2008-10-29
1
Mikroekonomia
Koszty produkcji w krótkim
1
Koszty produkcji w krótkim
i długim okresie czasu
Zajęcia nr 10
Na podst. M. Rekowskiego
Podstawowe kategorie kosztów
Koszy prywatny
jest to indywidualny (prywatny) koszt producenta związany z zakupem surowca, maszyn, energii
elektrycznej, siły roboczej itp.
Koszt społec
zny
stanowią efekt zewnętrzny działalności przedsiębiorstwa (np skażenie środowiska odpadami
stanowią efekt zewnętrzny działalności przedsiębiorstwa (np. skażenie środowiska odpadami
powoduje konieczność ponoszenia przez mieszkańców dodatkowych kosztów związanych z
częstymi wizytami u lekarza, zakupem leków, zwiększeniem kosztów na utrzymanie zieleni, itp.).
Koszt alternatywny
to koszt zaniechanych możliwości → mierzony jest on wartością tej produkcji, której nie
realizujemy lub z której rezygnujemy w tym celu zwiększenia produkcji innych dóbr lub innych
wartości
nazywany również kosztem implicite;
Opracowanie: dr Tomasz Skica
2
nazywany również kosztem implicite;
Koszt rachunkowy
stanowi wynik przemnożenia ilości nabywanych przez producenta czynników produkcji (praca,
kapitał, ziemia) przez ich cenę wyrażoną w pieniądzu
nazywany również kosztem explicite;
2008-10-29
2
Podstawowe kategorie kosztów
Koszt ekonomiczny
to wartość wszystkich zasobów (czynników) używanych do produkcji;
wartość tą wyznacza koszt najlepszego, alternatywnego zastosowania zasobów (nakładów na
czynniki);
jest sumą kosztów explicite i implicite łącznie z zyskiem normalnym.
Zysk normalny
w ujęciu ekonomicznym część zysku traktowana jest jako koszt → jest to zysk normalny;
producent angażuje w realizację przedsięwzięcia swoje zdolności (przedsiębiorczość jest tutaj
uważana jako jeden z czynników produkcji) → w zamian za zaangażowanie swoich zdolności musi
otrzymać wynagrodzenie, które skłoni go do kontynuowania przedsięwzięcia – jest to zysk normalny;
zysk ten jest z kolei kosztem implicite związanym z alternatywnym zastosowaniem czynnika
produkcji tj. przedsiębiorczości;
p odu cj tj p eds ęb o c ośc ;
Zysk normalny = koszt implicite (związany z alternatywnym zastosowaniem czynnika produkcji)
Zysk rachunkowy = Przychody całkowite (utarg) – koszty explicite
Zysk ekonomiczny = Przychody całkowite (utarg) – (koszty explicite + koszty implicite)
K
k ó ki
k
i
Opracowanie: dr Tomasz Skica
4
Koszty w krótkim okresie czasu
2008-10-29
3
Koszty produkcji w krótkim okresie czasu
Koszty produkcji w krótkim okresie czasu
Koszty produkcji w krótkim okresie czasu
Koszty zmienne
Koszty zmienne
Koszty stałe
Koszty stałe
Funkcja kosztów
1. Płace pracowników,
2. Koszty surowców,
3. Koszty materiałowe,
4. Koszty półfabrykatów,
5. Koszty energii,
1. Koszty utrzymania administracji przedsiębiorstwa,
2. Koszty zużywania się budynków, maszyn i urządzeń,
3. Koszty użytkowania ziemi, najmu lokali,
4. Koszty kredytów, niektóre podatki,
Funkcja kosztów
jest relacją między kosztami produkcji i odpowiednią wielkością produkcji;
KC = f (Q)
KC – koszt całkowity,
Q – wielkość produkcji
,
Opracowanie: dr Tomasz Skica
Rodzaje kosztów występujące w krótkim okresie czasu
1. Koszty stałe całkowite (KSC).
5. Koszty przeciętne zmienne (KZP).
2. Koszty zmienne całkowite (KZC)
6. Koszty przeciętne całkowite (KCP).
3. Koszty całkowite (KC = KSC + KZC)
7. Koszty marginalne (KM).
4. Koszty przeciętne stałe (KSP).
Tablica. Koszty produkcji. Dane liczbowe wykorzystane do analiz kosztów produkcji
2008-10-29
4
Koszty stałe całkowite (KSC)
Koszty stałe całkowite (KSC) ponoszone są przez przedsiębiorstwo niezależnie od wielkość
produkcji.
