1

Ekonomia

w. 10

Tomasz Geodecki

semestr letni 2011

Wykład 10 Makroekonomia
Pomiar dochodu narodowego

na podstawie D. Begg i in. Makroekonomia, wyd. z 2000 r. ss. 25-39
i B. Czarny, Podstawy ekonomii, wyd. 2011, ss. 345-368.

Ruch okr

ęż

ny a pomiar PKB

Sposoby obliczania PKB

PKB jako suma wydatków na dobra finalne
PKB jako suma dochodów wła

ś

cicieli czynników produkcji

Produkt krajowy brutto jako suma warto

ś

ci dodanej

PKB i mierniki pochodne
PKB a poziom

ż

ycia

2

Makroekonomia

Badaj

ą

c poszczególne składowe – rynki i podmioty w

gospodarce mo

ż

emy nie wyrobi

ć

sobie pogl

ą

du na to jak

gospodarka wygl

ą

da w cało

ś

ci. Aby przezwyci

ęż

y

ć

t

ę

trudno

ść

nale

ż

y si

ę

przyjrze

ć

gospodarce z pewnego

dystansu. Takie szerokie spojrzenie na gospodark

ę

jest

domen

ą

makroekonomii.

Zanim wyja

ś

ni si

ę

jak funkcjonuje gospodarka nale

ż

y

wiedzie

ć

w jaki sposób dokonuje si

ę

jej opisu. Słu

ż

y temu

przede wszystkim system rachunków dochodu narodowego.

Ruch okrężny

Na gospodark

ę

składaj

ą

si

ę

miliony podmiotów

gospodarczych: gospodarstw domowych,
przedsi

ę

biorstw a tak

ż

e jednostek organizacyjnych

aparatu pa

ń

stwa (ministerstwa, gminy, urz

ę

dy, szkoły

itp.). Wydatki w gospodarce, a tak

ż

e dochód całkowity i

ogólna wielko

ść

produkcji dóbr i usług wyznaczane s

ą

przez indywidualne decyzje tych podmiotów.

Na pocz

ą

tku, dla uproszczenia obrazu usuwa si

ę

zazwyczaj z analizy pa

ń

stwo oraz wymian

ę

z zagranic

ą

(patrz np. Begg).

3

Ruch okrężny

Na rysunku mamy dwa kr

ę

gi: kr

ą

g

wewn

ę

trzny symbolizuje transfery

zasobów rzeczowych pomi

ę

dzy

dwiema sferami –
gospodarstwami domowymi i
przedsi

ę

biorstwami. Kr

ą

g

zewn

ę

trzny pokazuje przepływy

pieni

ęż

ne.

1. Gosp. domowe dysponuj

ą

czynnikami produkcji czyli
nakładami, które s

ą

potrzebne w

czasie produkcji (tzn.

ś

wiadcz

ą

prac

ę

w zamian za płac

ę

i

udost

ę

pniaj

ą

kapitał – tzn. s

ą

faktycznymi wła

ś

cicielami

przedsi

ę

biorstw W zamian za

wyło

ż

one pieni

ą

dze (kapitał)

gosp. domowe jako wła

ś

ciciele

uzyskuj

ą

prawo do udziału w

zysku). Firmy wykorzystuj

ą

te

czynniki do produkcji dób i usług.

Ź

ródło: opracowanie własne, na podst.

Begg i in., 2000, s. 23.

Ruch okrężny

2. Tym usługom odpowiadaj

ą

pewne płatno

ś

ci. S

ą

to płaca za

wykonan

ą

prac

ę

oraz zysk od

udost

ę

pnionego kapitału

(wyra

ż

ony zazwyczaj jako pewien

procent), czynsz z nieruchomo

ś

ci

(np. dzier

ż

awionej firmom). S

ą

płacone przez przedsi

ę

biorstwa

za dostarczone i wykorzystane
czynniki produkcji.

3. Nast

ę

pnie gosp. domowe

nabywaj

ą

pewne dobra i usługi od

przedsi

ę

biorstw, mog

ą

c po

zaspokojeniu potrzeb

ś

wiadczy

ć

usługi czynników produkcji (1.)

4. ale wcze

ś

niej musz

ą

zapłaci

ć

za nabyte dobra i usługi (dzi

ę

ki

czemu przedsi

ę

biorstwa maj

ą

pieni

ą

dze na za zakup usług

czynników produkcji.

