Źródła kreacji pieniądza (sposoby wprowadzania go do obiegu)
1.emisja budżetowa (skarbowa) – polega na emitowaniu przez Skarb Państwa papierów wartościowych (skarbowych) takich jak: weksle

skarbowe, obligacje skarbowe, i oferowaniu ich zakupu społeczeństwu w celu ograniczenia bądź pokrywania deficytu budżetowego.
Pożyczkobiorcą czyli emitentem jest Skarb Państwa, natomiast pożyczkodawcami są nabywający te papiery
weksle skarbowe – emitowane są na wysokie kwoty (nominały), stąd nabywają je głównie podmioty gospodarcze, instytucje, banki handlowe
obligacje skarbowe – emitowane są o niższych nominałach, stąd ich zakupem zainteresowane być mogą osoby fizyczne

2.nadwyżka eksportu nad importem – czyli dodatnie saldo; sprzedaż towaru zagranicznemu odbiorcy powiększa obieg pieniądza krajowego. W

przeciwieństwie do tego zapłata przez importera krajowego za towar importowany z zagranicy oznacza likwidację (wycofanie z
obiegu) pieniądza krajowego. Efekt jest więc taki sam, jak przy spłacie kredytu. Zauważyć należy, że kredytowa kreacja pieniądza wiązać się
może z powiększeniem obiegu pieniężnego w wyniku nadwyżki eksportu nad importem. Kredytowanie bowiem produkcji eksportowej
powiększa obieg pieniądza krajowego. Późniejszy eksport i zapłata przez zagranicznego importera umożliwiają spłatę kredytu zaciągniętego
uprzednio przez eksportera. Równocześnie następuje zamiana jednego źródła kreacji pieniądza (kredytu) na inne (należności za eksport).
(Podmiot gospodarczy potrzebuje środków pieniężnych: kapitał własny i kapitały obce (kredyt bankowy). Zaciąga kredyt, który uzupełnia
środkami własnymi. Produkcja jest realizowana --> sprzedaż. Na produkcję ponosimy nakłady. Nakład staje się kosztem, gdy przynosi
efekt użyteczny (ma miejsce sprzedaż). To co eksportujemy, uzyskujemy za to dochody. Zaciągnięty kredyt zostaje spłacony ze środków
uzyskanych z eksportu.

3. kredyt bankowy – czyli kredytowa kreacja pieniądza; polega na wprowadzaniu dodatkowego pieniądza do obiegu i może nastąpić w różnych

momentach reprodukcji:
- w produkcji, przy kredytowaniu produkcji w toku
- w zbycie, przy kredytowaniu wyrobów gotowych
- w obrocie towarowym, przy kredytowaniu hurtu, a także działalności eksploatacyjnej i inwestycyjnej
Kredytowanie może dotyczyć także różnych odbiorców, wobec czego pieniądz może pojawić się w obiegu w następstwie kredytowania
zarówno odbiorcy pośredniego, jak i konsumenta i inwestora (czyli ostatecznych/finalnych odbiorców dochodu narodowego).
Zalety kredytowej kreacji pieniądza:
1. znika niebezpieczeństwo hamowania działalności gospodarczej na skutek braku środków pieniężnych
2. pojawia się możliwość dostosowania podaży pieniądza do realnej wielkości poszczególnych składników realnej podaży
3. kredyt jest skutecznym środkiem przeciwdziałania ujemnym skutkom tworzących się oszczędności pieniężnych (mówi o tym rozdzielcza
funkcja kredytu)
Wady kredytowej kreacji pieniądza:
1. istnieje niebezpieczeństwo nadmiernego kredytowania w stosunku do wzrostu realnych elementów produktu społecznego (zagadnienie to
wiąże się z tzw. Ekonomiczną granicą akcji kredytowej prowadzoną przez BC)
2. istnieje niebezpieczeństwo kredytowania przedsięwzięć gospodarczych niedostatecznie efektywnych.

Wyróżnia się 2 sposoby ujmowania kredytu bankowego:
1.formalno-prawne ujęcie kredytu – wywodzi istotę kredytu bankowego z instytucji pożyczki pieniężnej. Wg tego ujęcia kredyt to świadczenie

określonej kwoty pieniężnej na rzecz kredytobiorcy z obowiązkiem jej zwrotu w określonym terminie i zapłatą procentu jako ceny kredytu.
Następstwem tak rozumianego kredytu jest powstanie wierzytelności u kredytodawcy i odpowiadającej jej kwotowo zobowiązania u
kredytobiorcy. Z reguły formalno-prawne ujęcie kredytu bankowego doszukuje się istoty kredytu w czasowym wykorzystywaniu przejściowo
wolnych środków pieniężnych. Bank więc niejako pośredniczy w przekazywaniu potrzebującym podmiotom gospodarczym środków
pieniężnych czasowo nie wykorzystywanych przez inne podmioty. Od tego ujęcia nie mamy do czynienia z tworzeniem nowych środków
pieniężnych, lecz z podziałem środków już istniejących (tzw. redystrybucja kredytowa). Bank ogranicza się do pośredniczenia pomiędzy
kredytobiorcami, a tymi którzy lokują pieniądze w banku (deponenci/depozytariusze)