występują nawet wówczas kiedy produkcja wynosi 0 (koszty ochrony majątku, konserwacji urządzeń,
spłata kredytów, koszty dzierżawy lokali i gruntów;
Jeżeli wszystkie koszty stałe wynoszą 10 jednostek pieniężnych wówczas koszt stały
Jeżeli wszystkie koszty stałe wynoszą 10 jednostek pieniężnych wówczas koszt stały
całkowity pozostaje niezmienny – niezależnie od rozmiarów produkcji;
8
10
12
KSC
0
2
4
6
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Q
Koszt stały całkowity
KSC
Opracowanie: dr Tomasz Skica
Koszty stałe przeciętny (KSP)
Koszty stałe przeciętne (KSP) – nazywamy jest także kosztem stałym jednostkowym.
KSP spada w miarę wzrostu produkcji ale nie osiąga wartości równej 0 → nawet przy bardzo dużej
produkcji przypada na każdy produkt jakaś część kosztu stałego;
Rozmiary produkcji są określone przez możliwości produkcyjne przedsiębiorstwa
wyznaczane technologią produkcji.
y
g ą p
j
Przekroczenie tego progu wymaga rozszerzenia wykorzystania dotychczasowej technologii lub
zastosowania nowej technologii → w konsekwencji pojawiają się „nowe” koszty stałe;
8
10
12
KSP
Koszt stały przeciętny KSP
Q
KSC
KSP
=
0
2
4
6
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Q
2008-10-29
5
Koszt zmienny całkowity (KZC)
Koszty zmienne związane są z wykorzystaniem w procesie produkcji czynników zmiennych
których ilości wzrastają lub zmniejszają się w zależności od rozmiarów produkcji.
Koszt zmienny rośnie w miarę zwiększania rozmiarów produkcji, przy czym tempo wzrostu kosztów
jest nierównomierne;
Początkowo koszt zmienny całkowity rośnie wolniej (przyrosty kosztu są malejące) następnie zaś
po przekroczeniu pewnego poziomu produkcji, zaczyna wzrastać szybciej (przyrosty kosztu są
rosnące);
40
50
60
KZC
Koszt zmienny
całkowity KZC
0
10
20
30
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Q
Koszt zmienny przeciętny (KZP)
Koszt zmienny przeciętny otrzymujemy dzieląc koszt zmienny całkowity przez wielkość
produkcji;
Koszt zmienny przeciętny zmniejsza się wraz ze wzrostem produkcji a następnie po przekroczeniu
przez produkcję pewnej wielkości zaczyna rosnąć;
6
8
10
12
KZP
Koszt zmienny przeciętny
KZP
Q
KZC
KZP
=
0
2
4
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Q
2008-10-29
6
Koszt całkowity produkcji (KC)
Koszty całkowite produkcji (KC) są sumą wszystkich kosztów stałych całkowitych i
zmiennych całkowitych (KC = KSC + KZC).