Ź

ródło: opracowanie własne, na podst.

Begg i in., 2000, s. 23.

4

Ruch okrężny

Z rysunku wynika,

ż

e mamy trzy alternatywne

sposoby mierzenia skali działalno

ś

ci

gospodarczej:

A. warto

ść

wydatków na dobra i usługi

(przedsi

ę

biorstwa prowadz

ą

ewidencj

ę

przychodów ze sprzeda

ż

y) (na rysunku punkt 4)

B. poziom dochodów czynników produkcji (znany
jest poziom zysków przedsi

ę

biorstw dzielony na

akcjonariuszy, znane s

ą

płace w

przedsi

ę

biorstwach).

Ź

ródło: opracowanie własne, na podst.

Begg i in., 2000, s. 23.

Natomiast pomiar usług czynników produkcji mo

ż

liwy jest tylko za

pomoc

ą

ich dochodów. Trudno jest wyceni

ć

np. warto

ść

pracy

abstrahuj

ą

c od dochodu z niej (na rysunku punkt 2).

C. warto

ść

wytworzonych dóbr (ile przedsi

ę

biorstwa wytworzyły, a ceny

na których opiera si

ę

taka kalkulacja pochodz

ą

z wydatków na dobra i

usługi) (na rysunku punkt 3) (warto

ść

dodana).

A. PKB jako suma wydatków na dobra finalne
(

expenditure approach

)

Rozró

ż

ni

ć

nale

ż

y dobra po

ś

rednie od dóbr finalnych. Dobra

po

ś

rednie (np. blacha oraz silnik) wykorzystywane s

ą

do

produkcji dóbr finalnych(np. samochodu), czyli takich dóbr,
które nie podlegaj

ą

dalszemu przetwarzaniu, ale zaspokajaj

ą

potrzeby ko

ń

cowych odbiorców.

Czarny: Dobrami po

ś

rednimi nazywamy wszystkie te

dobra, które w ci

ą

gu danego okresu zostaj

ą

zu

ż

yte do

produkcji gotowych dóbr finalnych.

Mo

ż

liwym sposobem liczenia jest ustalenie warto

ś

ci tylko

wytworzonych w ci

ą

gu roku dóbr finalnych, które nie słu

żą

wytwarzaniu kolejnych dóbr. Z jednej strony, mo

ż

na w ten

sposób unikn

ąć

podwójnego liczenia najpierw warto

ś

ci dobra

po

ś

redniego potem warto

ś

ci dobra finalnego i odejmowania

warto

ś

ci dobra po

ś

redniego.

5

A. PKB jako suma wydatków na dobra finalne
(

expenditure approach

)

Z drugiej strony mo

ż

na zauwa

ż

y

ć

,

ż

e to od ilo

ś

ci dóbr

finalnych zale

ż

y poziom

ż

ycia obywateli (wszak nie

nabywamy nawozów potrzebnych do wyprodukowania
pszenicy, ani samej pszenicy, jak równie

ż

nie kupujemy blach

samochodowych).

Sumuj

ą

c wydatki na dobra finalne posługujemy si

ę

metod

ą

wydatkow

ą

(ang. expenditure approach).

W obliczeniach sumujemy nast

ę

puj

ą

ce rodzaje wydatków:

(C): wydatki konsumpcyjne na dobra finalne;

(I): wydatki przedsi

ę

biorstw na kapitałowe dobra finalne;

(G): dobra finalne produkowane przez pa

ń

stwo.

A. PKB jako suma wydatków na dobra finalne
(

expenditure approach

)

(C): wydatki konsumpcyjne na dobra finalne (serek topiony,
gazety, usługi fryzjerskie) – s

ą

efektem pracy społecze

ń

stwa z

jednej strony, z drugiej za

ś

zaspokajaj

ą

ludzkie potrzeby – im wi

ę

cej

dóbr takich si

ę

wytwarza, tym ludzie maj

ą

wi

ę

ksz

ą

u

ż

yteczno

ść

. (C

jak consumption).

