RODZAJ NIJAKI

–

odmiana twardotematowa œ–Ϭ»ÀŒ,

pozostałe – miękkotematowa

M.

Ôƒ‚ËÎ

Ó

Ôƒ‚ËÎ

‡

Á‰ƒÌË

Â

Á‰ƒÌË

ˇ

D. Ôƒ‚ËÎ

‡

Ôƒ‚ËÎ

Á‰ƒÌË

ˇ

Á‰ƒÌ

Ë

È

C. Ôƒ‚ËÎ

Û

Ôƒ‚ËÎ

‡Ï

Á‰ƒÌË

˛

Á‰ƒÌË

ˇÏ

B. Ôƒ‚ËÎ

Ó

Ôƒ‚ËÎ

‡

Á‰ƒÌË

Â

Á‰ƒÌË

ˇ

N. Ôƒ‚ËÎ

ÓÏ

Ôƒ‚ËÎ

‡ÏË

Á‰ƒÌË

ÂÏ

Á‰ƒÌË

ˇÏË

Msc.o Ôƒ‚ËÎ

Â

o Ôƒ‚ËÎ

‡ı

o Á‰ƒÌË

Ë

o Á‰ƒÌË

ˇı

¬Œ— –≈—ÊÕ‹≈ ñ wszystkie końcówki oprócz Msc. l. p. o ‚ÓÒÍÂÒç̸ i D. l. mn.
‚ÓÒÍÂÒçÌ

Ë

È tak samo jak Á‰ƒÌËÂ, ale zamiast Ë

miękki

znak.

”◊∏À»Ÿ≈ – wszystkie końcówki jak Á‰ƒÌË oprócz Msc. l. p. Ó· Û˜∫Îˢ

Â

a D. l. mn.

Û˜∫Îˢ,

wszędzie zamiast

-ˇ, -˛ jest

-‡

,

-Û

.

ƒÊ–≈¬Œ ñ l. p. jak Ôƒ‚ËÎÓ, l. mn. ‰Â炸

ˇ

, ·ÂÁ ‰Â炸

‚

.

Q

Ãfl ñ l. p. D., C., Msc. przyp. ∫Ï

ÂÌ

Ë

, N. przyp. ∫Ï

ÂÌ

ÂÏ

, l. mn. ËÏ

ÂÌ

ƒ

, ·ÂÁ ËÏ

∏Ì

,

ËÏ

ÂÌ

ƒ

Ï

– podobnie

‚çÏˇ, ÁÌƒÏˇ

.

RZECZOWNIKI Z TEMATEM NA ∆, ÿ, ◊, Ÿ, ÷

Rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego mają w N. l. p. akcentowaną końcówkę

-∆Ï

(‚‡˜∆Ï, ÓÚˆ∆Ï, Ó„Ûˆ∆Ï, ͇‡Ì‰‡¯∆Ï)

lub nieakcentowaną końcówkę

-ÂÏ

(ÏéÊÂÏ, ÌçψÂÏ,

ԃθˆÂÏ, ÒÚ∆ÓÊÂÏ)

.

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego mają w N. l. p. akcentowaną końcówkę

-∆È

(„ÓÒÔÓÊ∆È)

lub nieakcentowaną końcówkę

-ÂÈ

(ÔÚ∫ˆÂÈ)

.

D. rodzaju męskiego w rzeczow-

nikach z rdzeniem na

ˆ ma

akcentowaną końcówkę

-∆‚

(ÔÓ‰‡‚ˆ∆‚, ‰‚Óˆ∆‚, Ó„Ûˆ∆‚)

lub

nieakcentowaną końcówkę

-‚

(ËÌÓÒÚƒÌˆÂ‚, ‡ÏÂË̓̈‚, ËÒԃ̈‚)

. D.

liczby mnogiej

w rzeczownikach rodzaju męskiego z rdzeniem na

Ê, ¯, ˜, ˘ ma

końcówkę

-ÂÈ

lub

-çÈ

niezależnie od akcentu

(˝Ú‡ÊçÈ, ͇‡Ì‰‡¯çÈ, ‚‡˜çÈ, σژÂÈ)

.

RZECZOWNIKI ŻYWOTNE

W l. p. r.

męskiego

B.

ma taką samą formę jak D

.:

‰ËçÍÚÓ‡, Û˜∫ÚÂΡ

.

W l. mn. wszystkich trzech rodzajów B. jest taki sam jak D.:

Û˜ËÚÂÎçÈ, ÒÚÛ‰çÌÚÓÍ, Îˈ

.

