pszczoły.pl->Dwumiesięcznik Pasieka

Szukaj

W MOJEJ PASIECE ABECADŁO NAUKA W PASIECE CHOROBY W PASIECE PRODUKTY PASIECZNE ARCHIWUM

W numerze

Wydarzenia

Jubileusz profesora
Jerzego Woyke

Apimondia 2009

Kamiańskie klimaty

W mojej pasiece

Zimowa pasieka

Drzewa i krzewy dla
naszej pasieki

Ul leżak dla hobbysty,
cz. 1.

Moja metoda
zintegrowanej walki z
Varroa destructor

Pozyskujmy pierzgę

Kalejdoskop

Miody pitne, sycone
czy niesycone?

Z Pasieką w świat

4 000 000 kilo miodu
w 6 tygodni

Międzynarodowe
Kongresy
Pszczelarskie
Apimondii

Nauka w pasiece

Monitorowanie
mikroklimatu rodziny
pszczelej
system WMA, cz. 1.

Wszystko, co o
plastrze i wosku
pszczelim wiedzieć
należy, cz. 4.

Pasieka poleca

Miód i produkty
pszczele dla zdrowia,
urody i podniebienia

Z pasieki do kuchni

Ptysie, sernik z pianką

Historia

Saga rodu Kurpielów

W MOJEJ PASIECE

producenta) trudno porównać preparat z danymi uzyskiwanymi w badaniach z kwasami
organicznymi stosowanymi do ograniczania inwazji Varroa destructor, ale przytoczenie
danych naukowych może trochę rozwiać wątpliwości.

Głównym składnikiem preparatu BeeVital Hiveclean wydaje się być kwas szczawiowy.
W naturze obecny jest on w wielu roślinach. Duża jego koncentracja występuje np. w
liściach rabarbaru, szpinaku, owocach bananów, ziarnach maku, ziarnie kakaowym i
liściach herbaty. Poziom 200 ppm (0,2 g/kg) w produktach spożywczych uważany jest
za wysoki. Kwas szczawiowy jest kwasem mocnym - niszczy tkanki. Dawka śmiertelna
dla człowieka to 5 do 15 g. W czystej postaci chemicznej występuje jako krystaliczny
biały proszek, bez zapachu. Wchodzi on w reakcje z wapnem, żelazem, sodem,
magnezem, potasem i tworzy trudno rozpuszczalne sole - szczawiany. U ludzi przy
diecie bogatej w kwas szczawiowy w nerkach tworzą się kamienie, których głównym
składnikiem są szczawiany wapnia. Dlatego produkty spożywcze o wysokim poziomie
tego kwasu powinny być spożywane z umiarem.

Badania duńskie ze stosowaniem wkraplania roztworu kwasu szczawiowego w syropie
cukrowym w przestrzeń międzyramkową w pełni wypełnioną przez pszczoły (3 ml
roztworu na uliczkę) w okresie wczesnowiosennym wykazały skuteczność stosowanej
metody. Średni osyp z 4 tygodniowego okresu liczenia wyniósł w rodzinach leczonych
62 sztuki roztoczy, podczas gdy w rodzinach kontrolnych, nieleczonych, jedynie 2
sztuki. Przy zabiegach wkraplania roztworu kwasu szczawiowego w syropie cukrowym
w okresie jesiennym uzyskano osyp rzędu 900 do 1400 osobników na rodzinę w czasie
4 tygodni po zabiegu. Równolegle badano pozostałości kwasu w miodzie. Oznaczony
poziom kwasu szczawiowego w miodzie czerwcowym w grupie doświadczalnej (42
ppm) nie różnił się istotnie od poziomu określonego w miodzie rodzin kontrolych, nie
poddawanych zabiegowi (58 ppm).

Badania w warunkach laboratoryjnych wykazały roztoczobójcze działanie zarówno

BeeVital Hiveclean - Nowa zabawka czy
prawdziwe narzędzie dla pszczelarzy w
kontrolowaniu warrozy?