(I): wydatki przedsi

ę

biorstw na kapitałowe dobra finalne –

maszyny i urz

ą

dzenia (np. podno

ś

nik u mechanika, maszyny do

szycia), budynki i budowle (hale fabryczne, mosty). S

ą

to inwestycje,

które zaspokajaj

ą

potrzeby ludzi w przyszło

ś

ci – i one tak

ż

e s

ą

efektem pracy społecze

ń

stwa. Do inwestycji zalicza si

ę

tak

ż

e wzrost

zapasów (np. niegotowego jeszcze samochodu lub gotowego (np. z
grudnia), ale jeszcze nie sprzedanego) – one zaspokoj

ą

potrzeby

ludzkie w przyszło

ś

ci. Tak

ż

e budynki mieszkalne, zaspokajaj

ą

ce

potrzeby ludno

ś

ci przez wiele lat zaliczane s

ą

do inwestycji, a nie do

konsumpcji. (I jak investments).

6

A. PKB jako suma wydatków na dobra finalne
(

expenditure approach

)

(G): dobra finalne produkowane przez pa

ń

stwo – zarówno wozy

opancerzone rosomak, jak i patrol policyjny zaspokaja nasz

ą

potrzeb

ę

bezpiecze

ń

stwa, a park i plac zabaw w parku zaspokajaj

ą

nasze potrzeby zwi

ą

zane ze sp

ę

dzaniem czasu wolnego. Produkty

te jednak nie maj

ą

ceny rynkowej (tak jak - przykład z Czarnego -

usługi (miejmy nadziej

ę

ż

e wi

ę

kszo

ś

ci) posłów i s

ę

dziów). Dlatego

zakłada si

ę

,

ż

e usługi np. nauczycieli warte s

ą

tyle ile kosztuje ich

wytworzenie tzn. płace (przypomnijmy sobie zało

ż

enie

charakterystyczne dla konkurencji doskonałej,

ż

e

warto

ść

/u

ż

yteczno

ść

kra

ń

cowa danego dobra równa jest jego

cenie). Mo

ż

e to powodowa

ć

problem z oszacowaniem a) warto

ś

ci i

b) kosztów zatrudnienia administracji. (G jak government).

A. PKB jako suma wydatków na dobra finalne
(ang.

expenditure approach

)

Suma opisanych wydatków nazywana jest produktem krajowym
brutto (PKB) i oznaczana z reguły liter

ą

Y: Y = C + I +G

W gospodarce zamkni

ę

tej (bez eksportu i importu) produkt krajowy

brutto, PKB, jest to warto

ść

dóbr finalnych wyprodukowanych w ci

ą

gu

roku oraz kupionych przez konsumentów, inwestorów i pa

ń

stwo.

Przypomnijmy,

ż

e warto

ść

dóbr po

ś

rednich zawarta jest w cenie

dobra finalnego – np. warto

ść

m

ą

ki i d

ż

emu truskawkowego zawarta

jest ju

ż

w warto

ś

ci p

ą

czka – jego cena musi dłu

ż

szym horyzoncie

czasu pokrywa

ć

z nawi

ą

zk

ą

ceny dóbr po

ś

rednich,

ż

eby

przedsi

ę

biorstwa trudni

ą

ce si

ę

ich produkcj

ą

były rentowne.

Oszcz

ę

dno

ś

ci (wszak tak

ż

e s

ą

efektem pracy i zaspokajaj

ą

przyszłe

potrzeby) b

ę

d

ą

uwzgl

ę

dnione wtedy, kiedy zostan

ą

wydane na dobra

finalne, a obecnie z nich banki po

ż

yczaj

ą

przedsi

ę

biorstwom ma

inwestycje.

Pomijamy warto

ść

transferów – poniewa

ż

zmniejszaj

ą

one wydatki na

dobra finalne przedsi

ę

biorstw i niektórych gospodarstw domowych, a

zwi

ę

kszaj

ą

innych gospodarstw domowych i pa

ń

stwa.