RUCHOME

o

,

e

W RZECZOWNIKACH

ÔÓ‰ƒ

Ó

Í ñ ·ÂÁ ÔÓ‰ƒ͇, ÏÓ∫ ÔÓ‰ƒÍË, Ô·Ú

∆

Í ñ ·ÂÁ Ô·Ú̓, ÏÓ∫ Ô·ÚÍ∫; ÓÚÍßÚ͇ ñ

ÏÌ∆„Ó ÓÚÍßÚ

Ó

Í, σ͇ ñ ÔˇÚ¸ σ

Ó

Í, ‰ç‚ۯ͇ ñ „éÔÔ‡ ‰ç‚Û¯

Â

Í

RZECZOWNIKI NIEODMIENNE

Często stosowane są wyrazy samodzielne

·˛∆, ͇̓Ó, ÍËÎ∆, ÍËÌ∆, ÏÂÌ÷, ÏÂÚ∆,

ԇθÚ∆, ƒ‰ËÓ, ÂÁ˛Ïç, Ú‡ÍÒ∫, ¯ÓÒÒç (wszystkie rodzaju nijakiego), Í∆Ù (

rodzaj

męski

).

Są to wyrazy pochodzenia obcego

.

RODZAJ RZECZOWNIKÓW

Wiele rosyjskich i polskich rzeczowników, które są bliskie znaczeniowo i podobne pod
wyględem formalnym (często są zapożyczone), różni się rodzajem: R. męski

– ‡‚ÚÓËÚçÚ,

ƒ

‰ÂÒ, ‡Í‚ƒËÛÏ, ‡ÌƒÎËÁ, ·‡„ƒÊ, ·‡ÌÍ, „‡ƒÊ, ÍÓÌÚ∆θ, ÏçÚÓ‰, ÏÛÁçÈ, ÌÓθ (n. ÌÛθ), ÂÔÓÚƒÊ,

Ú‡Ï‚ƒÈ, ÛθÚËσÚÛÏ, ÛÌË‚ÂÒËÚçÚ, Ù‡ÍÛθÚçÚ, ÙÓÌÚƒÌ, ¯ÓÍÓ΃‰, ÊËƒÙ (ale též ÊËƒÙ‡ r. ž.),
(ʃÂÌ˚È) „ÛÒ¸, (‰∫ÍËÈ) Á‚Â¸, (·çÎ˚È) Îç·Â‰¸, (‰‡Î∏ÍËÈ) ÔÛÚ¸, (‚˚Ò∆ÍËÈ) éÓ‚Â̸

.

R. żeński

–

rzeczowniki zapożyczone na

-

χ

(‰ƒÏ‡, ÔÓ·Îçχ, ÔÓ„ƒÏχ, ÒËÒÚçχ, Òıçχ, ÚÂ΄ƒÏχ, Úçχ),

następnie ‰ƒÚ‡, ‰Âڃθ,

z rodzimych

̃‰ÔËÒ¸, Ô∆‰ÔËÒ¸, éÍÓÔËÒ¸, ÒÚçÔÂ̸, ÒÚÛÔç̸, ÚÂ̸, ˆÂθ

.

LICZBA RZECZOWNIKÓW

Tylko w l. p. stosuje się nazwy zjawisk, rozumianych jako rzecz. materialne

:

ÏΩÒÓ, ÏÓÎÓÍ∆,

·Ûσ„‡, ÔÂÒ∆Í, ·ÛÒÌ∫͇, ÂÊ‚∫͇, ÁÂÏΡÌ∫͇, ÍÎÛ·Ì∫͇, χÎ∫̇, ‚ËÌÓ„ƒ‰, Í˚Ê∆‚ÌËÍ,
ÒÏÓ∆‰Ë̇, ͇Ú∆ÙÂθ (-Ρ), ͇Ú∆¯Í‡, ·ԯƒ, ÏË̉ƒÎ¸ (-ÎΩ), ÏÓÍ∆‚¸ (-Í∆‚Ë) i in.

lub jako

zbiorowe

ÏÓÎÓ‰∏ʸ, Ïç·Âθ, ·Âθ∏, ·‡„ƒÊ, ‰Óσ¯Ìˇˇ ÔÚ∫ˆ‡, ß·‡, ÓÎç̸ i in.

