Kilka recept zielarzy rosyjskich

( Medycyna to sztuka naśladowania leczniczych sił przyrody) Hipokrates Medycyna
ludowa, przekazywana z pokolenia na pokolenie przez mieszkańców Ziemi, istnieje
od niepamiętnych czasów, na wszyst- kich kontynentach. Jako trady- cja i
zjawisko - to przede wszy- stkim ogromna część dziedzictwa kultury, sprawdzone
fakty, prze- puszczone przez sito wieków. Jesteśmy świadkami wspaniałych
osiągnięć medycyny i jednocześ- nie największej pogardy dla jej źródeł.
Wszystko, co niezrozu- miałe i nie do końca wyjaśnione w przyrodzie, ogłaszane
jest przez dyplomowanych medyków jako nienaukowe i bezużyteczne. ( Gdyby
któregoś pięknego dnia przyroda zechciała odsłonić swo- je tajemnice i
zobaczylibyśmy na własne oczy jakimi środkami dys- ponuje, to - Boże drogi -
jakie pomyłki, jakie błędy odkrylibyś- my w naszej, godnej pożało- #a wania,
nauce! Śmiem twierdzić, że w ani jednym ze swoich twier- dzeń nie miałaby racji.
Zaiste, jedyne co wiem na pewno to to, że jestem największym nieukiem).
Powiedzieć tak skromnie o swo- jej wiedzy mógł oczywiście tylko człowiek wielki;
był nim francu- ski filozof i pisarz epoki Odrodzenia Michel Montaigne. Minęło
wiele, stuleci, nauka poszła daleko do przodu, ale w pewnym sensie te setki lat
ni- czego nie zmieniają, pozostajemy ciągle (listkami) na drzewie Przyrody...
Ale ... oduczyliś- my się wsłuchiwania w nią, rozumienia jej i korzystania z jej
skarbów. Współcześni le- karze, oderwani od przyrody, nie umieją odczytywać jej
(tajemnych znaków) i poprzez doświadczenie sięgać do jej leczniczej siły, a
często zupełnie nie wiedzą, czym zastąpić nagle brakujące w aptece lekarstwa,
nie zapisują nam, swoim pacjentom, leczni- czych preparatów i zestawów po-
chodzenia roślinnego i zwierzę- cego oraz innych podobnych środ- ków. Można
żywić nadzieję, że ten skromny zbiór przepisów zebra- nych z różnych źródeł
=rosyj- skich i innych= pomoże tym, któ- rzy przedkładają rośliny leczni- cze
ponad preparaty chemiczne; tym, którzy zupełnie nie mogą z jakichś przyczyn ich
zażywać; tym, dla których współczesne syntetyczne farmaceutyki są nie- dostępne
z powodu ceny lub braku w sprzedaży; tym, którzy zbiera- ją zioła lub zaopatrują
się w nie w aptece i w sklepach zie- larskich, ale nie posiadają li- teratury
informującej o ich przygotowaniu i zastosowaniu. Należy uspokoić tych wszyst-
kich, którzy skorzystają z tego poradnika. Przytoczone przepisy medycyny ludowej
są sprawdzone i zaakceptowane przez specjali- stów o wysokich kwalifikacjach i w
różnych okresach były publi- kowane. Jednak zaleca się #c zasięgnięcie porady
lekarza wte- dy, gdy zażywacie Państwo już jakieś lekarstwo oraz w celu
upewnienia się, że zaproponowany w tym zbiorze środek jest dla Państwa
odpowiedni. Dla wygody korzystającego z poradnika przepisy zgrupowano nie według
nazw roślin, a według chorób tych lub innych organów człowieka. Tam, gdzie przy
liczbach nie podano oznaczeń, wartości wyrażone są w gramach. Rozdział I: Zbiory
ziół Niektórzy zapewne zechcą sami przygotować zapasy niezbędnych roślin.
Oczywiście nie należy przygotowywać roślin, jeśli nie wie się, jak one
wyglądają. Trzeba zaopatrzyć się lub wypo- życzyć z biblioteki informatory,
atlasy, ilustrowane encyklopedie roślin. Trzeba również wiedzieć jaką część
rośliny i kiedy przy- gotowywać. Skorzystajmy z porad ludzi starszych,
nauczycieli biologii, pracowników aptek, le- karzy i oczywiście tych przed-
siębiorstw =spółdzielni ogrodni- czych=, które zajmują się zioła- mi. Postarajmy
się wiosną, latem i jesienią zebrać te najbardziej rozpowszechnione i
najniezbęd- niejsze rośliny. Oto niektóre ogólne zasady przeprowadzania zbiorów.
Przy zbiorach roślin jedno- rocznych należy koniecznie zo- stawiać część z nich
w nienaru- szonym stanie, aby mogły nasiać się na przyszły rok; przy zbio- rach
roślin wieloletnich niezbę- dnym jest po zostawienie systemu korzeniowego,
poszczególnych części roślin i niektórych ro- ślin w całości do wegetatywnego i
nasiennego rozmnożenia. W tym samym miejscu zbiór danej rośli- ny można
powtarzać tylko kilka lat: zbiór przeprowadzamy, kiedy jest jasno, sucho i
słonecznie, rośliny; nie można zbierać #e zakurzonych lub zanieczyszczo- nych
części naziemnych roślin - przy ruchliwej drodze, w po- bliżu zakładów

przemysłowych itp.; nie należy wkładać do jed- nego pojemnika różnych gatunków
roślin, gdyż mogą one na siebie oddziaływać pozytywnie lub nega- tywnie, a te
subtelności znane są wybrańcom; świeżo zebranych roślin nie trzeba ściśle
upychać do woreczków, skrzynek i innych pojemników, ponieważ zioła wów- czas
ulegają samonagrzewaniu, deformują się, tracą swoisty za- pach i kolor,
brunatnieją i sta- ją się niezdatne do użycia. A teraz o tym, kiedy i jak
zbierać różne części roślin. Pączki =brzozowe, sosnowe= zbiera się wczesną
wiosną przed ich rozwinięciem, kiedy są na- brzmiałe, ale ich łuski jeszcze nie
pękają. W tym okresie są szczególnie bogate w aktywne substancje. Zbieranie
kończy się, kiedy pączki zaczynają się rozwijać. Brzozowe pączki zbie- ra się
tak: młode gałązki z pączkami ścina się, wiąże w miotełki i suszy w temperatu-
rze nie większej niż #cj st. C, po wysuszeniu młóci się i prze- puszcza przez
grube sito, aby odpadła kora i kawałki gałązek. Pączki sosnowe, przyczepione po
kilka na końcu gałązek ścina się nożycami z niedużymi kawał- kami gałązek.
Liście zbiera się w okresie kwitnienia, a niektórych roślin =np. krwawnika,
babki, miodusz- ki= - przez całe lato. Ścina się nożycami lub zrywa rękoma tylko
dobrze rozwinięte liście, z dołu lub środkowej części ro- śliny. Nie można
zbierać liści brudnych, przywiędłych, pożół- kłych, brunatnych, pokrytych
rdzawymi plamami lub zaatakowa- nych przez owady. Od razu po zebraniu liście
suszy się, rozkładając cienką #b-c cm warstwą na tkaninie lub papierze pod
okapami lub w prze- wiewnym pomieszczeniu. Od #g czasu do czasu należy je poru-
szać. Prawidłowo wysuszone liś- cie łatwo poznać: zachowują na- turalną,
pierwotną barwę. Ziele =naziemna część rośliny, w szczególności kwitnące
wierzchołki z liśćmi= zbiera się w okresie kwitnienia ścinając je nożycami lub
sierpem w odległoś- ci #aj-bj cm od wierzchołka. Zebrane ziele suszyć jak naj-
szybciej, rozłożywszy #c-e cm warstwą na strychach, w przewie- wnych
pomieszczeniach. Kwiaty zbiera się na początku kwitnienia ręcznie lub ścina no-
życami, jeśli znajdują się w kwiatostanach =wrotycz, krwaw- nik=. Zebrane kwiaty
suszy się od razu, rozkładając cienką #a-b cm warstwą =w takich warunkach, jak
opisano poprzednio=. Nie suszyć na słońcu, niezbyt często poruszać. Prawidłowo
wysuszone kwiaty powinny łatwo się kruszyć w palcach. Nasiona i suche owoce
zbiera się w pełni dojrzałe =wyjątki: owoce dzikiej róży, kminku i anyżu=, kiedy
jest sucho. Na- siona, zebrane jako suche nie wymagają dosuszania. Zbiór owo-
ców i nasion przeprowadza się ręcznie. Suszy się w wiejskich piecach,
piekarnikach, w tempe- raturze #fj-hj st. C. Owoców bogatych w witaminy nie
można suszyć na słońcu. Zepsute i po- ciemniałe owoce trzeba odrzucić. Owoce
sokowe =jagody= zbiera się rano lub wieczorem, aby uni- knąć ich szybkiego
zepsucia, w pełni dojrzałe =nie zapominaj- my, że zbieramy wszystko, co kto
może: poziomki leśne, maliny mo- roszki, maliny zwykłe, borówki, żurawiny, dziką
różę, czarną po- rzeczkę, rokitnik i inne=. Wy- schniętych, zwiędłych, nie-
dojrzałych i uszkodzonych jagód nie warto zbierać. Należy uważać, aby ich nie
uszkodzić przy zbieraniu. Ze- branych owoców nie można myć ani przesypywać z
jednego pojemnika do drugiego. Suszyć najle- #i piej w piecach, piekarnikach, w
temperaturze #ej-fj st. C. Uważać, aby się nie przypaliły, często poruszać.
Bulwy, korzenie, kłącza wyko- puje się w zasadzie jesienią w okresie więdnięcia
roślin i rzadziej - wczesną wiosną. Zapamiętajmy też takie szczegó- ły: u roślin
jednorocznych ko- rzeń wykopuje się jesienią, u dwuletnich jesienią na drugi
rok, u wieloletnich - jesienią na drugi rok lub wiosną trzecie- go roku. Po
wykopaniu podziemnych czę- ści roślin łopatą, widłami lub nożem oddziela się
część naziem- ną i zepsute części kłącza, ko- rzeni i bulw; oczyszcza się z
ziemi, myje pod zimną, bieżącą wodą. Duże korzenie i kłącza kroi się na części.
Wymyty i oczyszczony surowiec rozkłada się na tkaninie workowej lub trawie, na
świeżym powietrzu, do podsuszenia i przywiędnięcia, następnie suszy się w
piecach, piekarnikach, suszarkach w temp. #ej-fj st. C. Prawidłowo wysu- szone
korzenie i kłącza powinny się łamać, a nie zginać. Podczas zbioru i suszenia ro-
ślin trujących =np. glistnika, jaskółcze gniazdo= nie można ich próbować. Przy
ich obróbce chrońmy oczy i nos maseczką zro- bioną z kilku warstw wilgotnej gazy

lub respiratorem. Po pracy =suszeniu, pakowaniu, ważeniu= dokładnie umyjmy ręce
i twarz mydłem. Korę =np. brzozy, wierzby, olchy, maliny= najlepiej jest zbierać
na początku wiosny, kie- dy drzewa puszczają soki. W tym czasie korę łatwo jest
oddzielić od pnia. Aby ją zdjąć, trzeba na młodych odrąbanych lub odcię- tych
gałązkach zrobić ostrym no- żem okrągłe nacięcia w odległoś- ci #be-ej cm od
siebie, połączyć je jednym lub dwoma podłużnymi nacięciami, a następnie zdejmo-
wać korę. Suszy się korę na słońcu, ale można i na #aa strychu. Rozdział Ii:
Ogólne zasady przyrządzania naparów, wywarów, wyciągów i herbatek Różnią się one
sposobem przy- gotowania. Napar i wywar to wo- dne wyciągi z leczniczego surow-
ca. Napar częściej przygotowuje się z liści, kwiatów i ziela, a wywary z grubych
części roślin - korzeni, kłącza, kory itp. Wysuszone rozmaite części ro- ślin
leczniczych wstępnie roz- drabnia się; następnie odmierza wskazaną w przepisie
miarę i umieszcza w emaliowanym lub porcelanowym naczyniu, zalewa odpowiednią
ilością wody o tem- peraturze pokojowej, przykrywa pokrywką i podgrzewa. Napary
zwykle podgrzewa się przez #ae min. =jeśli nie ma innych wska- zówek=, a wywary
- #cj min., często mieszając. Następnie na- czynie odstawia się i ochładza w
temperaturze pokojowej: napary #de min. wywary - #aj min. Na- stępnie przecedza
się i dodaje wody do odpowiedniej objętości =według konkretnego przepisu=.
Jeżeli wywary przygotowuje się z roślin zawierających sub- stancje garbnikowe,
to przece- dzać należy zaraz po zdjęciu z ognia. Istnieje też inny sposób
przygotowania naparu. Różnica polega na tym, że ziele zalewa się wrzątkiem i
całą noc zaparza w piekarniku =stopniowo stygną- cym=. Rano przecedza się, pod-
grzewa i zażywa jak wywar. A nalewki - to słabe spirytu- sowe, wodno-spirytusowe
lub spi- rytusowo-eteryczne wyciągi z ro- ślin leczniczych. Przygotowuje się je
tak: surowiec z roślin wcześniej rozdrobniony i wysu- szony umieszcza się w
specjalnym naczyniu i zalewa odpowiednią i- lością płynu =najczęściej #gj#j)
spirytusu=. Naciąga się w tem- peraturze pokojowej #g-aj #ac dni. Następnie
wyciąg zlewa się, pozostałe rośliny wyciska się, przelewając płynem, znów
wyciska, dopełnia płynem do od- powiedniej objętości. Do przygotowania nalewki
bie- rze się zwykle jedną wagową część roślinną pięć objętościo- wych części
otrzymywanej nalew- ki. Jeżeli surowiec roślinny zawiera silnie działające sub-
stancje, to nalewki przygotowuje się w proporcji #a_:#aj. Otrzy- mane nalewki
należy odstawić na kilka dni, przechowując w tempe- raturze do #h st. C, a
następ- nie przefiltrować. Gotowe nale- wki powinny być przezroczyste. Ekstrakty
to zagęszczone wy- ciągi z roślin. Dla ich otrzy- mania suchy, rozdrobniony
suro- wiec zalewa się wodą, spirytu- sem, eterem lub mieszaniną spi- rytusu i
eteru. Otrzymany wy- ciąg zagęszcza się do konsysten- cji płynnego, gęstego lub
suche- go ekstraktu. Zestawy i herbatki to miesza- niny wysuszonych i
rozdrobnio- nych rozmaitych roślin leczni- czych, czasami z dodatkiem soli,
olejków eterycznych i innych substancji. Przeznaczone są do przygoto- wywania w
domu naparów i wywa- rów, płukanek i gorących okła- dów, leczniczych kąpieli.
Zestawy i herbatki przechowu- je się w suchym miejscu. Te, które zawierają
substancje zapa- chowe - w metalowych pojemni- kach, pozostałe w zamkniętych
drewnianych lub tekturowych pu- dełkach. Rozdział Iii: Pożywienie a zdrowie Jak
twierdzą znachorzy, pra- wie wszystkie choroby ludzi i przedwczesna śmierć
zależą przede wszystkim od żywienia =tzn. diety=, niedopuszczalnych mieszanek w
naszym pożywieniu i w konsekwencji od zanieczysz- czenia i deformacji jelita #ae
grubego. Ludzie z reguły uważają się za maszynę, która wrzucony z je- dnego
końca pokarm przetwarza tak, aby drugim końcem wyrzucić odpadki. ( Wrzucaj do
niej co chcesz, myślą inni, wszystko się zużyje, spali...) Tak, spali się, ale
jeśli wrzuca się nieodpowiednie produ- kty, to wraz z nimi spala się od #be do
#ej lat naszego życia! Tylko niewielu wie, że w je- litach grubych gromadzi się
przez wiele lat kał, najczęś- ciej, z powodu użycia skrobiowa- tych substancji i
gotowanego, pieczonego i smażonego pożywie- nia. Molekuła skrobi nie roz-
puszcza się ani w wodzie, ani w spirytusie, ani w eterze. Te nierozpuszczalne
cząsteczki skrobi, dostając się do krwio- biegu, zanieczyszczają krew, tworząc w
niej swoistą (kaszę). Krew poprzez krążenie chce uwolnić się od tej (kaszy) i

ostatecznie znajduje dla niej różne miejsca składowania. Go- towane i smażone
pożywienie w ogóle nie odżywia komórek i ścianek jelita grubego, wręcz morzy go
głodem. Pożywienie ro- ślinne zaś, posiada swoiste mag- netyczne właściwości,
odżywia ścianki jelita grubego i (wymia- ta) wszystko, co znajduje się na drodze
do odbytu. Przez #dj lat życia człowiek zjada ok. #djjjj obiadów kolacji i
śniadań. Jeśli odżywiał się przede wszystkim skrobiowym i gotowanym pożywieniem,
to każ- dy posiłek, przechodząc przez jelito grube, pozostawił warstwę kału. To
są przyczyny zaparć. Dlatego też trzeba często sto- sować lewatywy: do naczynia
wlać #b litry ciepłej wody i sok z połówki cytryny. Błędy w żywieniu z lat po-
przednich są poważne i można je uszeregować w sposób następują- cy: #a.
Intensywne odżywianie się białkami na skutek zakorze- #ag nionego poglądu, że
tylko białka dają organizmowi siłę; stąd sta- łe gnicie białek w jelitach i
zatrucie krwi. #b. Brak wiedzy na temat po- żywienia, zbyt długie gotowanie,
wyparowywanie pożytecznych soli mineralnych i tym samym niszcze- nie witamin.
#c. Biały chleb, słodkie buł- ki, ciastka, nadmiar słodyczy i cukru są przyczyną
nadmiernej ilości kwasu we krwi i stałej fermentacji węglowodanów w żołą- dku. Z
drugiej strony stale niedostateczna ilość produktów zasadowych w naszym
organizmie powoduje brak koniecznej neutra- lizacji kwasów powstających za-
równo przy odżywianiu się białkami, jak i przy fermentacji węglowodanów. #d.
Uporczywa, w ciągu #b-c pokoleń, ucieczka, szczególnie zimą, od surowych jarzyn,
ziele- niny i owoców, które zawierają sole mineralne i witaminy. #e. Stały brak
zdrowych ga- tunków chleba, zieleniny i owo- ców przy siedzącym trybie życia
powodują przewlekłą atonię żołą- dka i jelita grubego, co z kolei prowadzi do
zaparć i samopodtru- wania całego organizmu w ciągu szeregu lat. #f. Nadmiar
produktów mięs- nych, zup na mięsie, ostrych, mięsnych sosów, nadużywanie al-
koholu i piwa powoduje przedwczesne, jeszcze przed czterdziestką, rujnowanie
nerek i wątroby i skraca życie. #g. Niechęć do wnikliwej ob- serwacji wszystkich
czynności swojego organizmu, do zwalczania złych przyzwyczajeń w jedzeniu i
piciu zawsze prowadzi do cho- roby. #h. Mleko, w szczególności krowie, nigdy
przez przyrodę nie było przeznaczone dla dorosłych, a jedynie dla bardzo małego
cie- laczka, który nie może jeść twa- rdych produktów. Nigdy nie na- leży pić
mleka do obiadu, do ko- lacji i śniadania. Wielu #ai twierdzi, że odżywiając się
przez #ae-cj dni tylko mlekiem poprawia stan swojego zdrowia. Przy diecie
mlecznej pomaga nie mleko, a zamaskowana głodówka. Używanie mleka, w
szczególności pasteryzowanego, wywołuje zapar- cie, o czym wiele osób nie wie,
powoduje stwardnienie stawów i arterii. Od kołyski, aż do grobowej deski mleko
jest dla człowieka najbardziej zdradliwym produktem i przyczynia się do
występowania wielu chorób: grypy, astmy, nie- żytu siennego, suchot, chorób
oskrzeli i zatok. W krowim mle- ku jest o #cjj#j) więcej kazeiny niż w mleku
kobiecym. Krowa wa- ży #djj-hjj kg, a człowiek zale- dwie #hj kg. Z kazeiny robi
się grzebienie i najtrwalszy klej stolarski. Przypomnijmy więc sobie twier-
dzenie znachorów i wielu uczo- nych z dawnych czasów, że od mleka twardnieją
stawy i arte- rie. Jednakże świeże =prosto od krowy= mleko - #j,be szklanki
dziennie - leczy zadyszkę. Ka- sza manna. Tybetańczycy mówią: ( Zaczęliście od
mleka i kaszy manny, a więc i na tym kończcie). Codziennie, chociaż kilka łyżek
kaszy powinien jeść każdy po czterdziestce, dobrze działa na kości, mięśnie i
układ trawienny. Ucha =zupa rybna= przynosi korzyści wszystkim osłabionym,
szczególnie zupa ze szczupaka. W rybie jest dużo sodu i fosfo- ru. Twaróg -
dziennie #ajj g przy miażdżycy tętnic, chorobach ser- ca, wątroby. Orzechy,
rodzynki, ser - codzienne ich użycie uspo- kaja system nerwowy, usuwa zmę-
czenie bóle głowy wzmacnia mię- sień sercowy i system nerwowy. Pożyteczne przy
chorobach wą- troby. Jedna porcja to: #cj g orzechów włoskich, #bj g ro-
dzynków, #bj g sera. Winogrona i rodzynki są #ba zalecane przy podagrze. Poza
tym zapobiegają tworzeniu się kamieni. Rodzynki można też wy- korzystywać jako
słaby środek przeczyszczający. Jednak razem z winogronami i rodzynkami nie
należy jeść w dużych ilościach innych owoców i warzyw, a także nie pić mleka,
kwasu, wód mine- ralnych, ponieważ przy jednocze- snym ich spożyciu nasilają się

