pszczoły.pl->Dwumiesięcznik Pasieka
Szukaj
W MOJEJ PASIECE ABECADŁO NAUKA W PASIECE CHOROBY W PASIECE PRODUKTY PASIECZNE ARCHIWUM
W numerze
Wydarzenia
Jubileusz profesora
Jerzego Woyke
Apimondia 2009
Kamiańskie klimaty
W mojej pasiece
Zimowa pasieka
Drzewa i krzewy dla
naszej pasieki
Ul leŜak dla hobbysty,
cz. 1.
Moja metoda
zintegrowanej walki z
Varroa destructor
Pozyskujmy pierzgę
Kalejdoskop
Miody pitne, sycone
czy niesycone?
Z Pasieką w świat
4 000 000 kilo miodu
w 6 tygodni
Międzynarodowe
Kongresy
Pszczelarskie
Apimondii
Nauka w pasiece
Monitorowanie
mikroklimatu rodziny
pszczelej
system WMA, cz. 1.
Wszystko, co o
plastrze i wosku
pszczelim wiedzieć
naleŜy, cz. 4.
Pasieka poleca
Miód i produkty
pszczele dla zdrowia,
urody i podniebienia
Z pasieki do kuchni
Ptysie, sernik z pianką
Historia
Saga rodu Kurpielów
W MOJEJ PASIECE
producenta) trudno porównać preparat z danymi uzyskiwanymi w badaniach z kwasami
organicznymi stosowanymi do ograniczania inwazji Varroa destructor, ale przytoczenie
danych naukowych moŜe trochę rozwiać wątpliwości.
Głównym składnikiem preparatu BeeVital Hiveclean wydaje się być kwas szczawiowy.
W naturze obecny jest on w wielu roślinach. DuŜa jego koncentracja występuje np. w
liściach rabarbaru, szpinaku, owocach bananów, ziarnach maku, ziarnie kakaowym i
liściach herbaty. Poziom 200 ppm (0,2 g/kg) w produktach spoŜywczych uwaŜany jest
za wysoki. Kwas szczawiowy jest kwasem mocnym - niszczy tkanki. Dawka śmiertelna
dla człowieka to 5 do 15 g. W czystej postaci chemicznej występuje jako krystaliczny
biały proszek, bez zapachu. Wchodzi on w reakcje z wapnem, Ŝelazem, sodem,
magnezem, potasem i tworzy trudno rozpuszczalne sole - szczawiany. U ludzi przy
diecie bogatej w kwas szczawiowy w nerkach tworzą się kamienie, których głównym
składnikiem są szczawiany wapnia. Dlatego produkty spoŜywcze o wysokim poziomie
tego kwasu powinny być spoŜywane z umiarem.
Badania duńskie ze stosowaniem wkraplania roztworu kwasu szczawiowego w syropie
cukrowym w przestrzeń międzyramkową w pełni wypełnioną przez pszczoły (3 ml
roztworu na uliczkę) w okresie wczesnowiosennym wykazały skuteczność stosowanej
metody. Średni osyp z 4 tygodniowego okresu liczenia wyniósł w rodzinach leczonych
62 sztuki roztoczy, podczas gdy w rodzinach kontrolnych, nieleczonych, jedynie 2
sztuki. Przy zabiegach wkraplania roztworu kwasu szczawiowego w syropie cukrowym
w okresie jesiennym uzyskano osyp rzędu 900 do 1400 osobników na rodzinę w czasie
4 tygodni po zabiegu. Równolegle badano pozostałości kwasu w miodzie. Oznaczony
poziom kwasu szczawiowego w miodzie czerwcowym w grupie doświadczalnej (42
ppm) nie róŜnił się istotnie od poziomu określonego w miodzie rodzin kontrolych, nie
poddawanych zabiegowi (58 ppm).
Badania w warunkach laboratoryjnych wykazały roztoczobójcze działanie zarówno
BeeVital Hiveclean - Nowa zabawka czy
prawdziwe narzędzie dla pszczelarzy w
kontrolowaniu warrozy?
Na rynku pszczelarskim pojawił się nowy
produkt, który przez wielu traktowany jest z
niedowierzaniem, bo co powiedzieć o tak prostej
w swym składzie miksturze, jak mieszanka
wody, sacharozy, kwasu cytrynowego, kwasu
szczawiowego, ekstraktu propolisu i olejków
eterycznych, zwłaszcza gdy się ją porówna do
tak obco brzmiacych nazw, jak amitraza,
flumetryna,
fluwalinat,
kumafos
czy
bromfenwinfos. Z powodu braku danych o
koncentracji
poszczególnych
składników
w
roztworze BeeVital Hiveclean (tajemnica
zdjęcia: Janusz Pudełko, Rafał Krawczyk
Stosowanie kwasów organicznych jako alternatywnych do
chemoterapeutyków środków roztoczobójczych zaczyna być,
mimo braku prawnej akceptacji dla tego rodzaju praktyk,
coraz bardziej powszechne w krajach Unii Europejskiej.