Na rynku pszczelarskim pojawił się nowy
produkt, który przez wielu traktowany jest z
niedowierzaniem, bo co powiedzieć o tak prostej
w swym składzie miksturze, jak mieszanka
wody, sacharozy, kwasu cytrynowego, kwasu
szczawiowego, ekstraktu propolisu i olejków
eterycznych, zwłaszcza gdy się ją porówna do
tak obco brzmiacych nazw, jak amitraza,
flumetryna,

fluwalinat,

kumafos

czy

bromfenwinfos. Z powodu braku danych o
koncentracji

poszczególnych

składników

w

roztworze BeeVital Hiveclean (tajemnica

zdjęcia: Janusz Pudełko, Rafał Krawczyk

Stosowanie kwasów organicznych jako alternatywnych do
chemoterapeutyków środków roztoczobójczych zaczyna być,
mimo braku prawnej akceptacji dla tego rodzaju praktyk,
coraz bardziej powszechne w krajach Unii Europejskiej.
Stosowane kwasy organiczne to kwas mrówkowy, mlekowy,
cytrynowy oraz szczawiowy. Są to kwasy występujace
naturalnie w przyrodzie i dzięki temu akceptowane przez
pszczelarzy, którzy unikają skażenia produktów pszczelich
przez syntetyczne środki chemiczne. Przykładem może być
pszczelarstwo duńskie, gdzie w 2000 roku 86% pszczelarzy
stosowało jedynie metody biologiczne, czyli kwasy organiczne
(mrówkowy, mlekowy i szczawiowy) i metody mechaniczne.
Kwas mrówkowy stosowany jest po ostatnim zbiorze miodu,
natomiast mlekowy i szczawiowy po okresie wychowu czerwiu.
Decyzję o przeprowadzeniu zabiegu podejmuje się po
uprzednim zdiagnozowaniu naturalnego osypu roztoczy.
Dobowy osyp przemnaża się przez 120, by określić całkowitą
populację pasożytów w rodzinie. Poziom inwazji przekraczający
1000 sztuk jest sygnałem do podjęcia jak najszybszej walki z
warrozą. Gdy wynik zabiegu wykazuje osyp 50 do 100
roztoczy po 1 - 2 tygodni, zabieg powtarza się. Przy niższych
poziomach osypu można zrezygnować z dalszych zabiegów.

Page 1 of 3

Czasopismo pszczelarskie PASIEKA - pszczelarstwo, pszczoły, ule, miód, informacje...

2010-01-13

http://www.pasieka.pszczoly.pl/index.php?s=vjufile&grkat=w_mojej_pasiece&artpli...

Kącik dla dziadków

i wnuczków

O pszczole, kociczce
Kundzi i kocurku
Tetroniuszu

Kącik kolekcjonera

Rzeźby i figurki z
motywami
pszczelarskimi

kwasu szczawiowego, jak i cytrynowego na Varroa destructor, przy czym kwas
szczawiowy działał bardziej toksycznie od cytrynowego. Działanie kwasu szczawiowego
było istotnie wspomagane obecnością syropu cukrowego. Przy średnim poziomie
inwazji 1518 roztoczy na rodzinę skuteczność zwalczania ich, przy stosowaniu różnych
roztworów kwasu szczawiowego (2,1%, 3,2%) w 60% syropie cukrowym, wynosiła
86% do 99%, przy jednokrotnym zabiegu wkraplania w grudniu. Nie stwierdzono
zależności pomiędzy stosowaniem kwasu szczawiowego, a poziomem tego kwasu
oznaczanym w miodzie i opracowano metodę jego odparowywania w ulach w okresie,
gdy pszczoły tworzą kłąb. Dawki kwasu od 1,0 do 5,0 g na rodzinę wykazały
skuteczność roztoczobójczą ponad 90 %. Podkreśla się także wysoką skuteczność
działania słabych roztworów tego kwasu w syropie cukrowym. Objętość 5 ml na rodzinę
60% roztworu cukrowego zawierającego 4,2% kwasu szczawiowego zdeponowana na
górnych beleczkach ramek rodzin bez czerwiu wykazała ponad 96% skuteczność w
zwalczaniu populacji roztoczy.