procesy fermentacji. Winogron lepiej nie jeść przy otyłości, chorobie wrzodowej
żołądka, cu- krzycy, zapaleniu jelita grubego połączonego z biegunką. Cytryny i
pomarańcze - poży- teczne przy początkach nadciś- nienia, chorobach kobiecych i
powiększeniu tarczycy. #j,e cytryny utrzeć ze skórką i wy- mieszać z cukrem.
Stosować po #a łyżeczce #c razy dziennie. Morele suszone dodają sił fi-
zycznych, szczególnie mężczyz- nom. Żurawiny leczą nieżyty żołąd- ka. Czarna
jarzębina - nie znaj- dziemy innych jagód z taką ilo- ścią jodu. Zalecana jest
przy sklerozie i wolu. #a kg jarzębi- ny na #a kg cukru - po łyżeczce, #c razy
dziennie. Grzyby są ciężkostrawne i dlatego nie są wskazane przy chorobach
układu trawiennego, wątroby i nerek. Gorczyca i pieprz szkodliwie działają na
nerki. Figi, szpinak, szczaw i raba- rbar mają kwas szczawiowy, który w
połączeniu z wapniem tworzy nierozpuszczalną, nie wchłanianą przez organizm
substancję. We- źmy pod uwagę: produkty te, uży- wane w dużych ilościach
powodują tworzenie się kamieni w nerkach. Sok z białej kapusty ma silne
właściwości żółciopędne. Jest pożyteczny przy zapobieganiu nieżytowi i
owrzodzeniu żołądka =po pół szklanki, #c razy dzien- nie przed jedzeniem, przez
#b-c tygodnie=. Przechowywać w tem- peraturze nie większej niż #bc #b st. C, nie
dłużej niż #b do- by. Ziemniaki pożyteczne są przy chorobach nerek i systemu
serco- wo-naczyniowego. Jednak ci, którzy cierpią na nadwagę lub cukrzycę
powinni jeść ich mniej. Sok z surowych ziemniaków w me- dycynie ludowej
wykorzystuje się przy chorobach żołądka z nadkwa- sotą. Wymyte, wytarte
starannie ziemniaki w łupinach utrzeć na drobnej tarce. Wycisnąć sok z
krochmalem. Pić tylko świeży, po #j,e szklanki #c razy dzien- nie na czczo.
Marchew jest korzystna przy zaparciach, chorobach wątroby, nerek, kamicy
nerkowej i kamicy żołądka. Ale nie jest wskazana przy zaostrzeniu choroby
wrzodo- wej żołądka i zapaleniach jelita grubego. Burak gotowany i wywar z nie-
go posiadają właściwości prze- czyszczające i moczopędne. Dynia =miąższ=
polepsza pracę jelit, przy zaparciach nasila wydzielanie moczu. Rzodkiew i
rzodkiewka polep- szają trawienie. Dodatkowo rzo- dkiew ma właściwości
moczopędne i żółciopędne, a także sprzyja wydalaniu z organizmu nadmiaru
cholesterolu. Jednak warzyw tych nie należy używać przy owrzodzeniu żołądka,
nieżytach żołądka, chorobach wą- troby i nerek, a także przy podagrze. Bakłażany
obniżają poziom cholesterolu we krwi, wątrobie, nerkach, nasilają wydzielanie
kwasu moczowego. Dobrze jest je wykorzystywać przy chorobach wą- troby, nerek,
miażdżycy i podagrze. Cebula pobudza apetyt, ale przy chorobach przewodu
pokarmo- wego, wątroby i nerek należy ją wyeliminować z jadłospisu. Czosnek
głuszy procesy ropie- nia i fermentacji w żołądku i jelitach, zwiększa wydalanie
moczu. Chrzan zwiększa wydzie- #be lanie kwasu solnego, działa mo- czopędnie.
Ale niewskazany jest dla ludzi cierpiących na nieży- ty, wrzody żołądka, choroby
je- lit, wątroby i nerek. Pietruszka =korzeń= sprzyja krzepnięciu krwi, zalecana
jest przy chorobach krwi oraz jako e- lement diety przy kamicy moczo- wej,
środek moczopędny i wiatro- pędny. Sprzyja rozpuszczaniu piasku i kamieni w
nerkach i pę- cherzu moczowym. Ale przeciw- wskazana jest przy ostrych cho-
robach nerek. Seler działa moczopędnie i przeciwzapalnie. Szczególnie pożyteczny
jest przy chorobach nerek i podagrze. Koper działa moczopędnie,
przeczyszczająco, wiatropędnie i żółciopędnie. Jabłka - pożyteczne przy
podagrze, sklerozie naczyń. Sprzyjają wydalaniu z organizmu kwasu moczowego,
zwiększają wy- dzielanie moczu. Kwaśne gatunki zaleca się jeść przy cukrzycy i
otyłości, a słodkie - przy skłonnościach do kamieni, choro- bach nerek i
podagrze. Czarna porzeczka - napar wod- ny z jej liści sprzyja wydalaniu z
organizmu nadmiaru kwasu mo- czowego. Arbuz jest pożyteczny jako środek
profilaktyczny przy skłonnościach do tworzenia się kamieni, przy chorobach
układu sercowo-naczyniowego i wątroby. Poziomka leśna - wspaniały środek przy
chorobach serca, wą- troby i nerek. Jej owoce poma- gają =w dużych ilościach=
przy chorobach dróg żółciowych, cho- robie nadciśnieniowej, podagrze i innych
zaburzeniach przemiany soli. Napar z liści poziomki ma zastosowanie jako środek
moczo- pędny przy kamieniach w wątrobie i nerkach. Maliny sprzyjają poceniu się,

działają też moczopędnie. Ale nie zaleca się ich przy podagrze i chorobach
nerek. Warzywa i owoce =a nie #bg zupy i konserwy= powinny zająć miejsce
honorowe na naszym sto- le. Są bogate w łatwoprzyswa- jalne sole mineralne. Sole
wap- nia polepszają pracę serca, zwiększają wydalanie moczu. So- le miedzi i
żelaza są krwiotwór- cze, a sole jodu zapobiegają miażdżycy. Oprócz tego sole
mi- neralne utrzymują równowagę kwa- sowo-zasadową płynów w organiz- mie,
zmniejszają wahnięcia w stronę kwasów - a to nie jest rzadkością przy chorobach
serca i naczyń, wątroby i nerek, przy cukrzycy i infekcjach. Przypomnijmy sobie
o witami- nach, jeżeli nasz organizm jest osłabiony! Uczestniczą one w
podtrzymywaniu sił obronnych organizmu, w podwyższaniu jego odporności na
przeziębienia, in- fekcje i rozmaite choroby. Ponieważ najlepsze połączenia
witamin występują w naturalnych produktach, przede wszystkim w warzywach i
owocach, toteż niedobór witamin daje o sobie znać zimą i wiosną, kiedy z re-
guły na naszym stole jest mało zieleniny, świeżych warzyw i owoców, a te, które
są, wita- min mają coraz mniej. Niektóre witaminy przyswajane są przez organizm
tylko poprzez pożywie- nie, niektóre ulegają syntezie w organizmie, gromadzą się
w nim. Awitaminoza - niedobór wita- min - powstaje wtedy, gdy całko- wicie
zaprzestaniemy dostarczać organizmowi witamin nie podlega- jących syntezie i nie
gromadzą- cych się w nim. Do takich wita- min należy najważniejsza z nich,
witamina C =kwas askorbinowy=. Szczególnie bogate w witaminę C są suszone owoce
dzikiej ró- ży, czarna porzeczka, jarzębina czarna, cytryny, papryka, chrzan,
pietruszka, koper. Kiedy w pożywieniu mało jest witaminy C lub jest ona słabo
wchłaniana =a to się zdarza przy chorym układzie trawiennym, wą- trobie lub
trzustce= - na- #bi stępuje stan dobrze znany więk- szości dorosłych i spotykany
u dzieci: człowiek bardzo szybko męczy się przy każdym zajęciu =w pracy, w
szkole, w domu=, zmniejsza się jego odporność na zimno, wzrasta skłonność do
przeziębień, które długo trwają. Witamina C zwiększa odporność organizmu na
infekcje, aktywnie uczestniczy w procesach przemia- ny materii, białek,
węglowoda- nów, reguluje wytwarzanie się krwi, sprzyja wchłanianiu żela- za. Gdy
zaniedbaliśmy profilakty- kę, musimy pilnie skupić się na pomocy organizmowi w
dokarmieniu go witaminami, szczególnie wita- miną C. Zwróćmy uwagę na za-
chowanie się dzieci: często mamy do nich nieuzasadnione pretensje o apatię,
lenistwo, złe wyniki w nauce, a przyczyną tego nie jest ich lenistwo, lecz
niepra- widłowe, zbyt ubogie w witaminy odżywianie. W produktach pochodzenia
zwierzęcego witamina C występu- je w niewielkich ilościach, za wyjątkiem
wątroby, nerek, sarni- ny, a w szczególności sarniego języka. Głównym źródłem
witami- ny C są zatem produkty roślin- ne. W każdej strefie klimatycz- nej -
inne. W jednych krajach to pomarańcze i cytryny, w in- nych - żurawiny i
borówki; jedni mogą zrobić zapasy z czosnku niedźwiedziego, inni - z cebuli i
czosnku; wszędzie są ziemniaki - dostarczyciele witaminy C. Spójrzmy na listę
roślin boga- tych w witaminę C, a przekonamy się, że przynajmniej jedna z nich
jest nam dostępna, i to nie tylko latem, ale zimą i na wiosnę. Podajemy obok
każdego produktu jaka jego ilość =w gra- mach= jest wystarczająca dla
całkowitego zaspokojenia zapo- trzebowania organizmu na witami- nę C w ciągu
doby. Wyciąg zro- biono na podstawie tabeli spo- rządzonej przez wykwalifikowa-
nych specjalistów w dzie- #ca dzinie żywienia. A więc: szczypiorek - #ajj, biała
kapusta - #bjj-bej, ziem- niaki - #bej-ejj, ogórki, bakła- żany, kabaczki -
#bej-ejj, rzod- kiewka, rzepa, buraki - #bej-ejj, cebula, marchew, dy- nia -
#ejj-ajjj, kapusta kiszona - #bej-cjj, czosnek niedźwiedzi solony - #bej-cjj,
ogórki kwa- szone - brak wit. C, czarna po- rzeczka - #ab-ej, dzika róża
=suszone owoce=, rokitnik, ber- berys - #cj-ej, ananasy, poma- rańcze,
grejpfruty, poziomki ogrodowe, truskawki, dereń, agrest, cytryna, jarzębina -
#ajj-abe, mandarynki, czerwone porzeczki, poziomki leśne, mali- ny, borówka
bagienna - #bjj-ejj, jabłka z gatunku antonówka - #bjj-ejj, wiśnie, brzoskwinie,
czarna jarzębina - #cjj-ejj, bo- rówki, żurawiny =świeże= - #cjj-ejj, morele,
śliwki, białe porzeczki - #ejj-ajjj, ba- nany, winogrona - #aejj-bjjj.
Przetwory: morele =kompot= - #ajjj, ba- kłażany - #ajjj, groszek zielony - #ejj,

papryka faszerowana - #djj, kabaczki - #fjj, pasta pomidorowa - #aej, sok
pomidoro- wy - #ejj, przecier pomidorowy - #ejj. Pamiętajmy: witamina C jest
najmniej trwała, łatwo utlenia się, szczególnie w wysokiej tem- peraturze i w
zetknięciu z meta- lem. Podczas gotowania warzyw ubywa ok. #j,c witaminy C, przy
smażeniu niewiele, a odgrzewanie i długie przechowywanie pożywie- nia powodują
utratę tej witami- ny. Kisząc produkty zachowujemy witaminę C. Dobrze zachowuje
się witamina C w świeżo zamro- żonych owocach i warzywach, ale po rozmrożeniu
jest nietrwała, dlatego też rozmrożone produkty trzeba szybko spożywać. Gotując
pożywienie warzywa wkładamy do wrzątku i przykrywamy pokrywką. Nie dodajemy
sody. Pożytecznym jest przygo- #cc towywanie witaminowych herbat: np.: owoce
dzikiej róży, owoce czarnej porzeczki =po równo=. łyżkę rozdrobnionej mieszanki
zalać #b szklankami wrzątku, za- parzać #a godzinę, przecedzić, dodać cukru lub
miodu. Pić po #j,e szklanki herbaty #c-d razy dziennie. Owoce dzikiej róży,
owoce ja- rzębiny =po równo=. #b łyżeczki mieszanki zalać #b szklankami wrzątku.
Nie zaszkodzi wie- dzieć, że w trawie - murawie =rdest ptasi=, którą mieszkańcy
wsi i letnicy depczą nogami wszędzie i po całych dniach, jest #c-krotnie więcej
witaminy C niż w cytrynach. To zielsko w ogóle jest bardzo cenione przez
medycynę ludową i będziemy do niego nie raz wracać. I jeszcze: #c-krotnie więcej
niż w rdeście ptasim jest w przewiercieniu. Zaparzajmy je i pijmy na zdrowie!
Rozdział Iv: Eliksiry młodości #a. Przepis na najstarszy ho- meopatyczny środek
został znale- ziony przez wyprawę U N E S C O w #aiga r. w klasztorze w Tybe-
cie i przetłumaczony z glinia- nych tabliczek na wszystkie ję- zyki. Pochodzi z
lat #djjj-ejjj p.n.e. Działanie: oczyszcza organizm ze złogów tłuszczu i wapnia.
Polepsza ogólną przemianę mate- rii w organizmie, a więc naczy- nia stają się
elastyczne. Zapo- biega to zawałom, dusznicy, sklerozie, paraliżowi, tworzeniu
się opuchlizn. Znika szum w głowie, polepsza się wzrok. Przy dokładnym leczeniu
orga- nizm odmładza się. Przygotowanie: dokładnie wy- myć i oczyścić #cej g
czosnku, drobno posiekać i utrzeć w na- czyniu drewnianą lub porcelanową łyżką,
zważyć #bjj g tej masy, wziąć z dna, gdzie jest więcej soku, włożyć do szklanego
#ce naczynia, wziąć #bjj g #if#j) spirytusu. Naczynie szczelnie zamknąć i
przechowywać w ciemnym i chłodnym miejscu #aj dni. Na- stępnie masę przecedzić
przez ścisłą tkaninę, wycisnąć. Po #b-c dniach można zacząć lecze- nie. Pić
kroplami z zimnym mle- kiem =#j,be szklanki= ściśle we- dług schematu. Pić #ae-
bj minut przed jedzeniem. Dawkowanie preparatu =w kro- plach=: =ds - dzień
stosowania, ś - śniadanie, o - obiad, k - kolacja= #a ds: ś-#a, o-#b, k-#c ; #b
ds: ś-#d, o-#e, k-#f_; #c ds: ś-#g, o-#h, k-#i_; #d ds: ś-#aj, o-#aa, k-#ab_; #e
ds: ś-#ac, o-#ad, k-#ae_; #f ds: ś-#ae, o-#ad, k-#ac_; #g ds: ś-#ab, o-#aa, k-
#aj_; #h ds: ś-#i, o-#h, k-#g_; #i ds: ś-#f, o-#e, k-#d_; #aj ds: ś-#c, o-#b, k-
#a_; #aa ds: ś-#ae, o-#be, k-#be. Następnie przyjmuje się po #be kropli #c razy
dziennie przed jedzeniem aż do całkowite- go zużycia nalewki. Ponowne leczenie
można prze- prowadzić nie wcześniej niż po #e latach. #b. #djj g czosnku obrać,
wy- myć i utrzeć na tarce, wycisnąć sok z #bd cytryn, zmieszać z czosnkiem i
wlać do słoika. Owinąć otwór gazą. Przed uży- ciem zamieszać. Łyżeczkę mie-
szanki rozpuścić w szklance przegotowanej wody i wypić. Po #a-b tygodniach
zniknie senność, poprawi się samopoczucie, zwięk- szy się wydolność. Oprócz tego
uważano, że czosnek posiada wła- ściwości antysklerotyczne i ogólnie
wzmacniające. Specy- fik ten był popularny w guberni Kijowskiej i Charkowskiej.
#c. Wziąć #a l miodu, wycis- nąć #aj cytryn, zemleć #aj głó- wek czosnku.
Wszystko to wymie- szać i pozostawić #cg w zamkniętym słoiku na tydzień. Pić raz
dziennie po #d łyżecz- ki. Nie łykać szybko, ale powo- lutku smakować jedną
łyżeczkę za drugą, codziennie. Lekarstwa wystarczy na #b miesiące. #d. Zielona
herbata likwiduje dezynterie i dur brzuszny. Moc- ną zieloną herbatę
wykorzystuje się przy ciężkich wylewach krwi w przewodzie pokarmowym, do móz-
gu, przy starczej kruchości na- czyń włosowatych, ratuje przed złym słońcem.
Zielona herbata to wspaniały środek zapobiegają- cy tworzeniu się kamieni w pę-
cherzu moczowym, nerkach, wątro- bie. W odróżnieniu od kawy sty- muluje pracę
skóry, wywołuje po- cenie się, przeczyszcza pory. Rozdział V: Sposoby

oczyszczania organizmu Bezsprzecznie im gorzej i by- le jak się odżywiamy, im
gorszą pijemy wodę, wdychamy bardziej zanieczyszczone powietrze, im mniej
ruszamy się i gimnastyku- jemy, tym bardziej (zanieczysz- czają się) nasze
organy we- wnętrzne i wymagają oczyszcze- nia, przemycia i przewietrzenia.
Istnieje mnóstwo roślin, wy- dalających z naszego organizmu szkodliwe substancje
- sole, żółć, flegmę, kamienie, pia- sek... o wielu z nich piszemy w rozdziałach
poświęconych scho- rzeniom odnośnych organów. W tym miejscu zatrzymaliśmy się
nad roślinami szczególnie w tym względzie wszechstronnymi. #e. Zacznijmy od
pierwiosnka lekarskiego =równie cenny jest pierwiosnek wyniosły=. Wszyst- kie
części rośliny są lecznicze: kwiaty, liście korzenie. Napar z kwiatów =#d g
kwiatów na #bjj g wody= używany jest ja- ko środek moczopędny i prze-
czyszczający przy przewlekłych zaparciach. Napar zalecany #ci też jest przy
migrenach. Na dzieci działa jako lekki środek nasenny. Liście wiosną spożywa się
jak sałatę, posiadają duże ilości witaminy C, a także witaminy A, E. = Wystarczy
zjeść #b li- stki pierwiosnka, aby zaspokoić całodobowe zapotrzebowanie na
witaminę C=. Wodny napar z li- ści =#a do #aj_= i proszek z szybko wysuszonych
liści, a także wywar z korzeni =#a_:#aj_= stosuje się jako śro- dek na poty,
obniżający tempera- turę i przeciwkaszlowy. Ekstra- kty pierwiosnka zwiększają
wy- dzielanie śluzu przez gruczoły oskrzelowe i wydalanie moczu. Można
wykorzystać i takie przepisy: #ajj g korzeni pier- wiosnka zalać szklanką
wrzątku i zaparzać #b godz. Stosować po #a łyżce #c razy dziennie. #a łyżeczkę
suchych, rozdrobnionych korzeni zalać szklanką zimnej wody, gotować #aj min.,
przecedzić i pić po #a łyżce #c-d razy dziennie. #a łyżkę suchych liści zalać
szklanką wrzątku, zaparzać #cj min. w zamkniętym naczyniu i przecedzić. Stosować
#j,c szklanki #c razy dziennie. #f. Szeroko rozpowszechniony jest mniszek
pospolity =nie na- leży go mylić z jesiennym=. Za- kwita w kwietniu. W leczeniu
wykorzystuje się i liście, i ko- rzenie mniszka. Zawierają one witaminy A, C,
B#b, a także kobalt, żelazo, fosfór, wapń. Z liści wczesną wiosną przy- gotowuje
się sałatki =żeby zlik- widować gorycz należy włożyć je na pół godziny do
roztworu so- li=. Można z nich przygotować zapasy, zakwaszając jak kapustę.
Pamiętajmy: zbieramy liście przed pojawieniem się koszyczków kwiatowych. Bardzo
korzystna dla organizmu jest sałatka z młodych liści mniszka, babki i pokrzywy
=należy sparzyć je wrzątkiem=. Liście myjemy #da w zimnej przegotowanej wodzie,
drobno kroimy, dodajemy trochę cebuli, szczyptę liści szczawi- ku. Doprawiamy do
smaku solą, oliwą śmietaną. Korzeń mniszka wykopuje się wczesną wiosną lub późną
jesienią. Liście i łodygę trzeba odciąć, korzeń wymyć w zimnej wodzie i trzymać
na po- wietrzu do zwiędnięcia, tj. aż nie przestanie przy nacięciu wy- dzielać
mlecznego soku. Następ- nie suszyć w piecach, suszar- niach, na przewiewnych
stry- chach. Gdy korzenie łamią się przy naciśnięciu - surowiec jest gotowy.
Najprostszy przepis na lekar- stwo z korzeni mniszka - #c razy dziennie brać
odrobinę =na końcu noża= proszku z korzeni i popi- jać wodą. Szkodliwe
substancje razem z potem i moczem zaczną wychodzić z organizmu. Można
wykorzystać też napar z korzeni mniszka jako gorycz dla pobudze- nia apetytu,
jako środek żółcio- pędny, jako lekki środek prze- czyszczający przy
przewlekłych zaparciach i hemoroidach, a tak- że do regulowania wydzielania się
mleka u karmiących matek. Przygotowuje się go tak: #a ły- żeczkę rozdrobnionych
korzeni zalać szklanką wrzątku, zaparzać godzinę w ciepłym miejscu, prze-
cedzić. Stosować wystudzony na- par po #j,c szklanki #c-d razy dziennie na pół
godziny przed jedzeniem. Napar, tak przygoto- wany, stosowany jest wewnętrznie
przy wągrach, furunkulozie =czy- raczności=, wypryskach. Przy czym dawkę
lekarstwa zwiększa się dwukrotnie przy każdym zaży- ciu. #g. Tatarak, znany jest
w me- dycynie wielu krajów. Zarówno naukowa, jak i ludowa medycyna przypisują mu
działanie moczopę- dne, wiatropędne, żółciopędne i wykrztuśne. = A przecież to
wszystko to oczyszczanie=. W Rosji napar z kłącza sto- sowany jest przy
chorobach #dc wątroby i dróg żółciowych, przy zapaleniu pęcherza moczowego,
kamieniach w nerkach, kolkach żołądkowo-jelitowych, biegun- kach, szkorbucie,
epilepsji, kaszlu, grypie, puchlinie wod- nej, do zwiększenia czynności

płciowych. Zewnętrznie wywar z kłącza używany jest do wzmoc- nienia włosów i
mycia głowy przy łysieniu, do obmywania ropieją- cych ran i wrzodów. Proszkiem z
kłącza posypuje się czyraki i nie gojące się rany. Proszek z kłącza stosuje się
wewnętrznie przy wzdęciach brzu- cha, zgadze, przewlekłych nieży- tach żołądka,
zapaleniach jelita grubego w dawkach #j,be-j,c g #c razy dziennie, popijając
wodą. Napar z proszku wykorzystuje się jako środek moczopędny przy kolkach
żołądka i jelit, biegun- kach, jako środek przeciw febrze i orzeźwiający. #b
łyżeczki proszku tataraku zalać szklanką wrzątku i zaparzać #b godziny w
szczelnie zamkniętym naczyniu. Następnie przecedzić i pić po #j,be szklanki, #c
razy dzien- nie, na pół godziny przed jedze- niem. #h. W celu poprawienia prze-
miany materii i oczyszczenia organizmu rosyjscy znachorzy za- lecali stosowanie
wywaru skrzypu polnego. Wysuszony i pokrojony skrzyp zaparza się jak herbatę i
pije po #j,be szklanki, #c ra- zy dziennie. #i. Nie zapominajmy o lukre- cji -
pomaga przy podagrze; za- parzajmy rdest ptasi - rozdrab- nia i usuwa z
organizmu kamienie żółciowe i nerkowe. Pączki brzozowe, kminek, czarna rzepa -
też (sprzątają) w naszym orga- nizmie. #aj. Nasza skóra to żywy organizm, w nim
gromadzą się to- ksyny, których stale powinniśmy się pozbywać. Wyliczono #de z
matematyczną dokładnością, że człowiek powinien poprzez pory swojej skóry
wydzielić #c i pół raza więcej odpadków niż poprzez odbytnicę i nerki. Osiągnąć
to można tylko z pomocą łaźni paro- wej i witki. Trzeba chodzić do łaźni
rosyjskich lub fińskich nie rzadziej, niż raz na ty- dzień, zażywać łaźni
intensyw- nie, poddawać się poceniu #bj-cj minut. Wielu Rosjan niestety przejęło
zwyczaj kąpania się w wannie, choć jedną z najważ- niejszych przyczyn potęgi i
mo- carstwowości Rosji była łaźnia parowa z witką. Szczególnie korzystne jest,
gdy w łaźni wszystko zrobione jest z drewna. Oprócz tego znachorzy pod wieczór
robią w misce słony roz- twór, maczają w nim włochaty ręcznik i lekko go
wyżymają. Kiedy po nacieraniu tym ręczni- kiem ciało stanie się czerwone jak u
homara, możemy uważać, że nasza skóra jest żywym organiz- mem. Podczas łaźni nie
zaleca się używania mydła, tylko mąki kukurydzianej, która w cieple nie jest
szkodliwa. Szerzej o łaźni rosyjskiej i fińskiej patrz nr #hc. #aa. Szczególnie
dokuczliwym zanieczyszczeniem organizmu są pasożyty przewodu pokarmowego. #aj
główek czosnku zjedzonych z prażonym mlekiem, według ro- syjskich znachorów,
wyganiało wszystkie glisty. Po dwóch go- dzinach od zażycia czosnku trze- ba
zażyć środek przeczyszczają- cy. #ab. Oczyszczone pestki dyni zemleć i zażywać
po #b łyżki, popijając ciepłym mlekiem rano, na czczo, a po godzinie wziąć
środek przeczyszczający. Ten środek też pomaga pozbyć się glist. #ac. A oto
sposoby usuwania skutków zatrucia alkoholo- #dg wego. Ludowe środki wytrzeźwia-
jące: #e kropli roztworu amonia- ku rozpuścić w szklance zimnej wody i dać
pijanemu do picia. #ad. Położyć dłonie na uszach pijanego. Szybko i silnie je
nacierać. Przypływ krwi szybko doprowadzi go do stanu świadomo- ści =chociaż
dość względnego=. #ae. Po upiciu się, na drugi dzień czujemy się kiepsko: boli
nas głowa, mamy nudności itp. Dawniej kaca leczono #bj kro- plami spirytusu
miętowego w szklance wody. Ulga, jak mó- wiono, następowała szybko. #af. Objawy
kaca można zmniejszyć, jeśli rano na czczo wypijemy szklankę ciepłego mle- ka.
Rozdział Vi: Schorzenia serca i układu krążenia #ag. Konwalia majowa. Z niej
przyrządza się rozmaite prepara- ty o działaniu nasercowym, używa się jej przy
nerwicach i wadach serca; w medycynie ludowej sto- sowana jest w postaci
ekstraktu i nalewki, a także naparów wod- nych: #b-f g suchego ziela na szklankę
wody. Pić po #a łyżce stołowej #b-c razy dziennie. W dawnych czasach konwalię
sto- sowano przy puchlinie wodnej, e- pilepsji, chorobach serca, bó- lach
brzucha. W krajach Europy Zachodniej stosowano ją przy paraliżach, dla
wzmocnienia ner- wów. Ziele konwalii można wykorzy- stać zarówno świeże, jak i
su- szone. Pamiętajmy przy tym: świeżego ziela nie można prze- chowywać bez jak
najszybszego zakonserwowania w spirytusie. Zbierać konwalię trzeba na #di
początku kwitnienia. Suszyć szybko i starannie, w przewiew- nym pomieszczeniu, w
cieniu, najlepiej w suszarniach w tempe- raturze #dj-ej st. C. #ah. Nie mniej
niż konwalia znany jest w ludowej i naukowej medycynie głóg. Napary wodne z