2.ekonomiczne ujęcie kredytu – wg tego ujęcia istotą kredytu bankowego jest pomnażanie siły nabywczej kredytobiorcy. Kredyt bowiem daje

prawo do dokonania wydatku pieniężnego w rozmiarach przekraczających stan aktualnie posiadanych przez kredytobiorcę środków
pieniężnych. Bank udzielając kredytu nie dzieli dochodów i środków już istniejących, lecz tworzy nowe dochody i nowe środki pieniężne.
Kreowany przez kredyt pieniądz wpływa do kanałów obiegu (powiększa obieg pieniężny) i zaczyna nadal krążyć już samodzielnie.

Granica akcji kredytowej:
1.ekonomiczna – dotyczy BC i wyznaczana jest przez konieczność zachowania równowagi ekonomiczno-finansowej gospodarki narodowej.

Oznacza to, że ilość pieniądza wprowadzanego do obiegu powinna być skorelowana z przyrostem takich agregatów makroekonomicznych
jak: dochód narodowy czy produkcja globalna.
W każdej gospodarce rynkowej BC odpowiada za politykę pieniężną (monetarną), czyli odpowiada za ilość pieniądza w obiegu. Dotyczy to
zarówno pieniądza gotówkowego, emitowanego przez BC, jak również pieniądza bezgotówkowego, kreowanego przez banki handlowe w
postaci udzielanych kredytów.
Głównym zadaniem BC jest emisja pieniądza gotówkowego. BC dodrukowuje pieniądz i rozdaje go ludziom. Na rynku chcemy robić
zakupy. Brakuje podaży po stronie towarów i usług. BC musi uwzględniać fakt ilości pieniądza w obiegu i wyprodukowanych towarów.
Dla rozwoju gospodarczego korzystna jest niska inflacja.

2.techniczna – dotyczy banków handlowych i określa ona możliwości kredytowe tych banków, które wyznaczone są wielkością zgromadzonych

depozytów (wszystkich). Bank komercyjny może udzielić tylu kredytów, ile ma zgromadzonych depozytów. Powstaje pytanie: czy istnieją
możliwości zmiany technicznej granicy akcji kredytowej? Tak, a dzieje się to za sprawą instrumentów będących w gestii banku
centralnego, do których należą:
a) stopa rezerw obowiązkowych (banki handlowe muszą utrzymywać niezbędną rezerwę gotówki. Bank handlowy decydując się na
udzielenie kredytu, wylicza rezerwę obowiązkową i odprowadza ją na rachunek bieżący znajdujący się w BC. Podwyższenie stopy rezerw
obowiązkowych ogranicza możliwości kredytowe banku, natomiast obniżenie stopy rezerw obowiązkowych, zwiększa możliwości kredytowe
banków handlowych.
b) operacje otwartego rynku – to operacje dokonywane przez BC na rynku pieniężnym, polegające na sprzedaży i zakupie papierów
wartościowych, głównie weksli skarbowych. Ich zadaniem jest zmniejszenie lub zwiększenie rezerw banków handlowych. BC jest
inicjatorem tych operacji i wykorzystuje je dla regulowania podaży pieniądza. Sprzedaż przez BC papierów wartościowych bankom
handlowym ograniczy możliwości kredytowe banku, natomiast odkupienie przez BC od banków handlowych papierów wartościowych
zwiększa możliwości kredytowe tych ostatnich. Operacje te miały charakter bezwarunkowy. Obok nich istnieją także warunkowe operacje

1

otwartego rynku, tj. operacje warunkowego zakupu czyli repo i operacje warunkowej sprzedaży (revers repo). Występują wówczas, gdy BC
kupuje od banków handlowych papiery wartościowe pod warunkiem, że banki odkupią te papiery w określonym czasie i po określonej cenie.
W wyniku tych operacji zostaje zwiększona na pewien okres płynność systemu bankowego. Reves repo polegają na tym, że BC sprzedaje
bankom handlowym papiery wartościowe pod warunkiem, że banki w określonym czasie odsprzedadzą je bankowi centralnemu po określonej
cenie. W wyniku tej operacji zostaje zmniejszona na pewien okres płynność systemu bankowego.
c) kredyt refinansowany – refinansowanie banków polega na udzielaniu kredytów przez BC pozostałym bankom, które w ten sposób mogą
upłynnić swoje aktywa. Podstawowe formy refinansowania to:

- kredyt pod zastaw papierów wartościowych (kredyt lombardowy), udzielany zazwyczaj w niższej kwocie anieżeli wynosi
przedmiot zastawu
- kredyt redyskonto weksli zdyskontowanych poprzednio przez banki handlowe; redyskonto ma miejsce w BC, natomiast dyskonto
ma związek z bankiem handlowym
2 kontrahenci: dostawca i odbiorca. Odbiorca chce towar, ale nie ma pieniędzy. Dostawca chce potwierdzenia. Odbiorca wystawia
weksel handlowy – występujący w obrocie gospodarczym.
27.03.2006 – data wystawienia weksla
05.05.2006 – termin płatności weksla
Dostawca na weksel:
1. może przetrzymać weksel do terminu płatności
2. może wykorzystać weksel w innej transakcji (przenoszenie praw z weksla i wtedy realizuje się funkcja obiegowa weksla);
przekazywanie praw z weksla może trwać do terminu płatności
3. może złożyć weksel do dyskonta w banku handlowym; 18.04.2006 – złożenie weksla do dyskonta w banku handlowym -->
otrzymuje od banku kwotę weksla pomniejszoną o dyskonto
liczba dni pom. złożeniem weksla do dyskonta a terminem płatności*stopa dyskont.
d = ------------------------------------------------------------------------------------------------------

360 *100

pierwszy dzień złożenia do dyskonta – 18.04., pomija się termin płatności (04.05.)

Bank:

może przetrzymać weksel
może redyskontować weksel w BC, który wypłaci kwotę pomniejszoną o redyskonto

liczba dni pom. złożeniem weksla do dyskonta a terminem płatności*stopa redyskont.

r = ------------------------------------------------------------------------------------------------------

360 *100

Z reguły stopa redyskontowa jest nieco niższa od stopy dyskonta. Bank handlowy otrzymuje

mniej od BC niż dostawca od

banku.

Jeżeli w obiegu jest za dużo pieniądza – bank nie przyjmuje weksla.

Funkcje kredytu bankowego:
1.emisyjna (pieniężna) – oznacza, że każde udzielenie kredytu tworzy pieniądz (powoduje wzrost obiegu pieniężnego), a każda spłata kredytu

jest równoznaczna z likwidacją pieniądza (wycofanie pieniądza z obiegu); pełni ją każdy kredyt rozumiany jako techniczny instrument
przekształcenia wartości z postaci towarowej w pieniężną

2.dochodowa – występuje w tej funkcji kredyt udzielony kredytobiorcy; tworzy przejściowy kredytowy dochód pieniężny:

- przejściowy tzn do czasu uzyskania przez kredytobiorcę należnych mu dochodów pieniężnych z przyszłej sprzedaży dóbr lub świadczonych
usług
- występuje więc sytuacja, w której dochód kredytowy antycypuje (wyprzedza) przyszły przyrost funduszów własnych kredytobiorcy
- dotyczy ona głównie kredytów dla producentów w przypadku gdy tworzą się u nich nieplanowane zapasy wyrobów gotowych, natomiast z
punktu widzenia ciągłości produkcji muszą dokonywać wydatków na produkcję mimo nie zrealizowania zaplanowanych przychodów
- występując w tej funkcji kredyt nie przyczynia się do przesuwania towarów do ich ostatecznego odbiorcy
- pełni ją zatem kredyt obrotowy finansujący bieżącą działalność podmiotu

3.rozdzielcza – występując w tej funkcji kredyt stanowi niejako nadzwyczajny dochód pieniężny, tzn że rozmiary kredytu przekraczają należne

kredytobiorcy normalne dochody pieniężne.
- funkcja ta związana jest z kredytami powodującymi przesuwanie wytworzonych towarów do ostatecznych odbiorców
- zatem funkcja ta umożliwia realizację całego wytworzonego produktu społecznego mimo tworzonych oszczędności przez ostatecznych
odbiorców
- spełniają ją kredyty konsumpcyjne i inwestycyjne, które mają na celu powiększenie ich popytu pieniężnego, uszczuplonego przez tworzone
oszczędności

Mechanizm kreacji pieniądza
Przyjmijmy, że mamy 2 banki handlowe: BHI i BHII, oraz różnych klientów (k1, k2,...); stopa rezerw obowiązkowych wynosi 5%. W punkcie
wyjściowym banki wyczerpały swoje możliwości w zakresie udzielania kredytu, a ich rezerwy kasowe osiągnęły dopuszczalną dolną granicę
niezbędną do utrzymania płnności.
Operacja 1.
Pewnego dnia BHI orientuje się, że jego wkłady zwiększyły się o 1000 jednostk dzięki wpłacie gotówki przez klienta k1 (wkład pierwotny -
polega na przekształceniu pieniądza gotówkowego na taką samą ilość pieniądza bezgotówkowego)
akt. BHI pasywa

rezerwa

wkład

=1000 jedn.

k1=1000

2

Operacja 2.
Bank udziela kredytu klientowi k2.
aktywa pasywa

rezerwa = 50 j.

rezerwa

wkład

=50 j.

k1=1000

kredyt
k2=950 j.