Po pierwszym okresie stosowania amitrazy w postaci późnojesiennego odymiania
rodzin, w latach 90-tych wprowadzono listewki nasączone Klartanem. W związku z
krytyką Klartanu w 1999 roku zastosowano standaryzowany produkt - paski Apistanu
(Biowet). Już późną wiosną następnego roku można było często spotkać pasożyty na
czerwiu trutowym. Rodziny produkcyjne rozwijały się dynamicznie i nic nie zapowiadało
katastrofy do końca lipca. W sierpniu rodziny gwałtownie zaczęły się wypszczelać, tak
że pod koniec miesiąca w ulach pozostawała pełna nadstawka miodu, 6 - 8 ramek z
czerwiem i garstka pszczół z matką. Na ramkach z czerwiem było więcej pasożytów niż
pszczół. Przy układaniu gniazd na zimę średnio z 3 rodzin robiono jedną - stan pasieki
zmniejszył się o 2/3. Ten nagły wzrost liczebności pasożyta może być tłumaczony
presją selekcyjną na populację pasożyta wysokich dawek fluvalinatu w postaci Klartanu
przez okres ponad 5 lat i brakiem 100% skuteczności zabiegu. Mimo wysokich dawek
chemoterapeutyka część populacji pasożyta, ta bardziej odporna, przeżywała. W
momencie, gdy zastosowana dawka fluwalinatu w standaryzowanym produkcie okazała
się wyraźnie mniejsza niż w stosowaneym dotychczas Klartanie, populacja pasożyta
była już uodporniona i w dobrej formie przezimowała na pszczołach do nowego sezonu.
Był to pośredni dowód na nabudowywanie odporności wśród pasożytów na
chemoterapeutyki, w tym przypadku na fluvalinat. Było to bolesne, ale bardzo
pouczajace doświadczenie. Zmusiło mnie do innego spojrzenia na walkę z pasożytem.

Następnego roku, po jesiennym zastosowaniu pasków Apifosu (Biowet) i 3-krotnym
odymieniu Apiwarolem, rodziny odżyły. Przy przeglądach nie stwierdzano pasożyta na
czerwiu trutowym, nie było też bezskrzydłych i małych pszczół. W sumie przez 3
sezony stosowano Apifos. Po zmianie środka czynnego na Bromfenwinfos (Apifos) nie
zaobserwowano narastania inwazji pasożyta w rodzinach. Przewidując, że te pasożyty,
które przeżyły, do następnego sezonu mogą już być genetycznie odporne na ten
środek, rozglądano się za alternatywnymi. Przy zimowaniu pasieki w 2003 roku
zastosowano po raz pierwszy Gabon produkcji czeskiej (1,5 mg acrinathriny w 1 pasku,
w ilości 2 pasków na rodzinę na okres 24 dni).

W pasiece do kontroli obecności pasożyta w trakcie sezonu bardzo przydatne okazały
się ule z podłogą siatkową i zasuwaną pod nią dennicą produkcji Ryszarda
Sułkowskiego z Bolkowa. Wsunięcie dennicy choćby na 1 dobę pozwala zorientować się
w osypie pasożyta wynikłym z jego naturalnej śmiertelności. Konstrukcja dennicy nie
pozwala na zebranie 100% osypu roztoczy, gdyż około 20% powierzchni siatki
podpartej jest elementami konstrukcyjnymi. Nie ma to jednak wpływu na ogólny obraz
przebiegu inwazji pasożyta w rodzinie pszczelej. Poza zastosowaniem diagnostycznym
dennice mają i tę zaletę, że żywy roztocz może wypaść poza ul przez siatkę. Niższe
temperatury na dnie takiego ula działają również paraliżująco na jego funkcje. Jeżeli
pszczoły instynktownie pozbywają się pasożytów na drodze wzajemnego czyszczenia,
to usuwane są one z ciała pszczół jako żywe i z ciepłych, litych dennic, zwłaszcza w
porze ciepłej, mogą ponownie zasiedlać rodzinę pszczelą. Przy wysokim porażeniu
silnej rodziny w lipcu i sierpniu, w krytycznym dla pasieki roku, można było doliczyć się
10 do 20 roztoczy osypanych w ciagu doby. Taki osyp, nie wymuszony żadnym
zabiegiem, świadczył o poważnym poziomie inwazji. Jej skutki opisałem wyżej.

Jak przebiegało próbne zastosowanie BeeVital Hiveclean w mojej pasiece? Do
testowania używam uli nieocieplonych, z pojedynczej deski, o pojemności gniazda: 12
ramek typu Dadant, z dennicą siatkową. W okresie sezonu letniego nie zaobserwowano
obecności Varroa destructor w gniazdach ani objawów ubocznych u pszczół (pszczoły
bezskrzydłe). 14 września podano do każdej rodziny 2 paski ze środkiem
przeciwpasożytniczym Gabon. Pod siatkowymi podłogami umieszczono wkładki
dennicowe do badania osypu pasożyta. 4 października wykonałem liczenie osypu
roztoczy po 20 dniach działania preparatu i wkropiłem 15 ml ciepłego preparatu

Moje doświadczenia z kontrolą warrozy są
oparte na wieloletnich obserwacjach z własnej
pasieki. Prowadzę gospodarstwo pasieczne po
moim

ojcu,

prof.

