WARSZAWA
200
6
Prognozowanie i symulacje
Prognozowanie i symulacje
Prognozowanie i symulacje
Prognozowanie i symulacje
Prognozowanie i symulacje
Prognozowanie i symulacje
Prognozowanie i symulacje
Prognozowanie i symulacje
gospodarcze
gospodarcze
gospodarcze
gospodarcze
gospodarcze
gospodarcze
gospodarcze
gospodarcze
Narzędzia analizy ekonomicznej
Wykład
Opracowanie: Dr Dariusz Prokopowicz
A
n
a
liz
o
w
a
n
a
z
m
ie
n
n
a
Okres
2004 2005
2003
2002
2001
2000
50
0
10
20
30
40
© Copyright by Dariusz Prokopowicz
2
Zagadnienia tematu
Zagadnienia tematu
-
szeregi czasowe danych
- dane przekrojowe
- graficzna ilustracja danych: wykresy, krzywe, równania
Dane ekonomiczne
Wskaźniki
Wielkości nominalne i realne
Istota modelu (na gruncie ekonomii)
Modele ekonomiczne a dane ekonomiczne
Uwagi o relacjach: teoria – rzeczywistość gospodarcza
Kategorie, prawa, teorie i modele ekonomiczne
3
Ilo
Ilo
ś
ś
ciowe uj
ciowe uj
ę
ę
cie analizowanych zale
cie analizowanych zale
Ŝ
Ŝ
no
no
ś
ś
ci
ci
Analiza ekonomiczna
Zestawy danych
ekonomicznych
Narzędzia
stosowane
w ekonomii
Modele
(teorie)
4
Zestawy danych ekonomicznych
Zestawy danych ekonomicznych
Szeregi czasowe danych
Tablice
Wykresy
(rysunki)
Szereg czasowy danych – zawiera kolejne wartości
przyjmowane przez daną zmienną w róŜnych momentach
5
Dane ekonomiczne
Dane ekonomiczne
Szeregi czasowe danych – pokazują jak dana wielkość
ekonomiczna zmienia się w czasie
X
Czas
(Lata)
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Y
Zmienna
(wartość)
234,7
567,8
376,6
354,0
567,9
746,6
646,8
112,6
Wykres (rysunek) – jest graficzną ilustracją
szeregów czasowych danych
Y
X
6
Wykres
Wykres
–
–
szereg czasowy danych w
szereg czasowy danych w
formie graficznej
formie graficznej
Wykres punktowy – przedstawia określone wartości
zaobserwowane równocześnie dla dwu róŜnych zmiennych
Y
X
7
Wykres liniowy
Wykres liniowy
Wykreślenie linii na wykresach punktowych – połączenie zbioru
rozrzuconych punktów
A
n
a
liz
o
w
a
n
a
z
m
ie
n
n
a
Czas
8
Zale
Zale
Ŝ
Ŝ
no
no
ść
ść
dodatnia lub ujemna
dodatnia lub ujemna
Zale
ż
no
ść
ujemna
Y
X
Zale
ż
no
ść
dodatnia
Y
X
9
Zale
Zale
Ŝ
Ŝ
no
no
ść
ść
liniowa i nieliniowa
liniowa i nieliniowa
Zale
ż
no
ść
liniowa
Y
X
Zale
ż
no
ść
nieliniowa
Y
X
10
Wykresy (rysunki)
Wykresy (rysunki)
–
–
mog
mog
ą
ą
by
by
ć
ć
u
u
Ŝ
Ŝ
ywane do r
ywane do r
ó
ó
Ŝ
Ŝ
nego rodzaju
nego rodzaju
manipulacji danymi (w dziedzinie reklamy i polityce).
manipulacji danymi (w dziedzinie reklamy i polityce).
A
n
a
liz
o
w
a
n
a
z
m
ie
n
n
a
Okres
2004 2005
2003
2002
2001
2000
200
100
0
150
50
A
n
a
liz
o
w
a
n
a
z
m
ie
n
n
a
Okres
2004 2005
2003
2002
2001
2000
50
0
10
20
30
40
11
U
U
ś
ś
rednianie zbioru danych
rednianie zbioru danych
Nie ma sensu posługiwanie się tablicami dziennych
zmian cen, gdy okres analizy obejmuje 10 lat
PRZYKŁAD: średnia ruchoma na wykresach kursów akcji.
12
Średnia z kaŜdego szeregu czasowego danych jest zawarta między
najwyŜszą a najniŜszą wartością danej zmiennej
wartości średnie „wygładzają” krótkookresowe wahania
poszczególnych zmiennych
U
U
ś
ś
rednianie zbioru danych
rednianie zbioru danych
A
n
a
liz
o
w
a
n
a
z
m
ie
n
n
a
Okres
2004
2005
2003
2002
2001
2000
50
0
10
20
30
40
13
Dane przekrojowe
Dane przekrojowe
Dane przekrojowe – pokazują, jakie wartości przyjmuje
analizowana zmienna dla poszczególnych kategorii
danych (np. państw, sektorów gospodarki) lub teŜ ich
grup w określonym momencie.