kwiatów i słabe ekstrakty z owoców zalecane są przy choro- bach nerwowych i
sercowych, ner- wicach serca, nadciśnieniu, kli- makterium. Nalewkę z głogu sto-
suje się też przy bezsenności u chorych na serce. Ustalono, że nalewka ze świe-
żych kwiatów głogu jest skutecz- niejsza niż z suszonych. Przy- rządza się ją
tak: jedną część świeżo zakwitłych kwiatków zale- wa się #aj częściami #gj#j)
spi- rytusu, naciąganie trwa #g dni w temperaturze pokojowej. Zaży- wa się po
#ac-cj kropli #b-c ra- zy dziennie, po jedzeniu. #ai. Wielowiekową uzdrawiają-
cą przeszłość ma też serdecznik. Uczeni potwierdzają pozytywne działanie
serdecznika przy cho- robach serca i chorobach nerwo- wych. Siłą działania
przewyższa on #c-d krotnie popularną wale- rianę. Z powodzeniem stosuje się se-
rdecznik przy nerwicach sercowo- -naczyniowych, we wczesnych sta- diach chorób
nadciśnieniowych, w lekkich przypadkach dusznicy bolesnej, w chorobie Basedowa,
w chorobach mięśnia sercowego i wadach serca, w chorobach żo- łądkowo-jelitowych
=chroniczny katar jelit grubych i in.=, a także używa się go jako środka
moczopędnego. Z serdecznika mo- żna przygotowywać różne lekar- stwa: napar =#ae
g na szklankę wody, pić po łyżce stołowej #c-e razy dziennie=, nalewkę na spi-
rytusie =#cj-dj kropli #c-d razy dziennie=; używać jako składnik herbatki
uspokajającej. Ziele serdecznika zbiera się w czasie kwitnienia, ścina- #ea jąc
kwitnące wierzchołki nożyca- mi albo nożem. Przy zbieraniu nie zapomnijmy
założyć rękawic, ponieważ roślina jest kłująca. Jeśli chcemy sami przygotować
zapasy tego ziela, to pamiętaj- my, że trzeba je suszyć w cieniu na powietrzu
albo w przewiewnym pomieszczeniu. A teraz, pamiętając o radach wielu znawców
ziół i farmakolo- gów, że największy skutek odno- szą mieszanki różnych roślin,
podam kilka wariantów tych mie- szanek - sprawdzonych i uznanych - aby ludzie
mieszkający w róż- nych strefach klimatycznych mie- li możliwość wyboru. #ba.
Przy nerwicy serca w po- łączeniu z zaburzeniami trawie- nia, bezsennością i
niepokojem. Kłącza z korzeniami waleriany - #dj =proporcje podane są w gramach=;
liście mięty pie- przowej - #cj_; owoce kopru wło- skiego - #bj_; kwiaty
konwalii majowej - #aj_; kwiaty rumianku lekarskiego - #aj. Łyżeczkę tej
mieszanki zalać szklanką wrząt- ku, szczelnie przykryć i zapa- rzać przez
godzinę. Przecedzić i pić po #j,be szklanki, #a-b razy dziennie. #bb. Przy
rozstrojach nerwo- wych i niedomaganiach serca w połączeniu z dusznością i za-
wrotami głowy. Ziele serdecznika - #ae, zie- le szaroty - #ae, kwiaty głogu -
#ae, kwiaty rumianku lekar- skiego - #e. Stołową łyżkę mie- szanki zaparzać #h
godzin w szklance wrzątku i przecedzić. Pić po #j,e szklanki dziennie, godzinę
po jedzeniu. #bc. Przy miażdżycy, nadciś- nieniu, dusznicy bolesnej, ner- wicach
i bólach reumatycznych. Korzeń lukrecji - #aj, kłącza z korzeniami waleriany -
#e owo- ce kopru pachnącego - #e, ziele uczepu - #aj, kwiaty nagietka - #aj.
Stołową łyżkę mie- #ec szanki zagotować w szklance wo- dy, zaparzać przez
godzinę w szczelnie zamkniętym naczyniu i przecedzić. Pić po #j,c szklanki
naparu #b-c razy dzien- nie. #bd. Przy bezsenności, nadci- śnieniu, nerwicach
serca, histe- rii, dusznicy bolesnej. Owoce kminku - #aj, owoce ko- pru
włoskiego - #aj, ziele ser- decznika - #aj. Stołową łyżkę mieszanki zalać
szklanką wrząt- ku, szczelnie przykryć i parzyć pół godziny. Następnie ostudzić
i przecedzić. Otrzymane lekar- stwo wypić w ciągu dnia w #c da- wkach. #be. Przy
niedomaganiu serca. Ziele rdestu ptasiego - #ae, ziele skrzypu polnego - #aj,
kwiaty głogu #be. #b łyżeczki mieszanki zaparzać pół godziny w szklance wrzątku,
przecedzić i wypić w ciągu dnia w #e-f daw- kach. #bf. Przy miażdżycy. Korzenie
dmuchawca - #aj_; kłącze perzu - #aj_; liście przywrotnika - #aj_; ziele krwa-
wnika - #aj. Stołową łyżkę mie- szanki zagotować w szklance wo- dy, zaparzać
godzinę, przece- dzić. Pić po #j,ge szklanki na- paru przed śniadaniem. #bg.
Przy pobudliwości i przyspieszonym oddechu. Kłą- cza z korzeniami waleriany -
#be_; ziele serdecznika - #be_; owoce kminku - #be_; owoce kopru włoskiego -
#be_; Pić po #j,e szklanki naparu, #c razy dziennie. #bh. Przy pobudliwości
nerwo- wej, drażliwości, bezsenności. Liście mięty pieprzowej - #cj_; ziele
serdecznika - #cj_; kłącza z korzeniami waleriany - #bj_; owocostany chmielu
=szyszki= - #bj_; Stosować po pół szklan- ki, #c razy dziennie. #ee #bi. Bardzo

cenna recepta na serce i płuca: #djj g masła #djj g wieprzowego sadła z kiszek,
#djj g miodu, #djj g cukru, #ajj g kakao, #h żółtek, #c szklanki śmietany.
Żółtka, śmietanę i kakao ubić. Masło i sadło ra- zem podgrzać. Wszystko razem
gotować tak długo, aż powstanie ciasto jak na bliny, trzykrotnie doprowadzić do
wrzenia, wystu- dzić i pić #c razy dziennie po łyżce. #cj. Przy dusznicy
bolesnej z zadyszką polecano zażywać czo- snek z miodem. Wziąć litr miodu #aj
cytryn, #e główek czosnku. Z cytryn wycisnąć sok, czosnek umyć obrać i utrzeć na
tarce =można zemleć w maszynce do mię- sa=. Wszystko wymieszać i pozo- stawić
pod przykryciem, w chłod- nym miejscu, na tydzień. Stoso- wać po #d łyżeczki,
raz dzien- nie, robiąc przerwy długości około #a min. między każdą ły- żeczką
specyfiku. #ca. Szklankę wody zagotować, zmniejszyć ogień tak, aby woda lekko
wrzała. Wsypać łyżeczkę miłka i zaparzać na małym ogniu około #c minut. Przykryć
i od- stawić na pół godziny w ciepłe miejsce, następnie przecedzić. Zażywać po
#a łyżce, #c razy dziennie przy tachykardii =czę- stoskurczu=. #cb. Na anemię i
kacheksję =ogólne wyczerpanie organizmu=. Trzeba zbierać bylicę w maju i zalewać
ją wódką. Naciągać #ba dni w suchym, letnim i ciem- nym miejscu. Pić - kropla
nale- wki na naparstek wody - co rano, na czczo. #cc. Przy anemii i kacheksji
leczono się mlekiem karmiącej świni lub kotki. Mleko należy doić do szklanki. Ze
świnią sprawa jest prosta: nie zgłasza ona w tym względzie zastrzeżeń. Mleko
świni jest gęste i pożyw- ne. Być może, że w nieda- #eg lekiej przyszłości
świnie będzie się hodować nie tylko na mięso, ale i dla mleka. Zdobyć mleko
kotki jest znacznie trudniej. Kotkę należy wcześniej przy- uczyć do dojenia =w
ostatnim okresie ciąży=. Nie wszystkie kotki bez sprzeciwu zgadzają się na
oddanie swojego mleka. #cd. Przy hemoroidach. Po #bj g kruszyny, krwawnika, ko-
lendry, korzenia lukrecji. Przygotować wywar i pić po #a szklance naparu na noc.
#he. Przy hemoroidach pije się również sok z dojrzałych owoców jarzębiny - po
#j,be szklanki #c razy dziennie. Moż- na go osłodzić. Zapijać szklan- ką
przegotowanej wody. #cf. Dziurawiec stosuje się przy hemoroidach jako wywar: ły-
żkę rozdrobnionego ziela zalać szklanką wrzątku, gotować na ma- łym ogniu #ae
min., przecedzić. Pić po #j,be szklanki, #c razy dziennie. #cg. Wywar z liści
poziomki leśnej stosuje się przy hemoroi- dach do lewatyw i przemywań =ły- żkę
liści zalać szklanką wrząt- ku, naciągać #bj min., przece- dzić=. #ch. Kalina -
przy hemoroi- dach używa się wywaru z kory =przy krwotokach=: #d łyżeczki
rozdrobnionej kory zalać szklan- ką wody, gotować #cj min., prze- cedzić, dolać
wody do początko- wej objętości i zażywać po łyż- ce, #c razy dziennie przed je-
dzeniem. #ci. Sok z kapusty kiszonej przy hemoroidach pije się w sta- nie
ciepłym, od #j,e do #b szklanek dziennie. #dj. Łyżkę suchych liści po- krzywy
dwupiennej zalać szklanką wrzątku, gotować #aj minut #ei na małym ogniu,
ostudzić, prze- cedzić. Pić po łyżce, #d-e razy dziennie przy hemoroidach. #da.
W podobnej dolegliwości świeży sok cebuli stosować po #a łyżce, #c-d razy
dziennie. #db. Rumianek. Zewnętrznie napar stosuje się do przemywań hemoroidów
=#b-c łyżki zaparzyć szklanką wrzątku, naciągać #a godz. pod przykryciem, prze-
cedzić=. #dc. Naparu jęczmiennego sło- du używa się przy hemoroidach. Siemię
jęczmienia umieścić w ciepłym i wilgotnym pomiesz- czeniu, kiedy zacznie
kiełkować, wysuszyć je. #b łyżki rozdrob- nionych, suchych kiełków zalać #a l
wrzątku, naciągać #d godzi- ny. Pić po #j,e szklanki, #d-f razy dziennie dodając
cukru. #dd. Skrzyp polny. Naparu z ziela używa się przy hemoroi- dalnych
krwotokach. Przygotowa- nie: #b łyżeczki rozdrobnionego ziela zagotować,
naciągnąć #a godz., przecedzić. Pić po łyku przez cały dzień. #de. W centralnej
Rosji zna- chorzy leczyli hemoroidy przy- kładając do nich liście osiki.
Zapobiegawczo chore miejsce przemyć wodą z mydłem, następnie zimną. Liście
przykłada się na #b godziny. Jeśli ból się wzma- ga, liście zdjąć wcześniej.
Chłodną wodą przemyć narośla. Powtórzyć zabieg po #a-b dniach. #df. W niektórych
rejonach hemoroidy leczono w sposób na- stępujący: do guzów przykładano zimne
kompresy. Zmoczoną w zim- nej wodzie i wyciśniętą gazę przykłada się na #a-b
minuty #j,ge razy dziennie. Po kilku dniach zmieniano procedurę. Przykładano,
nie dłużej niż na pół minuty, kawałeczki lo- #fa du, zawinięte w gazę. #dg.

Herbata z rdestu to je- den ze sposobów na hemoroidy. Ziele rdestu ptasiego
zaparzyć wrzątkiem jak herbatę i pić kil- ka razy dziennie. #dh. Z surowego
ziemniaka wy- strugać świeczkę o grubości pal- ca z płaskim zakończeniem. Przy
hemoroidach wprowadzać ją do od- bytu, na noc. Rano świeczka wyjdzie wraz z
kałem lub przy lekkim napinaniu się. #di. Sprawdzony sposób lecze- nia
hemoroidów bez operacji. Zagotować w garnku ok. #b l wo- dy. Rozpuścić we
wrzątku #djj g ałunu =lub wziąć gruby glinia- ny garnek i nalać do niego #b
litry mleka, wrzucając #d du- że główki cebuli=. Garnek przy- kryć. Wszystko to
podgrzewać w piekarniku na małym ogniu, a następnie przykryć garnek dre- wnianą
pokrywą z otworem i pod- grzewać odbyt nad parą. Po każ- dym podgrzewaniu
koniecznie po- smarować odbyt =wewnątrz i z ze- wnątrz= wazeliną i zażyć środki
przeczyszczające. Podgrzewanie można robić nie częściej niż raz w tygodniu.
Wystarczą #b albo #c zabiegi. #ej. Perski sposób leczenia hemoroidów. Jest nim
dymna na- siadówka z czosnku. Wziąć nie- wysoką blaszaną bańkę, położyć na jej
dnie silnie nagrzane w ogniu cegły i na nie nasypać drobno pokrojonego czosnku
=lub wielbłądzich kolców=. Kiedy czosnek zacznie dymić i palić się, usiąść na
bańce. Kontynuo- wać nasiadówki w miarę potrzeb. Persowie przez wiele stuleci
stosowali z dobrym skutkiem taki właśnie sposób leczenia. #ea. Ulubiony sposób
znacho- rów syberyjskich. Leczą oni he- moroidy pijawkami: na każdą na- rośl
nakłada się jedną pi- #fc jawkę. Kiedy pijawka napije się, to sama odpadnie, a
hemoro- idy zasychają. Przed leczeniem hemoroidy trzeba wymyć mydłem #c-krotnie,
ale nie pachnącym =pijawki nie lubią zapachów=. Rozdział Vii: Schorzenia
neurologiczne #eb. Cebula spożywana przed snem powoduje mocny i spokojny sen.
#ec. Kąpiel w zimnej wodzie przez #j,ge minuty sprzyja spo- kojnemu snu. #ed.
Przykładać #ae pijawek na tylną część szyi i kark. Sposób na bezsenność
szczegól- nie polecany osobom otyłym. Przed zabiegiem dobrze jest postać #e
minut w ciepłej wodzie do kolan. #ee. Jeśli bezsenność wywoła- na jest przez
przypływ krwi do głowy, to dobrze jest przykładać gorczycznik lub utarty chrzan
do łydek. #ef. Cierpiącym na bezsenność znachorzy na Kaukazie radzą ra- no, w
porze obiadowej i przed snem nakładać na czoło mieszankę z pszennego lub
żytniego chleba, drobno pokrojonych świeżych lub kiszonych ogórków, kwaśnego
mle- ka i gliny. #eg. Bóle głowy. Pić świeży sok z kaliny. #eh. Biała kapusta.
Pomaga przykładanie do bolącej głowy liści. #ei. Ziemniaki. Przy syste-
matycznych bólach głowy pije się po #j,be szklanki świeżego soku. #fj.
Koniczyna. Przy bólach głowy stosuje się napar z kwia- tów: łyżkę kwiatów zalać
szklan- ką wrzątku, naciągać #cj #fe minut, przecedzić: Pić po #j,e szklanki, #c
razy dziennie. #fa. Medycyna ludowa zaleca przy bólach głowy jedzenie świe- żych
truskawek. #fb. Świeże liście bzu przy- kłada się do bolącego miejsca. #fc
Czarna porzeczka. Przy bólach głowy stosuje się po #j,be szklanki świeżego soku,
#c razy dziennie. #fd. Ból głowy czasami usuwa- no przykładając wewnętrzną stro-
ną do skroni skórkę od cytryny. Po jakimś czasie pod skórką utworzy się czerwona
swędząca plama i ból znika. Zapewne działa tu zasada wybijać (klin klinem). #fe.
Rosyjski ludowy środek na zapalenie opon mózgowych. Wszędzie w Rosji znachorzy
le- czą tę chorobę pijawkami przy- kładają wiele pijawek do nosa i do odbytu. Po
bardzo krótkim czasie chory - odczuwa ulgę. #ff. W czasie ataku nerwobólu
ugotować na twardo jajko, prze- kroić na pół i obie połówki szy- bko przyłożyć
do najbardziej bo- lącego miejsca. Kiedy jajko ostygnie, zniknie też ból i dość
długi czas nie będzie nas niepo- koić. #fg. Choć ból zębów bywa do- kuczliwy,
nie zawsze możemy na- tychmiast pójść do dentysty. Kilka przytoczonych niżej
prze- pisów pomoże nam na jakiś czas zmniejszyć cierpienie. Zagoto- wać ziele
szałwii i ciepłym wy- warem płukać usta, starając się jak najdłużej trzymać
ciepły wy- war przy bolącym zębie. Trzeba to robić często, #c-d razy w ciągu
godziny. Ból słabnie. #fh. Wziąć kawałek słoniny, świeżej lub solonej. Jeśli #fg
słonina jest solona, to sól na- leży zczyścić. Kawałek słoniny położyć na bolący
ząb, między dziąsłem a policzkiem. Trzymać #ae-bj min. - w tym czasie ból minie.
#fi. Do ucha, po tej stronie, po której boli nas ząb, wkłada się korzonek babki.
Trzymać do zagłuszenia bólu. Zwykle ból mija po pół godzinie. #gj. W

mołokańskich wsiach Syberii ból zęba usuwano w dość dziwny, choć skuteczny
sposób: drobno pokrojony czosnek przy- kładano do ręki, do tego miejs- ca, gdzie
zwykle mierzy się puls, po przeciwległej do bolą- cego zęba stronie, i
bandażowa- no. Na rękę, pod czosnek przy- kłada się kawałek serwetki lub gazy.
#ga. Pokrojone liście melisy, liście mięty i #cj g dobrego winnego octu.
Wszystko to przez #c dni naciągać w szklanym na- czyniu, następnie przecedzić i
nalewką płukać usta. #gb. Przy chorobach nerek, nerwicach stosuje się napar z
młodych, wiosennych liści brzozy. #ajj g liści rozdrobnić i zalać #b szklankami
ciepłej przegotowanej wody. Naciągać #e-f godzin. Przecedzić, odcis- nąć do
naparu liście i po odsta- niu się przelać, pozostawiając osad. Stosować po #j,e
szklanki #b-c razy dziennie przed jedze- niem. Napar jest bogaty w wita- minę C.
Zob. także przepisy nr: #ba, #bb, #bc, #bd, #bg, #bh. #gc. Wielosił. Korzenie,
kłącza i ziele wykorzystuje się jako środek uspokajający przy bezsenności,
epilepsji i prze- strachu. #c-f g rozdrobnionych kłączy z korzeniami zalać
szklanką wrzątku i gotować #bj-cj min., ostudzić, #fi przecedzić. Pić po #a
łyżce #c-e razy dziennie, po jedzeniu. #gd. Bylica pospolita. Zbie- ra się ją w
czasie kwitnienia od lipca do końca lata. W medycy- nie ludowej i narodowej
wielu krajów, a także w homeopatii ziele i korzenie bylicy są sze- roko
wykorzystywane jako środek uspokajający i przeciwdrgawkowy przy epilepsji,
bezsenności neu- rastenii, histerii. #a łyżeczkę rozdrobnionego su- chego ziela
zalać szklanką wrzą- tku, ostudzić i przecedzić. Pić po #j,c szklanki, #c razy
dzien- nie. #ge. #b łyżki rozdrobnionych korzeni bylicy pospolitej zalać #j,e l
kwasu, gotować na małym ogniu #e min., przecedzić. Za- żywać leżąc w łóżku, do
wystą- pienia potu. #gf. Podlepczyca. W bułgar- skiej medycynie ludowej przy e-
pilepsji wykorzystuje się sok świeżego ziela drobno posiekane- go. Jeden ze
sposobów przygoto- wania specyfiku: #d łyżeczki podlepczycy zalać #b szklankami
wrzątku. Kiedy napar ostygnie, przecedzić. Otrzymane lekarstwo wypić w ciągu
dnia. #gg. Peonia. Preparaty z tej rośliny przy epilepsji =jak rów- nież
histerii itp. chorobach= stosuje medycyna wschodnia. Na- lewkę z korzenia peonii
robimy tak: #a łyżkę rozdrobnionych su- chych korzeni zalać #c szklanka- mi
wrzątku, zaparzać #cj min. w szczelnie zamkniętym naczyniu. Stosować po #a łyżce
na #aj-ae min. przed jedzeniem, #c razy dziennie. #gh. Wrotycz pospolity. Zie-
le to pomaga przy epilepsji, ale nie mogą go stosować ciężarne kobiety i małe
dzieci. #aj ko- szyczków kwiatowych zalać #j,e szklanki wrzątku, zaparzać #ga
#bj min., przecedzić. Stosować po #a łyżce #c razy dziennie. #gi. Serdecznik. W
medycynie ludowej wykorzystywana jest na- ziemna część rośliny w czasie
kwitnienia. Przy epilepsji sto- sowany jest jako środek uśmie- rzający ból i
uspokajający. Na- lewkę z tej rośliny stosuje się i w homeopatii. W medycynie
na- ukowej preparatów serdecznika nie stosuje się. Słaby wyciąg, nalewka i wywar
obniżają ciśnie- nie tętnicze, polepszają ogólne samopoczucie, wpływają
uspokaja- jąco na centralny system nerwo- wy, wspomagają szybkie wydalanie z
organizmu substancji toksycz- nych. Sposoby przygotowania: - #b łyżeczki ziela
serdeczni- ka =świeżego lub wysuszonego= zalać szklanką wrzątku, pogoto- wać na
małym ogniu #e min., ostudzić i przecedzić. Stosować po łyżce, #c razy dziennie,
przed jedzeniem. - #b łyżeczki suchego rozdrob- nionego ziela zalać #ej ml wód-
ki, naciągać #g-aj dni, przece- dzić. Zażywać po #cj-dj kropli, #c razy
dziennie, przed jedze- niem. #hj. Gruszyczka. Przy epile- psji wykorzystuje się
liście i kwiaty rośliny w naparach, he- rbatkach, wywarach. #a łyżkę su- chej
gruszyczki zalać szklanką wrzątku i zaparzać #b godz., przecedzić. Stosować po
#a-b łyżki #c razy dziennie. #ha. Miłek wiosenny. Bułgar- skie źródła mówią o
zastosowaniu tej rośliny przy epilepsji w po- łączeniu z bromem i kodeiną.
Przygotowuje się z miłka rów- nież gorący napar =wykorzystując część naziemną=,
który pije się samodzielnie lub przygotowuje się na jego podstawie mikstury
=mikstura Bechtierewa=. Oto przepis na napar: #f g ziela za- lewa się szklanką
wrzątku, #gc zaparza się, przecedza i pije po łyżce, #c-d razy dziennie. #hb.
Serdecznik pospolity. Tę popularną roślinę bułgarscy farmakolodzy i
neuropatolodzy polecają jako środek uzupełnia- jący przy drgawkach, a w szcze-