7

B. PKB jako suma dochodów właścicieli czynników
produkcji (ang.

income approach)

Ka

ż

da cz

ą

stka warto

ś

ci dóbr finalnych jest albo

wynagrodzeniem pracy, albo kapitału, albo bogactw
naturalnych – je

ż

eli płacimy za np. ksi

ąż

k

ę

, to uiszczamy

nale

ż

no

ść

za prac

ę

ksi

ę

garza i jego personelu oraz kapitał

ksi

ę

garza zaanga

ż

owany do prowadzenia ksi

ę

garni (to w

mar

ż

y ksi

ę

garni), to co płaci ksi

ę

garz wydawnictwu zawiera

koszty pracy pracowników wydawnictwa i kapitału wła

ś

cicieli

– itd. a

ż

dojdziemy do wła

ś

ciciela drzewa (bogactwo

naturalne), z którego został wyprodukowany papier, pracy
drwali oraz kapitału (np. piły do

ś

ci

ę

cia drzewa) oraz

wła

ś

ciciela kopalni w której wydobywa si

ę

składniki do

produkcji farby drukarskiej itp.

C. Produkt krajowy brutto jako suma wartości
dodanej (ang.

production approach

)

Podej

ś

cie to polega na zsumowaniu warto

ś

ci dodanej, która

powstaje we wszystkich przedsi

ę

biorstwach.

Czarny: Warto

ść

dodana jest to ró

ż

nica warto

ś

ci (ceny)

produktu i warto

ś

ci (ceny) zu

ż

ytych do jego produkcji dóbr

po

ś

rednich, które przedsi

ę

biorstwo kupiło od innych

przedsi

ę

biorstw.

Na rysunku warto

ść

gotowego dobra (chleba) jest równa warto

ś

ci

dodanej przy jego produkcji.

8

Ruch okrężny
– dodanie państwa

Pa

ń

stwo czerpie dochody z

podatków po

ś

rednich

i bezpo

ś

rednich (Te, jak

expenditures– VAT, akcyza,

i Td jak direct – PIT, CIT,

nieruchomo

ś

ci), aby móc

pokrywa

ć

dwa rodzaje wydatków:

- wydatki na dobra i usługi (G) (wydatki na płace urz

ę

dników, i

ż

ołnierzy, samolotów wojskowych, na budow

ę

dróg i szkół),

- płatno

ś

ci transferowe, inaczej

ś

wiadczenia społeczne (B)(jak

benefits) (emerytury i renty, dotacje dla rolników, zasiłki dla
bezrobotnych, dopłaty do nierentownych przeds. pa

ń

stwowych).

Ruch okrężny – dodanie państwa

Transfery nie wi

ążą

si

ę

z dostarczeniem w zamian

ż

adnych dóbr czy

usług. Nie powi

ę

kszaj

ą

dochodu narodowego, ani rozmiarów produkcji

– a nie maj

ą

c odpowiednika w wytworzonej warto

ś

ci dodanej nie

powi

ę

kszaj

ą

one rachunku PKB. Słu

żą

jedynie redystrybucji ju

ż

istniej

ą

cych dochodów, od osób, które s

ą

płatnikami netto, do osób,

które s

ą

biorcami netto. Wydatki pa

ń

stwa G tworz

ą

produkcj

ę

i s

ą

ź

ródłem odpowiadaj

ą

cych jej dochodów czynników produkcji – zatem

wydatki pa

ń

stwa na dobra i usługi wł

ą

cza si

ę

do PKB.

9

Ruch okrężny – dodanie państwa

(Jak pami

ę

tamy) cena po opodatkowaniu ró

ż

ni si

ę

od ceny

uzyskiwanej przez producentów, mo

ż

emy wi

ę

c ujmowa

ć

PKB w

cenach rynkowych lub w cenach czynników wytwórczych. PKB w
cenach rynkowych jest wi

ę

c wy

ż

szy od PKB w cenach czynników

produkcji o wielko

ść

podatków po

ś

rednich pomniejszon

ą

o wielko

ść

subwencji do dóbr i usług (np. refundacje do leków). Bardziej
sensowne jest mierzenie PKB w cenach czynników wytwórczych,

ż

eby nie dolicza

ć

wielko

ś

ci podatku, który przecie

ż

nie zwi

ę

ksza

fizycznych wielko

ś

ci produkcji.

Y = PKB w cenach czynników wytwórczych
= C+I+G-Te

Wy

ż

sza stopa podatku teraz zwi

ę

ksza

C+I+G, ale zwi

ę

ksza te

ż

Te

Ruch okrężny – dodanie państwa

Rozporz

ą

dzalne dochody osobiste s

ą

to dochody gospodarstw

domowych po uwzgl

ę

dnieniu podatków i płatno

ś

ci transferowych. To

to, co gospodarstwa domowe mog

ą

wyda

ć

na konsumpcj

ę

i

oszcz

ę

dno

ś

ci.

