bliżej przedszkola  2.113 luty 2011

42

Metoda Dobrego Startu

Metoda Dobrego Startu

Marty Bogdanowicz

zAJĘCIA WłAŚCIWE – ĆWICzENIA RUChOWO-SłUChOWO-WzROKOWE

Ć

wiczenia te rozwijają uwagę, pamięć, percepcję i wy-

obraźnię wzrokową i słuchową oraz koordynację do-

tykowo-kinestetyczno-ruchowo-słuchowo-wzrokową.

Ćwiczą zmysł równowagi i automatyzację ruchów. Jednym

z najważniejszych celów realizowanych za pośrednictwem

ćwiczeń ruchowo-słuchowo-wzrokowych jest również rozwi-

janie funkcji językowych i intelektualnych.
Ćwiczenia polegają na uczeniu się odtwarzania wzorów za-

wierających figury geometryczne, wzory literopodobne lub

symbole, takie jak litery lub znaki matematyczne, w rytm

jednocześnie śpiewanej piosenki lub jednocześnie wypowia-

danego wierszyka. Kolejne etapy ćwiczeń ruchowo-słucho-

wo-wzrokowych to: prezentacja i omówienie wzoru (figury,

litery, cyfry) oraz pokaz sposobu rysowania (pisania), uczenie

się polisensoryczne, odtwarzanie wzoru.

Prezentacja i omówienie wzoru

(figury, litery, cyfry)

oraz pokaz sposobu rysowania

(pisania)

Dzieci, ukierunkowane pytaniami prowadzącego, opisują

wzór – jak wygląda, do czego jest podobny (do jakich obiek-

tów rzeczywistych), z jakich elementów się składa, ile ich

jest i jak są ułożone na płaszczyźnie. Następnie prowadzący

demonstruje sposób kreślenia wzoru. Przed pokazem pro-

si dzieci, by zwróciły uwagę na kierunek ruchu ręki i ko-

lejność kreślenia poszczególnych elementów. Odbywa się

to najpierw bez śpiewania piosenki (mówienia wierszyka),

następnie jednocześnie ze śpiewem wybranego fragmentu

(rytmicznym wypowiadaniem wierszyka). W tej części zajęć

nie należy korzystać z nagrania. Tempo śpiewania piosenki

(mówienia wierszyka) powinno być dostosowane do szyb-

kości ruchów ręki.

Uczenie się polisensoryczne

Do uczenia się polisenso-

rycznego służą dołączone do

programów karty z wzora-

mi, które (w celu wzmocnie-

nia efektu wielozmysłowego

uczenia się) należy wykleić

materiałami o różnej faktu-

rze i barwie, np. sznurowad-

łami, plasteliną, tasiemką.

Nauka przebiega następują-

co: dzieci, śpiewając piosen-

kę (wypowiadając rytmicz-

nie wierszyk), wodzą pal-

cem po wzorze. Nauczyciel

powinien zwrócić uwagę,

aby pamiętały o zachowaniu

stałego kierunku kreślenia

linii pionowych (z góry na

dół), poziomych (od strony

lewej do prawej), okręgów

(w kierunku przeciwnym

do ruchu wskazówek zega-

ra), sekwencji wzorów (od

strony lewej do prawej).

Wyćwiczone w ten sposób nawyki ruchowe przydadzą

się podczas nauki pisania. W razie potrzeby dorosły na

początku ćwiczenia prowadzi palec dziecka, potem stop-

niowo wycofuje swoją pomoc. W tej części zajęć także nie

korzysta się z nagrania. Tempo śpiewania piosenki (mó-

wienia wierszyka) powinno być dostosowane do szybkości

ruchów ręki dziecka.

Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe są zasadniczą
i najistotniejszą częścią Metody Dobrego Startu.
Występują podczas każdych zajęć, stanowiąc
najbardziej złożoną formę ćwiczeń, ponieważ mają
aspekt ruchowy, dźwiękowy, wizualny oraz językowy.

marta Bogdanowicz

bliżej przedszkola  2.113 luty 2011

43

Odtwarzanie wzoru

Podczas tych zajęć uwzględnia się zasadę stopniowania

trudności. Dzieci śpiewają piosenkę (mówią rytmicznie

wierszyk) i jednocześnie odtwarzają wzór:

– całą ręką w powietrzu, wykonując zamaszyste ruchy

(konieczne jest przestrzeganie kolejności i kierunku

ruchów); najpierw wykonują tę czynność, patrząc na

wzór, a potem z pamięci, patrząc na dłoń rysującą

wzór w powietrzu;

– palcem na stole lub na podłodze;
– na tacce (prostokątnej, jednobarwnej, o podwyższo-

nych brzegach) z kaszą lub piaskiem;

– kredą, węglem, kredką świecową;
– narzędziami graficznymi wymagającymi coraz więk-

szej precyzji: ołówkiem, mazakiem, długopisem.