krzywa kosztów całkowitych rozpoczyna się zawsze w punkcie krzywej (KSC), w którym Q = 0;
następnie krzywa kosztu całkowitego rośnie w identyczny sposób jak krzywa (KZC);
40
50
60
70
KC
Koszt całkowity KC
Koszt stały całkowity KSC
KZC
KSC
KC
+
=
0
10
20
30
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Q
Koszt całkowity przeciętny (KCP)
Koszt całkowity przeciętny jest kosztem całkowitym przypadającym na jednostkę produktu;
Krzywa KCP kształtuje się podobnie jak krzywa kosztu zmiennego przeciętnego, przy czym
w stosunku do tej ostatniej jest przesunięta w górę;
15
20
25
KPC
Koszt całkowity przeciętny
KCP
Q
KC
KCP
=
0
5
10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Q
2008-10-29
7
Koszt marginalny (KM)
Koszt marginalny pozwala ocenić rentowność decyzji dotyczącej powiększania produkcji
o kolejną dodatkową jednostkę;
KM jest to przyrost kosztu całkowitego spowodowanego wzrostem produkcji o dodatkową jednostkę;
Koszt stały całkowity (KSC) nie zmienia się w miarę zmian wielkości i produkcji Q, stąd
zmiany kosztu całkowitego (KC) są równe zmianom kosztu zmiennego całkowitego (KZC);
zmiany kosztu całkowitego (KC) są równe zmianom kosztu zmiennego całkowitego (KZC);
KC
KM
∆
=
8
10
12
KM
Koszt marginalny KM
Q
∆
Q
KZC
KM
∆
∆
=
0
2
4
6
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Q
Zależność między kosztem zmiennym przeciętnym (KZP) oraz
produktem przeciętnym (PP)
Założenia
w warunkach konkurencyjnego rynku czynników produkcji oraz założeniu funkcji produkcji z jednym
czynnikiem zmiennym istnieje odwrotna zależność między kosztem zmiennym przeciętnym (KZP)
i produktem przeciętnym (PP);
p
p
ę y (
);
Jeżeli założymy, że czynnikiem zmiennym jest liczba zatrudnianych pracowników (L)
wówczas koszt zmienny całkowity (KZC) równa się:
Q
L
w
Q
L
w
KZP
Q
KZC
KZP
L
w
KZC
∗
=
∗
=
⇒
=
∗
=
L
L
L
L
PP
w
KZP
PP
Q
L
L
Q
PP
L
Q
PP
Q
Q
Q
1
1
1
∗
=
=
⇒
=
⇒
=
Pomiędzy kosztem zmiennym przeciętnym
i produktem przeciętnym zachodzi odwrotna zależność
2008-10-29
8
Ilustracja graficzna zależności KZP-PP
KZP
to
PP
L
↓
↑
KZP
to
PP
L
↑
↓
6
8
10
12
14
Produkt przeciętny
PP
L
0
2
4
6
1
2
3
4
5
6
7
8
10
12
KZP
Koszt zmienny przeciętny
KZP
L
0
2
4
6
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Q
Zależność między kosztem marginalnym (KM) oraz produktem
marginalnym (PM)
Założenia
w warunkach konkurencyjnego rynku czynników produkcji oraz założeniu funkcji produkcji z jednym
czynnikiem zmiennym istnieje odwrotna zależność między kosztem marginalnym (KM) i produktem
marginalnym (PM);
Jeżeli założymy, że czynnikiem zmiennym jest liczba zatrudnianych pracowników (L) wówczas
KC = KZC, a ∆KC = ∆KZC;
L
w
KM
L
w
KM
KZC
KM
KZC
KC
const
KSC
KZC
KSC
KC
Q
KC
KM
.
∆
∗
⇒
∆
∗
⇒
∆
∆
=
∆
⇒
=
∆
⇒
∆
+
∆
=
∆
⇒
∆
∆
=
L
L
L
L
PM
w
KM
PM
Q
L
L
Q
PM
L
Q
PM
Q
w
KM
Q
KM
Q
KM
1
1
1
∗
=
=
∆
∆
⇒
∆
∆
=
⇒
∆
∆
=
∆
∗
=
⇒
∆
=
⇒
∆
=
Pomiędzy kosztem marginalnym
i produktem marginalnym zachodzi odwrotna zależność
2008-10-29
9
Ilustracja graficzna zależności KM - PM
6
8
10
12
14
16
Produkt marginalny
KM
to
PM
KM
to
PM
↓
↑
↑
↓
PM
L
-4
-2
0
2
4
1
2
3
4
5
6
7
8
10
12
KM
Koszt marginalny KM
L
∗
=
L
PM
w
KM
1
0
2
4
6
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Q
K
d k ji
k ó ki
k
i
Opracowanie: dr Tomasz Skica
18
Koszty produkcji w krótkim okresie
czasu. Prezentacja geometryczna
2008-10-29
10
I. Wyprowadzanie KSP → Geometria kosztów stałych
KSP jak mierzyć?
