1

I.

Nowotwory łagodne skóry rozwijają się z różnych tkanek (najczęściej z
nabłonka) i mogą zawierać barwnik lub być bezbarwne.

1. Włókniak

Włókniak (fibroma) jest nowotworem tkanki łącznej i pojawia się w różnych okolicach
ciała. Włókniaki występują w postaci włókniaków miękkich o charakterze wrodzonym,
ale objawiające się w różnym wieku oraz w postaci włókniaków twardych.



Włókniaki miękkie występują głównie jako zmiany mnogie, są barwy skóry lub
nieco ciemniejszej. Często obserwuje się je w formie workowato zwisających
zmian skórnych (tj. w chorobie Recklinghausena). Występują szczególnie często
na skórze szyi i karku. Zwykle nie ustępują samoistnie.



Włókniaki twarde są na ogół pojedyncze i występują w skórze o prawidłowym
zabarwieniu lub o zabarwieniu brunatnym. Najczęściej zlokalizowane są na
kończynach, zwłaszcza u osób w starszym wieku.

Leczenie włókniaka polega na obserwacji, jeśli włókniak nie powoduje objawów
uciskowych lub na chirurgicznym usunięciu zmiany (wycięcie, laserem, krioterapia),
szczególnie ze względów kosmetycznych.

2. Tłuszczak

Tłuszczak (lipoma) jest najczęstszym łagodnym nowotworem tkanki podskórnej, rzadko
ulega zezłośliwieniu. Zwykle występuje jako zmiana pojedyncza, rzadziej mnoga
(sporadyczne przypadki rodzinne). Zmiany spotyka się głównie na tułowiu, karku,
pośladkach, przedramionach i ramionach. Tłuszczak charakteryzuje się powolnym
wzrostem oraz brakiem dolegliwości. Typowy tłuszczak jest miękką zmianą guzową o
kulistym kształcie przesuwalną względem podłoża. Leczenie oparte jest na
chirurgicznym usunięciu zmiany, szczególnie ze względów kosmetycznych.

3.

Cysta naskórkowa (kaszak)

Cysta naskórkowa (cystis epidermoidales) zwana kaszakiem (atheroma) jest torbielą
powstałą w obrębie gruczołu łojowego skóry wypełnioną masami rogowymi i łojowymi.

Występuje w obrębie skóry głowy, twarzy i karku, ale również tułowia i moszny. Jest to
zmiana w postaci guzka o kulistej i elastycznej powierzchni pokryta skórą prawidłową,
zwykle przesuwalna względem podłoża. Uwagę zwraca charakterystyczny zaczopowany
otwór na szczycie zmiany, z którego pod wpływem ucisku wydobywa się żółtawa masa
kaszowata o nieprzyjemnym zapachu. Kaszak często ulega wtórnemu zakażeniu.

Leczenie kaszaków polega na chirurgicznym wycięciu zmiany, lub usunięciu laserem.

4. Naczyniak

Naczyniak jest zmianą, która występuje zazwyczaj już od urodzenia. Powstaje w wyniku
rozszerzenia naczyń krwionośnych, rozrostu naczyń włosowatych, tętniczych, żylnych

2

lub chłonnych. Z pośród naczyniaków wyróżnia się naczyniaki krwionośne (angioma)
oraz naczyniaki chłonne (lymphangioma).

Naczyniaki krwionośne dzielą się na naczyniaki płaskie oraz jamiste. Naczyniaki
płaskie zlokalizowane są w poziomie skóry, często jednostronnie w okolicy twarzy i
karku. Natomiast naczyniaki jamiste występują w formie guzkowej lub podskórnej i
najczęściej umiejscawiają się na twarzy, w okolicy owłosionej skóry głowy, na błonach
śluzowych jamy ustnej. Mają tendencję do samoistnego ustępowania (w około 70%
przypadków).

Leczenie naczyniaków krwionośnych polega na chirurgicznym usunięciu zmiany po
uprzednim podwiązaniu naczyń doprowadzających, laseroterapii lub zamrażaniu
płynnym azotem.