gólności przy epilepsji. Sposoby przygotowania: - #b łyżeczki rozdrobnionego
surowca =naziemną, kwitnącą część= zalać #bjj ml zimnej, przegotowanej wody i
odstawić na #h godz. Tę dawkę wypić w ciągu dnia =wg Jordanowa=. - #b łyżki
rozdrobnionego su- rowca zostawić na #b godz. w #ejj ml wrzątku =wg Isajewa i
innych=. Przygotowany napar pić po kieliszku, #d razy dzien- nie, przed
jedzeniem. Rozdział Viii: Schorzenia układu oddechowego #hc. Przy
przeziębieniach sprawdzonym sposobem leczenia jest łaźnia. Pod jej wpływem
poprawia się obieg krwi. Z po- tem wydalane są z organizmu roz- maite zbędne i
toksyczne produk- ty przemiany materii, oczyszcza- ją się gruczoły potowe i
tłusz- czowe. Polepsza się praca ne- rek, płuc, serca i innych orga- nów.
Przecież jeśli toksyny =substancje trujące= nie wycho- dzą z potem, to wydalane
są przez inne, i tak obciążone organy wydzielania: nerki, płu- ca, wątrobę. W
rosyjskiej (bani), w piecu z kamieniami pali się #d-e go- dzin i dopiero kiedy
kamienie rozgrzeją się do czerwoności mo- żna zażywać łaźni. Na naj- wyższym
stopniu temperatura osiąga #gj-hj st. C, wilgotność - #bj-be#j). Na dolnej półce
w tym czasie temperatura wynosi #dj-de st. C. Jedna kąpiel pa- rowa powinna
trwać #aj-ae minut. Przez pierwsze #e-g minut na- stępuje nagrzewanie ciała #ge
i niewielkie pocenie. Około #aj-ab minuty, jeśli przy tym biczujemy się
miotełką, pot strumieniami spływa po ciele. Zabieg można powtarzać nie wię- cej
niż dwa razy, za każdym ra- zem kończąc go myciem w zimnej wodzie. W fińskiej
saunie, tak jak w rosyjskiej (bani) rozgrzane kamienie polewa się wodą z
dzbanka. Temperatura powie- trza w saunie osiąga #acj-aej st. C, a wilgotność
jest bardzo niska, momentami #g-aj#j). Za optymalną uważa się temperaturę #fj-ij
st. C, przy wilgotności #aj-ae#j). Najlepiej kąpiel pa- rową podzielić na kilka
etapów. Pierwszy etap - =#d-e minut=, bez miotełki, żeby się zagrzać. Po wyjściu
z łaźni nie poczuje- my widocznych objawów pocenia się. Po drugim, a szczególnie
po trzecim etapie wydzielanie potu będzie już obfite. Zaleca się używanie
miotełki w #b-c pięciominutówkach. Koniecznie trzeba się oblać #b-c miskami
zimnej wody lub wziąć krótko- trwały zimny prysznic. Kąpiel parowa to zabieg
silnie działa- jący, dlatego też trzeba do niej się przyzwyczaić. Przebywać w
łaźni dłużej niż #bj minut =we wszystkich etapach razem= nie należy. Szczególnie
uzdrawiają- co oddziaływuje łaźnia z zasto- sowaniem ziół leczniczych. Nadają
się do tego celu np.: rumianek, eukaliptus, macierzan- ka, lipa i inne rośliny o
silnym zapachu, który posiadają dzięki znajdującym się w nich olejkom
eterycznym. W zależności od składu chemicznego oddziaływanie olejku może być:
przeciwwiruso- we, rozkurczowe, wykrztuśne, uśmierzające ból, przeciwzapal- ne.
W dawnych czasach kamienie polewano kwasem, piwem, miodem. Przy bronchitach i
innych cho- robach układu oddechowego łago- dzi to kaszel, zabija bakterie. Ale
picie piwa, a tym bar- dziej wina lub wódki w cza- #gg sie kąpieli parowej lub
po niej, jest szkodliwe. Zimne piwo lub woda natychmiast ostudzą organy
wewnętrzne, które i tak wychło- dziły się z powodu przypływu krwi do skóry. U
amatorów zim- nych napojów po kąpieli parowej powstają bronchity i inne choro-
by organów wewnętrznych. Po wyjściu z łaźni można wy- pić gorącą herbatę, ciepły
lub gorący napar z korzenia dzikiej róży, korzenia maliny - mają one moc
przeciwzapalną. Można przed pójściem do łaźni wypić #a-b ły- żki soku z czosnku.
Sprzyja on wydalaniu z organizmu, razem z potem, toksycznych związków. Zabiegi w
łaźni pożytecznie jest połączyć z masażem. Jednym z rodzajów masażu - dla
wszyst- kich, jest poklepywanie ciała miotełką. A wybiera się w tym celu te
rośliny, których liście zawierają dużą ilość aromatycz- nych i żywicznych
substancji ba- kteriobójczych. W niektórych miejscowościach używa się witek z
dębu, lipy, brzozy, na Kauka- zie - eukaliptusa, na Syberii - sosny. W celach
leczniczych wykorzystuje się też witki z po- krzywy - biczują się nimi ludzie z
chorobami stawów i zapaleniem korzonków nerwowych. Należy pamiętać, że w ciągu
kilku pierwszych godzin choroby, przeziębienie można wstrzymać mocząc nogi przez
dziesięć minut w gorącej wodzie z dodatkiem sproszkowanej gorczycy. #hd. Jeśli
szkodzą nam gorące kąpiele - np. jeśli niedomaga serce - poszukajmy rzodkwi. Jej
sok z miodem znany jest jako do- skonały ludowy sposób na prze- ziębienia. W

rzodkwi trzeba wy- ciąć zagłębienie, wypełnić je miodem i przykryć wyciętym ka-
wałkiem rzodkwi. Odstawiamy na #d godziny w ciepłym miejscu, a następnie pijemy
wytworzony sok po łyżce =dzieci po łyżecz- ce=, #c razy dziennie. #gi #he.
Pamiętajmy o leczniczych właściwościach ziemniaka. Do garnka z wodą włożyć
obierki, ugotować, a następnie pooddychać nad unoszącą się parą przez #aj minut
=przy chorobach dróg odde- chowych=. #hf. W wielu rodzinach trady- cyjnie
przygotowuje się na zimę kalinę. I nie bez powodu jest ona ceniona: wywar z
owoców ka- liny z miodem pomaga przy choro- bach przeziębieniowych z silnymi
bólami głowy, kaszlem i utratą głosu. Oto jeden ze sposobów przyrządzania:
szklankę owoców zalać #a litrem gorącej wody, gotować #h-aj min., przecedzić,
dodać #c łyżki miodu. Pić po pół szklanki #c-d razy dziennie. Wywar z kwiatów
kaliny stosuje się jako środek wykrztuśny i na poty. Łyżkę kwiatów zalać
szklanką wrzątku, pogotować #aj minut na małym ogniu. Pić po łyżce, #c razy
dziennie. Kilka przepisów na zestawy ziół leczniczych, wzmagających pocenie się
przy przeziębieniach =szczególnie, jeśli nie można zastosować łaźni parowej=.
#hg. Bierzemy po równo kwia- tów bzu i rumianku. Łyżkę roz- drobnionego surowca
zalewamy szklanką wrzątku, odstawiamy na #ae minut, przecedzamy. Pijemy dziennie
po #b-c szklanki gorą- cego płynu. #hh. Inny przepis: kwiaty bzu, kwiaty
rumianku, kwiat li- py, liść mięty pieprzowej - wszystkiego w jednakowej pro-
porcji. Przygotować jak wyżej. #hi. Nie zapominajmy o wywa- rach do zastosowania
wewnętrz- nego i do płukania, sporządzo- nych z pojedynczych roślin lecz-
niczych, szczególnie jeśli bra- kuje nam wszystkich niezbędnych składników do
zestawu. To przede wszystkim takie znane i rozpowszechnione rośliny, #ha jak:
rumianek, szałwia, dziura- wiec, żurawina, podbiał, bego- nia, malina moroszka,
maliny, eukaliptus, cebula, czosnek, owoce dzikiej róży. Warto zapa- miętać i
to, że: w czasie epide- mii grypy zapobiegawczo zaleca się żucie korzenia
tataraku. #ij. Zapalenie oskrzeli: wziąć nie uszkodzony emaliowany garnek. Wlać
szklankę mleka i wsypać łyżkę szałwii. Przy- kryć talerzykiem. Zagotować na
małym ogniu, trochę ostudzić i przecedzić. Zagotować ponow- nie przykrywszy
talerzem. Pić gorące przed snem, unikać prze- ciągu. #ia. Na Syberii popularny
był następujący sposób na zapa- lenie oskrzeli: zagotować litr wody, do wrzątku
włożyć #djj g otrębów. Pozostawić do wysty- gnięcia. Przecedzić i pić gorą- ce
przez cały dzień. Aby polep- szyć smak można dodać palonego cukru =białego cukru
i miodu w danym przypadku nie stosuje się=. #ib. Na wsiach syberyjskich przy
ostrym przeziębieniu i sil- nym kaszlu stosowano taki śro- dek: #bj g bylicy
naciągnąć w #j,e l wódki, im dłużej, tym lepiej, ale nie mniej niż #bd godziny.
Stosować po łyżce #c razy dziennie i przed snem. Dzieciom się nie zaleca. #ic.
Wziąć dużą cebulę, oczy- ścić, wymyć i utrzeć na tarce. Wymieszać z gęsim
tłuszczem. Wcierać w klatkę piersiową i szyję. Owinąć ciepłą chustą. Rano, na
czczo zażywać po łyżce tej mieszanki przy kaszlu. #id. W środkowej Rosji jed-
nym z najpopularniejszych sposo- bów leczenia kaszlu, szczególnie u dzieci, był
sok z czarnej rze- py. Utrzeć rzepę na tarce i wy- cisnąć sok. Zmieszać go #hc z
łyżką miodu. Stosować po #b łyżki, na #ae-bj minut przed jedzeniem, #c-d razy
dziennie. #ie. Czarną rzepę wymyć, obrać i pokroić w kostkę. Wło- żyć do garnka,
posypać cukrem i dusić w piekarniku około #b godzin. Gotową papkę przece- dzić,
ostudzić i wlać do butel- ki. Przechowywać w chłodnym miejscu. Nalewać na gorącą
łyż- kę, aby sok był ciepły i pić po łyżeczce #e-f razy dziennie, przed snem,
przy kaszlu. #if. Czarną rzepę, wymytą i obraną pokroić na drobne ka- wałki,
przysypać cukrem pudrem. Po #f godzinach wytworzy się sok, którego można używać
przy kaszlu u dzieci, po łyżce, co godzinę. #ig. Utrzeć żółtka z cukrem pudrem
do białości. Po utarciu objętość
zwiększy się #b-c krot- nie. Kogiel-mogiel pomaga przy kaszlu, jeśli stosuje się
go na czczo. #ih. Wymieszać świeży sok z marchwi z mlekiem, w równych
proporcjach. Stosować przy kaszlu #e-f razy dziennie. #ii. Aby ułatwić odrywanie
się flegmy wskazane jest stoso- wanie syropu z borówki zmiesza- nego z miodem, w
równych propo- rcjach. #ajj. #b łyżki świeżego masła, #b żółtka, #a łyżeczkę
mąki i #b łyżeczki miodu starannie wymieszać. Stosować przy kaszlu, zapaleniu

oskrzeli #d-e razy dziennie przed jedzeniem. #aja. Nie tylko konfitury z malin
są jednym z najstarszych lekarstw przy przeziębieniach. Dobrym środkiem na poty
jest napar z liści i łodyg malin. Wywar z liści stosuje się przy leczeniu
zapalenia oskrze- #he li, krtani i jako środek wy- krztuśny. Liście i łodygi
zale- wa się wrzątkiem i pozostawia do naciągnięcia. Stosuje się na noc przed
snem. Uważać na prze- ciągi. #ajb. Korzeń prawoślazu leka- rskiego, pokrojony i
wysuszony stosuje się jako środek wykrztu- śny i przeciwzapalny przy kata- rach
górnych dróg oddechowych szczególnie u dzieci. #ae g ko- rzenia zalewa się #j,e
litrem zimnej wody i naciąga dobę. Stosować łyżeczkę #d-e razy dziennie. #ajc.
#e-f ząbków czosnku obrać, drobno posiekać i rozpuś- cić w szklance mleka.
Zagotować i zostawić do wystygnięcia. Stosować przy chorobach górnych dróg
oddechowych po łyżeczce, kilka razy dziennie. #ajd. W ubiegłym stuleciu wraz z
nastaniem wiosny i jesie- ni w Rosji suchoty i zapalenie płuc zbierały obfite
plony. Znachorzy przy tych chorobach zalecali środek nazywany (kal- ciumit).
Przygotowywano go w sposób następujący: #aj cy- tryn, #f jajek, #cjj g miodu
=najlepiej lipowego= i #j,ge szklanki koniaku. #f jajek, koniecznie świeżych i z
białą skorupką wkłada się do słoika i zalewa sokiem z cytryn. Słoik przykrywa
się gazą, owija ciem- nym papierem i stawia w suchym, ciemnym i chłodnym =nie
zimnym!= pomieszczeniu. Trzyma się do rozpuszczenia skorupek jajka, co zwykle
następuje po #f-h dniach. Następnie miód podgrzewa się, aby był płynny, studzi i
dodaje do mieszaniny jajek i soku z cy- tryny, potem wlewa się koniak. Lekarstwo
przelewa się do ciem- nej butelki i przechowuje koniecznie w suchym, ciemnym i
chłodnym pomieszczeniu. Sto- suje się po łyżeczce, #c razy dziennie, od razu po
jedze- #hg niu. ( Kalciumit) psuje się po #c tygodniach. #aje. Istnieje też inny
spo- sób przygotowania (kalciumitu). #aj jajek z białą skorupką, bar- dzo
świeżych i #aj pokrojonych cytryn włożyć do słoika z ciem- nego szkła, z dużym
otworem. Postawić w ciemnym i ciepłym miejscu. Po #aj-ab dniach jajka staną się
półpłynną masą. Od czasu do czasu trzeba zdejmować pleśń i mieszać =tylko
drewnianą łyżką=. Do jednolitej mieszani- ny z jajek wlać butelkę koniaku. Masa
powinna fermentować jesz- cze #c tygodnie. Kiedy przesta- nie pojawiać się pleśń
zawartość wymieszać i przelać do butelki. Przechowywać w chłodnym miejs- cu.
Stosować po łyżeczce #c ra- zy dziennie. Najlepiej użyć bu- telki z szeroką
szyjką, aby moż- na było zdjąć pleśń, jeśli się pojawi. Stosować także przy
stanach zapalnych płuc. #ajf. Zalecane poniżej lekar- stwo stosowano w Rosji nie
tyl- ko przy suchotach, ale i przy przewlekłym kaszlu, zapaleniu płuc, zapaleniu
oskrzeli. W je- go skład wchodzi miód =lipowy= #acjj g, drobno posiekane liście
aloesu - #a szklanka, #bjj g oliwy z oliwek, #aej g pączków brzozy, #ej g
kwiatów lipy. Przed przygotowaniem, zerwane i przemyte przegotowaną wodą li-
ście aloesu położyć na #aj dni w chłodnym i ciemnym miejscu. Roztopić miód i
włożyć rozdrob- nione liście aloesu. Mieszaninę dobrze wstrząsnąć. Oddzielnie w
dwóch szklankach wody zagoto- wać brzozowe pączki i kwiat li- py, pogotować #a-b
minuty. Wlać przecedzony i wyciśnięty wywar do ostudzonego miodu. Wymieszać i
rozlać do dwóch butelek, doda- jąc do każdej, po równo, oliwy z oliwek.
Przechowywać w chłod- nym miejscu. Stosować po łyżce, #c razy dziennie. Przed
użyciem wstrząsnąć. #hi #ajg. Owies lub jęczmień wsy- pać do garnka do wysokości
#j,f dolać mleka na dwa palce od gó- ry. Przykryć pokrywką i wstawić do niezbyt
gorącego piekarnika. Dolewać mleka w miarę wygotowy- wania się, dopóki owies się
nie rozgotuje. Pić ten płyn po #b-c łyżki, #c razy dziennie, przy kaszlu. #ajh.
Serdecznik i korzeń cy- korii w równych proporcjach za- parzyć wrzątkiem jak
herbatę, pozostawić do naciągnięcia i stosować przy przeziębieniach, #c razy
dziennie po #j,e szklan- ki. Lekarstwo było popularne w kurskiej guberni. #aji.
Do półlitrowej butelki wina włożyć #d duże liście aloe- su. Naciągać #d dni.
Stosować przy przewlekłym, zapaleniu oskrzeli po #a łyżeczce, #c razy dziennie.
#aaj. W jarosławskiej guberni zapalenie płuc, przedłużający się kaszel i
zapalenie oskrzeli też leczono aloesem. Lekarstwo przygotowywano w sposób
następu- jący: #cjj g miodu, pół szklanki wody i liść drobno pokrojonego aloesu,
gotować na bardzo małym ogniu #b godziny. studzić i wy- mieszać. Przechowywać w

chłod- nym miejscu. Stosować po łyżce, #c razy dziennie. Lekarstwo często
zapisywano dzieciom. #aaa. Jedną z pierwszych za- sad przy katarze, szczególnie
przewlekłym, zalecaną przez ro- syjskich lekarzy była zmiana użycia mleka i
produktów mlecz- nych. Przy przewlekłym, nieale- rgicznym katarze zalecano
stoso- wanie (sosu) z utartego chrzanu zmieszanego z sokiem z #b-c cy- tryn, #b-
c razy dziennie. Po zażyciu tego lekarstwa przez pół godziny nie wolno nic jeść
ani pić. Przez pierwszy tydzień le- karstwo będzie wywoływać silne łzawienie.
Następnie, wraz #ia z ustaniem łzawienia katar ustą- pi. Chrzan powinien być
świeży, nie starszy niż tydzień po ze- rwaniu, a lekarstwo można prze- chowywać
dość długo w zimnym miejscu. #aab. Przy ostrym katarze choremu zalecano kąpiel w
łaźni i picie herbatki z kwiatów lipy. Okolice zatok ogrzewać ugotowa- nymi na
twardo jajkami, przykła- dając je w skorupkach po obu stronach nosa, aż do
całkowitego wystygnięcia. #aac. Dzieciom, szczególnie małym, zalecano przy
katarze za- kraplanie do nosa świeżego soku z buraków. #aad. Przy zapaleniu
krtani i ólnie u śpiewaków, zalecany był wywar z nasion anyżu. Do garnka wlać
szklankę wody i pół szklanki na- sion anyżu. Gotować #ae minut. Lekko ochłodzony
wywar przece- dzić i zmieszać z ćwiartką szklanki lipowego miodu, jeszcze raz
zagotować. Zdjąć z ognia i dodać łyżkę koniaku. Zażywać po łyżce co pół godziny.
Zna- chorzy zapewniali, że środek ten może przywrócić głos w ciągu do- by,
dlatego też śpiewacy, akto- rzy i inni ludzie, których praca związana jest z
głosem powinni stale je mieć pod ręką. #aae. W ubiegłym stuleciu, kiedy
szczupłość u kobiet uważa- na była za ułomność lub co najmniej wadę, rosyjscy
znacho- rzy zalecali wziąć #cjj g słoni- ny i #f dużych jabłek. Jabłek nie
obierać. Pokroić słoninę i jabłka w drobną kostkę, wymie- szać i stopić na małym
ogniu, aby się nie przypaliła. #ab żół- tek utrzeć z cukrem pudrem. Do- dać do
żółtek #cjj g rozdrobnio- nej czekolady. Przetrzeć przez sito masę ze stopionej
słoniny i połączyć z jajkami i czekola- dą. Poczekać aż ostygnie. #ic Mieszanką
smarować chleb i po- pijać ciepłym mlekiem. Leczeni w taki sposób szybko
przybierali na wadze. #aaf. #cjj g czosnku, wymytego i obranego włożyć do
półlitrowej butelki i zalać spirytusem. Na- ciągać #c tygodnie i zażywać po #bj
kropli codziennie w #j,e szklanki mleka. Środek ten uwa- żany był za ogólnie
wzmacniają- cy, ale też i przeciwsklerotycz- ny. #aag. Herbata z owoców dzi-
kiej róży z miodem nie tylko wzmacnia organizm, również zapo- biega
przeziębieniom. #aah. Przy grypie dobrze jest stosować nalewkę spirytusową z
liści eukaliptusa. #bj g su- chych, rozdrobnionych liści za- lać spirytusem.
Szczelnie zamknąć i naciągać #g-h dni. Przecedzić i pozostałość wycis- nąć.
Stosować po #bj-be kropli rozpuszczonych w #j,be szklanki przegotowanej wody.
#aai. Przy przeziębieniu na- leży napełnić wannę lodowatą wo- dą i stać w niej
równo #a minu- tę. Ani dłużej, ani krócej. Następnie założyć wełniane raj- stopy
=pończochy= i chodzić po pokoju szybko, nieprzerwanie przez #ae minut. Potem
położyć się spać. #abj. Tego dziwnego sposobu leczenia anginy używa się nie
tylko w Rosji, ale też na Bli- skim i Środkowym Wschodzie. Sposób leczenia:
blisko do ust chorego podnosi się żabę i chory oddycha wprost na nią. Od tego
serce żaby bije szybciej, a cho- ry prawie natychmiast czuje się lepiej. Często
leczenie rozpoczynamy wtedy, kiedy chory nie tylko nie może jeść ani pić, ale i
mówić. Po #h-aj minutach choroba mija i, jak twierdzą znachorzy, #ie całkowicie
przechodzi na żabę. Ale to nie jest zupełnie tak, chociaż żaba rzeczywiście po
zrobieniu dwóch - trzech skoków umiera. Chory za to zdrowieje całkowicie i to w
jak krótkim czasie perscy lekarze ludowi w Teheranie i innych miastach Persji =
Iranu= leczą anginę prawie wyłącznie w ten sposób. Wielu jest ciekawych, jaki
gatunek żaby uważany jest za leczniczy? Powinna to być koniecznie duża
szarozielona ro- pucha. #aba. Chroniczne zapalenie oskrzeli dobrze leczy się
wie- przowym łojem z kiszek, który wygląda jak siatka. Tę siatkę wkłada się do
naczynia i stawia do ciepłego, ale nie gorącego piekarnika lub na małym ogniu,
aby do siatek ściekał tłuszcz. Roztopiony tłuszcz zlewa się i stawia w chłodnym
miejscu. Bierze się łyżeczkę tłuszczu na szklankę gorącego mleka i pije po łyku.
Zewnętrznie: należy zmieszać tłuszcz z terpentyną i wcierać w pierś do sucha.