Stosowane kwasy organiczne to kwas mrówkowy, mlekowy,
cytrynowy oraz szczawiowy. Są to kwasy występujace
naturalnie w przyrodzie i dzięki temu akceptowane przez
pszczelarzy, którzy unikają skaŜenia produktów pszczelich
przez syntetyczne środki chemiczne. Przykładem moŜe być
pszczelarstwo duńskie, gdzie w 2000 roku 86% pszczelarzy
stosowało jedynie metody biologiczne, czyli kwasy organiczne
(mrówkowy, mlekowy i szczawiowy) i metody mechaniczne.
Kwas mrówkowy stosowany jest po ostatnim zbiorze miodu,
natomiast mlekowy i szczawiowy po okresie wychowu czerwiu.
Decyzję o przeprowadzeniu zabiegu podejmuje się po
uprzednim zdiagnozowaniu naturalnego osypu roztoczy.
Dobowy osyp przemnaŜa się przez 120, by określić całkowitą
populację pasoŜytów w rodzinie. Poziom inwazji przekraczający
1000 sztuk jest sygnałem do podjęcia jak najszybszej walki z
warrozą. Gdy wynik zabiegu wykazuje osyp 50 do 100
roztoczy po 1 - 2 tygodni, zabieg powtarza się. Przy niŜszych
poziomach osypu moŜna zrezygnować z dalszych zabiegów.
Page 1 of 3
Czasopismo pszczelarskie PASIEKA - pszczelarstwo, pszczoły, ule, miód, informacje...
2010-01-13
http://www.pasieka.pszczoly.pl/index.php?s=vjufile&grkat=w_mojej_pasiece&artpli...
Kącik dla dziadków
i wnuczków
O pszczole, kociczce
Kundzi i kocurku
Tetroniuszu
Kącik kolekcjonera
Rzeźby i figurki z
motywami
pszczelarskimi
kwasu szczawiowego, jak i cytrynowego na Varroa destructor, przy czym kwas
szczawiowy działał bardziej toksycznie od cytrynowego. Działanie kwasu szczawiowego
było istotnie wspomagane obecnością syropu cukrowego. Przy średnim poziomie
inwazji 1518 roztoczy na rodzinę skuteczność zwalczania ich, przy stosowaniu róŜnych
roztworów kwasu szczawiowego (2,1%, 3,2%) w 60% syropie cukrowym, wynosiła
86% do 99%, przy jednokrotnym zabiegu wkraplania w grudniu. Nie stwierdzono
zaleŜności pomiędzy stosowaniem kwasu szczawiowego, a poziomem tego kwasu
oznaczanym w miodzie i opracowano metodę jego odparowywania w ulach w okresie,
gdy pszczoły tworzą kłąb. Dawki kwasu od 1,0 do 5,0 g na rodzinę wykazały
skuteczność roztoczobójczą ponad 90 %. Podkreśla się takŜe wysoką skuteczność
działania słabych roztworów tego kwasu w syropie cukrowym. Objętość 5 ml na rodzinę
60% roztworu cukrowego zawierającego 4,2% kwasu szczawiowego zdeponowana na
górnych beleczkach ramek rodzin bez czerwiu wykazała ponad 96% skuteczność w
zwalczaniu populacji roztoczy.
Po pierwszym okresie stosowania amitrazy w postaci późnojesiennego odymiania
rodzin, w latach 90-tych wprowadzono listewki nasączone Klartanem. W związku z
krytyką Klartanu w 1999 roku zastosowano standaryzowany produkt - paski Apistanu
(Biowet). JuŜ późną wiosną następnego roku moŜna było często spotkać pasoŜyty na
czerwiu trutowym. Rodziny produkcyjne rozwijały się dynamicznie i nic nie zapowiadało
katastrofy do końca lipca. W sierpniu rodziny gwałtownie zaczęły się wypszczelać, tak
Ŝe pod koniec miesiąca w ulach pozostawała pełna nadstawka miodu, 6 - 8 ramek z
czerwiem i garstka pszczół z matką. Na ramkach z czerwiem było więcej pasoŜytów niŜ
pszczół. Przy układaniu gniazd na zimę średnio z 3 rodzin robiono jedną - stan pasieki
zmniejszył się o 2/3. Ten nagły wzrost liczebności pasoŜyta moŜe być tłumaczony
presją selekcyjną na populację pasoŜyta wysokich dawek fluvalinatu w postaci Klartanu
przez okres ponad 5 lat i brakiem 100% skuteczności zabiegu. Mimo wysokich dawek
chemoterapeutyka część populacji pasoŜyta, ta bardziej odporna, przeŜywała. W
momencie, gdy zastosowana dawka fluwalinatu w standaryzowanym produkcie okazała
się wyraźnie mniejsza niŜ w stosowaneym dotychczas Klartanie, populacja pasoŜyta
była juŜ uodporniona i w dobrej formie przezimowała na pszczołach do nowego sezonu.