Dzieci, używając różnych narzędzi, uczą się prawidłowego

ich trzymania i regulowania siły nacisku (z inną siłą naci-

ska się bowiem mazak, ołówek czy długopis), co korzystnie

wpływa na tempo pisania, precyzję ruchów ręki i zwiększa

odporność na zmęczenie. Częste zmienianie rodzaju narzę-

dzia graficznego sprzyja wykształceniu świadomości na-

pięcia mięśniowego ręki i umiejętności jego dostosowania

do używanego narzędzia. Ważne jest jednoczesne zwraca-

nie uwagi na sposób trzymania narzędzia – prawidłowy

układ palców i wczesne skorygowanie niewłaściwych na-

wyków ruchowych.

Przyswojenie sobie prawidłowych nawyków podczas wy-

konywania czynności graficznych, takich jak wspomniane

wyżej, oraz zachowanie prawidłowego kierunku ruchów

podczas kreślenia linii pionowych, poziomych, okręgów, jest

warunkiem szybkiego i skutecznego opanowania czynności

pisania. Ma to szczególne znaczenie dla dzieci leworęcz-

nych, które powinny być uczone pisania lewą ręką zgodnie

z określonymi zasadami, ponieważ spontaniczne zachowa-

nia często nie są prawidłowe i powodują utrwalenie się trud-

nych do skorygowania niepoprawnych nawyków.
Podczas pisania i rysowania lewą ręką niezbędne jest za-

chowanie zasad dotyczących pozycji całego ciała, układu

ręki i zeszytu, przedstawionych w osobnej publikacji Marty

Bogdanowicz Leworęczność u dzieci oraz w trzech zeszy-

tach ćwiczeń autorstwa Marty Bogdanowicz i Małgorzaty

Rożyńskiej Lewa ręka rysuje i pisze. Ćwiczenia przygotowujące

do pisania dla dzieci leworęcznych. W wypadku nieprawid-

łowego chwytu, zarówno u dzieci prawo-, jak i leworęcz-

nych, należy stosować specjalne nasadki. Ich pierwowzory

zostały opisane przez Martę Bogdanowicz w publikacji

Przygotowanie do nauki pisania. Ćwiczenia grafomotoryczne

według Hany Tymichovej. Dla dzieci w wieku przedszkol-

nym najwłaściwsze są nasadki o kształcie graniastosłupa,

można też kupić ołówki i kredki o przekroju trójkąta, które

ułatwiają kształtowanie prawidłowego chwytu.

Początkowo uczestnicy zajęć rysują/piszą na dużych po-

wierzchniach (na arkuszach papieru, na kartkach z bloku),

potem stopniowo na coraz mniejszych. Na koniec w linia-

turze, a więc w ograniczonej płaszczyźnie, w której dziecko

uczy się pisać litery. Podczas wielokrotnego kreślenia wzoru

po tym samym śladzie istotne jest nie tyle precyzyjne jego

odtworzenie, ile przyswojenie odpowiednich nawyków ru-

chowych (właściwej kolejności i kierunku kreślenia) oraz ryt-

miczne wykonanie ćwiczenia. Ruch potrzebny do napisania

elementu wzoru powinien odpowiadać określonemu frag-

mentowi piosenki (wierszyka), jej rytmowi.

Kolejny krok to wielokrotne kreślenie wzoru na dużych

arkuszach papieru, potem na kartce A4. Powstająca w ten

sposób sekwencja znaków – szlaczek rysowany i śpiewany

– to swoisty zapis piosenki lub wierszyka. Następnie wzór

jest odtwarzany na kartach ćwiczeń dołączonych do każde-

go programu. Zamieszczono na nich zadania o zróżnicowa-

nym stopniu trudności. Najpierw dzieci odtwarzają wzór bez

śpiewania piosenki (mówienia wierszyka), później próbują

jednocześnie śpiewać (mówić) i rysować. W trakcie jednego

spotkania można zastosować dwie, trzy techniki odtwarzania

wzoru, takie, które nie sprawią uczestnikom zajęć trudności,

oraz takie, które są dla nich wyzwaniem. Podczas kolejnych

zajęć rozmaite techniki powinno się stosować na zmianę.

