PRZESTĘPCZOŚĆ POWROTNA

I. Pojęcia

Przestępca powrotny – osoba co najmniej raz skazana za popełnienie przestępstwa, która ponownie została skazana za
przestępstwo popełnione po poprzednim skazaniu. Jest to więc osoba skazana po raz drugi, a także każdy następny raz.
Sprawca wielokrotnie karany – osoba skazana za przestępstwo co najmniej po raz czwarty.
Recydywista to przestępca powrotny, który:

•

poprzednio, został skazany na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne;

•

odbył karę co najmniej 6 m-cy (przy tzw. recydywie kwalifikowanej, określonej w art. 64 § 2 Kodeksu Karnego (KK);

•

został skazany za popełnione w ciągu 5 lat po odbyciu kary umyślne przestępstwo podobne do tego, za które
został skazany (przy recydywie kwalifikowanej – skazany ponownie za przestępstwo wymienione w art. 64 § 2 KK).

Recydywista penitencjarny to osoba przynajmniej po raz drugi odbywająca karę pozbawienia wolności.

II. Powrót do przestępstwa z punktu widzenia:

1) Kryminologii pozytywistycznej.

Przyczyny:

a) Szczególne cechy sprawców wielokrotnie karanych:

- pochodzenie z niskich warstw społecznych,
- niekorzystne warunki wychowawcze w domu rodzinnym związane najczęściej z rozpadem rodziny lub
występowaniem w niej negatywnych wzorców postępowania,
- niepowodzenia szkolne,
- nadużywanie alkoholu.

b) Uwarunkowania powodujące nieefektywność środków karnych:

Związane są bądź z zastosowaniem niewłaściwego (nieskutecznego w tym konkretnym przypadku) środka
karnego, bądź z pozostawaniem sprawcy w kryminogennym (skłaniającym do popełnienia przestępstwa)
środowisku społecznym.

c) Kara pozbawienia wolności:

Jest bezskuteczna z zapobieganiu powrotowi do przestępstwa; postuluje się ograniczenie stosowania kary
pozbawienia wolności, zwłaszcza w stosunku do młodocianych, oraz reorganizację postępowania penitencjarnego,
które powinno zmierzać do przygotowania osób skazanych w zakładach karnych do życia na wolności.

2) Kryminologii antynaturalistycznej.

Przyczyny:

a) Stygmatyzacja:

Osoby naznaczone jako przestępcy napotykają na trudności w interakcjach z innymi ludźmi, nienoszącymi takiego
znamienia, co wywołuje problemy w ich życiu i często uniemożliwia ułożenie sobie stosunków społecznych,
pozwalających na życie bez powrotów do przestępczości. Często jedynym środowiskiem, w którym skazani (a więc
naznaczeni jako przestępcy) mogą znaleźć akceptację, jest zbiorowość osób znajdujących się w podobnej sytuacji.

b) Selektywność:

Naznaczenie przyciąga uwagę agend kontroli społecznej i powoduje, że osoby skazane znajdują się pod
szczególną kontrolą, a więc ponowne popełnienie przestępstwa jest tym łatwiej wychwytywane i prowadzi do
ponownego skazania.

c) Kara pozbawienia wolności:

Nie jest skuteczna, jak twierdzi kryminologia pozytywistyczna. Kara pozbawienia wolności wręcz sprzyja
ponownemu popełnianiu przestępstw. Po odbyciu kary pozbawienia wolności bardzo często powrót do dawnego
układu społecznego jest niemożliwym, a to zawsze poważnie zwiększa prawdopodobieństwo trwałego wejścia w
rolę przestępcy.

III. Kategorie wielokrotnie karanych

A. wg początku karalności:

1) o wczesnym początku karalności – osoby popełniające liczne, niekiedy poważne czyny karalne jeszcze w okresie

nieletniości, skazywane po raz pierwszy już jako młodociani (grupa ok. 4/5 badanych)

2) o późnym początku karalności – osoby wprawdzie popełniające czyny karalne już w okresie nieletniości, ale w

małym natężeniu (przeważnie wykroczenia), skazywane po raz pierwszy dopiero w wieku 24-26 lat (grupa ok. 1/5
badanych)

B. wg mocy popełnianego przestępstwa:

1) sprawcy poważnych przestępstw – takich jak rozboje, włamania do mieszkań lub sklepów, ciężkie uszkodzenia

ciała – niemal zawsze wywodzą się spośród recydywistów o wczesnym początku karalności

2) sprawcy drobnych przestępstw – takich jak okazjonalne kradzieże, naruszenie nietykalności cielesnej – wywodzą

się z marginesu społecznego; z reguły są alkoholikami, niezdolnymi do prowadzenia życia zgodnie ze standardami
przyjętymi w społeczeństwie.