Był to pośredni dowód na nabudowywanie odporności wśród pasoŜytów na
chemoterapeutyki, w tym przypadku na fluvalinat. Było to bolesne, ale bardzo
pouczajace doświadczenie. Zmusiło mnie do innego spojrzenia na walkę z pasoŜytem.
Następnego roku, po jesiennym zastosowaniu pasków Apifosu (Biowet) i 3-krotnym
odymieniu Apiwarolem, rodziny odŜyły. Przy przeglądach nie stwierdzano pasoŜyta na
czerwiu trutowym, nie było teŜ bezskrzydłych i małych pszczół. W sumie przez 3
sezony stosowano Apifos. Po zmianie środka czynnego na Bromfenwinfos (Apifos) nie
zaobserwowano narastania inwazji pasoŜyta w rodzinach. Przewidując, Ŝe te pasoŜyty,
które przeŜyły, do następnego sezonu mogą juŜ być genetycznie odporne na ten
środek, rozglądano się za alternatywnymi. Przy zimowaniu pasieki w 2003 roku
zastosowano po raz pierwszy Gabon produkcji czeskiej (1,5 mg acrinathriny w 1 pasku,
w ilości 2 pasków na rodzinę na okres 24 dni).
W pasiece do kontroli obecności pasoŜyta w trakcie sezonu bardzo przydatne okazały
się ule z podłogą siatkową i zasuwaną pod nią dennicą produkcji Ryszarda
Sułkowskiego z Bolkowa. Wsunięcie dennicy choćby na 1 dobę pozwala zorientować się
w osypie pasoŜyta wynikłym z jego naturalnej śmiertelności. Konstrukcja dennicy nie
pozwala na zebranie 100% osypu roztoczy, gdyŜ około 20% powierzchni siatki
podpartej jest elementami konstrukcyjnymi. Nie ma to jednak wpływu na ogólny obraz
przebiegu inwazji pasoŜyta w rodzinie pszczelej. Poza zastosowaniem diagnostycznym
dennice mają i tę zaletę, Ŝe Ŝywy roztocz moŜe wypaść poza ul przez siatkę. NiŜsze
temperatury na dnie takiego ula działają równieŜ paraliŜująco na jego funkcje. JeŜeli
pszczoły instynktownie pozbywają się pasoŜytów na drodze wzajemnego czyszczenia,
to usuwane są one z ciała pszczół jako Ŝywe i z ciepłych, litych dennic, zwłaszcza w
porze ciepłej, mogą ponownie zasiedlać rodzinę pszczelą. Przy wysokim poraŜeniu
silnej rodziny w lipcu i sierpniu, w krytycznym dla pasieki roku, moŜna było doliczyć się
10 do 20 roztoczy osypanych w ciagu doby. Taki osyp, nie wymuszony Ŝadnym
zabiegiem, świadczył o powaŜnym poziomie inwazji. Jej skutki opisałem wyŜej.
Jak przebiegało próbne zastosowanie BeeVital Hiveclean w mojej pasiece? Do
testowania uŜywam uli nieocieplonych, z pojedynczej deski, o pojemności gniazda: 12
ramek typu Dadant, z dennicą siatkową. W okresie sezonu letniego nie zaobserwowano
obecności Varroa destructor w gniazdach ani objawów ubocznych u pszczół (pszczoły
bezskrzydłe). 14 września podano do kaŜdej rodziny 2 paski ze środkiem
przeciwpasoŜytniczym Gabon. Pod siatkowymi podłogami umieszczono wkładki
dennicowe do badania osypu pasoŜyta. 4 października wykonałem liczenie osypu
roztoczy po 20 dniach działania preparatu i wkropiłem 15 ml ciepłego preparatu
Moje doświadczenia z kontrolą warrozy są
oparte na wieloletnich obserwacjach z własnej
pasieki. Prowadzę gospodarstwo pasieczne po
moim
ojcu,
prof.