Naczyniak chłonny jest guzem, który na ogół pokryty jest pęcherzykami. Po nakłuciu z
pęcherzyków wydobywa się przezroczysty płyn. Leczenie naczyniaków chłonnych
opiera się na chirurgicznym usunięciu lub laseroterapii.

II.

Rak skóry

Rak skóry jest częstym nowotworem u ludzi rasy białej. Najczęściej występuje między 6
a 7 dekadą życia.

Głównym czynnikiem predysponującym do pojawienia się raka są promienie
ultrafioletowe, zwłaszcza UVB.

Raki skóry występują w dwóch głównych postaciach jako rak podstawnokomórkowy i
rak kolczystokomórkowy

1.

Rak

podstawnokomórkowy

(carcinoma basocellulare, basalioma) jest

najczęstszą postacią nowotworów skóry. Zwykle nie daje przerzutów i
charakteryzuje się powolnym wzrostem oraz małą i miejscową złośliwością.

Nowotwór często lokalizuje się w obrębie twarzy (skóra powiek, nosa, czoła i
policzków), natomiast rzadko pojawia się na dłoniach, stopach i błonach śluzowych.
Zmiana nowotworowa jest twarda, przezroczysta i częściowo zawiera barwnik, posiada
perełkowaty brzeg utworzony z przeświecających guzków. Może również pojawić się
owrzodzenie zmiany i naciek w obrębie tkanki kostnej.

2.

Rak kolczystokomórkowy

(carcinoma spinocellulare) charakteryzuje się

większą złośliwością ze skłonnością do naciekania oraz dawania przerzutów
głównie do regionalnych węzłów chłonnych oraz przerzutów odległych (do kości,
płuc, mózgu).

Powstaje w każdym miejscu na skórze (głowy, szyi, tułowiu, kończynach, narządach
płciowych) lub błonach śluzowych, szczególnie na pograniczu błon śluzowych i skóry
(np. warga dolna) lub w ogniskach stanu przedrakowego. Zmiany skórne przyjmują
postać brodawkującą lub wrzodziejącą z naciekiem podstawy i wywiniętym brzegiem.

3

Leczenie raka skóry:

Rozpoznanie raka skóry opiera się przede wszystkim na podstawie wyglądu i badaniu
histologicznym zmiany.

Leczenie raka skóry polega przede wszystkim na chirurgicznym wycięciu zmiany
nowotworowej z marginesem zdrowej tkanki (zwykle 5-10mm). Leczenie miejscowe
opiera się na wycięciu i zaszyciu pozostałej skóry, zaś przy większych zmianach ubytek
pokrywa się przeszczepem skóry. Stosuje się również metodę elektrochirurgiczną, czyli
usunięcie zmiany specjalnym nożem elektrycznym lub metodę kriochirurgiczną
(miejscowe niszczenie tkanki przez jej zamrażanie w niskiej temperaturze).

Przerzuty do węzłów chłonnych leczy się przez chirurgiczne ich usunięcie. Ponadto, jeśli
badanie patomorfologiczne wykaże naciekanie torebki węzła, to uzupełniająco stosuje
się radioterapię.

W przypadku raka podstawnokomórkowego leczenie jest pomyślne i uzyskuje się nawet
100% wyleczeń. Natomiast rokowanie dotyczące raka kolczystokomórokowego zależy
od stopnia zaawansowania. Zwykle 5-letnie przeżycie wynosi 90%.

3.

Czerniak złośliwy skóry

(melanoma malignum) należy do najbardziej

złośliwych nowotworów skóry. Charakteryzuje się różnym przebiegiem i zwykle
złym rokowaniem. Powstaje w skórze niezmienionej bądź w znamionach
barwnikowych. Może pojawić się również w błonach śluzowych oraz gałce
ocznej.

Czerniak złośliwy skóry rozwija się z melanocytów (komórek barwnikowych).
Przekształcenie prawidłowej komórki barwnikowej w komórkę nowotworową
następuje głównie pod wpływem promieniowania ultrafioletowego (słonecznego), ale
również wskutek nie poznanych jeszcze procesów. Przerzuty nowotworowe
umiejscawiają się głównie w skórze, węzłach chłonnych, płucach, wątrobie, kościach i
ośrodkowym układzie nerwowy.