Niektóre rzeczowniki mają tylko formę l. mnogiej

formy l. mn. – plurale tantum to

: ‚ß·Ó˚

(-Ó‚), ‰Ûı∫ (-∆‚), ÔÂ„ӂ∆˚ (-Ó‚), ˘ËÔˆß (-∆‚), ˜‡Òß (-∆‚), Ó˜Í∫ (-∆‚), ÙéÍÚ˚ (-Ó‚), ·÷ÍË (·˛Í),
‰ç̸„Ë (‰çÌ„), ËÏÂÌ∫Ì˚ (-Ì∫Ì), ͇Ì∫ÍÛÎ˚ (-ÍÛÎ), Ì∆ÊÌˈ˚ (-Ìˈ), Ô∆ıÓÓÌ˚ (-∆Ì), ÒÎ∫‚ÍË (-‚ÓÍ),
ÒéÚÍË (-ÚÓÍ), ÒéÏÂÍË (-ÂÍ), ÒƒÌÍË (-ÌÓÍ), ÒƒÌË (-çÈ), ·é‰ÌË (-ÂÈ), ‰ÊéÌ„ÎË (-ÂÈ), ‰∆ÊÊË (-çÈ), ˘Ë
(˘ÂÈ), ÍÎç˘Ë (-çÈ), Íé‰Ë (-çÈ), ∆‚Ó˘Ë (-çÈ), ‚Ó∆Ú‡ (-∆Ú), ÔÂ∫· (-∫Î), ‰Ó‚ƒ (‰Ó‚), ˜ÂÌ∫·
(-Ì∫Î), ÔçÌˡ (-ÌËÈ)

.

Najważniejsze polsko-rosyjskie różnice w używaniu rodzaju:

suknia – ÍÓÒÚ÷Ï (garnitur),

Ô΃ڸ (suknia), Ó‰çʉ‡ (odzie

ż

, ubranie), usta – ÓÚ, plecy – ÒÔË̃, drzwi – ‰‚Â¸, piec – Ôç˜Í‡,

skrzypce – ÒÍ∫Ô͇, urodziny – ‰Â̸ ÓʉçÌˡ.

TYPOWE PRZYKŁADY RUCHOMEGO AKCENTU W RZECZOWNIKACH

Ò‡‰, ·ÂÁ Òƒ‰‡, Ò‡‰ß, ·ÂÁ Ò‡‰∆‚Ö Ò‡‰ƒÏË

– podobnie np. ‚ÓÁ, ‰Ó΄, ‰Û·, ÍÛ„, ÌÓÒ, ÔÓÎ, ÔËÁ,

ˇ‰, ÒΉ, ÒÛÔ, ÛÒ, ˆ‚ÂÚ, ˜‡Ò (ale D, C, B ˜‡Òƒ), ¯‡„, ¯‡, ¯Í‡Ù, ·ÓÈ, ÒÎÓÈ, ÒÚÓÈ

ÁÛ·, ·ÂÁ Áé·‡, Áé·˚, ·ÂÁ ÁÛ·∆‚Ö ÁÛ·ƒÏË

– podobnie np. ·Ó„, ‚ÓÎÍ, ‚∆ÎÓÒ, ‚Ó, „Ó‰, ˜∏Ú

(˜çÚË, -çÈ), „∆ÎÛ·¸, „ÓÒÚ¸, „ÛÒ¸, Á‚Â¸, ̓ÏÂ̸, Í∆Â̸, Î∆ÍÓÚ¸, Ì∆„ÓÚ¸, ÔƒÂ̸

Á‚ÂÁ‰ƒ, ·ÂÁ Á‚ÂÁ‰ß, l. mn. Á‚∏Á‰˚, ·ÂÁ Á‚∏Á‰Ö Á‚∏Á‰‡ÏË

– podobnie np. ‚ÓÈ̃, ‚˚ÒÓÚƒ

(‚˚Ò∆Ú˚), ÊẪ (Ê∏Ì˚), Ë„ƒ, ÒÂÒÚƒ (Ò∏ÒÚ˚, ÒÂÒÚ∏, Ò∏ÒÚ‡Ï), ÒÚ‡Ìƒ, ÒÛ‰¸·ƒ, Ú‡‚ƒ, ÒÂϸΩ
(ÒçϸË, ÒÂÏçÈ, ÒçϸˇÏ) i in.

‚ÓÎ̃, ·ÂÁ ‚ÓÎÌß, l. mn. ‚∆ÎÌ˚, ·ÂÁ ‚ÓÎÌ, ‚ÓÎ̃ÏÖ ‚ÓÎ̃ÏË

– podobnie np. „Û·ƒ, ÔÓÎÓÒƒ

(Ô∆ÎÓÒ˚, ÔÓÎ∆Ò, ÔÓÎÓÒƒÏ), ÒÎÂÁƒ (ÒÎ∏Á˚) i in.

ÍÓÒÚ¸, ·ÂÁ Í∆ÒÚËÖ Í∆ÒÚ¸˛, l. mn. Í∆ÒÚË, ·ÂÁ ÍÓÒÚçÈÖ ÍÓÒÚΩÏË

ñ podobnie np. ‚¢¸, ‰‚Â¸,

ÍçÔÓÒÚ¸, Î∆¯‡‰¸, ÏçÎÓ˜¸, ÌÓ˜¸, ∆·Î‡ÒÚ¸ i in.