Koszt stały przeciętny (KSP) dla dowolnej wielkości produkcji Q można wyrazić jako nachylenie
linii łączącej początek układu współrzędnych z odpowiednim punktem na krzywej kosztu
stałego całkowitego (KSC);
Opracowanie: dr Tomasz Skica
19
I. Wyprowadzanie KSP → Geometria kosztów stałych
Założenia wyjściowe
KSC → dane
KSP → do wyznaczenia
Wielkość produkcji
Punkty A; B; C – odpowiadają rozmiarom produkcji Q
1
; Q
2
; Q
3
;
Koszt stały całkowity (KSC)
KSC = Q
1
A = Q
2
B = Q
3
C = KSC
Wyznaczanie kosztu stałego przeciętnego (KSP)
2
1
1
0
0
B
Q
N
KSC
KSP
Q
A
Q
N
Q
KSC
KSP
A
A
=
=
=
Wartość kosztu stałego przeciętnego (KSP)
Jeżeli Q
1
A = Q
2
B = Q
3
C → to o zmianie KSP decyduje długość odcinka 0Q
1
= 0Q
2
= 0Q
3
3
3
0
2
2
0
0
0
Q
C
Q
N
Q
KSC
KSP
Q
B
Q
N
Q
KSC
KSP
C
C
B
B
=
=
=
=
=
=
2008-10-29
11
II. Wyprowadzanie KZP → Geometria kosztów zmiennych
KZP jak mierzyć?
KZP wyznaczamy jako nachylenie linii łączącej początek układu współrzędnych z odpowiednim
punktem na krzywej KZC;
KZP = Q
1
A / 0Q
1
= nachylenie linii łączącej punkt A z początkiem
y
ą ą j p
p
ą
układu współrzędnych = tg ά
( )
( )
(
)
3
,
7
;
3
;
3
22
;
22
;
3
9
;
2
;
2
18
;
18
;
2
11
;
1
;
1
11
;
11
;
1
3
3
3
2
2
2
1
1
1
C
KZP
KZC
Q
B
KZP
KZC
Q
A
KZP
KZC
Q
=
=
=
=
=
=
=
=
=
KZP ↓
KZP = min
KZP ↑
( )
6
;
4
;
4
24
;
24
;
4
3
4
4
4
D
KZP
KZC
Q
=
=
=
Opracowanie: dr Tomasz Skica
21
II. Wyprowadzanie KZP → Geometria kosztów zmiennych
Założenie
Przeprowadzając linię prostą łączącą początek układu współrzędnych z dowolnym punktem na
krzywej KZC i obliczając nachylenie tej prostej otrzymujemy KZP w dowolnie wybranym punkcie,
czyli dla dowolnie wybranej wielkości produkcji;
Założenia wyjściowe
KZC → dane
KZP → do wyznaczenia
Wielkość produkcji
Punkty A; B; C – odpowiadają rozmiarom produkcji Q
1
; Q
2
; Q
3
;
Koszt zmienny całkowity (KZC)
KZC dla A = Q A
KZC dla B = Q B
KZC dla C = Q C
Q
KZC
KZP
=
KZC dla A = Q
1
A
KZC dla B = Q
2
B KZC dla C = Q
3
C
Wyznaczanie kosztu zmiennego przeciętnego (KZP)
3
3
0
2
2
0
1
1
0
0
0
0
Q
C
Q
N
KZP
Q
B
Q
N
KZP
Q
A
Q
N
KZP
C
C
B
B
A
A
=
=
=
=
=
=
Opracowanie: dr Tomasz Skica
22
2008-10-29
12
III. Wyprowadzanie KCP → Geometria kosztów całkowitych
B
KCP = Q
2
B / 0Q
2
= nachylenie linii łączącej punkt A
z początkiem układu współrzędnych
KZP = Q A / 0Q
A
KSC
KSC
KZP
KZP = Q
1
A / 0Q
1
= nachylenie linii łączącej punkt A
z początkiem układu współrzędnych
Q
1
Q
2
Opracowanie: dr Tomasz Skica
23
KZP = min
KCP = min
KZP
KSP
IV. Wyprowadzanie KM → Geometria kosztu marginalnego
Miarą KM jest tangens kąta
utworzonego przez styczną do krzywej
KC oraz oś odciętych
tgα
24
KM = min
KCP = KM
Opt techniczne
produkcji
Opracowanie: dr Tomasz Skica
2008-10-29
13
Zależność między kształtowaniem się kosztów przeciętnych
i marginalnych
21
24
Koszty
Koszt marginalny KM
Koszt całkowity przeciętny KCP
Koszt zmienny przeciętny KZP
K
t t ł
i t
KSP
9
12
15
18
Koszt stały przeciętny KSP
KM
B = KCP min
A = KZP min
Opt. techniczne produkcji
0
3
6
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Q
KCP
KZP
KSP
B
A
Opracowanie: dr Tomasz Skica
Optimum techniczne produkcji
Przedsiębiorca osiąga optimum techniczne produkcji
w punkcie w którym krzywa kosztów marginalnych KM przecina krzywą przeciętnych kosztów
całkowitych KCP;
Warunek optimum technicznego produkcji
Optimum techniczne przedsiębiorstwa → implikacje
jest rozpatrywane tylko w krótkim okresie czasu;
KCP
KM
=
Opracowanie: dr Tomasz Skica
26
w punkcie Opt. techn. → wytwarzana produkcja Q charakteryzuje się najniższymi przeciętnymi
całkowitymi kosztami wytworzenia;
Każde zmniejszenie lub zwiększenie rozmiarów produkcji w porównaniu z wielkością
Q
opt. techn.