#abb. Często po przeziębie- niach pojawia się silny ból w jednym, a niekiedy w
obydwu uszach. Oto jak ogłuchłą dziew- czynkę leczył znachor. Zwinął w lejek
duży arkusz grubego pa- pieru pakunkowego, wstawił wąski koniec lejka do ucha
dziewczynki i podpalił szeroki koniec. Kie- dy lejek spalił się prawie cał-
kowicie znachor lekkim uderze- niem ręki wybił resztę lejka z ucha pacjentki.
Następnie tę procedurę zastosował do drugiego ucha. Wszelki ból i głuchota
szybko ustąpiły. #abc. Cebula zawiera olejek zapachowy, kwas ascorbinowy, kwasy
organiczne, karoten, wita- miny B#a, B#b, B#e, substan- cje grzybo- i
bakteriobójcze, sole wapnia, fosforu i inne sub- stancje. Świeży sok jest #ig
używany przy anginach po #a ły- żeczce, #c-d razy dziennie. #abd. Czarne jagody
- gęsty wywar owoców stosuje się do płu- kania przy anginach, smarowania
oparzonych miejsc, wysypki na skórze =#ajj g suchych owoców zalać #j,e l wody,
gotować do pomniejszenia objętości wody do #j,c l=. #abe. Astma oskrzelowa.
Zestaw: kwiaty bzu, ziele ro- siczki, liść babki, ziele fiołka =wszystkiego po
równo=. #d ły- żeczki mieszanki gotować kilka minut i zostawić na #b godziny do
ostygnięcia, następnie prze- cedzić. Wywar wypić w ciągu dnia w #c porcjach.
Rozdział Ix: Schorzenia przewodu pokarmowego #abf. Przy bólach żołądka wy-
konywać następujące ćwiczenia: Leżąc rozluźnić się. Zrobić spokojny, w miarę
możności głę- boki wdech =do granicy bólu w żołądku=, z zatrzymaniem, a po #aj-
ae sekundach - powolny wy- dech. W czasie wdechu wyobrazić sobie w okolicach
płuc jakiś ro- snący obłoczek lub coś innego. Być może jest to trudne do wy-
konania dla tych, którzy nie ma- ją wyobraźni, ale bez wyobraże- nia sobie
kłębka bioenergii sa- moleczenie nie uda się. W cza- sie wstrzymania oddechu
obraz utrwala się. Następnie podczas całego wydechu trzeba przetrans- ponować
ten (obłoczek) do żołąd- ka, w którym powstał energo- balans. Jeśli choć na
chwilę zgubimy (obłoczek), to zaraz zo- stanie on przechwycony przez splot
słoneczny lub wejdzie w ogólny system nerwowy bez udziału zwiększonego
zapotrzebo- wania na bioenergię w tej lub innej części. Kruche rozłożenie
bioenergii, wypracowywane przy każdym #ii wdechu trzeba powtarzać w przy- padku
bólu żołądka co #b godzi- ny, po #aj minut. Podczas dru- giego - trzeciego
seansu czuje się poprawę. Przed zaśnięciem koniecznie zachować tę myśl o
rozpoczętej autosugestii i jakby nakazywać podświadomości wykonanie wszystkiego,
co do tej pory sami wykonywaliśmy. Rzecz w tym, że jeśli mózg skupia się na
podobnej myśli, to odchodząc w sen, zatrzymuje tę jedną, po- trzebną nam myśl i
cała podświa- domość jest zmuszona do pracy nad przetworzeniem tej myśli.
Wszystkie operacje tworzenia zwoju bioenergii i transponowa- nie jej do
odpowiedniego miejsca będą odbywać się pod kontrolą podświadomości, która w
pracy systemu nerwowego odgrywa o wie- le większą rolę niż świadomość.
Koncentracja uwagi na sensie wykonanego zabiegu, mobilizacja fantazji do
polepszenia spekula- tywnego obrazu i regularność ćwiczeń - to podstawowe
czynniki potrzebne do sukcesu w samole- czeniu. #abg. Przy nieżytach żołądka sok
z aloesu zażywa się po #a-b łyżeczki, #b razy dziennie, na #cj minut przed
jedzeniem. Czas leczenia #a-b miesiące. #abh. Poziomki leśne: łyżkę mieszanki
liści i korzeni zalać #b szklankami zimnej, przegoto- wanej wody, naciągać #f-h
go- dzin, przecedzić. Stosować po #j,e szklanki dziennie przy nie- żytach
żołądka. #abi. Czarna porzeczka. Świeży sok pije się przy nieży- tach żołądka z
niedokwasotą, stosuje się #j,be szklanki soku, #c razy dziennie. #acj. Ziele
krwawnika =w mie- szance= - #b części, ziele dziu- rawca - #b części, kwiaty ru-
mianku lekarskiego - #b części, ziele glistnika #aja - #a część. Łyżkę mieszanki
za- parzyć szklanką wrzątku. Stoso- wać po #j,c szklanki, #d razy dziennie, przy
nieżytach żołąd- ka. #aca. Przy chorobach przewodu pokarmowego - można
skorzystać z naparów: mydlnicy, macierzan- ki, podbiału, wrotycza, nieśmie-
rtelnika, rumianku, brusznicy, bylicy, czarnej jagody, korzenia waleriany. #acb.
Przy bólach żołądka - napar z dziurawca, wiązówki, pokrzywy lub wywar z
przegródek orzecha włoskiego. #acc. Przy nieżycie żołądka rosyjscy lekarze
stosowali le- czenie jabłkami. Nadają się do tego celu zielone gatunki ja- błek.
Wymyte, obrane i oczysz- czone jabłka utrzeć na drobnej tarce. #d-e godzin przed

i po zjedzeniu nic nie jeść i nie pić. Dobrze jest jeść jabłka wcześnie rano,
wtedy śniadanie można zjeść ok. godz. #,,#jj. Na noc chorzy na nieżyt żołądka
jabłek jeść nie powinni, gdyż zwiększa się wytwarzanie gazów i stan się
pogarsza. Leczenie przeprowadzamy przez miesiąc co- dziennie, w drugim miesiącu
#b-c razy w tygodniu, w trzecim raz na tydzień. Jednocześnie prze- strzegamy
diety i nie używamy mleka, tłustego, ostrego i sło- nego pokarmu, mocnej
herbaty, kawy, świeżego chleba, słodyczy. #acd. Przy chorobach żołądko- wo-
jelitowych od dawna stosowano czarny brzozowy grzyb - czyr. Oprócz tego czyr
poprawia samo- poczucie chorym na różnego ro- dzaju choroby nowotworowe. Świeży
grzyb myje się i uciera na tarce, suszony - najpierw mo- czy się przez #d
godziny w zim- nej przegotowanej wodzie. Na #a część utartego grzyba bierze się
#e części wody w temperatu- rze do #ej st. C i nacią- #ajc ga #b doby, przecedza
i wyciska pozostałe resztki. Stosować po #c szklanki na dobę, w kilku po-
rcjach, na pół godziny przed je- dzeniem. Napar można przechowy- wać nie dłużej
niż #d doby, w zimnym miejscu. #ace. Napar i wywar z korze- nia pięciornika
stosowano w Ro- sji jako środek leczący katar żołądka i dezynterię. Wywar
przygotowuje się w następujący sposób: #a łyżkę rozdrobnionego korzenia zalać
szklanką wody i gotować pod przykryciem na słabym ogniu ok. #bj min. Ostu- dzić,
przecedzić i stosować po łyżce #c-e razy dziennie. #acf. Przy nieżycie żołądka
#b łyżeczki kwiatów nagietka na #b szklanki wrzątku, zaparzać #ae min.,
przecedzić i wypić w ciągu dnia. #acg. Przy nieżycie żołądka z nadkwasotą: z
mieszanki bobrku trójlistnego =#bj_=, owoców ko- pru włoskiego =#bj_=, mięty
pie- przowej =#bj_=, krwawnika =#bj_=, tysiącznika =#bj_= przy- gotować wywar i
pić po #j,e szklanki, na #cj min. przed je- dzeniem, przez #ab dni. #ach. Przy
nieżycie żołądka z niedokwasotą przygotować napar z mieszanki: korzenia tataraku
=#aj_=, dziurawca =#aj_=, kwia- tów nagietka =#aj_=, mięty pie- przowej =#aj_=,
mniszka pospoli- tego =#aj_=, szałwii lekarskiej =#aj_=, rumianku lekarskiego
=#aj_=, liści babki =#bj_=, krwawnika =#bj_=, liści bobrku trójlistnego =#aj_=.
Pić po #j,e szklanki, #d-e razy dzien- nie. #aci. Przy bólach żołądka ze
wzdęciem i zgagą: ziele dziuraw- ca, ziele krwawnika, ziele sza- roty błotnej -
wszystkiego po #bj gramów. #c łyżki stołowe mieszanki zaparzać #b go- #aje dziny
w #a litrze wrzątku, prze- cedzić. Pić po #j,e szklanki, #d-e razy dziennie.
#adj. Przy silnych bólach i skurczach żołądka: kwiaty ru- mianku =#ae_=, ziele
krwawnika =#ae_=. #b stołowe łyżki mie- szanki zalać szklanką wrzątku, zaparzać
#bj minut przecedzić. Pić po #j,e szklanki #c-d razy dziennie. #ada. Przy
skurczach żołądka i wzdęciu brzucha pomoże mie- szanka: liście mięty pieprzowej,
owoce anyżu, owoce kminku, owoce kopru włoskiego - wszystkiego po #aj gramów. #b
łyżeczki mieszan- ki zalać #a szklanką wrzątku, zaparzać w szczelnie zamkniętym
naczyniu #a godzinę, przecedzić. Pić niewielkimi łykami przez cały dzień #a
szklankę naparu. #adb. Przy kolkach i uczuciu ciężkości w żołądku: kłącza z
korzeniami waleriany =#e_=, liście mięty pieprzowej =#aj_=, owoce kopru
włoskiego =#e_=, kwiaty rumianku lekarskiego =#cj_=. #b łyżeczki mieszanki zalać
#a szklanką wrzątku, zapa- rzać w szczelnie zamkniętym na- czyniu #a godzinę,
przecedzić. Wypić w ciągu dnia #a-b szklan- ki naparu. #adc. Przy nieżytach i
zapa- leniach: liście mięty pieprzo- wej, liście szałwii, ziele pio- łunu, ziele
krwawnika kwiaty ru- mianku lekarskiego - wszystkiego po #aj. #b łyżeczki
mieszanki zalać szklanką wrzątku, zaparzać w szczelnie zamkniętym naczyniu #bj
minut, przecedzić. Pić #j,e szklanki gorącego naparu na pół godziny przed
jedzeniem, #b razy dziennie. #add. Przy ostrych i chro- nicznych nieżytach:
korzeń pra- woślazu, korzeń lukrecji, kłącze perzu, owoce kopru włoskiego,
kwiaty rumianku lekarskie- #ajg go - wszystkiego po #aj. #a łyż- kę mieszanki
gotować #aj minut w szklance wody, zaparzać w szczelnie zamkniętym naczyniu, po
wystygnięciu przecedzić. Za- żywać na noc po #a szklance wy- waru. #ade. Przy
nieżytach ze skar- gami na wątrobę: liście mięty pieprzowej =#bj_=, ziele ty-
siącznika =#e_=. #b łyżeczki mieszanki zalać szklanką wrząt- ku, zaparzać w
szczelnie zamkniętym naczyniu #cj minut, przecedzić. Stosować po #a szklance
naparu, #c razy dziennie, na pół godziny przed jedzeniem. #adf. Przy wrzodzie

żołądka i dwunastnicy: liście wierzbówki kiprzycy =#bj_=, owoce kopru włoskiego
=#aj_=, kwiaty lipy =#bj_=, kwiaty rumianku lekar- skiego =#aj_=. Dwie łyżeczki
mieszanki zalać szklanką wrząt- ku, szczelnie zamknąć i zaparzać #cj minut,
przecedzić. Wypijać w ciągu dnia od #a do #c szkla- nek naparu. #adg. Przy
wrzodzie żołądka i dwunastnicy stosuje się nastę- pujące leczenie. Pić na czczo
rano i przed obiadem po #ajj g naparu glistnika. Ziele razem z korzeniem drobno
pokrojone włożyć do połowy naczynia i za- lać wrzątkiem do pełna. Nie za- żywać
na noc. Jeśli ziele jest suche, to naczynie napełniać do #j,c. Czas kuracji #b-c
tygod- nie. #adh. Przy chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, przy nie- życie
z nadkwasotą: zaleca się pić po #c-d szklanki świeżego soku z ziemniaków. Po
wypiciu soku należy poleżeć pół godziny, jeść można po godzinie. Po #aj dniach
leczenia zrobić przerwę na #aj dni, a następnie kontynu- ować leczenie jeszcze
przez #aj dni. #aji #adi. Wziąć garnek dość wyso- ki, ale nieduży. Na dnie poło-
żyć słomę lub płytkę azbestową i wstawić słoik z naciętym zie- lem dziurawca,
zalanym oliwą z oliwek tak, aby ziele było tylko pokryte oliwą. Do garnka wlać
wodę do wysokości słoika. Garnek ze słoikiem i wodą wsta- wić do dużego garnka z
wodą i postawić na ogniu. W czasie gotowania wodę należy uzupełniać do
poprzedniej objętości. Po #f godzinach lekarstwo jest go- towe. Przecedzić i
przechowywać w chłodnym miejscu. Stosować przy chorobie wrzodowej żołądka i
dwunastnicy, po #b łyżki na pół godziny przed jedzeniem. Przestrzegać
przepisanej przez lekarza diety. #aej. Aby obniżyć kwasotę żo- łądka stosuje się
świeży sok z marchwi - w pełni dojrzałej - po pół szklanki na czczo #a raz
dziennie. #aea. Przy nadkwasocie - na- par z zestawu mięta pieprzowa, krwawnik,
dziurawiec - #b częś- ci, nasiona kopru - #j,be częś- ci. #aeb. Przy
niedokwasocie - napar z zestawu: mięta pie- przowa, rumianek, nasiona kopru,
kminku, waleriany =#j,e części=, chmiel =#j,be części=. Pić na czczo przez #b-c
miesiące. #aec. Oryginalny przepis =ko- reański= na zastosowanie glist- nika
=jaskółczego ziela= przy raku żołądka: zmieszać wodny słaby wyciąg glistnika
=#ae-bj ml=, krople miętowe =#fjj ml=, syrop =np. z dzikiej róży= - #cjj ml i
pić tę mieszankę po #e łyżek dziennie. Nie dopusz- czać do przedawkowania. To
nie- bezpieczne! #aed. Przy zapaleniu jelita grubego: w szklance wrzątku za-
parzyć po #a łyżeczce ty- #aaa siącznika, szałwii i rumianku. Przykryć
talerzykiem do ostyg- nięcia. Przecedzić. Zażywać przy ostrych stanach zapalnych
po #a łyżce, #e-g razy dziennie. #aee. Przy wrzodowych zapale- niach jelita
grubego, podczas diety, w przeciągu #c-d miesię- cy, między posiłkami zjadać po
trochu orzechy włoskie =#gj g dziennie=. Zamiast wody do- brze jest używać
wywaru z korze- nia pięciornika, kurze ziele, żywokostu i siemienia lnianego.
Poprawa następuje po miesiącu, a po czterech - pewne wylecze- nie. #aef. Przy
zapaleniu jelita grubego z towarzyszącą mu bie- gunką: kłącze rdestu wężownika
=#ae_=, kłącze pięciornika =#ae_=, liście mięty pieprzowej =#aj_=, ziele
pięciornika =#aj_=, ziele tasznika pospoli- tego =#cj_=, kwiaty rumianku =#aj_=.
łyżkę mieszanki zalać szklanką wody i gotować na sła- bym ogniu w szczelnie
zamkniętym naczyniu przez #aj minut, ostu- dzić, przecedzić. Pić #a-b szklanki
wywaru dziennie. #aeg. Przy zapaleniu jelita grubego, wrzodach żołądka i dwu-
nastnicy, a także dla uśmierze- nia bólu stosuje się nasiona ba- bki. Łyżkę
nasion zalać #j,e szklanki wrzątku i zaparzać #cj minut. Zażywać po łyżce, na
#cj minut przed jedzeniem, #c razy dziennie. #aeh. W leczeniu choroby wrzodowej
zaleca się stosowanie soku z kapusty. Po pół szklanki #c razy dziennie przez #c-
d ty- godnie. Przechowywać sok w tem- peraturze nie wyższej niż + #b st. C i nie
dłużej niż #a dobę. Stosować ciepły! #aei. Przy zapaleniu jelita grubego z
biegunką zaleca się przygotowanie następującej #aac mieszanki: liście babki
=#bj_=, rdest ptasi =#aj_=, liście i ko- rzenie pięciornika =#bj_=. łyżkę
mieszanki zalać #fjj ml wrzątku, zaparzać #cj-dj minut, stosować po #j,be
szklanki, #c razy dziennie po jedzeniu. Czas ku- racji - #ae dni. #afj. Przy
przewlekłych cho- robach żołądka - nieżytach, wrzodach, a także zapaleniu je-
lita grubego codziennie przez miesiąc zjadać do #h g propoli- su, długo
przeżuwając, najlepiej na pusty żołądek. W przypadku uczulenia nie przerywać

lecze- nia. #afa. #cjj g orzechów włoskich rozłupać i wyjąć przegródki, które
dzielą części ziarna. Za- lać je #bej ml spirytusu i zo- stawić na #c dni.
Stosować przy biegunce po #f-aj kropli, roz- cieńczając ciepłą przegotowaną
wodą. #afb. Młode, niedojrzałe orzechy włoskie wraz z zielonymi łupinami pokroić
w kostkę, na- pełnić nimi #j,ge butelki i za- lać wódką. Naciągać #c-d dni.
Stosować nie częściej niż #b razy dziennie, po #j,be ły- żeczki, przy biegunce.
Dla dzieci lekarstwo się nie nadaje. #afc. Przy biegunce rano i wieczorem
stosować szklankę wodnego roztworu nadmanganianu potasu =kwasu=. Roztwór powi-
nien być jasnoróżowy. Zwrócić uwagę na to, aby wszystkie kryształki się
rozpuściły. Zwy- kle wystarczy jedna dawka, aby biegunka ustała. #afd. Wywar z
czarnej jagody to bardzo stary sposób na bie- gunkę. Zaparzać wrzątkiem jak
herbatę. #afe. Na Syberii i Dalekim Wschodzie do leczenia biegunki i dezynterii
stosowano wy- #aae war krwiściąga. #b łyżeczki roz- drobnionego =dość grubo=
korze- nia krwiściąga zalać szklanką wrzątku i gotować #cj minut. Ostudzić i
przecedzić. Stoso- wać po łyżce #e-f razy dziennie przed jedzeniem. Oprócz tego
krwiściąg stosowano do leczenia krwotoków z macicy, krwotoków hemoroidalnych i
plucia krwią. #aff. Leczenie biegunki u dzieci. Trzeba wziąć łyżeczkę dobrego
ryżu, zalać #f-g szklan- kami wody i gotować na małym ogniu. Otrzymany wywar
ostudzić i ciepły dawać dziecku. Po #j,c filiżanki, co dwie godziny. Wy- war
przecedzić przez gazę lub sito. #afg. Przy silnej biegunce u dorosłych zażyć w
jedzeniu po- łowę łyżeczki utłuczonej skórki z kurzego żołądka. W tym celu
trzeba starannie oddzielić twar- dą skórkę kurzego żołądka, wymyć ją i wysuszyć
na słońcu, a potem schować. W razie potrzeby drob- no utłuc, przesiać i zażyć w
po- żywieniu #a lub #b razy. #afh. Cierpiącym na zaparcie polecano picie wody, w
której długo gotował się owies lub śli- wki. Sok rzodkiewki, ciepły kwas z
kwaszonej kapusty, herba- tę z suszonych wiśni, jabłek na- leży pić #c-d razy
dziennie. Jako środek przeczyszczający można stosować też sok z kiszo- nych
ogórków. Ogórki powinny leżeć w słonej wodzie co najmniej miesiąc, bez przypraw.
Stosować po #d szklanki na do- bę. #afi. Niektóre produkty o właściwościach
przeczyszczają- cych są źle przygotowywane i dlatego ich skuteczność jest
mniejsza. Trzeba je zalewać wrzątkiem, ale nie gotować i nie słodzić. Rano, na
czczo i kilka razy dziennie, o różnych porach zjeść kilka śliwek. #aag #agj.
Korę kruszyny stosuje się od dawna do leczenia prze- wlekłych zaparć. #bj g
rozdrob- nionej kory zalewa się #bjj ml wody i gotuje #ae-bj minut. Stosuje się
po #j,e szklanki na noc. #aga. Owoce szakłaka prze- czyszczającego stosowane są
jako wywary przy zaparciach. Łyżkę całych owoców zalewa się szklan- ką wody i
doprowadza do wrzenia. Naciąga się #b godziny w cie- płym miejscu. Przecedza i
sto- suje po pół szklanki na noc. #agb. Wziąć łyżkę mielonego siemienia lnianego
=może być owies, jęczmień lub liście mal- wy=. Zagotować w #d szklankach wody,
przecedzić i dodać sok lub #b łyżki oleju lnianego, lub konopnego. Zrobić ciepłą
lewa- tywę. #agc. Przy zgadze, czkawce bierzemy kwiatostan rumianku =#e_=, ziele
dziurawca =#bj_= i liście babki =#aj_=, zalewamy szklanką wrzątku, zaparzamy.
Zażywamy po #a łyżce naparu, #c razy dziennie. Czas kuracji - #ae dni. #agd.
Przy czkawce zatrzymaj- cie oddech, zaczepcie dłonie za plecami i pochylając się
wypij- cie kilka łyków ze szklanki sto- jącej na stole. Czkawka ustanie
natychmiast. #age. Przy uporczywej czkawce rosyjscy lekarze zalecali wywar z
ziaren kopru. Wywar nasila też laktację. Rozdział X: Schorzenia wątroby,
trzustki, woreczka żółciowego i dróg żółciowych #agf. Warto zanotować sobie
kolejne rośliny wykorzystywane w leczeniu powyższych chorób. Przy chorobach
wątroby: #aai brzoza, waleriana =kozłek lekar- ski=, bławatek, rdest ptasi,
oman, majeranek, wiciokrzew, dziurawiec, nagietek lekarski, kalina, kapusta
biała, pokrzywa dwupienna, kukurydza, mniszek, rzodkiew, jarzębina syberyjska,
dynia, krwawnik, koper ogrodowy, skrzyp, szałwia, dzika róża. Przy chorobach
woreczka żół- ciowego: tatarak, majeranek, dziurawiec, nagietek lekarski,
pokrzywa, kukurydza, mniszek, babka, jarzębina syberyjska, krwawnik, szałwia,
dzika róża. Przy chorobach dróg żółcio- wych: kozłek lekarski, bławatek,
kukurydza, rumianek. Przy kamicy: borówka, rdest ptasi, poziomka leśna, kukury-