Francja
USA
Niemcy
Polska
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
14
Graficzne uj
Graficzne uj
ę
ę
cie danych przekrojowych
cie danych przekrojowych
0
20
40
60
80
100
120
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Czas
Z
m
ie
n
n
a
e
k
o
n
o
m
ic
z
n
a
Polska
Niemcy
USA
Francja
15
Wska
Wska
ź
ź
niki
niki
Wskaźnik wyraŜa względną wartość danej zmiennej
odniesioną do jej wartości w okresie podstawowym
(bazowym).
Porównujemy wielkości nie odwołując się do jednostek miary
Przykład:
91 – 100
404 – x x = ...
16
Wykorzystanie wska
Wykorzystanie wska
ź
ź
nik
nik
ó
ó
w cen jako
w cen jako
wielko
wielko
ś
ś
ci przeci
ci przeci
ę
ę
tnych
tnych
- do uzyskania jednego miernika zmian cen róŜnych
czynników niezbędne jest skonstruowanie średniej ceny.
Dwa metale (miedź i srebro) – łączymy dwa szeregi czasowe
Np. relatywny udział miedzi i srebra w kosztach produkcji
Wybór wagi (jednego względem innych, jednego w całości) suma
równa jedności = 1
0,2 + 0,8 = 1
Udział w
produkcji
17
Inne przyk
Inne przyk
ł
ł
ady wska
ady wska
ź
ź
nik
nik
ó
ó
w
w
Wskaźnik cen detalicznych – jest obliczany na
podstawie cen koszyka dóbr (i usług) nabywanych
przez typowe gospodarstwo domowe.
Procentowy wzrost tego wskaźnika w okresie 12 miesięcy jest
najczęściej uŜywaną miarą inflacji.
18
Konstrukcja wskaźnika:
obliczenie wskaźników cen dla kaŜdej grupy (róŜnych) produktów
wagi nadawane poszczególnym dobrom odzwierciedlają ich
względne znaczenie w wydatkach
Lp.
Warto
ść
bezwzgl
ę
dna
Waga
(poziom
istotno
ś
ci)
Obliczony
wska
ź
nik
Interpretacja
1
23
1
23
Czynnik o umiarkowanym
znaczeniu
2
45
1,5
67,5
Czynnik o bardzo du
ż
ym
znaczeniu
3
33
0,5
16,5
Czynnik o niewielkim znaczeniu
19
Wyciągnięcie średniej waŜonej ze wskaźników cen
róŜnych grup produktów.
Wskaźniki płac w przemyśle przetwórczym – będące średnią
waŜoną płac w poszczególnych gałęziach przemysłu
przetwórczego.
Wskaźnik akcji 30 przedsiębiorstw FTSE – publikowany
przez Financial Times - obliczany jako średnia (cen) kursów
akcji notowanych na giełdzie londyńskiej.
W Polsce: WIG, WIG20, TECHWIG, ...
Wskaźnikami posługujemy się równieŜ mierząc inne
wielkości, np. wskaźnik produkcji przemysłowej, który jest
równy średniej waŜonej ilości dóbr produkowanych.
20
Wielko
Wielko
ś
ś
ci nominalne i realne
ci nominalne i realne
Przykłady:
Płace (koszty) realne i nominalne
Inflacja w ujęciu nominalnym i realnym
Stopy procentowe (w bankach) – nominalne i realne
Koszty mierzone w jednostkach pienięŜnych określane
są mianem kosztów nominalnych.
Koszty realne są obliczane przez skorygowanie
kosztów nominalnych o zmiany poziomu cen.
21
Tylko przy zerowej inflacji zmiany wskaźników
nominalnych i realnych są identyczne.
Siła nabywcza pieniądza – kiedy rośnie cena dobra, mówimy
Ŝe spada siła nabywcza pieniądza, gdyŜ za 100 zł moŜemy
nabyć mniej dóbr.
Siła nabywcza pieniądza – jest to wskaźnik ilości dóbr, które
moŜna nabyć za jednostkę pienięŜną.
22
Sposoby mierzenia zmian wielko
Sposoby mierzenia zmian wielko
ś
ś
ci
ci
ekonomicznych
ekonomicznych
zmiana absolutna (wyraŜona w określonych [konkretnych]
jednostkach),
zmiana procentowa (wyraŜona w % zmiany danej wielkości
nie podając jednostek).
Stopa wzrostu – danej zmiennej jest to zmiana procentowa
jej poziomu w danym okresie (najczęściej w ciągu roku).
23
Istota modelu (na gruncie ekonomii)
Istota modelu (na gruncie ekonomii)
Model odzwierciedla uproszczony obraz rzeczywistości, który
zawiera jedynie najistotniejsze dla danego zagadnienia elementy.