oznacza zwiększenie kosztów wytworzenia na jednostkę produkcji;
2008-10-29
14
Opracowanie: dr Tomasz Skica
27
Koszty produkcji w długim okresie
czasu
Koszty produkcji w długim okresie czasu → Założenia
W długim okresie czasu:
1. Zmienia się technologia wytwarzania,
2. Wszystkie rodzaje kosztów ulegają zmianom,
3. Długi okres czasu nazywany jest również horyzontem planowania
przed producentem staje problem wyboru najkorzystniejszych rozmiarów przedsiębiorstwa,
czyli zaplanowanie zwiększenia wielkości przedsiębiorstwa biorąc pod uwagę
kształtowanie się kosztów produkcji;
Opracowanie: dr Tomasz Skica
28
2008-10-29
15
Koszty w krótkim i długim okresie czasu → Powiązania
Założenia wyjściowe do analizy:
1. Weryfikujemy zależność między krzywą izokwanty i izokoszty.
2
Rozpatrujemy dwuczynnikową funkcję produkcji w której nakłady czynników produkcji
2.
Rozpatrujemy dwuczynnikową funkcję produkcji w której nakłady czynników produkcji
obejmują czynnik kapitału (K) oraz czynnik pracy (L).
3. Produkcja odbywa się w trzech zakładach o różnej wielkości.
4. Dla każdego zakładu dany jest określony nakład kapitałowy:
a) dla pierwszego K1,
b) dla drugiego K2,
Opracowanie: dr Tomasz Skica
29
c) dla trzeciego K3,
5. K3 > K2 > K1 (zakład numer 1 jest najmniejszy, zakład numer 2 – średniej wielkości, a
zakład numer 3 największy).
Koszty całkowite w krótkim i długim okresie czasu
Opracowanie: dr Tomasz Skica
2008-10-29
16
Jak kształtują się krzywe kosztów całkowitych KC?
Wykres 3
K
K
3
K
a”
I
J
Opracowanie: dr Tomasz Skica
31
K
2
K
1
Q
6
Podjęcie decyzji o nowym przedsiębiorstwie a koszty produkcji
H
Długookresowa krzywa kosztów całkowitych
AGHKC
3
Opracowanie: dr Tomasz Skica
2008-10-29
17
Koszty przeciętne w długim okresie czasu → Ilustracja graficzna
W przypadku trzech rozmiarów zakładów krzywa kosztów przeciętnych w długim okresie czasu
składa się z trzech odcinków krzywych krótkookresowych zaznaczonych na wykresie linia
ciągłą;
Krzywa kosztów przeciętnych
w długim okresie czasu
Opracowanie: dr Tomasz Skica
Przedsięb. małe
Przedsięb. średnie
Przedsięb. duże
Długookresowe koszty przeciętne
Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych nie jest styczna do każdej krzywej krótkookresowej
w jej punkcie minimum;
Istnieje tylko jedna krzywa krótkookresowa, której minimum jest styczny do długookresowej krzywej
kosztów przeciętnych KCP (tj. punkt A);
2008-10-29
18
Opracowanie: dr Tomasz Skica
35
Korzyści i niekorzyści skali produkcji
Stałe korzyści skali produkcji
Korzyściami skali
nazywamy efekty produkcyjne uzyskane w wyniku zwiększenia nakładów wszystkich czynników
produkcji;
Stałe korzyści skali
j
i j
t d
d
d k j
ś i
t
t
i
kł d
ikó
d k ji
mają miejsce wtedy, gdy produkcja rośnie w tym samym stopniu co nakłady czynników produkcji;
Przykład:
Jeżeli w gospodarstwie rolnym nakład ziemi, pracy i kapitału zostanie podwojony to produkt
całkowity również wzrośnie dwukrotnie;
oznacza to przy założeniu ceteris paribus, że najniższy koszt przeciętny (czyli koszt poniesiony