dza, mięta pieprzowa, perz, ko- per. Jeśli nie ma konkretnych wskazań co do
stosowania, to na- pary przygotowujemy w następują- cy sposób: łyżkę
rozdrobnionej rośliny zalewamy szklanką wrząt- ku, zaparzamy pod przykryciem
#dj-de minut, przecedzamy i wy- pijamy tę porcję w #c dawkach. Z korzeni kory,
nasion - robimy wywary. Jak je robić - przeczy- tacie państwo w rozdziale Ii.
#agg. Bardzo popularny jest wśród osób cierpiących na różne choroby wątroby
nieśmiertelnik lub kocanka. Najczęściej prepa- raty kocanki stosuje się w
ostrych i przewlekłych choro- bach wątroby i dróg żółciowych =zapaleniach
wątroby i woreczka żółciowego=. Zwiększają one wy- dzielanie i odpływ żółci,
sprzy- jają wypłukiwaniu piasku i drob- nych kamieni przy kamicy. Należy jednak
mieć na uwadze, że kocanka podnosi ciśnienie krwi, dlatego ludzie z nadciś-
nieniem powinni dobrać sobie in- ną roślinę. Wywar z kwiatów kocanki przy-
gotowuje się tak: Wziąć #aj-ae g suchych kwiatów na szklankę wody, zażywać po #b
łyżki, #c razy dziennie, na pół #aba godziny przed jedzeniem przez #b-c
tygodnie. Napar przygoto- wuje się w proporcjach: #a łyżka kwiatów na szklankę
wrzątku, za- parzać #cj minut. Stosować ochłodzony, po pół szklanki #b razy
dziennie, na pół godziny przed jedzeniem. #agh. Napar z owoców dzikiej róży,
który ma szeroki zakres działania, w medycynie ludowej stosuje się również jako
środek żółciopędny. Napar przygotowuje się w proporcji #bj g =około #b łyżek=
owoców na szklankę wrzątku. Parzy się w przykrytym emaliowanym naczyniu przez
#aj minut i pozostawia szczelnie zamknięty. Po upływie doby na- par przecedza
się przez po- dwójnie złożoną gazę i wyciska pozostałe owoce. Witamina C lepiej
się zachowa, jeśli wy- suszoną dziką różę zalejemy wrzątkiem i przetrzymamy w
ter- mosie #aj-ab godzin. Wywar pije się po #j,e-a szklanki, #b razy dziennie.
Dzieciom wystarcza porcja #j,c-j,e szklanki. #agi. Przy chorobach wątroby.
Kwiaty nieśmiertelnika, ziele rdestu, ziele dziurawca - po #bjj_; liście brzozy,
kora kru- szyny, liście pokrzywy dwupien- nej, owoce dzikiej róży - po #ajj.
Pełną łyżkę rozdrobnionej mieszanki zalać #cjj ml wrzącej wody, gotować #e min.,
zaparzać w ciepłym miejscu =najlepiej w termosie= przez #d godziny. Pić ciepły,
po pół szklanki, #c razy dziennie, na #ae-bj mi- nut przed jedzeniem. #ahj. Na
bóle wątroby: wymie- szać po pół szklanki soku z ki- szonej kapusty z sokiem ze
świe- żych pomidorów i pić #c razy dziennie po jedzeniu. Lek sto- sować przez
dość długi okres. #aha. Przy przewlekłym zapa- leniu wątroby i marskości wątro-
by. Ziele dziurawca, #abc kwiaty wrotycza, ziele krwawni- ka, kwiaty rumianku,
korzeń ło- pianu, owoce dzikiej róży, liś- cie szałwii, korzeń omanu, ziele
rdestu ptasiego, ziele uczepu. Łyżkę mieszanki zalać szklanką wrzątku, parzyć
#cj min. Pić po pół szklanki, #c razy dziennie, na #bj minut przed jedzeniem.
#ahb. Przy zapaleniu wątroby i marskości wątroby. Korzeń cy- korii, ziele
skrzypu, ziele krwawnika, ziele dziurawca. Ły- żkę mieszanki zalać szklanką
wrzątku, parzyć #bj minut. Sto- sować po #j,ge-a szklanki dzien- nie na #bj
minut przed jedze- niem. #ahc. Znachorski środek na kamienie w wątrobie i
nerkach: zemleć szklankę siemienia konopi, wymieszać z #c szklanka- mi surowego
mleka. Gotować do otrzymania jednej szklanki mie- szanki. Przecedzić i pić
gorące na czczo, po #a szklance dzien- nie przez #e dni. Po #aj dniach
powtórzyć. Nie jeść niczego ostrego. Mogą się zdarzyć bóle wątroby, ale trzeba
je przetrzy- mać. Po roku powtórzyć lecze- nie. Jak twierdzą znachorzy,
całkowite wyleczenie jest pewne. #ahd. Przy zapaleniu pęche- rzyka żółciowego i
przewodów żółciowych. Ziele glistnika, liście orzecha włoskiego, korzeń cykorii.
Łyżkę mieszanki zalać szklanką wrzątku, parzyć #cj min. Stosować po #j,ge-a
szklance dziennie na #bj minut przed jedzeniem. #ahe. Przy kamicy. Liście
melisy, liście mięty, kwiaty ru- mianku. Łyżkę mieszanki zalać szklanką wrzątku,
parzyć #cj min. Stosować po pół szklanki, #b-c razy dziennie, na #bj minut przed
jedzeniem. #ahf. Przy kamicy. Ziele glistnika, liście mięty. #abe Łyżkę
mieszanki zalać szklanką wrzątku, gotować #ae min., pa- rzyć #cj min. Stosować
po #j,ge-a szklance rano i wieczo- rem. #ahg. Przy kamicy. Ziele rdestu, skrzyp
polny, kwiaty ru- mianku, owoce dzikiej róży - po #bjj, ziele rdestu ptasiego,
ziele pokrzywy dwupiennej - po #ajj. Liście, ziele i kwiaty rozdrobnić,

wymieszać, #b łyżki zestawu zalać #ejj ml wrzątku, parzyć w termosie #f godzin.
Pić po pół szklanki, #c razy dziennie przed jedzeniem, cie- pły. #ahh. Przy
kamicy. Poziomki leśne. Łyżkę mieszanki =owoce i liście= zagotować, naciągać #bj
min., przecedzić. Stosować po #j,e-a szklanki naparu, #c razy dziennie. #ahi.
Przy kamicy. Kukurydza - słaby ekstrakt ze znamion kwiatów kukurydzy jest
sprzeda- wany w aptekach; stosować po #cj-dj kropli, #b-c razy dzien- nie, przed
jedzeniem. Uważa się, że znamiona niszczą kamie- nie moczowe, żółciowe i piasek.
#aij. Przy kamicy. #b łyżki kopru zalać #b szklankami wrząt- ku, gotować #ae
min. na małym ogniu, ostudzić, przecedzić. Pić po #j,e szklanki ciepłego wywaru,
#d razy dziennie. Le- czenie trwa #b-c tygodnie. #aia. Przy kamicy. Perz. W
celach leczniczych zbiera się kłącza wczesną wiosną lub jesie- nią i suszy w
cieniu. #d łyżecz- ki rozdrobnionych kłączy zalać szklanką zimnej wody, naciągać
#ab godzin w chłodnym miejscu, przecedzić. Surowiec ponownie zalać szklanką
wrzątku, naciągać #aj min., przecedzić. Oba napa- ry zmieszać i stosować po #j,e
szklanki, #d razy dziennie. #abg #aib. Kamicę żółciową rosyjs- cy lekarze
leczyli olejem z oli- wek i sokiem z cytryny. Wziąć #j,e l oleju oliwkowego,
#j,e l starannie przecedzonego soku cytrynowego. Ostatni posiłek należy spożyć
na #f godzin przed zastosowaniem lekarstwa. O ści- śle określonej porze pić po
#d łyżki oleju oliwkowego i od razu zapijać #a łyżką soku. Po- wtarzać ten
zabieg co #ae minut. Kiedy wypijemy cały olej należy duszkiem wypić pozostały
sok z cytryny. W czasie stosowania mogą wystąpić wymioty. Jeśli pijemy sok
cytrynowy od razu po spożyciu oleju, to wymioty będą niewielkie, nie należy się
ich obawiać. #aic. Przy zastoju żółci i kamicy żółciowej zalecano ćwiartkę oleju
oliwkowego wymie- szać z ćwiartką szklanki soku grejpfrutowego. Pić na noc, ale
nie wcześniej niż godzinę po je- dzeniu. Przed zastosowaniem zrobić lewatywę. Po
zażyciu po- łożyć się do łóżka na prawym bo- ku i przyłożyć do boku ciepłą
grzałkę. Rano lewatywę powtó- rzyć. #aid. Przy kamieniach w prze- wodach
żółciowych olej oliwkowy należy stosować na pół godziny przed jedzeniem
początkowo po pół łyżeczki, stopniowo zwięk- szając dawkę do #j,e szklanki.
Rosyjscy znachorzy zapewniali, że olej z oliwek i sok z cytryny lub grejpfruta
nie tylko sprzyja wydalaniu żółci, ale też wypędza kamienie i piasek. #aie. W
medycynie naukowej i ludowej w leczeniu chorób wą- troby, woreczka żółciowego,
żół- taczki wykorzystuje się rozmaite preparaty glistnika: świeży sok, wywar,
napar. Korzeń rośliny wchodzi w skład preparatu chole- litin, przepisywanego
przy kami- cy, nawrotach zapalenia wątroby i dróg żółciowych. #abi W Bułgarii,
na przykład, gdzie fitoterapia stoi na wysokim po- ziomie, naparem ziela
glistnika =#h g na szklankę wody= leczy się chorych na wirusowe zapale- nie
wątroby. #aif. Medycyna Wschodu w niektórych chorobach wątroby zaleca wywar
piołunu. Np.: wziąć po #d g piołunu, kłącza tojadu, suszonego imbiru =domo- wej
przyprawy= i zahartowany w ogniu korzeń lukrecji. Przy- gotować wywar na wodzie
i stoso- wać dziennie #b dawki. Wykorzy- stać przy braku sił, żółtaczce. #aig.
Dawne koreańskie prze- pisy przy zapaleniu wątroby =do obniżenia temperatury,
leczenia żółtaczki i bólu głowy, polep- szenia oddawania moczu= zalecają drobno
zmielić piołun, przyrzą- dzić z niego zupę, stosować we- wnętrznie. Przy
pojawieniu się żółtego odcienia skóry wziąć garść piołunu, kawałek imbiru,
zemleć razem i nacierać piersi, ręce i nogi. Rozdział Xi: Schorzenia nerek i
przewodu moczowego Zestawy stosowane przy ostrym i przewlekłym zapaleniu nerek.
#aih. Ilość niezbędnego suro- wca w zestawie podano w gramach. Liście mącznicy -
#aj, pączki brzozy - #f, ziele miłka wiosen- nego - #h, ziele skrzypu polnego -
#d. #ad g mieszanki zalać #b szklankami wrzątku, zaparzać w ciepłym miejscu #d
godziny, przecedzić. Stosować po łyżce #f-h razy dziennie. Przestrze- gać diety
mlecznej, bezsolnej. #aii. Korzeń wilżyny bezbron- nej - #ae, liście brzozy #ae,
siemie lniane - #bj. Łyżkę mie- szanki zaparzać #f godzin w szklance zimnej
wody, następ- nie pogotować #ae min. #aca i przecedzić. Otrzymany wywar wypić w
ciągu dnia w kilku po- rcjach. #bjj. Zestaw przy zapaleniu miedniczek nerkowych.
Korzeń dzikiej róży - #aj, owoce dzi- kiej róży - #aj, ziele dziurawca - #aj,
ziele serdecznika - #aj, ziele fiołka - #aj, ziele skrzy- pu polnego - #aj.

Łyżkę mie- szanki pogotować #aj min. w szklance wody. Ostudzić i przecedzić.
Stosować #j,be szklanki, #d-f razy dziennie. Zestawy przy kamicy nerkowej #bja.
Liście mącznicy - #ae, owoce kopru - #aj, nasiona mar- chwi - #ae, ziele piołunu
- #aj, ziele skrzypu polnego - #aj. #ab g mieszanki zaparzać w #b szklankach
wody, w piekar- niku przez #ab godzin. Następ- nie gotować #e min., ostudzić i
przecedzić. Pić po #j,e szklanki, #d razy dziennie, go- dzinę po jedzeniu. #bjb.
Korzeń rabarbaru - #aj, ziele krwawnika - #be, kwiaty nieśmiertelnika - #ae.
Łyżkę mieszanki zalać szklanką wrząt- ku, zaparzać godzinę, przece- dzić.
Stosować #j,e szklanki dziennie, na pół godziny przed jedzeniem. #bjc. Kora
kruszyny - #e, li- ście mięty pieprzowej - #aj, owoce kopru włoskiego - #e, zie-
le piołunu - #aj, kwiaty nie- śmiertelnika - #aj. Łyżkę mie- szanki zalać
szklanką wrzątku, zaparzać #c godziny w szczelnie zamkniętym naczyniu,
przecedzić. Stosować #j,be szklanki, #c-d razy dziennie. #bjd. Korzeń tataraku -
#e, liście pokrzywy dwupiennej - #e, liście mięty pieprzowej - #e, owoce jałowca
- #aj, owoce dzi- kiej róży - #bj, ziele #acc skrzypu polnego - #ae, kwiaty
czarnego bzu - #ae, kwiaty lipy - #ae. Łyżkę mieszanki zalać szklanką wody,
gotować #aj min. na małym ogniu, ostudzić, prze- cedzić. Wypić po szklance wywa-
ru rano i wieczorem do jedzenia. Zestawy przy zapaleniu pęcherza moczowego #bje.
Korzeń lukrecji - #aj, kłącze perzu - #aj, znamiona kwiatów kukurydzy - #aj,
liście brzozy - #aj, liście mącznicy - #aj. Łyżkę mieszanki zostawić do
naciągnięcia w szklance zim- nej wody przez #f godzin. Na- stępnie gotować na
małym ogniu #ae min., przecedzić. Wywar wy- pić w ciągu dnia dzieląc na kil- ka
porcji. #bjf. Kłącza pięciornika - #ae, liście babki - #bj, ziele skrzypu
polnego - #ae. Łyżkę mieszanki zalać #b szklankami wrzątku, zaparzać godzinę,
prze- cedzić. Pić na noc po szklance ciepłego naparu. #bjg. Przy podrażnieniu
pę- cherza moczowego najlepiej na czczo pić filiżankę herbaty z włosów kukurydzy
lub szypułek czereśni i wiśni. Można dodać do smaku miód. Zarówno włosy
kukurydzy, jak i szypułki można przechowywać jako susz. #bjh. Przy kamicy
moczowej: arbuz, bakłażan, borówka, bława- tek, winogrona, poziomka leśna, figi,
belladonna =wilcza jago- da=, mięta pieprzowa, marchew, orzech włoski, perz,
czarna po- rzeczka, jagody, czosnek. #bji. Zestaw przy kamicy mo- czowej. Korzeń
lukrecji - #aj, liście borówki - #aj, liście po- ziomki leśnej - #aj, owoce
jało- wca - #aj, owoce kminku - #aj, ziele skrzypu polnego - #aj. Łyżkę
mieszanki zaparzać pół godziny w szklance wrząt- #ace ku, przecedzić. Pić po #b
szklanki dziennie dzieląc na #c-d porcje. #baj. Moczopędne: tatarak, arbuz,
brzoza, bagno, nieśmier- telnik, bez czarny, bławatek, rdest plamisty, oman,
jeżyna, figowiec, kukurydza, łopian, dziurawiec, koniczyna czerwona, pokrzywa
dwupienna, kapusta, ma- liny, melisa, jałowiec, mięta pieprzowa, marchew,
pierwiosnek, mioduszka, owies, sosna, mączni- ca, fiołek, skrzyp polny, szał-
wia, rzodkiew, dynia, pietrusz- ka, rumianek, czarne jagody, glistnik, wiśnia,
cebula, jarzę- bina, buraki, chrzan, uczep, czosnek, jabłoń leśna. #baa. Liście
brzozy, ziele dziurawca - po #aej, liście mię- ty pieprzowej, owoce dzikiej ró-
ży - po #bjj, słupek kwiatu ku- kurydzy, ziele rdestu plamistego - po #ajj.
Liście, ziele, kwiaty wymie- szać. #b łyżki zestawu zalać #ejj ml wrzątku,
parzyć w termo- sie #f godzin. Pić po pół szklanki, #c razy dziennie, przed
jedzeniem, ciepły. #bab. Kwiaty nieśmiertelnika - #c części, korzeń rabarbaru -
#b cz., ziele krwawnika - #e cz. Łyżkę mieszanki zalać szklanką wrzątku,
zaparzać do wystudzenia, przecedzić przez gazę i wypić wieczorem. #bac. Ziele
piołunu - #b czę- ści, owoce kopru włoskiego - #b cz., liście mięty pieprzo- wej
- #b cz. #b łyżeczki mie- szanki zaparzać w dwóch szklan- kach wrzątku #h-ab
godzin, prze- cedzić przez gazę. Stosować po pół szklanki, #d razy dziennie, na
#ae-bj min. przed jedzeniem. #bad. Jeśli musimy stosować środki moczopędne, to
rosyjscy znachorzy zalecali pietruszkę. #hjj g pietruszki dokład- #acg nie
wymyć, sparzyć gorącą wodą i pokroić. Włożyć do garnka i nalać tyle mleka, aby
przykry- ło ziele. Wstawić do słabo na- grzanego piekarnika i poczekać aż mleko
się nagrzeje, ale nie wykipi. Przecedzić. Stosować po #a-b łyżki co godzinę.
Całe przygotowane lekarstwo chory po- winien wypić jednego dnia. Ten środek

działa silnie. #bae. Przy zapaleniu nerek =ostrym i przewlekłym=: traga- nek,
morele, bakłażany, bez cza- rny, połonicznik, winogrona, po- ziomki leśne,
żurawina, podbiał, marchew, dynia. #baf. Przy nietrzymaniu moczu w nocy
znachorzy zalecali picie herbatki z mieszaniny dwóch ziół - dziurawca i
tysiącznika, w ró- wnych proporcjach. #bag. Przerost gruczołu kro- kowego.
Używać świeżej cebuli. Nie ma zasadniczego znaczenia to, czy przygotowuje się
napary i wywary z zestawów, czy też z poszczególnych roślin. Zwykle stosuje się
następujące propo- rcje: #a łyżka mieszanki na #a szklankę wrzątku. Jeśli
przygotuje się taką porcję wywa- ru lub naparu, to najczęściej jest go za mało.
Dlatego też lepiej jest przygotować większe porcje odpowiednio zwiększając ilość
surowca i wody. Wyciągi przechowywać należy w chłodnym miejscu lub w lodówce,
nie dłu- żej jednak niż #b doby. Leczenie chorób przewlekłych przy pomocy
zestawów roślin trwa długo. Aby zapobiec przyzwycza- janiu się organizmu do
nich, a tym samym zmniejszeniu efekty- wności leczenia zaleca się po każdej
kuracji =#a-a,e miesiąca= robić przerwę na tydzień lub dwa. Po #b-c kuracjach
przy po- mocy jednego zestawu dobrze jest przejść na leczenie innym zesta- wem o
analogicznym działaniu. #aci Rozdział Xii: Schorzenia przemiany materii Cukrzyca
#bah. Borówki - świeże owoce. #bai. Borówka bagienna. Wy- war z młodych pędów i
liści: ły- żkę ziela gotować #aj minut na małym ogniu, ostudzić, przece- dzić.
Stosować po łyżce, #c ra- zy dziennie. #bbj. Buraki. Pić po #j,be szklanki soku,
#d razy dziennie. #bba. Jagody. #a łyżeczkę rozdrobnionych liści zagotować,
naciągnąć #cj min =np. na gorą- cej kuchni=, przecedzić. Pić po #j,c szklanki,
#c razy dziennie. Otyłość #bbb. Dieta odchudzająca. Przez pierwszy tydzień jeść
#c razy dziennie po #b pomarań- cze i po #c jajka ugotowane na twardo
=koniecznie gotować #ab minut=. Przez drugi, trzeci i kolejne tygodnie jeść to
samo, w takich samych ilościach, ale oprócz tego można jeść w nie- ograniczonych
ilościach surowe warzywa i surowe owoce. Poma- rańcze dadzą niezbędne witaminy,
a jajka - proteiny i in. Rozdział Xiii: Schorzenia skóry i błon śluzowych #bbc.
Jeśli wypadają włosy, skóra głowy jest sucha, to ro- syjscy znachorzy zalecali:
wymyć głowę ciepłą wodą bez mydła; na- stępnie, lekko masując skórę głowy,
wcierać przez ok. #aj-ae min. sól warzoną. Włosy wypłu- kać. Powtarzać ten
zabieg #f razy. Znachorzy zapewniali, że ten środek, stosowany przy suchej
skórze głowy, ratował wielu przed wyłysieniem. #ada #bbd. Do wzmocnienia cebulek
włosowych i uzdrowienia skóry głowy stosuje się szpik. Około #bej g szpiku
wołowego zagotować z niewielką ilością wody i prze- cedzić. Otrzymaną mieszaninę
zmieszać z łyżką czystego spiry- tusu. Głowę pomasować, używając do masażu oleju
rzepakowego. Wymyć włosy mydłem dziegciowym. Zrobić masaż jeszcze raz, a na-
stępnie wetrzeć przygotowaną mieszaninę. Ręcznik namoczyć w gorącej wodzie,
wycisnąć i owinąć nim głowę. Powtarzać #e-krotnie, zmieniając ręcznik w miarę
jego stygnięcia. Owinąć głowę ciepłą, suchą chustką na całą noc. Rano jeszcze
raz ene- rgicznie zrobić masaż, a po go- dzinie głowę umyć. #bbe. Przygotować
następującą mieszaninę: #a część koniaku, #d części przecedzonego soku z cebuli,
#f części wywaru z ko- rzeni rzepika pospolitego. We- trzeć w skórę głowy.
Owinąć głowę ręcznikiem na #b godziny, a następnie wymyć. Powtarzać co tydzień.
#bbf. Korzenie rzepiku =do- brze jest je wymrozić, nie zgni- ją do nowego
zbioru= włożyć do garnka, zalać wodą tak, aby tyl- ko przykryła zawartość i
wstawić do piekarnika. Gotować do mięk- kości. Wystudzić i przecedzić wywar.
Smarować włosy przy skó- rze codziennie. Łupież szybko znika, zatrzymuje się
wypadanie włosów i rosną one szybciej. #bbg. Przy rozpoczynającym się łysieniu,
aby wzmocnić ce- bulki włosowe od dawna wykorzy- stywano wywar z szyszek
chmielu. Szyszki należy zbierać w sierp- niu i we wrześniu, przed całko- witym
dojrzewaniem. Łyżkę chmielu zalać szklanką wrzątku i gotować #cj min. Po
wystudze- niu wcierać w skórę głowy. #bbh. Przy tłustej skó- #adc rze głowy i
łupieżu wcierać mie- szaninę z #aj części spirytuso- wej nalewki z nagietków i
#a cz. oleju rycynowego. Przy suchej skórze proporcja mieszaniny wy- nosi
#a_:#a. #bbi. Przy wypadaniu włosów do ich wzmocnienia zaleca się po myciu głowy
wcieranie naparu po- krzywy. Łyżkę suchych rozdrob- nionych liści pokrzywy zalać