ÁÂÏÎΩ, ·ÂÁ ÁÂÏÎ∫Ö ÁÂÏÎ∏È, l. mn. ÁçÏÎË, ·ÂÁ ÁÂÏçθ, ÁçÏΡÏÖ ÁçÏΡÏË

– podobnie

np. ‚Ó‰ƒ, ‰Û¯ƒ (ale ÔÓ„Ó‚Ó∫Ú¸ ÔÓ ‰Û¯ƒÏ), ÍÓÒƒ, ÒÔË̃, ˆẪ i in.

„ÓÎÓ‚ƒ, ·ÂÁ „ÓÎÓ‚ß, „ÓÎÓ‚ç, „∆ÎÓ‚Û, „ÓÎÓ‚ç, „ÓÎÓ‚∆È, l. mn. „∆ÎÓ‚˚, „ÓÎ∆‚, „ÓÎÓ‚ƒÏ,
„∆ÎÓ‚˚, „ÓÎÓ‚ƒı, „ÓÎÓ‚ƒÏË

– podobnie np. ·ÓÓ‰ƒ (·∆Ó‰˚, ·Ó∆‰), „Óƒ, ‰ÓÒ̓ (‰∆ÒÍË, ‰ÓÒ∆Í),

ÌÓ„ƒ, ÔÓƒ, Â̓, Û̓, Ò‰ƒ, ÒÚẪ, ÒÚÓÓ̃ (ÒÚ∆ÓÌ˚, ÒÚÓ∆Ì) i in.

ÒÎ∆‚Ó, ·ÂÁ ÒÎ∆‚‡, w l. mn. akcent na końcówkach

– podobnie np. ‰çÎÓ, Áç͇ÎÓ, ÏçÒÚÓ, Ôƒ‚Ó i in.

ÓÍÌ∆ – w l. p. akcent na końcówkach, w l. mn. na rdzeniu

– np. ÔËÒ¸Ï∆ – Ô∫Ò¸Ïa, ÔÓÎÓÚÌ∆

– ÔÓÎ∆ÚÌa, ÂÏÂÒÎ∆ – ÂÏ∏ÒÎa, ˜ËÒÎ∆ – ˜∫ÒÎa, Îˈ∆ – Î∫ˆa i in.

Derywacja rzeczowników:

-ÚÂθ (Û˜∫ÚÂθ, ÔËÒƒÚÂθ), -ÌËÍ (Óı∆ÚÌËÍ, Á‡˘∫ÚÌËÍ), -∫ÒÚ

(ÊÛ̇Î∫ÒÚ, ÔÓ„‡ÏÏ∫ÒÚ), -ËÍ (Ù∫ÁËÍ, ı∫ÏËÍ), -ÓÒÚ¸ (ƒ‰ÓÒÚ¸, „∆‰ÓÒÚ¸), -ÒÚ‚Ó (ÒÛ˘ÂÒÚ‚∆,
‚¢ÂÒÚ‚∆), -ÌË (ÔçÌËÂ, ËÒÓ‚ƒÌËÂ).

Przymiotniki dzielimy na
a)

jakościowe, które tworzą krótkie formy

rzeczownikowe

‚çÒÂÎ, ÚÓÎÒÚ

i podlegają

stopniowaniu

:

‚˚Ò∆ÍËÈ, ·∆Π‚˚Ò∆ÍËÈ, ÒƒÏ˚È ‚˚Ò∆ÍËÈ (patrz dalej)

b) relacyjne

ÏÓÒÍ∆È (Ï∆Â), ÔÂÒ∆˜Ì˚È (ÔÂÒ∆Í),

w ramach których znajdują się przymiotniki

dzierżawcze

σÏËÌ, œçÚËÌ.

Uwaga: Granica między poszczególnymi typami nie jest zawsze wyraźna, np. ÁÓÎÓÚ∆ ÍÓθˆ∆ //

ÁÓÎÓÚß éÍË.

l. p.:

odmiana twarda

miękka

r. m.

r. m.

M. Ì∆‚

˚È

ÎçÚÌ

ËÈ

D. Ì∆‚

Ó„Ó

ÎçÚÌ

„Ó

C. Ì∆‚

ÓÏÛ

ÎçÚÌ

ÂÏÛ

B. Ì∆‚

˚È

(

żyw.

Ì∆‚

Ó„Ó

) ÎçÚÌ

ËÈ

(

żyw.