Rozporz

ą

dzalne dochody = Y+B-Td

Oszcz

ę

dno

ś

ci za

ś

to dochód, który nie został wydany na konsumpcj

ę

:

S=(Y+B-Td)-C

Za

ś

C wraz z I (pochodz

ą

cymi z S)

oraz G to Y w cenach rynkowych,

a po odj

ę

ciu Te mamy

Y w cenach czynników wytwórczych.

10

Ruch okrężny – dodanie zagranicy

(Begg i in.: s. 36): Eksportem X nazywamy dobra, które zostały
wytworzone w kraju, a nast

ę

pnie sprzedane za granic

ę

. Import Z, to

dobra, które s

ą

produkowane za granic

ą

i tam nabywane na potrzeby

gospodarki krajowej.

Dobra importowane nie s

ą

wykazywane w PKB od strony produkcji

(warto

ś

ci dodanej), gdy

ż

warto

ść

t

ę

wytwarzaj

ą

podmioty

zagraniczne. Zostaje on jednak uj

ę

ty w wydatkach na dobra finalne.

Zatem nie mamy równo

ś

ci. Ale podobnie jest z

eksportem: dobra finalne konsumowane s

ą

za

granic

ą

, ale warto

ść

dodana powstaje w kraju.

Dlatego do rachunku dodajemy saldo
eksportu i importu, czyli NX (eksport netto).

Struktura PKB w Polsce

Struktura PKB

mln zł

%

PKB

(Y)

1 175 266

100

Spo

ż

ycie prywatne

(C)

711 776

60,6

Akumulacja

(I)

236 460

20,1

Spo

ż

ycie i akumulacja publiczne

(G)

260 310

22,1

Eksport

(X)

479 565

40,8

Import

(Z)

-512 845

-43,6

W tablicy dane zaczerpni

ę

te z rocznika statystycznego GUS,

które obrazuj

ą

kategorie omówione dotychczas.

(

Ź

ródło: GUS, za Czarny 2011, s. 353).

11

Produkt narodowy brutto

Obok importu i eksportu tak

ż

e inna okoliczno

ść

sprawia,

ż

e efekt

pracy ludno

ś

ci kraju ró

ż

ni si

ę

w gospodarce otwartej od tego w

gospodarce zamkni

ę

tej.

Cz

ęść

PKB kraju powstaje dzi

ę

ki zaanga

ż

owaniu czynników produkcji

obywateli innych krajów (np. kapitału francuskiego zaanga

ż

owanego

w TPSA, ukrai

ń

skiej pracy

ś

wiadczonej przez opiekunk

ę

do osoby

starszej z Ukrainy). Dochody tych czynników produkcji sprawiaj

ą

ż

e

warto

ść

dóbr finalnych wytworzona w Polsce nie jest równa

dochodom krajowych czynników produkcji, poniewa

ż

dochody

zagranicznych czynników produkcji wypływaj

ą

za granic

ę

.

Podobnie polskie czynniki produkcji mog

ą

pracowa

ć

za granic

ą

i np.

polski kapitał zaanga

ż

owany w rafineri

ę

w Mo

ż

ejkach na Litwie

przynosi Orlenowi pewne dochody, które nie s

ą

dochodami Litwinów,

albo dochody z pracy studentów w Anglii przywo

ż

one s

ą

do Polski i

wydawane u nas.

Produkt narodowy brutto

Czarny (s. 355): Produkt krajowy brutto uzupełniony o saldo
przepływu dochodów z własno

ś

ci mi

ę

dzy krajem a zagranic

ą

nazywamy produktem narodowym brutto, PNB.

Ź

ródło: Mały rocznik statystyczny 2010, GUS, Warszawa, 2011, s. 470.

12

Inne mierniki pochodne

Dobra kapitałowe zu

ż

ywaj

ą

si

ę

w trakcie produkcji – np. nowa

maszyna jest bardziej wydajna od maszyny, która przepracowała
ju

ż

dwa lata i wymaga napraw, a nó

ż

rze

ź

nicki po miesi

ą

cu pracy

wymaga naostrzenia. Od warto

ś

ci dóbr finalnych powinni

ś

my zatem

odj

ąć

warto

ść

zu

ż

ycia narz

ę

dzi wytwórczych, czyli amortyzacj

ę

.