Model jest to świadome uproszczenie rzeczywistości, dzięki
któremu moŜemy wyodrębnić kluczowe elementy problemu,
analizować ich wzajemne zaleŜności i formułować prawa.
24
Przyk
Przyk
ł
ł
ad modelu:
ad modelu:
Prawo popytu
Rys. Krzywa popytu
(prawo popytu)
D
D
P
C
e
n
a
Wielko
ść
popytu
Q
D
Zmiana wielko
ś
ci popytu
(pozacenowe czynniki s
ą
stałe).
Przesuni
ę
cie funkcji
popytu (wpływ
czynników
pozacenowych: dobra
substytucyjne,
komplementarne,
opakowanie,
dystrybucja, reklama).
25
Funkcja analizowanej zmiennej
Funkcja analizowanej zmiennej
Pytanie:
W jaki sposób zmienia się liczba pasaŜerów w następstwie zmian
kaŜdego z wymienionych w modelu czynników.
Rozmiary
zapotrzebowania na
przejazdy metrem
=
f
* (cena biletu metra, opłata za taksówk
ę
, cena
benzyny, cena biletu na autobus, ...)
Przychody z
usług metra
=
f
(cena biletu metra, opłata za taksówk
ę
, cena
benzyny, cena biletu na autobus, ...)
Cena
biletu
X
Liczba
pasa
ż
erów
X
=
Cena
biletu
Ś
Ś
Ś
Świat rzeczywisty jest zbyt skomplikowany, aby
wiat rzeczywisty jest zbyt skomplikowany, aby
wiat rzeczywisty jest zbyt skomplikowany, aby
wiat rzeczywisty jest zbyt skomplikowany, abyśśśśmy potrafili
my potrafili
my potrafili
my potrafili
uwzgl
uwzgl
uwzgl
uwzglęęęędni
dni
dni
dnićććć wszystkie jego elementy w budowanych modelach
wszystkie jego elementy w budowanych modelach
wszystkie jego elementy w budowanych modelach
wszystkie jego elementy w budowanych modelach
.
26
Modele ekonomiczne a dane ekonomiczne
Modele ekonomiczne a dane ekonomiczne
Zastosowanie teorii polega na uŜyciu jej do
sformułowania podstawowych zaleŜności między
analizowanymi zmiennymi.
Teoria
Rzeczywistość
27
Empiryczne potwierdzenie teorii
Empiryczne potwierdzenie teorii
Ekonomia, podobnie jak astronomia jest w zasadzie
nauką nieeksperymentalną (w odróŜnieniu od fizyki czy
chemii).
Analizy w ekonomii przeprowadzane są zwykle
wieloetapowo:
Wpływ ceny na wielkość popytu
Wpływ poszczególnych czynników pozacenowych
28
Ekonometria
Ekonometria
Ekonometria (ekonomia + matematyka + statystyka).
Ekonometria – to dział ekonomii zajmujący się mierzeniem
związków między badanymi wielkościami przy wykorzystaniu
danych ekonomicznych.
29
Teorie ekonomiczne a rzeczywisto
Teorie ekonomiczne a rzeczywisto
ść
ść
Etapy powstania teorii ekonomicznej:
Obserwacja danego zjawiska i sformułowanie problemu
Skonstruowanie teorii lub modelu
Weryfikacja wniosków wynikających z teorii, dokonana na
podstawie danych ekonomicznych
30
Kategorie, prawa, teorie i modele ekonomiczne
Kategorie, prawa, teorie i modele ekonomiczne
Kategorie ekonomiczne
to: pieniądz, rynek, towar,
wartość, płaca, popyt, podaŜ, kapitał, inflacja.
31
Prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne
to podstawowe, ustalone zaleŜności
między cechami zjawisk ekonomicznych.
Powinno się je formułować: zazwyczaj, na ogół, w
większości przypadków i mają swój specyficzny charakter:
obiektywne
– działają niezaleŜnie od naszej woli i świadomości
Ŝywiołowe
– ich przebieg nie musi zgodny z naszym
oczekiwaniem, często nas zaskakuje
statyczne
– ujawniają się w czasowym działaniu
historyczne
– mają swoje źródła w historii i razem z nią się
zmieniają
32
Teorie ekonomiczne
Teorie ekonomiczne
Teorie ekonomiczne
to tworzenie ze sobą praw
ekonomicznych w jakiejś postaci i są one punktem
wyjścia dla polityki ekonomicznej kraju.
33
Model ekonomiczny
Model ekonomiczny
-
to uproszczony obraz rzeczywistości gospodarczej.
Gospodarstwa
domowe
Prz edsi
ę
biorstwa
Dochody cz ynników produkcji
Usługi cz ynników produkcji
Dobra
kapitałowe dla
prz edsi
ę
biorstw
Wydatki
inwestycyjne
Osz cz
ę
dno
ś
ci
Dobra i usługi d la gospodarstw domowych
Wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi
Instytucje finansowe
(w tym banki)