ÎçÚÌ

„Ó

)

N. Ì∆‚

˚Ï

ÎçÚÌ

ËÏ

Msc. o Ì∆‚

ÓÏ

o ÎçÚÌ

ÂÏ

l. mn.: odm. tw.

odm.

miękka

wszystkie rodzaje

wszystkie rodzaje

M. Ì∆‚

˚Â

ÎçÚÌ

ËÂ

D. Ì∆‚

˚ı

ÎçÚÌ

Ëı

C. Ì∆‚

˚Ï

ÎçÚÌ

ËÏ

B. Ì∆‚

˚Â

(

żyw.

Ì∆‚

˚ı

)

ÎçÚÌ

ËÂ

(

żyw.

ÎçÚÌ

Ëı

)

N. Ì∆‚

˚ÏË

ÎçÚÌ

ËÏË

Msc. o Ì∆‚

˚ı

o ÎçÚÌ

Ëı

– 1 –

– 2 –

O R T O G R A F I A

Œ – ‘ Œ √ – Ï ‘ » fl

S Ł O W O T W Ó R S T W O ( M O R F O L O G I A ) à Œ – ‘ Œ À Ô √ » fl

AKCENT Û‰‡çÌËÂ, ORTOGRAFIA ÓÙÓ„ƒÙˡ – niektóre najważniejsze zasady

1.

Akcent jest wyrażony siłą i długością sylaby. W różnych wyrazach może znajdować się
na różnych sylabach

:

σχ, oÚçw, „ÓÎÓ‚ƒ

.

W większości wyraz

ó

w akcent jest stały

:

Á‡‚∆‰,

¯Í∆·

.

Niektóre słowa posiadają akcent ruchomy

:

Û̓, éÍÛ, ÏÓ∫ éÍË; ˇ Ô˯é, Ú˚ Ô∫¯Â¯¸

.

Uwaga: Akcent oznaczamy kreską nad samogłoską w sylabie akcentowanej. Jednakże w bieżących

tekstach w języku rosyjskim akcentu nie zaznacza się. Jedyna akcentowana zgłoska, na
której akcent jest zaznaczany, to głoska

∏

[ jo].

2. Po „, Í, ı piszemy

-Ë

:

ÛÌË‚Âσ„Ë, Û∆ÍË, ˜çıË

.

3. Po „, Í, ı, Ê, ¯, ˜, ˘, ˆ piszemy

‡

,

Û

, a nie ˇ, ˛.

4. W końcówkach po ˆ piszemy

-˚

:

ÓÚˆß, Û˜∫ÚÂθÌˈ˚

.

5. Twardy znak (˙) pisze się przed Â, ∏, ˛, ˇ po przedrostku spólgłoskowym:

Ó·˙ˇ‚ÎçÌËÂ,

ÓÚ˙çÁ‰

.

Oznacza to wymowę głoski

j.

6.

Miękki znak

(¸)

po spółgłosce parzystej oznacza jej zmiękczenie

:

ÒÎÓ‚ƒ¸, ÌçÒÍÓθÍÓ

Ω

·ÎÓ̸, ‡ÔçθÒÍËÈ ‰Â̸.

7.

Miękki znak

(¸) przed Â, ∏, Ë, ˛, ˇ

oznacza, że samogłoski te wymawiamy

z j:

·Âθ∏, ÒÚ‡Ú¸Ω, ÒÂϸΩ.

8.

Miękki znak

(¸)

w rzecz. r. ż.

po

samogłosce oznacza, że odmieniają się one według

wzoru

ÚÂÚƒ‰¸,

wymowa jednak nie musi być miękka

:

Ï˚¯¸, Óʸ, ÏÓÎÓ‰∏ʸ.

9

.

Miękki znak

(¸) w formach czasownika oznacza a) bezokolicznik:

˜ËÚƒÚ¸, ÏÓ˜¸

,

b) 2. os. l. p.

czasu teraźn

:

Ú˚ ˜Ëڃ¯¸

,

Ú˚ Ï∆ʯ¸,

c)

tryb rozkazujący

2. os. l. p. i mn.:

‚Òڇ̸, ‚Òڃ̸ÚÂ

, d) pojawia się w części zwrotnej -Ò¸:

ˇ ÍÛÔƒ˛Ò¸, ‚ÂÌ∫ÚÂÒ¸.

10. Przeczenie

ÌÂ

w formach czasownikowych piszemy oddzielnie:

ˇ Ì ˝Ìƒ˛, Ì „Ó‚Ó∫ÚÂ.

11. Podwojone

-ÌÌ-

w przymiotnikach

występuje

: a) w miejscu szwu wyrazowego

: ̓ÏÂÌ/Ì˚È,

ÒÚÂÌ/Ì∆È,

b) w przyrostkach

-ÂÌÌ-

,

-ÒÚ‚ÂÌÌ-

,

-ˆËÓÌÌ-

:

é

ÚÂÌÌËÈ, ÚÓÊçÒÚ‚ÂÌÌ˚È,

Ó„‡ÌËÁ‡-ˆË∆ÌÌ˚È,

c) w wyrazach

‰Â‚ΩÌÌ˚È

,

ÓÎÓ‚ΩÌÌ˚È

(cynowy),

ÒÚÂÍÎΩÌÌ˚È

.

