  stali,  jednak  ocena  ta  jest  mniej  dokładna  i  w 
praktyce rzadko stosowana. 

 

Opracowanie wyników: 

1. Wyniki/szkice otrzymane przez studentów z przeprowadzonych pomiarów po zakończeniu 
ćwiczeń  muszą  zostać  przedstawione  do  podpisania  prowadzącemu  zajęcia  i  dołączone 
do sprawozdania. 

2.  Sprawozdanie  powinno  się  składać  z  następujących  części:  Wstęp  teoretyczny,  Cel 
ćwiczenia,  Metody  badań  (opis  sprzętu,  stanowiska  pomiarowego,  warunków  pomiaru 
itp.),  Wyniki  badań  (wyniki  pomiarów,  naszkicowane  i  opisane  obrazy),  Dyskusja 
wyników, Podsumowanie i wnioski. 

3.  Kompletne  sprawozdanie  z  wykonanych  pomiarów  powinno  być  oddane  najpóźniej  na 
kolejnych  zajęciach.  To  samo  dotyczy  sprawozdań  zwróconych  przez  prowadzącego  do 
korekty.  Prowadzący  może  nie  zaliczyć  ćwiczenia  jeśli  sprawozdanie  jest  przetrzymywane 
przez studenta ponad określony wyżej termin.