Czynnikami predysponującymi do rozwoju czerniaka są: jasna skóra, jasne włosy,
zielone lub niebieskie oczy, obecność znamion dysplastycznych, podatność na
oparzenia słoneczne lub przebyte oparzenia słoneczne w przeszłości oraz
rodzinna skłonność do występowania czerniaka czy zmiana w wyglądzie znamion.

Typy czerniaka złośliwego:



Czerniak szerzący się powierzchownie (postać najczęstsza).



Czerniak guzkowy.



Czerniak w plamie soczewicowatej.



Czerniak owrzodziały.



Czerniak umiejscowiony na kończynach.



Czerniak podpaznokciowy

4

Objawy czerniaka złośliwego:

W początkowym okresie zmiany są płaskie o nieregularnych brzegach. W późniejszym
okresie stają się wyniosłe ponad poziom skóry. Charakterystyczny jest również
nierównomierny rozkład barwnika, a nawet odbarwienie, swędzenie czy owrzodziała
lub krwawiąca powierzchnia w zmianie. Często występują przerzuty w regionalnych
węzłach chłonnych powodujące ich powiększenie lub tworzące konglomeraty.

Rozpoznanie czerniaka skóry opiera się na podstawie charakterystycznych objawów
skórnych oraz na badaniu histopatologicznym zmiany

Leczenie czerniaka złośliwego: polega na chirurgicznym usunięciu zmiany wraz z
marginesem zdrowej skóry (przynajmniej do 3 mm) najczęściej w znieczuleniu
miejscowym i w warunkach ambulatoryjnych. W razie potwierdzenia raka w badaniu
histopatologicznym margines ten poszerza się nawet do 3 cm. Zwykle chirurg
profilaktycznie usuwa również okoliczne węzły chłonne. W zasadzie lekarz powinien
wykonać najpierw biopsję najbliższego węzła wartowniczego (pierwszego węzła
chłonnego, do którego spływa chłonka) i przy dodatnim wyniku biopsji usunąć węzły
chłonne.

Czerniak wywodzący się z plamy soczewicowatej jest jedyną postacią reagującą na
radioterapię. Jako leczenie uzupełniające napromieniowanie stosuje się również przy
czerniakach umiejscowionych w obrębie głowy i szyi z przerzutami do węzłów
chłonnych. Natomiast w zmianach zaawansowanych stosuje się chemioterapię jednym
cytostatykiem (dakarbazyna, cisplatyna, karboplatyna, winkrystyna) lub izolowaną
kończynową chemioterapię perfuzyjną, w której podaje się dotętniczo duże dawki
cytostatyku.

Po zakończonym leczeniu należy pamiętać o badaniach kontrolnych, które przez
pierwsze dwa lata powinno się wykonywać co 3 miesiące, a po pięciu latach co pół roku.
Co pól roku należy wykonywać badanie rentgenowskie klatki piersiowej oraz usg jamy
brzusznej, a przez 2 lata po zabiegu operacyjnym badanie usg węzłów chłonnych co 3
miesiące.

Ryzyko nawrotu czerniaka skóry wynosi ok. 3-15 %. Natomiast 5-letnie przeżycie dla
stopnia I szacuje się na 97%, dla stopnia II - 74%, dla stopnia III - 41% oraz dla stopnia
IV poniżej 10%.

5

III.

Stany przednowotworowe

Stany przednowotworowe to schorzenia skóry, które w wysokim odsetku poprzedzają
lub usposabiają do występowania nowotworów skóry.

Do stanów usposabiających zalicza się:

 blizny po oparzeniach i toczniu gruźliczym
 starcze zwyrodnienie skóry

Do właściwych stanów przednowotworowych zalicza się:

 starcze i poarsenowe rogowacenie skóry,
 róg skóry

1.

Róg skórny

to ciemny twór o rogowatej powierzchni, przybierający różne kształty,

jest szczególną odmianą starczego rogowacenia. Róg skórny może także występować u
dzieci, jednakże w ich przypadku nie stanowi on stanu przedrakowego.

2.