12. Podwojone

-ÌÌ-

występuje również w przymiotnikach odczasownikowych

:

a) utworzonych od czas. w trybie dokonanym, tzn. z przedrostkiem:

ÔÓ˜∫Ú‡ÌÌ˚È,

̇Ô∫Ò‡ÌÌ˚È, Ò‰ç·ÌÌ˚È,

b)

jeżeli przymiotnik odczas. zawiera grupę

-Ó‚‡-

,

-‚‡-

w rdzeniu:

Ó„‡ÌËÁ∆‚‡ÌÌ˚È,

c)

jeżeli przymiotnik odsłowny jest rozwinięty

:

ʃÂÌÌ˚È Ì‡ σÒΠˆ˚ÔÎ∏ÌÓÍ.

13. Ortografia przyrostków zakończonych na

-Á

lub

-Ò

zależy w zasadzie od fonetyki, tzn.

piszemy je tak, jak słyszymy. Przed spółgłoskami bezdźwięcznymi piszemy

-Ò

:

·ÂÒÔÓÎçÁÌÓ,

‚ÓÒÔËÚƒÌËÂ

,

przed dzwięcznymi

-Á

:

·ÂÁ·çÊÌ˚È, ËÁ·Â„ƒÚ¸. Uwaga np. na ·ÂÁ‚ÍéÒÌ˚È.

14. Przedrostek

‡Á

- //

‡Ò

-

jest nieakcentowany:

‡Á

‰ƒÏ,

‡Ò

ÔËÒƒÌËÂ,

przedrostek

ÓÁ-

// ÓÒ-

akcentowany:

∆Á

‰‡Î //

∆Ò

ÔËÒ¸.

15.

Samogłoska

Ë

po przedrostku z twardą spółgłoską parzystą zamienia się na

˚

:

∫

Ïˇ //

·ÂÁ˚ÏΩÌÌ˚È, Ë„ƒÚ¸ // Ò˚„ƒÚ¸

16.

Nazwy mieszkańców miast i obywateli różnych narodowości piszemy małą literą

:

ÏÓÒ͂˘∫, éÒÒÍËÂ, ˜çıË, Ìçψ˚, ‡Ì„΢ƒÌÂ

.

RODZAJ MĘSKI

– wzór twardy M¿√¿«∏Õ, wzór

miękki

œŒ–“‘ÊÀ‹

M. χ„‡Á∫Ì

χ„‡Á∫Ì

˚

ÔÓÚÙçθ

ÔÓÚÙçÎ

Ë

D. χ„‡Á∫Ì

‡

χ„‡Á∫Ì

Ó‚

ÔÓÚÙçÎ

ˇ

ÔÓÚÙçÎ

ÂÈ

C. χ„‡Á∫Ì

Û

χ„‡Á∫Ì

‡Ï

ÔÓÚÙçÎ

˛

ÔÓÚÙçÎ

ˇÏ

B. χ„‡Á∫Ì

χ„‡Á∫Ì

˚

ÔÓÚÙçθ

ÔÓÚÙçÎ

Ë

N. χ„‡Á∫Ì

ÓÏ

χ„‡Á∫Ì

‡ÏË

ÔÓÚÙçÎ

ÂÏ

ÔÓÚÙçÎ

ˇÏË

Msc. o χ„‡Á∫Ì

Â

o χ„‡Á∫Ì

‡ı

o ÔÓÚÙçÎ

Â

o ÔÓÚÙçÎ

ˇı

“–¿Ã¬Ï… – l. p. jak ÔÓÚÙçθ; D. l. mn. Ú‡Ï‚ƒ

‚

,

pozostałe przypadki również jak

ÔÓÚÙçθ.
—¿Õ¿“Ô–»… ñ Msc. l. p. ҇̇Ú∆Ë

Ë

,

pozostałe

jak ÔÓÚÙçθ; D. l. mn. ҇̇Ú∆Ë

‚

,

pozostałe

jak ÔÓÚÙçθ.

 Œ“®ÕŒ  – l. p. jak χ„‡Á∫Ì; M. l. mn.

ÍÓÚΩÚ‡

, D. l. mn.

ÍÓÚΩÚ

, χ„‡Á∫Ì.

¿Õ√À»◊ÏÕ»Õ – l. p. χ„‡Á∫Ì; M. l. mn.

‡Ì„΢ƒÌÂ

, D. l. mn.