Przykłady



Opracowując z dziećmi

wzór 2C do piosenki Bal

w przedszkolu z książki Metoda Dobrego Startu. Piosenki

do rysowania

(szukaj na www.BlizejEdukacji.pl), można

zaproponować im poniższe ćwiczenia:

o

Przyjrzyjcie się najpierw wzorowi, potem obrazkowi, o któ-

rym rozmawialiśmy na początku zajęć: Zastanówcie się, czy

jakiś element obrazka jest podobny do wzoru. Z ilu linii składa się

ten wzór?

o

Na pewno pamiętacie, że linie „stojące” nazywa się pio-

nowymi, a linie „leżące” – poziomymi. Ile we wzorze jest

linii „stojących”, czyli pionowych? Ile jest linii „leżących”,

czyli poziomych? Czy obie linie pionowe są tej samej długości?

A co można powiedzieć o długości linii poziomych?

o

Posłuchajcie piosenki „Bal w przedszkolu” (jest nagrana na

płytę dołączoną do publikacji, nuty znajdziesz też w nu-

merze 1.112 styczeń 2011 BLIŻEJ PRZEDSZKOLA).

o

Zobaczcie, jak rysuje się ten wzór palcem: trzeba zacząć

od pierwszej linii pionowej i prowadzić palec z góry na

blizejprzedszkola.pl

Niepubliczna Placówka doskonalenia Nauczycieli AKADEMIA EDUAKCJI zaprasza na

autorski kurs profesor Marty Bogdanowicz – Metoda Dobrego Startu we

wspomaganiu rozwoju i edukacji małego dziecka.

(16 godzin dydaktycznych). Program kursu obejmuje:



Czytanie i pisanie a uczenie się polisensoryczne i inte-

gracja percepcyjno-otoryczna



Geneza Metody Dobrego Startu (MDS)



Podstawy teoretyczne i zastosowanie Metody Dobrego Startu



Rodzaje ćwiczeń i struk-

tura zajęć w MDS – omówienie i ćwiczenia praktyczne



Wersje i programy Metody Dobrego Startu



Organizowanie zajęć prowadzonych Metodą Dobrego Startu



Programowanie zajęć



Zajęcia praktyczne (ćwiczenia ruchowo-słuchowe; ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe). Szkolenie odbędzie 21 i 22 marca 2011

r. w Krakowie. Uczestnicy otrzymają autorskie materiały szkoleniowe oraz certyfikaty potwierdzające udział w formie doskonalenia zawodowego.

Szczegółowe informacje i zgłoszenia: Dorota Kłusek, tel. [phone], tel. kom. 665 88 24 88; e-mail: [e-mail]

R E K L A M A

bliżej przedszkola  2.113 luty 2011

44

dół. Przyjrzyjcie się i posłuchajcie, jak rysuje się ten wzór

podczas śpiewania piosenki o balu w przedszkolu.

o

Wykonajcie ćwiczenia:

– narysujcie linie palcem na karcie ze wzorem;
– rysujcie linie jeszcze raz i jednocześnie śpiewajcie pio-

senkę;

– ułóżcie na stoliku wzór z pasków papieru w dwóch

kolorach – linie pionowe w jednym kolorze, a pozio-

me w drugim;

– śpiewając piosenkę, ry-

sujcie wzór palcem na

tacce z kaszą lub pia-

skiem;

– śpiewając piosenkę, kre-

ślicie wzór grubym ma-

zakiem na kartce z bloku.

o

Wykonajcie zadania na karcie ćwiczeń (patrz rys 1).

o

Wybrane prace umieśćcie na wystawie.