Akt udzielenia kredytu jest jednocześnie aktem kreacji nowego pieniądza.
Założenie 1.
Klient k2 podejmuje przyznany kredyt w gotówce w wysokości 950 jedn. (czyli pieniądzkrąży w obiegu gotówkowym), co oznacza że
obowiązujące rezerwy gotówki spały do 50 jednostek, co oznacza zakończenie akcji kredytowej.
Założenie 2. i równocześnie operacja 3.
Klient k2 nie podejmuje z banku gotówki, lecz poleca dokonanie przelewu tej sumy na rzecz klienta k3, który ma rachunek w BHII
akt. BHII pass.

rezerwa

wkład

= 950 j.

k3=950j.

Zatem pojawia się możliwość udzielenia kredytu przez BHII
Operacja 4.
BHII udziela kredytu klientowi k4
akt. pass.

r=47,5 = 50

rezerwa = 50j.

wkład k3=950j.

kredyt k4=900j.

wkład k5=900

rezerwa =900j.

1850

1850

ale klient k4 nie podejmuje kredytu w gotówce, lecz dokonuje przelewy tej sumy na rzecz przedsiębiorstwa k5, które ma rachunek w tym samym
banku.

Struktura systemu bankowego
Obowiązująca od 1989 roku struktura systemu bankowego ma charakter dwuszczeblowy, tzn. szczebel nadrzędny w postaci BC (NBP) i drugi
szczebel podrzędny w postaci banków handlowych komercyjnych.
Obecna struktura systemu bankowego nie jest nowym zjawiskiem w polskiej bankowości, bowiem z taką mieliśmy do czynienia w tzw. okresie
dwudziestolecia międzywojennego. Wówczas instytucją emisyjną (czyli centralą) był Bank Polski w formie spółki akcyjnej, natomiast szczebel
podrzędny tworzyły banki komercyjne, spółdzielcze, państwowe, państwowo-spółdzielcze oraz inne. Należy wspomnieć, że w okresie 1945-1989
występowała tzw. struktura monobanku, polegająca na tym, że NBP jako BC pełnił zarówno funkcję emisyjną i zajmował się także
kredytowaniem przedsiębiorstw państwowych.

Funkcje i zadania BC
1. funkcja emisyjna - polega na wykonywaniu przez BC wyłącznych uprawnień wprowadzania do obiegu pieniądza gotówkowego (bilety NBP +
bilon). Emitowany pieniądz w ramach funkcji emisyjnej jest to:
- prawny środek płatniczy
- ostateczny środek zapłaty
2. "bank banków"
- BC zapewnia w określonych granicach refinansowanie kredytów udzielonych przez banki handlowe (redyskonto weksli zdyskontowanych przez
bank handlowy)
- prowadzi rachunki banków handlowych, na których te utrzymują swoje rezerwy pieniężne
3. bank państwa - Banki Centralne prowadzą wszystkie rachunki rządowe; przeprowadzają zlecone im operacje finansowe w kraju i poza nim, w
szczególności zaś:
a) inicjują tzw. operacje otwartego rynku (skup/sprzedaż obligacji i weksli skarbowych)
b) administrują długiem publicznym
4. zarządzanie rezerwami walutowymi (dewizowymi) kraju - funkcja ta polega na:
- udzielaniu i zaciąganiu kredytów zagranicznych
- udzielaniu i przyjmowaniu poręczeń i gwarancji w obrotach za granicą
- udzielaniu zezwoleń dewizowych i dokonywaniu kontroli dewizowej (w myśl przepisów prawa dewizowego)
- udzielaniu zezwoleń na działalność kantorową
- organizowaniu współpracy z bankami zagranicznymi
- podejmowaniu interwencji na krajowym rynku dewizowym z wykorzystaniem centralnych rezerw dewizowych
5. nadzór bankowy - Banki Centralne pełnią nadzór bankowy nad systemem bankowym i instytucjami kredytowymi. Celem nadzoru
bankowego jest:
a) zapewnienie bezpieczeństwa wkładcom
b) zapewnienie zgodności działania banków z prawem bankowym
Funkcja ta realizowana jest poprzez obserwację, kontrolę i koordynację wykorzystania środków pieniężnych przez banki handlowe.

3

http://www.notatek.pl/bankowosc-pytania-na-egzamin?notatka