Rogowacenie białe

(leukoplakia) błon śluzowych. Schorzenie polegające na

pojawianiu się w obrębie śluzówki jamy ustnej, błon śluzowych, czy narządów
płciowych białych plam o gładkiej lub lekkobrodawkowej powierzchni. Ich ciągłe
drażnienie w jamie ustnej jest czynnikiem prowokującym. Białe smugi, czy plamy
zgrubiałego nabłonka wykazują lekką opalizację. Są lekko bruzdowane na powierzchni,
a u podstawy są lekko stwardniałe. Najczęściej są one umiejscowione:

- w jamie ustnej, na policzkach przy kącikach ust, a także przy linii zgryzu

- na języku i ustach - czerwień wargowa

-

na błonach śluzowych dróg rodnych u kobiet, u mężczyzn na wewnętrznej części
napletka i na rowku zażołędnym.

Leukoplakia może dać początek nowotworom.

3.

Rogowacenie starcze

(posłoneczne) występuję najczęściej. Są to złuszczające się,

zrogowaciałe zmiany, zlokalizowane przede wszystkim w miejscach narażonych na
promieniowanie UV. Pojawiają się u osób dorosłych.

Uszkodzenie skóry wywołane przez promieniowanie rentgenowskie.

Skóra pergaminowa i barwnikowa.

6

IV.

Znamiona barwnikowe

Znamiona barwnikowe są zmianami skórnymi zawierającymi pigment i jest to powód
stosunkowo częstego niepokoju pacjentów. U ludzi z białą skórą z reguły znajduje się
kilka - kilkanaście znamion barwnikowych i nie jest to patologia. Znamiona barwnikowe
jednak powinny być oglądane co pewien czas przez lekarza, ponieważ mogą one ulegać
przemianie nowotworowej. U dzieci przemiana w nowotwór złośliwy jest niezwykle
rzadka. Znamiona o jednolitym zabarwieniu wyraźnej granicy, regularnym kształcie,
rzadko podlegają przemianie nowotworowej.

Znamiona ocenione przez lekarza jako podejrzane powinny zostać wyciete chirurgicznie
z badaniem histopatologicznym.

Łagodne znamiona barwnikowe:



Znamię brzeżne

Jest płaskie, gładkie, nieduże 1-2 mm średnicy. Często na dłoniach i stopach. Może z nich
rozwijać się czerniak.



Znamię złożone

Brunatne lub czarne znamię do 1cm średnicy, dobrze odgraniczone od otoczenia, lekko
wypukłe często owłosione. Bardzo rzadko zezłośliwia się.



Znamię barwnikowe śródskórne

Jasne znamiona do 1 cm średnicy, dobrze odgraniczone od otoczenia. Czesto owłosione.
Jest bezpieczne.

Znamiona barwnikowe:



Znamię barwnikowe olbrzymie

Jest brązowe lub czarne, owłosione, ma nieregularną guzkowatą powierzchnię, zajmuje
dużą powierzchnie skóry. Dość często ulega przemianie nowotworowej.



Znamię błękitne

Gładkie, nieowłosione znamie, z reguły małej średnicy. Jest bezpieczne.



Znamię Spitza

Czerniak młodzieńczy. Okrągłe, gładkie znamię o średnicy 1-2 cm, barwy od różowej do
czarnej, bezpieczne.

Leczenie:

Wskazaniem do usunięcia chirurgicznego są :

7

- znamię brzeżne

- znamię olbrzymie

- oraz wszystkie znamiona , które według lekarza wzbudzają niepokój.

Wskazaniem do wycięcia chirurgicznego są również:

- zmiana barwy kształtu

- zmiana konsystencji,

- zmiana wielkości,

- bolesność,

- pojawienie się guzków satelitarnych,

- stan zapalny,

- powiększenie regionalnych węzłów chłonnych.

1. Podaj i opisz 3 przykłady łagodnych stanów nowotworowych skóry.
2.Jakie znasz raki skóry – wymieo.
3. Rak podstawnokomórkowy - scharakteryzuj .
4. Rak kolczystokomórkowy – scharakteryzuj.
5. Czerniak – scharakteryzuj.
6. Czy objawia się czerniak? (opisz zmianę skórną).
7. W jaki sposób zapobiegad rakom skóry?
8. Podaj i opisz 3 przykłady stanów przednowotworowych.