na wytworzenie jednostki produktu) nie zmienia się w miarę powiększania skali produkcji
(
ś
)
Opracowanie: dr Tomasz Skica
36
(wielkości przedsiębiorstwa);
2008-10-29
19
Stałe korzyści skali produkcji → Ilustracja graficzna
Wykres: Długookresowa krzywa przeciętnych kosztów całkowitych (stałe korzyści skali)
Stałe korzyści skali – najniższy koszt przeciętny
nie zmienia się w miarę powiększania skali produkcji
Długookresowa krzywa przeciętnych kosztów całkowitych
Ponieważ długookresowa krzywa kosztu całkowitego KPC łączy punkty w których koszt przeciętny
osiąga min można przedstawić go jako prostą równoległa do osi odciętych tj. osi 0X
Ze względu na to, że długookresowy koszt przeciętny KPC jest stały → jest równy długookresowemu
kosztowi marginalnemu KM;
Zmienne korzyści skali produkcji
Rosnące korzyści skali
mają miejsce wtedy gdy produkcja rośnie w większym stopniu niż nakłady;
O rosnących ekonomiach skali mówimy wtedy gdy m-krotne powiększenie wszystkich nakładów
czynników produkcji powoduje wzrost produktu całkowitego m
k
razy gdzie k>1;
Oznacza to, że każde kolejne zwiększenie skali produkcji powoduje obniżenie krzywej kosztu
przeciętnego (czyli kosztu poniesiony na wytworzenie jednostki produktu);
Malejące korzyści skali
mają miejsce wtedy gdy produkcja rośnie w mniejszym stopniu niż nakłady;
Występują wówczas jeżeli m-krotne zwiększenie nakładów wszystkich czynników produkcji
spowoduje wzrost produktu całkowitego mniej niż m-razy co oznacza, że (m
k
jeżeli k<1);
Opracowanie: dr Tomasz Skica
38
p
j
p
g
j
y
,
(
k
j
);
Oznacza to, że każdemu kolejnemu zwiększeniu skali produkcji towarzyszy wzrost kosztu
przeciętnego;
2008-10-29
20
Zmienne korzyści skali produkcji. Ilustracja graficzna
początkowo wraz ze wzrostem rozmiarów przedsiębiorstwa osiągane są coraz to większe
korzyści skali produkcyjnej;
następnie po przekroczeniu pewnej optymalnej wielkości przedsiębiorstwa dalsze jego
powiększanie prowadzi do malejących korzyści skali;
Do czynników rosnących korzyści skali zalicza się m.in.:
1.
Specjalizację w wykorzystaniu czynników produkcji
(Specjalizacja w wykorzystaniu czynników produkcji umożliwia racjonalizację organizacji pracy poprzez
rozdzielenie poszczególnych zadań między wyspecjalizowane zespoły pracownicze. Specjaliści d.s. marketingu,
produkcji, sprzedaży, handlu zagranicznego etc.).
2.
Oszczędności kosztów transportu
2.
Oszczędności kosztów transportu
(Jeżeli przedsiębiorstwo rozprowadza swoje towary na rynku przy pomocy własnego transportu osiąga
oszczędności kosztów transportu. Stąd jeżeli przedsiębiorstwo rozszerza rynek zbytu wówczas jednostkowy
koszt transportu spada wraz ze wzrostem, powierzchni rynku zbytu).
3.
Korzyści konstrukcji dużych rozmiarów.
(Większe przedsięwzięcia wymagają proporcjonalnie mniej nakładów na jednostkę produkcji. Związane jest to z
tym, że niektóre nakłady mogą wzrastać mniej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu ogólnego efektu np.
koszty magazynowania zboża w silosach – betonowej konstrukcji rosną wolniej w stosunku do wzrostu ilości
zboża jaką silos może pomieścić).