szklanką wrzątku i zaparzać go- dzinę. Ostudzony napar przece- dzić i wcierać w
skórę głowy #a-b razy w tygodniu. #bcj. Przy świerzbieniu gło- wy, tłustej
skórze i łupieżu za- leca się wcieranie mieszanki z #aj g dziegciu brzozowego,
#bj g oleju rycynowego i #ajj g spi- rytusu. Mieszankę należy wcie- rać na kilka
godzin przed myciem głowy. #bca. Przygotować mieszankę z rozdrobnionych korzeni
łopianu i kłączy tataraku w równych pro- porcjach. #f łyżek mieszanki za- lać
litrem wody i gotować #ae-bj minut. Zostawić do wystudzenia i naciągnięcia.
Wcierać w skórę głowy #b-c razy w tygodniu. To świetnie wzmacnia i leczy włosy.
#bcb. Liszaj suchy i mokry leczy się: #a. kobiecą krwią z miesiączki, #b. potem
z szyb okiennych. Okna zaparowują przy zmianie pogody. We wszystkich przypadkach
zbiera się płyn i smaruje nim liszaj. Opatrunek jest niepotrzebny. Smarować po-
nownie w miarę wysychania. Li- szaj wyleczy się szybko. #bcc. Przy stanach
zapalnych skóry, świerzbie, egzemie, podrażnieniu stosowano wywar pączków
brzozy. Szklankę pącz- ków zaparzyć szklanką wrzątku i gotować #ae-bj minut. Po
ostygnięciu przecedzić. Prze- cierać twarz codziennie. #ade #bcd. Ziele
dziurawca stosuje się w medycynie ludowej od naj- dawniejszych czasów do
leczenia oparzeń, ran, stanów zapalnych. Z dziurawca przygotowuje się napary,
wywary, oleje. #a część rozdrobnionego na proszek dziu- rawca zalać #b częściami
oleju oliwkowego. Naciągać #b-c tygo- dnie i przecedzić. Gazę, namo- czoną w
oleju dziurawca przykła- dać przy oparzeniach i podraż- nieniach. #bce. Przy
chorobach zapal- nych skóry, podrażnieniach, ska- leczeniach i zadrapaniach
pomaga mieszanka z liści babki i krwaw- nika. Dokładnie wymyte liście babki i
krwawnika rozdrobnić, zmieszać w równych proporcjach, zawinąć w gazę i
przykładać do chorego miejsca. Mieszanka ma właściwości aseptyczne i wstrzy-
muje krwawienie. #bcf. Leczenie oparzenia: po- lać niezwłocznie oparzone miejs-
ce zimną wodą i od razu posypać sodą oczyszczoną. #bcg. Świeży mocz jest uważa-
ny za jeden z najlepszych środ- ków przy oparzeniu. Od razu po oparzeniu się
zmoczyć miejsce moczem i nie wycierając poczekać aż wyschnie. #bch. Ubić jajko -
żółtko i białko razem - i posmarować oparzone miejsce. #bci. Do leczenia
odmrożeń ugotować #aej-bjj g selera =su- szonego= w litrze wody. Ostu- dzić i
trzymać w wywarze kończy- nę, aż wywar całkiem wystygnie. Kończynę oblać zimną
wodą i po- smarować gęsim tłuszczem. Tłuszcz należy wcierać co wie- czór. #bdj.
Przy ogólnym odmroże- niu, chorego wsadza się do wanny z wodą o temperaturze #be
st. C, Przez #ae-bj minut #adg dolewa się gorącej wody, dopro- wadzając wodę do
#cf-cg st. C. Utrzymując tę temperaturę robi- my energiczny masaż całego cia-
ła. Po stabilizacji temperatury ciała i pulsu chorego wyjmuje się z wanny,
wyciera i kładzie do ciepłego łóżka. #bda. Przy odmrożeniach miej- scowych
znachorzy syberyjscy ko- rzystali z kompresów z zimnej wody. Namoczyć w zimnej
wodzie gazę i wyżąć. Przyłożyć do odmrożonego miejsca, przykryć ceratką, watą i
owinąć. Nie zdejmować kompresu przez #aj-ab godzin. #bdb. Przeciąć liść aloesu i
przeciętą stroną przyłożyć do rany ciętej, zabandażować. Po #e-f godzinach, jak
przekonywali znachorzy, rana zakrzepnie. #bdc. Wypełnić butelkę świe- żymi
liśćmi pokrzywy, zalać spi- rytusem i zatkać korkiem. Wy- stawić na #b tygodnie
na słońce. Namoczona w nalewce gaza przy- łożona do rany lub przecięcia
przyspieszy gojenie i zapobieg- nie infekcjom. #bdd. #ajj g oleju z oliwek, #h g
żółtego wosku, #e g białego wosku, #bj g smoły sosnowej =ka- lafonii= i łyżkę
masła wymie- szać, postawić na małym ogniu i nagrzewać #aj minut. Miesza- ninę
często mieszać i zdejmować z powierzchni pianę. Przełożyć do szklanego słoika.
Posmarować cienką warstwą gazę i przykładać do rany. #bde. Zagotować na małym
ogniu #b części oleju z oliwek i #a część czystego, pszczelego wosku. Ostudzić i
przełożyć do słoika. Na przemytą wodą utle- nioną ranę nałożyć opatrunek z
opisanej maści. #bdf. Przy starych, ropieją- cych ranach rosyjscy zna- #adi
chorzy zalecali taką maść: łyżkę koziego lub owczego tłuszczu, pół łyżki soli
warzonej i #a ły- żkę drobno pokrojonej cebuli włożyć do moździerza i utrzeć.
Mieszaninę nałożyć na ranę na #bd godziny. W pierwszej chwili po nałożeniu maści
poczujemy silny ból, ale w miarę oczysz- czania się rany i jej gojenia ból
ustąpi. Opatrunek należy zmieniać codziennie do całkowi- tego oczyszczenia rany.

#bdg. Przy ropniach, niegoją- cych się wrzodach i ranach zale- cane są kompresy
z wywaru liści eukaliptusa. #cj g rozdrobnio- nych suchych liści zalać szklan-
ką wrzątku i gotować, często mieszając, przez #cj minut. Ostudzić i przecedzić.
#bdh. Wodny napar krwawnika polecany jest jako lek wstrzymu- jący krwawienie i
przeciwzapal- ny. Łyżkę ziela zalać szklanką wrzątku i gotować na małym ogniu
#ae-bj minut. Przecedzić i sto- sować do obmywania i kompresów. #bdi. W celu
lepszego gojenia się ran, przy skaleczeniach, otarciu stosowano gorące okłady z
ziela dziurawca. Łyżkę roz- drobnionego ziela dziurawca za- lać #j,e l wódki i
naciągać przez tydzień. Przechowywać w szczelnie zamkniętej butelce. Stosuje się
do wcierania w skó- rę głowy #a-b razy na tydzień w celu wzmocnienia i
uzdrowienia włosów. #dj kropli nalewki w #j,e szklanki wody to dobry środek do
płukania ust przy nie- przyjemnym zapachu. #bej. Obficie posmarować smo- łą
=dziegciem= okolice drzazgi. Po #ae-bj minutach po posmaro- waniu lub przykryciu
nasączoną szmatką koniec drzazgi wyjdzie na wierzch, można go złapać szczypcami
i wyjąć całą drzazgę. #bea. Stary rosyjski #aea znachorski sposób na wyjęcie ry-
biej ości z gardła. Wygodnie jest to zrobić przy pomocy świe- cy woskowej. Jeden
koniec świe- cy roztapia się na ogniu i szyb- ko =póki nie ostygł= przytyka się
do wystającego końca ości. W pół minuty wosk zastyga, ość w nim umacnia się i
lekko wycho- dzi wraz ze świecą. #beb. Upiec średnią cebulę, przekroić i ciepłą
przymocować rozkrojoną stroną do czyraka. Zmieniać opatrunek co #d godzi- ny.
#bec. Żytnią mąkę zmieszać z miodem do konsystencji mokrej gliny. Przyłożyć do
ropienia, przykryć ceratką i owinąć. #bed. Wziąć chleb żytni, do- brze posolić i
dokładnie prze- żuć. Przeżuty chleb nałożyć na czyrak i owinąć. Specyfik ten
jest łatwy, dostępny i bardzo skuteczny, dlatego też cieszył się dużą
popularnością. #bee. Nalewka z płatków białej lilii to jeden z najlep- szych
sposobów leczenia wągrów i krost. Do butelki włożyć świeże płatki białej lilii.
Za- lać wódką lub rozcieńczonym spi- rytusem. Naciągać przez #b ty- godnie.
Przecierać skórę twarzy przed snem. #bef. Aby wyleczyć brodawki należy wziąć
niewielkiego ziem- niaka i przekroić na pół. Obie- rać nie trzeba. Jedną połówkę
wyrzucić. Przekrojoną stroną pozostałej połówki natrzeć bro- dawki, a kartofel
zakopać w su- chym miejscu. Kiedy zakopana część ziemniaka wyschnie to bro-
dawki znikną. Sposób ten cie- szył się dużą popularnością w centralnej Rosji.
Nie wiemy, co prawda, czy brodawki znikną, jeśli ziemniaka nie zakopiemy, ale
wiadomo, że młodzieńcze bro- dawki często leczy się so- #aec kiem z czosnku. W
tym celu na- leży kilka razy dziennie pocie- rać brodawki przekrojonym ząb- kiem
czosnku. #beg. Jednym z bardziej zna- nych sposobów leczenia brodawek był taki:
wymoczyć nogę =jeśli to brodawka na podeszwie= w go- rącej wodzie z sodą i
mydłem. Ostrożnie zeskrobać zrogowacia- łą wierzchnią warstwę. Wytrzeć do sucha.
Kawałeczek surowego mięsa przyłożyć do brodawki, przytrzymać plastrem i zabanda-
żować. Nie zdejmować opatrunku przez #c-d dni i nie moczyć. Następnie zdjąć
opatrunek, nogę wymoczyć w roztworze sody i my- dła. Rozmiękczoną brodawkę łat-
wo oddzielić od zdrowej tkanki. Jeśli jest ona zbyt duża, aby w całości usunąć
ją bezboleśnie, zabieg należy powtórzyć. Brodawki na podeszwach w ogó- le źle
się leczy, ale ten sposób pomoże raz na zawsze pozbyć się tej przykrej choroby.
Młodzień- cze brodawki można usuwać w taki sam sposób, ale bez moczenia i
bandażowania, jedynie przycze- piając szczelnie plastrem kawa- łek mięsa. #beh.
Okłady, przecierania i kompresy z wywaru brzozowych pączków to dobry sposób na
le- czenie pryszczy, podrażnień skó- ry, pomagają też przy chorobie stawów.
Wziąć #a łyżkę pączków brzozy, zalać szklanką wrzątku i gotować #ae-bj minut.
Pozo- stawić do ostygnięcia i przece- dzić. Można też zaparzyć pączki jak
herbatę i naciągać #b-c go- dziny, a następnie przecedzić. #bei. Przy
podrażnieniach skóry, przy wągrach stosuje się wodny roztwór z liści aloesu.
Liście, wcześniej przechowywane przez #aj dni w ciemnym i chłod- nym miejscu
rozdrobnić na kaszkę i zalać chłodną wodą, biorąc na #a część rozdrobnionych
liści #e części wody. Naciągać #aee przez godzinę, a następnie zago- tować nie
dłużej niż #b-c minu- ty. Przecedzić. Przecierać twarz przy tłustej skórze.
#bfj. Spożycie #a-b łyżeczek drożdży piwnych przed jedzeniem lub w trakcie

jedzenia uwolni nas od młodzieńczych wągrów. #bfa. Co wieczór, przed snem każdą
brodawkę polać przy pomocy pipetki #a kroplą kwasu octowe- go. Zachować
ostrożność i nie przekraczać #a kropli, gdyż kwas jest bardzo żrący. Po kilku
dniach brodawki znikną. #bfb. Do suchej skóry twarzy pasują rośliny, zawierające
olejki eteryczne: liście melisy, mięty leczniczej, korzenie i owoce pietruszki,
kwiaty ru- mianku, liście i kwiaty tymianku i inne. Zaleca się łączenie ich z
roślinami zawierającymi śluzy: dziewanną, ślazem, oczyszczonymi korzeniami
prawoślazu, pod- białem, nasionami pigwy. Wymie- nione rośliny rozdrabnia się
lub prasuje. Otrzymany sok, po przecedzeniu, nanosi się na skó- rę lub robi się
z niego kompre- sy, raz dziennie, przez #aj dni. #bfc. Osiągniemy jeszcze lep-
sze efekty, jeśli jednocześnie raz w tygodniu zrobimy kąpiel parową twarzy.
Przepis na jedną z nich: wziąć po łyżce melisy, kopru, lawendy, rumianku nagiet-
ka i podbiału. Włożyć mieszankę do dużego, emaliowanego garnka i wstawić na gaz.
Doprowadzić do wrzenia, trzymać twarz nad parą, na wysokości #bj cm, przez #ae
minut. Włosy najlepiej za- winąć w ręcznik. Taka kąpiel parowa nie tylko
poprawia stan suchej skóry, ale pomaga oczyś- cić twarz. #bfd. Przy tłustej
skórze twarzy wykorzystuje się koszycz- ki kwiatowe krwawnika, kwiaty nagietka,
szałwii, chmie- #aeg lu, kasztanowca, fiołka. #c ły- żeczki jednej z
wymienionych ro- ślin rozdrobnić, zalać szklanką wrzątku, przecedzić i przez #ae
minut ciepłym naparem przecierać twarz. Można wykorzystać rów- nież mieszankę
tych ziół. Nale- ży wziąć po łyżeczce każdej z tych roślin =uprzednio rozdro-
bnionych= i zalać wrzątkiem. Przecedzony napar używać do kompresów, a fusy
=dodając mleko w proszku, krochmal lub mąkę= - do maseczek. Otrzymaną papkę
nakłada się na twarz na #ae-bj minut, a następnie zmywa. #bfe. Przy tłustej
skórze po- magają również kąpiele parowe. Na przykład: wziąć po równo rozmarynu,
szałwii, rumianku, kwiatów lipy, liści mięty, kory dębowej, owoców dzikiego
kaszta- na, liści wierzby i brzozy. Łyżkę mieszanki włożyć do szerokiego
naczynia z wodą i do- prowadzić do wrzenia. Następnie postępować tak jak przy
skórze suchej =p. #bfc_=. Kilka prze- pisów na wzmacniające płyny ro- ślinne do
pielęgnacji skóry. #bff. #b łyżki tymianku zalać szklanką wrzątku i zagotować.
Zaparzać godzinę i przecedzić. Ciepły płyn wcierać =przy su- chej skórze twarzy=
raz dzien- nie. #bfg. #ej świeżych kwiatów bławatka zalać #j,e l wrzątku,
zaparzać godzinę, przecedzić. Zimnym naparem przemywać twarz raz dziennie. #bfh.
#bj g świeżej pietruszki zalać #j,e l wrzątku i zaparzać godzinę. Przecedzonym i
ostu- dzonym naparem przemywać skórę twarzy. #bfi. #ajj g mięty pieprzowej zalać
#c l wody i zostawić na pół godziny. Przecedzony płyn wykorzystać do kąpieli
przy (zmęczonej) skórze. #aei #bgj. Filiżankę świeżych po- ziomek zalać wódką i
naciągać miesiąc. Następnie rozcieńczyć wodą =#a_:#a_= i przecedzić. Płyn
wykorzystać do przeciera- nia skóry twarzy i szyi. Teraz kilka dalszych nieskom-
plikowanych porad leczniczo-ko- smetycznych. #bga. Przy zwyczajnych wą- grach
pomagają pietruszka, chrzan, figa, łopian, fiołek. Świeżym sokiem pietruszki
sma- rować skórę twarzy #b razy dziennie przez #bj-be dni. Pap- kę z korzeni
chrzanu nakładać #a-b razy dziennie na zaatakowa- ne miejsca. Sokiem z liści fi-
gowca smarować miejsca z wągra- mi. #bgb. Podczas całego okresu leczenia wągrów
dobrze jest pić niektóre wywary i napary z tych roślin. Łyżkę zmielonych liści
łopia- nu pogotować w #j,e l wody przez #aj min. i przecedzić. Wystu- dzony
wywar zażywać #d razy dziennie po kieliszku. #b łyżeczki fiołka zalać #c
szklankami wrzątku, ostudzić, przecedzić i pić w ciągu dnia. #bgc. Sokiem ze
świeżych, zmielonych główek cebuli, prze- cedzonym przez gazę smarować za-
atakowane miejsca #b-c razy dziennie. #bgd. Naparem spirytusowym z kwiatów
nagietka lekarskiego =#a_:#e_= raz dziennie przecie- rać chore miejsca. Jeśli
poja- wią się objawy podrażnienia roz- cieńczyć napar wodą - łyżeczkę
spirytusowego naparu na szklankę wody. #bge. Środek przeciw nadmier- nej
opaleniźnie i działaniu sil- nego wiatru. Wziąć trochę suro- wego żółtka z
kurzego jajka na dłoń i obficie posmarować #afa twarz. Kiedy żółtko na twarzy
stwardnieje zmyć je wodą z my- dłem. Rezultat jest zawsze zna- komity. #bgf. Aby
złagodzić skutki owiania twarzy wiatrem zalecano nakładanie maseczki z żółtka,

łyżeczki miodu i łyżeczki glice- ryny. Zmywać ciepłą wodą, bez mydła. #bgg. #ajj
g miodu, #be ml spirytusu etylowego, #be ml wody destylowanej. Zmieszać na jed-
norodną masę. Maseczkę nałożyć za pomocą tamponu z waty cienką warstwą na twarz,
na #aj min. przed myciem. Zmyć wodą. #bgh. #ajj g miodu zmieszać z sokiem z
cytryny. Maseczkę nałożyć na twarz na #e-ae minut i zmyć. #bgi. Po #ae g miodu,
śmieta- ny i żółtek dokładnie wymieszać. Nałożyć na twarz na #ae min., a
następnie zmyć. #bhj. Przepis na krem miodowy =do rąk=: #a łyżeczkę miodu, #c
łyżki gliceryny, #a łyżeczka amoniaku, #ajj ml wody i odrobi- nę =na końcu noża=
boraksu wy- mieszać, przed użyciem wstrząs- nąć. #bha. Aby ujędrnić skórę twa-
rzy zamiast porannego mycia na- sączyć i lekko masować twarz ka- wałkami lodu.
Można go przygo- tować z wywaru roślin leczni- czych: nagietka, kwiatu lipy,
rumianku =#b łyżki na #b szklan- ki wody=, zagotować, zaparzać #ae minut na
małym ogniu. #bhb. Jeśli twarz się łusz- czy, skorzystajmy z następujące- go
zabiegu. Przygotujmy wywar lipowy: łyżeczkę rozdrobnionego kwiatu lipy zalać
#ajj ml zimnej wody, doprowadzić do wrzenia, naciągać #ae minut na małym ogniu.
Przecedzić, dodać #afc #a łyżeczkę kwiatowego miodu. Tą mieszanką obficie moczyć
oczyszczoną skórę twarzy i szyi przez tydzień. Zabieg lepiej wykonywać w pozycji
leżącej, od- prężywszy się. #bhc. Zrobić odżywczą masecz- kę: #a łyżka śmietany,
#a łyżka twarogu, #a łyżeczka soli mor- skiej. Wszystko dokładnie wy- mieszać i
nałożyć na twarz. Ma- seczkę trzymać #ae-bj minut, na- stępnie zmyć ciepłą, a
potem zimną wodą. #bhd. Aby zmiękczyć skórę i poprawić kolor twarzy korzy- stano
z (wody ogórkowej). Ze- trzeć ogórki ze skórką na grubej tarce lub drobno
pokroić, włożyć do butelki i zalać wódką lub rozcieńczonym spirytusem. Wy-
stawić butelkę na słońce, na #b tygodnie. Przecierać twarz przecedzoną, nie
rozcieńczoną nalewką. #bhe. Przygotować roztwór z #c części świeżego, niepaste-
ryzowanego mleka i #a części czystego spirytusu. Wcierać mieszankę w skórę
twarzy na noc. Ten środek rosyjscy znachorzy zalecali przy plamach pigmento-
wych występujących po porodach. #bhf. Aby leczyć odciski na- leży włożyć do
słoika łupiny ce- buli i zalać octem. Łupiny mu- szą być całkowicie przykryte
płynem. Owinąć otwór słoika pergaminem i zawiązać. Pozosta- wić w temperaturze
pokojowej na #b tygodnie. Następnie wyjąć łupiny, odcedzić i trochę obsu- szyć.
Warstwę łupin o grubości #b-c mm położyć na noc na odcisk i owinąć. Skórę wokół
odcisku posmarować wazeliną lub innym tłuszczem. Rano wymoczyć nogę w ciepłej
wodzie i ostrożnie ze- skrobać odciski. Jeśli odciski są duże, zabieg należy
powtarzać kilkakrotnie. #afe #bhg. Rozgrzać nogę przed snem =wymoczyć=,
przywiązać do odcisku skórkę z cytryny z miąż- szem. Powtarzać zabieg przez #b-c
dni, po czym znów nogę wy- moczyć i dokładnie usunąć od- cisk. #bhh. Najczęściej
paznokcie wrastają na dużych palcach nóg. Wrastanie paznokci powoduje silny,
dokuczliwy ból. Rosyjscy znachorzy w takich przypadkach zalecają, aby co wieczór
nakła- dać na duży palec kapturek wy- pełniony masłem. Na noc włożyć skarpetkę.
Zabieg stosować przez #b-c tygodnie. Kiedy bóle ustąpią ostrożnie unieść brzegi
wrośniętego paznokcia i podłożyć kawałki gazy. #bhi. Przy wrośniętym paznok-
ciu, wzdłuż jego centrum od dołka do brzegu palca ostrożnie zrobić pilnikiem
dość głęboki rowek. Po kilku dniach pazno- kieć (wyjdzie) z kącików i ból
zniknie. Później paznokcie przycinać tak, aby nie ścinać brzegów. #bij. Przy
poceniu się nóg należy rano posypać nogi proszkiem kwasu bornego. Roze- trzeć go
=nie wcierać= delikat- nie między palcami i na podeszwie. Założyć skarpetki.
Wieczorem zmyć wodą o tempera- turze #dj-ej st. C. Potliwość mija zwykle po #b-c
tygodniach. #bia. Przy silnym poceniu się posypać nogi roztartą na proszek korą
dębową i założyć skarpetki na całą noc. Rano zmyć chłodną wodą. #bib.
Codziennie, po myciu w chłodnej wodzie przecierać no- gi wywarem kory dębowej.
To wy- bawi nas od nadmiernej potliwoś- ci. Wywar przygotowujemy tak: do
emaliowanego garnka wkładamy #bj g rozdrobnionej kory dębowej i zalewamy
szklanką wody #afg o temperaturze pokojowej. Przy- krywamy garnek i na małym
ogniu gotujemy #j,e godziny. Od razu przecedzamy i wyciskamy resztki.
Rozcieńczamy przegotowaną wodą do poprzedniej objętości. Po przetarciu nóg nie
wycieramy ich, nie myjemy, czekamy aż same obeschną. #bic. Przy krwawieniu