Janie
Nowakowskim
-
wykładowcy pszczelarstwa i pszczelnictwa na
Akademii
Rolniczej
we
Wrocławiu,
który
prowadził
ponad
100
pniową
wędrowną
gospodarkę pasieczną na terenie Dolnego
Śląska. Obecnie pasieka liczy 60 rodzin i
prowadzona jest od lat 90-tych jako stacjonarna
w rejonie Masywu ŚnieŜnika, w Kotlinie
Kłodzkiej. Wszelkie zabiegi walki z inwazją
Varroa przeprowadzano w niej jedynie w jesieni,
po zakończeniu zbioru miodu.
Page 2 of 3
Czasopismo pszczelarskie PASIEKA - pszczelarstwo, pszczoły, ule, miód, informacje...
2010-01-13
http://www.pasieka.pszczoly.pl/index.php?s=vjufile&grkat=w_mojej_pasiece&artpli...
BeeVital Hiveclean w uliczki międzyramkowe na pszczoły. Po 24 godzinach
przeprowadziłem badanie osypu z gniazda na obecność pasoŜytów. Wyniki pokazuje
tabela:
Inwazji roztocza w mojej pasiece w okresie jesiennym nie okazała się zbyt groźna.
Największy osyp po podaniu Gabonu zanotowano jedynie w rodzinie testowej nr 1a.
Pozostałe były opanowane przez pasoŜyta w znacznie mniejszym stopniu.
Z przeprowadzonego jesienią próbnego wkroplenia preparatu BeeVital Hiveclean do
rodzin pszczelich w fazie braku czerwiu i pod koniec trwania działania preparatu Gabon
wynika, Ŝe jego działanie było zauwaŜalne po 1 dobie w rodzinach nr 1a, 22 i 45,
natomiast w pozostałych nie było juŜ tak widoczne. Prawdopodobnie nie pozostało juŜ
przy Ŝyciu wiele roztoczy. Dla celów diagnostycznych powinno się zastosować odwrotną
kolejność uŜycia preparatów, najpierw BeeVital Hiveclean, a następnie znany
chemoterapeutyk, by określić, ile roztoczy uniknęło likwidacji przez pierwszy środek.
Taka a nie inna kolejność zastosowania środków w moim przypadku wynikła z późnego
pojawienia się BeeVital Hiveclean na rynku. Gabon był juŜ bowiem w ulach, gdy
wszedłem w posiadanie tego środka. Ciekawy moŜe być fakt, Ŝe po zastosowaniu
BeeVital Hiveclean na dennicach pod siatkami zaobserwowałem zwiększoną ilość osypu
śmieci z rodziny pszczelej (drobin starego wosku, pyłku, itp.). Świadczyłoby to o
zintensyfikowaniu czyszczenia gniazda przez pszczoły. Działanie kwasów organicznych
na rodzinę pszczelą polega między innymi równiŜ na wywołaniu instynktu czyszczenia,
co podnosi higienę w ulu i moŜe przyczyniać się do usuwania na tej drodze części
roztoczy.
Z uwagi na coraz większą presję na zachowanie czystości produktów pszczelich kaŜdy
preparat ograniczający inwazję Varroa destructor będacy środkiem naturalnym jest
mile widziany przez pszczelarzy. Czy będzie skuteczny? Wiele będzie zaleŜeć od
właściwego terminu i metody wkraplania, a takŜe od fazy rozwojowej zarówno
pasoŜyta, jak i rodziny pszczelej. Na tym poziomie sprawdzenia preparatu nie mogę go
w pełni polecić na wszelkie problemy z warrozą, ale teŜ nie lekcewaŜę go i planuję
stosować w mojej pasiece w następnym sezonie pszczelarskim.
««
powrót
Numer rodziny
Liczba
osypanych
roztoczy w
okresie od
14.09 do
4.10.2003
Średni osyp
dobowy
roztoczy po
podaniu Gabon-
u
Zabieg BeeVital
Hiveclean w dniu
4.10.2003 przy
temp.
zewnętrznej od
12 do 17
o
C (15
ml preparatu
wkroplonych do
4-5 uliczek na
pszczoły)
Liczba
osypanych
roztoczy po 24
godz. od
podania
BeeVital
Hiveclean
1a
200
10
18
2
10
0,5
3
3
25
1,25
5
19
20
1,0
1
22
90
4,5
4
45
130
6,5
3
105
70
3,5
1
Piotr Nowakowski
Pasieka nr 4/2003
©2003-2010 Dwumiesięcznik "PASIEKA" - portal www.pszczoly.pl
Page 3 of 3
Czasopismo pszczelarskie PASIEKA - pszczelarstwo, pszczoły, ule, miód, informacje...
2010-01-13
http://www.pasieka.pszczoly.pl/index.php?s=vjufile&grkat=w_mojej_pasiece&artpli...