Poznając z dziećmi literę

U do piosenki Ulka i Ula

z książki Metoda Dobrego Startu. Od piosenki do literki

– część 1

, można zaproponować im poniższe ćwiczenia.

o

Przyjrzyjcie się uważnie małej literze u i wielkiej literze

U. Z jakich elementów składa się każda litera? Czy te litery są

podobne? Czym się różni wielka litera U od małej litery u?

o

Posłuchajcie piosenki o dwóch dziewczynkach (małej i du-

żej), które mają na imię Ula (piosenka jest nagrana na płytę

dołączoną do publikacji, nuty znajdziesz też w numerze

1.112 styczeń 2011 BLIŻEJ PRZEDSZKOLA).

o

Obserwujcie, w jakim kierunku należy prowadzić rękę pod-

czas pisania litery u i U. Pamiętajcie, że pisząc każdą z tych

liter, nie należy odrywać ręki od kartki. Zobaczcie, jak pisze

się wielką literę U, śpiewając refren piosenki o dużej dziew-

czynce, która nazywa się Ula (Toczy się, toczy śniegowa kula.

Kulę ulepiła ta duża Ula).

o

Wyklejcie literę U kuleczkami z białej plasteliny na kolo-

rowej kartce (format A4, w publikacji znajdują się gotowe

karty z literami do kopiowania dla każdego dziecka, jak

z prawej strony).

o

Wykonajcie następujące ćwiczenia:

– napiszcie literę U palcem na wzorze;
– powtórzcie to ćwiczenie, śpiewając refren piosenki;
– kontynuując śpiewanie, piszcie literę U na tacy z ka-

szą – wielokrotnie po tym samym śladzie;

– śpiewając piosenkę, piszcie kilka razy literę U białą

świecą na kartce papieru; następnie zamalujcie kart-

kę niebieską farbką i uważnie przyjrzyjcie się swoim

literom.

o

Wykonajcie zadania na karcie ćwiczeń z lewej strony

(patrz rys 2).

o

Wybierzcie po kilka najładniej napisanych liter i narysuj-

cie wokół każdej z nich „śniegową kulę”.

o

Spośród swoich prac wybierzcie tę, którą wykonaliście

najstaranniej, i umieśćcie ją na wystawie, np. przypinając

klamerkami do sznurka rozwieszonego na ścianie.

Zajęcia kończą się omówieniem prac – ich poprawności i błę-

dów. Kształci to uważną, kierowaną obserwację, percepcję

wzrokową oraz nawyk samokontroli. Prace dzieci należy

tak wyeksponować, aby mogło je podziwiać wiele osób.

Przygotowanie wystawy to okazja do pochwalenia dzieci za

wysiłek i pracę, co jest motywacją do pilnego uczestniczenia

w następnych zajęciach.



opracowała:
Aneta Wojnarowska

Bibliografia:

Bogdanowicz M., Leworęczność u dzieci, Warszawa 1989.
Bogdanowicz M., Rożyńska M., Lewa ręka rysuje i pisze, Zeszyt 1, 2, 3,

Gdańsk 2001, 2002.
Bogdanowicz M., Metoda Dobrego Startu, Warszawa 2004.
Bogdanowicz M., Barańska M., Jakacka E., Metoda Dobrego Startu.

Piosenki do Rysowania, Gdańsk 2006
Bogdanowicz M., Barańska M., Jakacka E., Metoda Dobrego Startu. Od

piosenki do literki – część 1, Gdańsk 2006.

Metoda Dobrego Startu

Aneta Wojnarowska– jest nauczycielem kontraktowym w Samo-

rządowym Przedszkolu nr 76 i asystentem w Instytucie Pedagogiki

Przedszkolnej i Szkolnej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

Ukończyła studia podyplomowe w zakresie nauczania języka polskie-

go jako obcego na UP w Krakowie.
W pracy zawodowej najchętniej wykorzystuje elementy alternatyw-

nych metod nauczania, które pozwalają rozwijać potencjał twórczy

każdego dziecka.

Prof. dr hab. Marta Bogdanowicz – dziecięcy psycholog kliniczny,

dyrektor Instytutu Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego, założyciel-

ka, wieloletnia wiceprzewodnicząca Polskiego Towarzystwa Dysleksji,

wiceprzewodnicząca Europejskiego Towarzystwa Dysleksji, członek

międzynarodowych towarzystw naukowych.
Jej prace i badania dotyczą głównie psychologii klinicznej dziecka,

dysleksji rozwojowej, leworęczności, profilaktyki niepowodzeń szkol-

nych i terapii pedagogicznej.

rys. 1

rys. 2