‡Ì„΢ƒÌ

, dalej jak χ„‡Á∫Ì.

MIEJSCOWNIK L. P. RZECZOWNIKA R.

MĘSKIEGO Z KOŃCÓWKĄ

-‰

Ta końcówka,

która jest zawsze akcentowana, występuje tylko w niektórych rzeczownikach i tylko po
przyimkach

‚

lub

̇

.

Często stosowane są wyrażenia

‚ ÎÂÒé, ‚  ˚Ïé, ‚ Ò‡‰é, ‚ ˇ‰é,

‚ ‡˝ÓÔÓÚé, ‚ Û„Îé (Í∆Ï̇Ú˚), ‚ ¯Í‡Ùé, ‚ (…ÚÓÏ, Ô∆¯ÎÓÏ) „Ó‰é, ̇ ÏÓÒÚé, ̇ ÔÓÎé, ̇ Û„Îé (éÎˈ˚).

Po przyimku

o

również w tych rzeczownikach występuje

-Â

.

RZECZOWNIKI r. m. zakończone w formie podst. l. mn. na j (¸

ˇ

) ñ ¡–¿“, ƒ–”√ //

-“‹

fl

, -«‹

fl

´

(l. p.

odmienia się regularnie według wzoru

χ„‡Á∫Ì)

M.

·ƒÚ¸

ˇ

‰ÛÁ¸

Ω

Uwaga: W D. i B. l. mn.

tych rzeczowników zależy

D.

·ƒÚ¸

‚

‰ÛÁ

ç

È

od miejsca akcentu różna końcówka w akcencie:

C.

·ƒÚ¸

ˇÏ

‰ÛÁ¸

Ω

Ï

akcent na temacie

:

·ƒÚ¸Â‚

,

ÒÚéθ‚

…

B.

·ƒÚ¸

‚

‰ÛÁ

ç

È

akcent ruchomy

:

‰ÛÁçÈ, Ò˚ÌÓ‚çÈÖ

N.

·ƒÚ¸

ˇÏË

‰ÛÁ¸

Ω

ÏË

(

w takim przypadku nie mówimy o końcówce, ale

Msc. Ó ·ƒÚ¸

ˇı

Ó ‰ÛÁ¸

Ω

ı

o podstawie

słowa „‰ÛÁÈì poszerzonej o wstawione

e

)

RZECZOWNIKI z formą supletywną

M.

Î÷‰

Ë

(l. p. ˜ÂÎÓ‚çÍ)

‰çÚ

Ë

(l. p. ·∏ÌÓÍ

Liczba mnoga z końcówką na

-ƒ

,

-Ω

:

D.

β‰

ç

È

‰ÂÚ

ç

È

ew. r. n. ‰ËÚΩ)

Często są stosowane wyrazy samodzielne

C.

Î÷‰

ˇÏ

‰çÚ

ˇÏ

·Â„ƒ, ‰Óσ, „ÓÓ‰ƒ, ÎÂÒƒ, Í‡Ω, ÔÓÂÁ‰ƒ,

B.

β‰

ç

È

‰ÂÚ

ç

È

‚˜Âƒ, „·Áƒ, ‡‰ÂÒƒ, ÌÓÏÂƒ, ÒÓÚƒ, Û˜ËÚÂÎΩ,

N.

β‰¸

Ï∫

‰ÂÚ¸

Ï∫

ÔÓÙÂÒÒÓƒ, ‰ËÂÍÚÓƒ, ‰ÓÍÚÓƒ, χÒÚÂƒ.

Msc. o Î÷‰

ˇı

o ‰çÚ

ˇı

RODZAJ

ż

EŃSKI

– odmiana twardotematowa ÿ ÔÀ¿,

pozostałe miękkotematowa

M.

¯Í∆Î

a

¯Í∆Î

˚

̉çÎ

ˇ

̉çÎ

Ë

D. ¯Í∆Î

˚

¯ÍÓÎ

̉çÎ

Ë

̉çθ

C. ¯Í∆Î

Â

¯Í∆Î

‡Ï

̉çÎ

Â

̉çÎ

ˇÏ

B. ¯Í∆Î

Û

¯Í∆Î

˚

̉çÎ

˛

̉çÎ

Ë

N. ¯Í∆Î

ÓÈ

¯Í∆Î

‡ÏË

̉çÎ

ÂÈ

̉çÎ

ˇÏË

Msc. o ¯Í∆Î

Â

o ¯Í∆Î

‡ı

o ̉çÎ

Â

o ̉çÎ

ˇı

Według wzoru

¯Í∆·/̉çΡ

odmieniają się też rzeczowniki r. męskiego zakończone na

-a/-ˇ, np.