Opracowanie: dr Tomasz Skica
40
4. Przezwyciężenie niepodzielności czynników produkcji
(Dotyczy przede wszystkim maszyn i urządzeń, które ze względów technicznych nie mogą być produkowane w
wersji małej, średniej i większej; tor kolejowy służy np. do obsługi pewnej liczby przejazdów i dopóki nie zostanie
przekroczony ten limit nie ma potrzeby budować nowego toru).
2008-10-29
21
Do czynników malejących korzyści skali zalicza się m.in.:
1.
Ograniczona efektywność syst. zarządzania i większe koszty przepływu informacji
(Ilość i rodzaj informacji niezbędnych do podejmowania decyzji nieustannie wzrastają. Narastający
strumień informacji przepływa przez coraz to bardziej skomplikowany system zarządzania przedsiębiorstwem.
Wydłuża się droga i czas przepływu informacji potrzebnych do podjęcia decyzji )
2. Wzrost kosztów kontroli
(Wzrost liczby zatrudnionych pracowników pociąga za sobą wzrost kosztów kontroli (tzn. konieczność
zatrudnienia dodatkowych pracowników kontroli).
3. Rosnąca nieelastyczność reakcji na zmiany warunków rynkowych
(Znaczny majątek produkcyjny dużych firm oraz rosnąca nieelastyczność reakcji na zmiany warunków
rynkowych sprawiają, że okresy kryzysów gospodarczych duże przedsiębiorstwa ponoszą znaczne straty,
których koszty podnoszą koszty całkowite).
Opracowanie: dr Tomasz Skica
41
4. Powierzchnia na której realizowany jest proces produkcyjny
(Zainstalowanie zespołu maszyn celem podwojenia produkcji wymaga znacznie większej powierzchni fabrycznej
aniżeli wynika to z faktycznych możliwości ustawienia maszyn obok siebie. Konieczne jest tutaj przestrzeganie
zasad BHP
,
co dodatkowo zwiększa koszty, ponieważ wymaga rozlokowania maszyn na większej powierzchni).
Koszty marginalne w długim okresie czasu → Ilustracja graficzna
A
B
Krzywa kosztów marginalnych w długim okresie czasu
Opracowanie: dr Tomasz Skica
2008-10-29
22
Opracowanie: dr Tomasz Skica
43
Postęp techniczny, produkcja,
koszty
Wpływ postępu technicznego na produkcję i na koszty
Technika
zbiór wszystkich technicznie efektywnych technologii (metod) wytwarzania.
Postęp techniczny
l
t
ć d b
i j
h
kł dó
ikó
d k ji
pozwala wytworzyć dobra przy pomocy mniejszych nakładów czynników produkcji
(mniejszych kosztów produkcji).
Ważne
Jeżeli zastosowanie nowej technologii pozwala osiągnąć większą niż poprzednio produkcję z
danej wielkości nakładu zasobów (czynników), wówczas funkcja produkcji przesuwa się w górę.
Efekt
Opracowanie: dr Tomasz Skica
44
Efekt
koszty wytworzenia jednostki produktu (koszty przeciętne), a także zmiana kosztów z racji
wzrostu (spadku) produkcji o dodatkową jednostkę (koszty marginalne) są mniejsze dla każdej
wielkości nakładu czynnika;
krzywe kosztów marginalnych i przeciętnych przesuwają się w dół;
2008-10-29
23
Wpływ postępu technicznego na produkcję i na koszty
Funkcja produkcji przesuwa się w górę
Funkcje kosztów przesuwają się w dół
Opracowanie: dr Tomasz Skica
45
Postęp techniczny możne przyjmować trzy postacie
Neutralny postęp techniczny;
Pracooszczędny postęp techniczny;
Kapitałooszczędny postęp techniczny;
Postęp techniczny w działalności produkcyjnej przedsiębiorstwa
Jednocześnie pracochłonny
Jednocześnie kapitałochłonny
Opracowanie: dr Tomasz Skica
46
czyli przyrost produkcji wynikający z przyrostu zatrudnienia przy (K – const.)
czyli przyrost produkcji wynikający z przyrostu kapitału przy (L – const.).
L
Q
PM
L
∆
∆
=
K
Q
PM
K
∆
∆
=