Janie

Nowakowskim

-

wykładowcy pszczelarstwa i pszczelnictwa na
Akademii

Rolniczej

we

Wrocławiu,

który

prowadził

ponad

100

pniową

wędrowną

gospodarkę pasieczną na terenie Dolnego
Śląska. Obecnie pasieka liczy 60 rodzin i
prowadzona jest od lat 90-tych jako stacjonarna
w rejonie Masywu Śnieżnika, w Kotlinie
Kłodzkiej. Wszelkie zabiegi walki z inwazją
Varroa przeprowadzano w niej jedynie w jesieni,
po zakończeniu zbioru miodu.

Page 2 of 3

Czasopismo pszczelarskie PASIEKA - pszczelarstwo, pszczoły, ule, miód, informacje...

2010-01-13

http://www.pasieka.pszczoly.pl/index.php?s=vjufile&grkat=w_mojej_pasiece&artpli...

BeeVital Hiveclean w uliczki międzyramkowe na pszczoły. Po 24 godzinach
przeprowadziłem badanie osypu z gniazda na obecność pasożytów. Wyniki pokazuje
tabela:

Inwazji roztocza w mojej pasiece w okresie jesiennym nie okazała się zbyt groźna.
Największy osyp po podaniu Gabonu zanotowano jedynie w rodzinie testowej nr 1a.
Pozostałe były opanowane przez pasożyta w znacznie mniejszym stopniu.

Z przeprowadzonego jesienią próbnego wkroplenia preparatu BeeVital Hiveclean do
rodzin pszczelich w fazie braku czerwiu i pod koniec trwania działania preparatu Gabon
wynika, że jego działanie było zauważalne po 1 dobie w rodzinach nr 1a, 22 i 45,
natomiast w pozostałych nie było już tak widoczne. Prawdopodobnie nie pozostało już
przy życiu wiele roztoczy. Dla celów diagnostycznych powinno się zastosować odwrotną
kolejność użycia preparatów, najpierw BeeVital Hiveclean, a następnie znany
chemoterapeutyk, by określić, ile roztoczy uniknęło likwidacji przez pierwszy środek.
Taka a nie inna kolejność zastosowania środków w moim przypadku wynikła z późnego
pojawienia się BeeVital Hiveclean na rynku. Gabon był już bowiem w ulach, gdy
wszedłem w posiadanie tego środka. Ciekawy może być fakt, że po zastosowaniu
BeeVital Hiveclean na dennicach pod siatkami zaobserwowałem zwiększoną ilość osypu
śmieci z rodziny pszczelej (drobin starego wosku, pyłku, itp.). Świadczyłoby to o
zintensyfikowaniu czyszczenia gniazda przez pszczoły. Działanie kwasów organicznych
na rodzinę pszczelą polega między innymi równiż na wywołaniu instynktu czyszczenia,
co podnosi higienę w ulu i może przyczyniać się do usuwania na tej drodze części
roztoczy.

Z uwagi na coraz większą presję na zachowanie czystości produktów pszczelich każdy
preparat ograniczający inwazję Varroa destructor będacy środkiem naturalnym jest
mile widziany przez pszczelarzy. Czy będzie skuteczny? Wiele będzie zależeć od
właściwego terminu i metody wkraplania, a także od fazy rozwojowej zarówno
pasożyta, jak i rodziny pszczelej. Na tym poziomie sprawdzenia preparatu nie mogę go
w pełni polecić na wszelkie problemy z warrozą, ale też nie lekceważę go i planuję
stosować w mojej pasiece w następnym sezonie pszczelarskim.

««

powrót

Numer rodziny

Liczba

osypanych
roztoczy w

okresie od

14.09 do

4.10.2003

Średni osyp

dobowy

roztoczy po

podaniu Gabon-

u

Zabieg BeeVital

Hiveclean w dniu

4.10.2003 przy

temp.

zewnętrznej od
12 do 17

o

C (15

ml preparatu

wkroplonych do

4-5 uliczek na

pszczoły)

Liczba

osypanych

roztoczy po 24

godz. od

podania

BeeVital

Hiveclean

1a

200

10

18

2

10

0,5

3

3

25

1,25

5

19

20

1,0

1

22

90

4,5

4

45

130

6,5

3

105

70

3,5

1

Piotr Nowakowski

Pasieka nr 4/2003

©2003-2010 Dwumiesięcznik "PASIEKA" - portal www.pszczoly.pl

Page 3 of 3

Czasopismo pszczelarskie PASIEKA - pszczelarstwo, pszczoły, ule, miód, informacje...

2010-01-13

http://www.pasieka.pszczoly.pl/index.php?s=vjufile&grkat=w_mojej_pasiece&artpli...