ÔƒÔ‡, ‰ç‰Û¯Í‡, ‰Ω‰ˇ, ¬ƒÌˇ

itd.

Według wzoru

¯Í∆·

odmieniają się również

rzeczowniki wspólnorodzajowe, np.

Ô΃ÍÒ‡, ÒËÓÚƒ, ÁÛ·∫·, Ó·Ê∆‡

itp.

‘Œ“Œ√–Ï‘»fl – D., C. i Msc. przyp. l. p. ÙÓÚÓ„ƒÙ

ËË

, B. i N. przyp. jak ̉çΡ, l. mn.

jak ̉çΡ
M. ÚÂÚƒ‰¸

ÚÂÚƒ‰

Ë

ÒÚ‡Ú¸

Ω

ÒÚ‡Ú¸

∫

D. ÚÂÚƒ‰

Ë

ÚÂÚƒ‰

ÂÈ

ÒÚ‡Ú¸

∫

ÒÚ‡Ú

ç

È

C. ÚÂÚƒ‰

Ë

ÚÂÚƒ‰

ˇÏ

ÒÚ‡Ú¸

ç

ÒÚ‡Ú¸

Ω

Ï

B. ÚÂÚƒ‰¸

ÚÂÚƒ‰

Ë

ÒÚ‡Ú¸

÷

ÒÚ‡Ú¸

∫

N. ÚÂÚƒ‰¸

˛

ÚÂÚƒ‰

ˇÏË

ÒÚ‡Ú¸

∏È

ÒÚ‡Ú¸

Ω

ÏË

Msc. o ÚÂÚƒ‰

Ë

o ÚÂÚƒ‰

ˇı

o ÒÚ‡Ú¸

ç

o ÒÚ‡Ú¸

Ω

ı

ÿ“‹, ƒŒ◊‹ ñ jak ÚÂÚƒ‰¸, ich

temat jest jednak poszerzony o afiks

-Â-

: σÚÂË,

‰∆˜ÂË. Uwaga na N. l. p.: σÚÂ¸˛, ‰∆˜Â¸˛.
œ”“‹ ñ

chociaż jest to r. męski, odmienia się jak

ÚÂÚƒ‰¸, oprócz N. l. p. ÔÛÚ∏Ï.

ZAWODY I FUNKCJE KOBIET

W j. rosyjskim często są wyrażone rzeczownikiem r. męskiego

np.:

‚‡˜ Ò͇ÁƒÎ‡, ̃¯‡ ‚‡˜

Ô˯΃, …ÚÓ Ìƒ¯‡ ‚‡˜, Ó̃ ÔÂÍƒÒÌ˚È n. ÔÂÍƒÒ̇ˇ ‚‡˜.

Często stosowane są wyrazy

główne

‚‡˜, ‰ËçÍÚÓ, ‰∆ÍÚÓ, ËÌÊÂÌç, σÒÚÂ, ÏËÌ∫ÒÚ, ̇˜ƒÎ¸ÌËÍ, ˜ÂÏÔË∆Ì, ˜ÎÂÌ.

W niektórych przypadkach pojawia forma pochodna:

ÒÚÛ‰çÌÚ ñ ÒÚÛ‰çÌÚ͇, ÊÛ̇Î∫ÒÚ ñ

ÊÛ̇Î∫ÒÚ͇.

W końcówkach -Ó„Ó, -„Ó

„

wymowa

jak polskie

w

. R. ż. Ì∆‚‡ˇ, D., C., N.,

Msc. Ì∆‚ÓÈ, B. Ì∆‚Û˛; r. n. M. i B.
Ì∆‚ÓÂ, pozostałe przyp. jak r. m. R. ż.
kç

ÚÌˇˇ, D., C., N., Msc. ÎçÚÌÂÈ,

B. ÎçÚÌ˛˛; r. n. M. i B. kçÚÌÂÂ,
pozostałe przyp. jak r. męski.

Zauważcie, że czasem w porównaniu
twarde i miękkiem przymiotniki pol.
i ros. nie odpowiadają sobie: ‰ƒ‚Ì

Ë

È

– dawny, ÷ÊÌ

˚

È ñ południowy,

Òç‚eÌ

˚

È – północny, ÁƒÔa‰Ì

˚

È –

zachodni, ‚ÓÒÚ∆˜Ì

˚

È – wschodni

i in.

KOMPENDIUM GRAMATYKI ROSYJSKIEJ

P R Z Y M I O T N I K I » à ≈ Õ Ï œ – » À ¿ √ Ï “ ≈ À ‹ Õ ¤ ≈

R Z E C Z O W N I K I » Ã ≈ Õ Ï — ” Ÿ ≈ — “ ¬ ∏ “ ≈ À ‹ Õ ¤ ≈