PKB minus amortyzacja,
to produkt narodowy netto
(w cenach rynkowych).
Z kolei, aby dowiedzie

ć

si

ę

jaka jest warto

ść

dochodów

czynników wytwórczych
społecze

ń

stwa odejmujemy

podatki po

ś

rednie i otrzymu-

jemy warto

ść

produktu

narodowego netto, czyli
dochodu narodowego.

Ź

ródło: Begg i in. Makroekonomia,

PWE, 2000, s. 39 i Czarny 2011, s. 356.

PKB a poziom życia

Kilka aspektów ma zasadnicze znaczenie dla u

ż

yteczno

ś

ci PKB

jako miary poziomu

ż

ycia obywateli.

Deflator PKB (odpowiednik inflacji tj. wzrostu cen konsumpcyjnych,
z tym

ż

e odnosz

ą

cy si

ę

nie tylko do dóbr konsumpcyjnych, np.

chleb, telewizor, ale te

ż

do produkcyjnych, np. cena rudy miedzi).

W tablicy pokazana jest sytuacja, w której wzrostowi ilo

ś

ci

produktów wytworzonych w ci

ą

gu roku towarzyszy wzrost cen.

Nominalny PKB zwi

ę

ksza si

ę

zatem ponad trzykrotnie, podczas gdy

realnie w cenach stałych z 2000 r. wzrost ten był mniej ni

ż

dwukrotny.

Ź

ródło: Czarny, 2011, s. 357.

Polska vs Turcja - excel

Ilość

Cena

Nominalny PKB

Realny PKB

2000

2010

2000

2010

2000

2010

2000

2010

Chleb

10

15

1

2

10

45

10

15

Samochody

1

2

8

9

8

18

8

16

Razem

18

63

18

31

13

PKB a poziom życia

PKB per capita i standard siły nabywczej

Kolejnym elementem, który mo

ż

e wprowadzi

ć

w bł

ą

d jest wielko

ść

społecze

ń

stw. Np. Polska ma wi

ę

kszy PKB ni

ż

Norwegia (468 mld

USD vs 414 mld USD), ale w Polsce mieszka 38 mln ludzi, a w
Norwegii 4 mln. Dlatego PKB przeliczany jest na 1 mieszka

ń

ca (łac.

per capita). W tym uj

ę

ciu przeci

ę

tny Norweg (84 tys. USD) jest

kilkukrotnie (7-krotnie) bogatszy od mieszka

ń

ca naszego kraju (12

tys. USD).

Problemem we wła

ś

ciwej interpretacji PKB per capita jest to,

ż

e np.

w Polsce ceny s

ą

ni

ż

sze ni

ż

w np. Niemczech – za fryzjera, czy dom

zapłacimy tu kilkakrotnie mniej, zatem rozbie

ż

no

ść

(trzykrotnie

ni

ż

szy PKB per capita) nie jest mo

ż

e w rzeczywisto

ś

ci, a

ż

tak du

ż

a.

PKB per capita wg standardu siły nabywczej (ang. purchasing
power parity) na mieszka

ń

ca jest dla mieszka

ń

ca Polski (18 tys.

USD) 2-krotnie ni

ż

szy ni

ż

w przypadku Niemca i 3-krotnie ni

ż

szy ni

ż

w przypadku Norwega.

Mankamenty PKB jako miernika dobrobytu

Bazowanie na statystykach PKB jako podstawowym
mierniku rozwoju nie oddaje znaczenia kapitału

ś

rodowiskowego i społecznego, np. surowców,

jako

ś

ci

ś

rodowiska, nieodpłatnej pracy

wolontariuszy i gospody

ń

domowych, czasu

wolnego, zdrowia i wiedzy. Nie rozró

ż

nia si

ę

działa

ń

ekonomicznych przyczyniaj

ą

cych si

ę

do dobrobytu

od tych, które powoduj

ą

cierpienie.

14

Mankamenty PKB jako miernika dobrobytu

Tylko dobra i usługi wytworzone na rynku

Ś

rodowisko,

Czas wolny.

Wykres:

www.redefiningprogress.org/

PKB i rozwój w USA

Zadanie

Begg, poj

ę

cia i okre

ś

lenia, plus 4,7,8,10