dziąseł dobrze jest płukać usta ledwie ciepłym wywarem kory dębowej i kwiatu
lipy. Zmieszać #b czę- ści kory dębowej i #a część kwiatu lipy. Łyżeczkę
mieszanki zaparzyć szklanką wrzątku, prze- cedzić i ostudzić. #bid. Przy
podzębnej fluksji i w ogóle przy opuchlinach i ro- pieniach dziąsła rosyjscy
leka- rze ludowi najczęściej stosują następujące lekarstwo: nalewają na dno
małego garnuszka ok. #j,be cala płynnego miodu lipo- wego. Potem biorą stary,
zardzewiały gwóźdź. Rozpalony do czerwoności gwóźdź wkładają do miodu. Wokół
gwoździa utwo- rzy się gęsta, czarna substan- cja, podobna do dziegciu. Tą
właśnie substancją smarować na- leży dziąsła, przede wszystkim na noc, przed
snem. Ropień dziąsła zwykle szybko pęka, opu- chlizna znika i czujemy się le-
piej. Gwóźdź koniecznie musi być stary i zardzewiały, gdyż rdza odgrywa tu
najważniejszą rolę. Rozdział Xiv: Schorzenia kobiece #bie. Przy obfitych i
boles- nych menstruacjach zalecano skrzyp polny. #a łyżeczkę zapa- rzyć #b
szklankami wrzątku. Stosować przy silnych bólach i obfitym krwawieniu, co #b go-
dziny po łyżce. Kiedy zmniejszy się ból i krwawienie zażywać po łyżce, #c razy
dziennie. #bif. Oman. Wywar #afi z korzenia używany jest przy bo- lesnych i
nieregularnych mie- siączkach, a także w celu zapo- bieżenia przedwczesnym
porodom: łyżeczkę rozdrobnionego korzenia zalać szklanką wrzątku, gotować #ae
minut na małym ogniu, nacią- gać #d godziny. Stosować po ły- żce, #c-d razy
dziennie. #big. Poziomki leśne. Łyżkę liści zalać #b szklankami zim- nej,
przegotowanej wody. Nacią- gać #f-h godzin, przecedzić. Stosować po #j,e
szklanki napa- ru, codziennie, przy zbyt obfi- tych menstruacjach. #bih. Wodny
napar pieprzu stosowano przy bolesnych men- struacjach, przy krwotokach ma- cicy
i po porodach jako środek wstrzymujący krwawienie. Łyżkę pokrojonego ziela zalać
szklanką wrzątku i odstawić. Zażywać po łyżce, #c razy dziennie. #bii. Przy
atonii macicy i krwotokach stosowano wywar z tasznika, który powoduje skró-
cenie mięśni macicy. #aj g ziela zaparzyć jak herbatę #bjj ml wrzątku. Stosować
po łyżce, #c razy dziennie. #cjj. Wysuszony korzeń bylicy pokroić i przygotować
wywar w proporcjach: #c-e korzonków na #aj szklanek wrzątku. Stosować po pół
szklanki, #b razy dzien- nie, aż do ustąpienia bólu i zmniejszenia krwawienia
przy menstruacji. #cja. Przy skąpych menstrua- cjach stosowano liście ruty.
Zagotować pół szklanki wody i zmniejszyć ogień, aby nie wrzała. Wsypać #d g
pokrojonych liści ruty i gotować #ae minut nie dopuszczając do wrzenia.
Przecedzić, zażyć całą dawkę rano, na czczo. Nie jeść przez #e-f godzin.
Leczenie przepro- wadzić tylko raz. #aga #cjb. Z kilograma cebuli zdjąć łupiny.
Zalać #b szklan- kami wrzątku i gotować na małym ogniu #ae-bj minut. Ostudzić i
przecedzić. Stosować rano, na czczo, po pół szklanki przez #b dni. Ten środek
stosowano przy skąpych menstruacjach. #cjc. Już w Xv w. do zatrzy- mania
krwotoków z nosa stosowano sok i wywar z krwawnika. Znacz- nie później zaczęto
go stosować do zatrzymywania krwotoków we- wnętrznych, szczególnie macicy. #cjd.
Aby ułatwić odchodzenie wydzielin poporod
owych rosyjscy znachorzy stosowali wywar z liś- ci brzozy. Zalecano go nie
wcześniej niż po #ab dobach po porodzie. #aj g suchych i roz- drobnionych liści
zaparzyć #a szklanką wrzątku. Stosować raz dziennie. #cje. Upławy z pochwy
należy leczyć poprzez przemywanie her- batą z kory dębowej #b razy dziennie. W
czasie leczenia za- leca się chodzenie do łaźni pa- rowej #b razy w tygodniu.
#cjf. Dziurawiec pije się przy zapaleniach: łyżkę ziela zalać szklanką wrzątku,
gotować #ae minut, przecedzić. Pić po #j,be szklanki, #c razy dzien- nie. #cjg.
Kalinę pije się jako wspaniałe lekarstwo zwiększające tonus mięśni macicy.
Rozdział Xv: Impotencja #cjh. Potrzebny jest odpoczy- nek i #i-aj godzinny sen.
Łaź- nie parowe są obowiązkowe. Ką- piele słoneczne powinny towarzy- szyć
pacjentowi wszędzie, im są dłuższe, tym lepiej. Potrzebne są dwie krótkie
głodówki =#c-f dni= i jedna długa =#be-cj dni=. Konieczne jest zaprzesta- #agc
nie używania napojów alkoholo- wych, kawy i herbaty. Sałatki z surowych warzyw
trzeba jeść #b razy dziennie, koniecznie wprowadzając do nich marchew, rzepę i
buraki. #cji. Niektórzy starzy, do- świadczeni lekarze radzą kupić w aptece
komplet do rozszerzania odbytu. Z czterech elementów wkładać do odbytu

najcieńszy, a potem coraz szerszy. Wszyscy mężczyźni cierpiący na impoten- cję
powinni korzystać z takich rozszerzaczy. Zdziwicie się, jak ogromnie korzystnie
działają one w tym przypadku. #caj. Najwcześniejszym środ- kiem powinno być tzw.
(mocze- nie). W tym celu trzeba wieczo- rem nalać #j,ge wanny wody o
temperaturze ciała. Zostawić otwarty kran z gorącą wodą i strumień uregulować
tak, aby woda w wannie miała stałą tempe- raturę. W takiej neutralnej ką- pieli
należy pozostawać przez całą noc. Powtarzać to przez #cj dni. Znachorzy polecają
jeszcze taki sposób: przed snem nalać do jednej miski gorącej wody, a do drugiej
zimnej. Sie- dzieć w wodzie po minucie na przemian, raz w ciepłej, raz w zimnej,
w sumie zmieniać miej- sce #aj-ab razy w ciągu wieczo- ra. #caa. Znachorzy
polecają też drobno potłuc ok. #bjj g lodu zawinąć w złożoną gazę i trzymać to
zawiniątko najpierw u podsta- wy czaszki przez minutę, następ- nie przyłożyć na
minutę do żeber w okolicy serca, a w końcu przy- łożyć do moszny na #a min. Je-
śli stosować przykładanie przez #i-ae min. kilka razy dziennie, to przywróci ono
moc płciową le- piej niż wszelkie lekarstwa. #age Rozdział Xvi: Obrzęki,
stłuczenia oraz schorzenia gośćcowo-reumatyczne #cab. Przy obrzękach we-
wnętrznych i obrzękach nóg: #d łyżeczki siemienia lnianego zalać litrem wody.
Zagotować. Garnek zdjąć z ognia, zawinąć w ciepły koc i zostawić do na-
ciągnięcia. Przecedzić i dodać do smaku soku z cytryny. Stoso- wać po pół
szklanki, #f razy dziennie, mniej więcej po #b-b,e godziny. Pić ciepły wywar.
Jest to łagodny środek i efek- tów można się spodziewać po #a-b tygodniach.
#cac. Przy obrzęku nóg stoso- wano liście brzozy. Należy uszyć bawełniane worki,
aby zmieściły się w nich nogi do ko- lan. Wypełnić worek liśćmi brzozy i włożyć
nogi chorego do środka w taki sposób, aby liście na grubość palca otaczały nogi
ze wszystkich stron. Nogi będą się silnie pocić. Gdy liście po #c-d godzinach
będą mokre, nale- ży je wymienić. Kilka podobnych seansów i obrzęki znikną.
Jeśli obrzęki są nieduże wystarczą #a-b zabiegi. #cad. Przy silnych stłucze-
niach należy od razu przyłożyć lód do uszkodzonego miejsca, a następnie natrzeć
spirytusem kamforowym lub wywarem z kwiatów arniki. #cae. Zastosowanie gąbki
rzecznej uważano za jeden z naj- lepszych sposobów leczenia stłu- czeń. #b łyżki
gąbki utłuczonej na proszek rozcieńczyć #d łyżka- mi przegotowanej wody i szybko
nałożyć na potłuczone miejsce. Gąbka zacznie działać po wypa- rowaniu wilgoci.
Nałożona na stłuczone miejsce bezzwłocznie zapobiega wylewom wewnętrznym i
krwiakom. #agg #caf. Puchlina wodna. Napar z kwiatów bławatka: #a-b łyżecz- ki
kwiatów zalać szklanką wrząt- ku, naciągać #a godz., przece- dzić. Pić po #j,be
szklanki, #c razy dziennie; na #aj-ae mi- nut przed jedzeniem. #cag. Przy
uszkodzeniach sta- wów, naciągniętych i wywichnię- tych =po nastawieniu= po
okła- dzie z lodu wykorzystywano wywar z kwiatów arniki. #cah. Przy
rozciągnięciu sta- wów syberyjscy znachorzy okłada- li chorych kompresami z
gorącego mleka. Złożoną we czworo gazę namoczyć w gorącym mleku i jak zwykle
nałożyć na nią ceratkę i watę. Zmieniać kompres, gdy zacznie stygnąć. #cai. Przy
naciągnięciu ścię- gna znachorzy bardzo często sto- sują cebulę z cukrem pudrem.
Drobno posiekaną cebulę zmie- szać z odrobiną cukru pudru, po- kryć grubą
warstwą tej mieszanki szmatkę i nałożyć na chore miej- sce. #cbj. Jednym z
najskutecz- niejszych leków przy reumatyzmie są brzozowe pączki. Z pączków robi
się napar na spirytusie lub wódce i wciera w okolicach sta- wów. Skuteczna jest
też maść z pączków brzozowych. Aby ją sporządzić trzeba wziąć #hjj g świeżego
masła i brzozowe pączki. W glinianym garnku uło- żyć warstwami o grubości #a,e
cm masła, pączki i tak na przemian, aż do wypełnienia garnka. Szczelnie przykryć
pokrywką i zakleić ciastem. Pozostawić na dobę w ciepłym miejscu, naj- lepiej w
letnim piecu, następnie trochę ostudzić i wycisnąć przez gazę. Do otrzymanego
masła do- dać #g-h g kamfory i wymieszać. Przechowywać maść w szczelnie
zamkniętym słoju, w chłodnym miejscu. Stosować przy reumaty- zmie stawów,
wcierając ją, #agi w staw wieczorem, przed snem, raz dziennie. #cba. #ej g
kamfory, #ej g proszku gorczycy, #ajj g spi- rytusu, #ajj g białka z surowego
jajka. W spirytusie rozpuścić kolejno kamforę i gorczycę. Z białek ubić pianę.
Wszystko razem wymieszać. Wcierać w cho- ry staw wieczorem, przed snem, przy

artretyzmie. #cbb. Na reumatyzm: #ajj g korzeni tojadu =trzeba brać tylko
korzeń, bez łodygi= zalać #a l wódki lub rozcieńczonego #fj#j) spirytusu
aptecznego i postawić w ciepłym miejscu na #c dni. Kiedy nalewka nabierze koloru
mocnej herbaty jest goto- wa do użycia. Sposób użycia: osobom z bar- dzo słabym
sercem zaleca się do każdego wcierania brać nie wię- cej niż #a łyżeczkę nalewki
=no- rmalna dawka - #a łyżka do każ- dego wcierania=. Środek ten po- siada
cudowną moc. Jego wciera- nie powoduje szybszy obieg krwi i chory prawie
natychmiast od- czuwa przyśpieszone bicie serca. Jeżeli bolą nas obie nogi i rę-
ce, to lekarstwo wcieramy po ko- lei, najpierw w jedną nogę, dru- giego dnia w
drugą, następnie w jedną rękę itd. Nalewkę wcie- rać do sucha. Miejsce natarte
trzymać w ciepłe, nie dopuszczać do przypływu zimnego powietrza. Wcieranie
najlepiej robić na noc. Na #b godziny przed wsta- niem z łóżka opatrunek należy
zdjąć. Po wyjściu z łóżka namo- czyć szmatkę w zimnej wodzie, wycisnąć i
obetrzeć nią miejsce, w które wcieraliśmy nalewkę. Trzeba to robić szybko, aby
nie dopuścić do przeziębienia. Je- śli reumatyzm jest bolesny, wy- stępują
opuchlizny, to wcieranie stosuje się przez #d-e tygodni, codziennie przed snem.
Pić na- lewki nie wolno. Jeśli ktoś po wcieraniu nalewki nie wymyje rąk mydłem i
szczotką, #aha a zacznie myć się ogólnie, to ryzykuje utratę wzroku. Tojad jest
silnie trujący. Czasami cielęta po zjedzeniu #a-b listków tojadu padały mart-
we. Należy pamiętać również, że chory, który zrobi wcieranie nie na #b godziny,
a na kilka minut przed wyjściem na powietrze, na- razi się na duże kłopoty
zdrowo- tne. #cbc. Na reumatyzm: wykopać z ziemi świeże robaki i włożyć je do
słoika, zalać wódką tak, aby przykryła warstwę robaków. Przykryć słoik grubym
papierem, albo pęcherzem zwierząt i zawią- zać sznurkiem. Nie należy zamy- kać
słoików metodą termiczną. Trzymać słoik na słońcu kilka dni. Wcierać tę nalewkę
w chore miejsca co najmniej raz dzien- nie, wieczorem, przed snem. #cbd. Wywar z
liści borówki pije się przy zaleganiu soli, artretyzmie, chorobie kręgosłu- pa,
podagrze, reumatyzmie sta- wów, obrzękach. #b łyżeczki liś- ci zalać szklanką
wody, gotować #ae min. Wywar ochłodzić, prze- cedzić i wypić w ciągu dnia po
łyku. #cbe. W podobnych przypadkach również zestaw - kwiaty bzu, liść pokrzywy
dwupiennej, korzeń pietruszki, kora iwy =po równo=. Łyżkę rozdrobnionej
mieszanki zaparzyć szklanką wrzątku, goto- wać #e min. na słabym ogniu,
ostudzić, przecedzić. Pić po #b szklanki wywaru dziennie. Rozdział Xvii:
Nowotwory Nie zapominając ani na chwilę o niezwykłej złożoności chorób
onkologicznych i przedrakowych oraz ich leczenia, wiedząc, że ogromne znaczenie
ma diagnoza i to, aby do lekarza zgło- #ahc sić się we właściwym czasie, wszyscy
jednak chcemy jakoś za- bezpieczyć się przed całkowitą zależnością od poziomu
miejsco- wego lecznictwa i kwalifikacji (przydzielonego) nam lekarza; nie chcemy
pozostać bezczynni i bezradni w przypadku, gdy po- moc lekarska jest spóźniona,
ku- racja nie dała pozytywnych efek- tów. Sam chory lub jego najbli- żsi szukają
ostatniej deski ra- tunku. #cbf. Glistnik. Roślina ta zasługuje na najwyższą
uwagę ze względu na swoje rozmaite właś- ciwości lecznicze, ale wymaga
ostrożności w użyciu, gdyż jest trująca. Wielokrotnie opisywano próby jej
wykorzystania w onkologii. Dotychczas udowodniono, że pre- paraty glistnika
wstrzymują rozrost nowotworów złośliwych. Być może efekt ten związany jest z
tym, że niektóre alkaloi- dy glistnika posiadają właściwo- ści regulujące
procesy immunolo- giczne. Preparaty z tego ziela używa- ne są do leczenia
polipozy jelit i narośli na krtani. W medycynie zachodnioeuropej- skiej
preparaty glistnika stoso- wano przy raku skóry i żołądka =jako środek miejscowo
znieczu- lający=. Medycyna ludowa używa glist- nika jako środka przeciwnowotwo-
rowego od Xix w. Przy pomocy soku mlecznego usuwa się brodaw- ki =poprzez
wielokrotne (przypa- lanie)=, odciski. Surowcem leczniczym są: zie- le, korzenie
i świeży sok ziela. Ziele zbiera się w czasie kwit- nienia, korzenie jesienią =w
październiku=. W czasie zbiorów zaleca się chronić drogi oddechowe maseczką z
gazy. Prawdopodobnie z powodu lęku przed przedawkowaniem, niesta- rannego
stosowania rośliny o właściwościach trujących, we współczesnych zielnikach #ahe
nie podaje się sposobów na przy- gotowanie nalewek, naparów i wy- warów.

Niesłusznie - właśnie to prowokuje niebezpieczną ama- torszczyznę. W szeregu
pracach znajdziemy jednak przepisy na preparaty z glistnika, jako że są
skuteczne w leczeniu raka żo- łądka. Oto jeden z nich: zmieszać słaby wodny
ekstrakt glistnika =#ae-bj ml=, krople miętowe =#fj ml=, sok - np. z dzikiej
róży =#cjj ml= i zażywać po #f łyżek dziennie. #cbg. Należy zwrócić uwagę i na
taki przepis: napar ziela glistnika - #e g =#a łyżkę= su- rowca umieścić w
emaliowanym na- czyniu, zalać #bjj ml =#a szklanką= wrzątku, przykryć pokrywką i
nagrzewać w gorącej wodzie =nad parą= #ae minut; przecedzić. Pozostały surowiec
wycisnąć. Objętość otrzymanego naparu zwiększyć do #bjj ml do- lewając gorącej
wody. Przygoto- wany napar przechowywać w chłod- nym miejscu nie dłużej niż #b
doby. Stosować #j,e-j,c szklanki #b-c razy dziennie, na #ae min. przed
jedzeniem. = W każdym bądź razie tak się go przygotowuje i stosuje jako śro- dek
żółciopędny, a więc jest to dawka bezpieczna=. #cbh Czyr brzozowy, to środek
objawowy przy rozmaitych złośli- wych nowotworach w przypadkach nie nadających
się do operacji i przewlekłych nieżytach żołąd- ka. W medycynie ludowej czyr
jest szeroko stosowany od Xvi wieku - przy raku, wrzodach żo- łądka, nieżytach
żołądka, choro- bach wątroby i śledziony. Leczniczy napar przygotowuje się tak:
kawałek suchego grzyba zalewa się ciepłą, przegotowaną wodą na #d godziny =w
celu roz- miękczenia=, następnie uciera się na tarce lub przekręca przez
maszynkę. #a część =objętościo- wo= przemielonego surowca #ahg zalewa się #e
częściami przego- towanej wody o temperaturze nie większej niż #dj-ej st. C i
po- zostawia na #dh godzin w ciem- nym, chłodnym miejscu. Następ- nie przecedza
się napar, a pozo- stałość odciska. Stosuje się #a szklankę, #a-c razy dziennie.
W czasie leczenia czyrem zaleca się dietę mleczno-roślinną; na- leży wykluczyć z
pożywienia wę- dzonki, kiełbasy, konserwy, tłuszcze zwierzęce, ostre przy-
prawy. = Apropos, taka dieta po- trzebna jest choremu na nowotwo- ry w każdym
przypadku=. Prze- ciwwskazane jest stosowanie pe- nicyliny i dożylne
wprowadzanie glukozy. Te przeciwwskazania dotyczą też chorych na przewle- kłe
zapalenie jelita grubego i przewlekłą czerwonkę. Farmakologiczne i kliniczne
badania czyra wykazały, że pre- paraty - gęsty ekstrakt i table- tki -
pozytywnie działają na chorych na nowotwory: zmniejsza- ją się i znikają bóle,
ustają nudności i wymioty, poprawia się ogólny stan chorych. W począt- kowym
stadium rozwoju raka po- wolnieje wzrost tkanki rakowej i przerzutów. Ale czyr,
zauwa- żają badacze, nie wpływa spe- cjalnie na nowotwory złośliwe, i jest tylko
środkiem objawowym przy leczeniu raka żołądka i płuc. Preparaty czyra dopusz-
cza się do stosowania przy cho- robie wrzodowej i nieżytach żo- łądka, a także
przy różnych no- wotworach złośliwych, szczegól- nie w tych przypadkach, kiedy
kuracja promieniami Roentgena i zabieg chirurgiczny są nie- wskazane. #cbi.
Bylica pospolita. Na- lewkę na spirytusie z korzeni stosuje się przy raku
żołądka i żeńskich organów płciowych. #ccj. Pieprzyca. Napar ziela pije się przy
zapaleniu jajników i raku macicy. Przeciwwskazany jest dla kobiet w ciąży #ahi
=działa aborcyjnie=. Jeden ze sposobów przygotowania: #a,e ły- żki wysuszonego
ziela zalać szklanką wrzątku i zaparzać #d godziny w szczelnie zamknię- tym
naczyniu. Przecedzić. Pić po łyżeczce co #c-d godziny, #d-e razy dziennie. #cca.
Rzęsa =rozpowszechniona w wodach stojących i wolno pły- nących, kałużach,
bagnach=. W medycynie naukowej rzęsa nie jest stosowana, ale badania ostatnich
lat wykazały, że zawa- rte w niej flawonidy i związki trójterpenowe wykazują
wyraźne działanie przeciwrakowe. Istnieją publikacje wskazują- ce, że w
niemieckiej i chińskiej medycynie roślina popularna jest jako składnik
spirytusowej nale- wki, stosowanej wewnętrznie, w kroplach, w szczególności przy
nowotworach górnych dróg odde- chowych. #a łyżeczkę świeżego, dobrze wymytego i
rozdrobnionego ziela na #ej ml wódki, zostawić na #c-d dni, przecedzić. Zażywać
po #ae-bj kropli w #j,be szklan- ki wody, #c razy dziennie. #ccb. Proszek rzęsy
zmieszać pół na pół z miodem. Zażywać po #a pigułce o wadze #a-b g, #b-c razy
dziennie. = Ma ona zastoso- wanie również jako środek obni- żający temperaturę,
uśmierzający ból, żółciopędny, przeciwzapal- ny=. #ccc. Łopian większy =i ło-
pian pajęczynowaty=. Jako ro- ślina lecznicza znany jest od bardzo dawna. W

medycynie na- ukowej stosuje się korzenie ło- pianu #a- i #b-letniego, w ludo-
wej - całą roślinę. Świeże zmielone liście łopia- nu lub sok z nich wykorzystuje
się do leczenia ropiejących ran, skaleczeń, ropieni, spuchlizny, wrzodów i
oparzeń. W medycynie ludowej korzenie łopianu stosowane są we- #aia wnętrznie
jako napary i wywary =również przy leczeniu wielu in- nych chorób= - przy
nieżytach żołądka, wrzodach żołądka, raku macicy i przewodu pokarmowego. #ccd.
Farmakolodzy ustalili przeciwrakowe działanie ekstra- ktu spirytusowego z
korzeni ło- pianu w czasie eksperymentów na nowotworach złośliwych u zwie- rząt.
Rosyjscy uczeni wydzieli- li z korzeni substancje posiada- jące aktywność
przeciwrakową. Przy raku żołądka i przewodu pokarmowego stosuje się tygod- niową
nalewkę ze spirytusu, mio- du =w równych proporcjach= i proszku korzenia, lub
pije się sok z łopianu. #cce. Peonia. W medycynie tybetańskiej jej korzenie
wcho- dzą w skład lekarstw przeciwno- wotworowych. W medycynie ludo- wej Syberii
stosuje się je przy leczeniu nadżerek, raka macicy i żołądka. #a łyżkę
rozdrobnio- nych suchych korzeni zalać #c szklankami wrzącej wody, za- parzać
#cj minut w szczelnie zamkniętym naczyniu. Stosować po #a łyżce na #aj-ae minut
przed jedzeniem, #c razy dzien- nie. #ccf. Przytulia. Wywar ziela do
przepłukiwania stosuje się przy nadżerkach szyjki macicy i raku macicy. Kaszkę
ze świe- żego, roztartego ziela przykłada się do spuchlizn i ropieni. Okłady ze
świeżego soku wyko- rzystuje się przy raku skóry, wrzodach, wypryskach.
Bułgarska medycyna ludowa wykorzystuje też sok świeżej rośliny przy rakach
skóry. #ccg. #b łyżeczki suchego zie- la przytulii z kwiatami =zbiera się w
czasie kwitnienia= zapa- rzać #b-c godziny w #a szklance wrzątku, w szczelnie
zamkniętym naczyniu, przecedzić. Stosować ciepły, po #j,be szklanki, #aic #c-d
razy dziennie do jedzenia. #cch. #d łyżki ziela przytulii z kwiatami zaparzać #d
godziny w #b szklankach wrzątku; przece- dzić. Używać do kąpieli, prze- mywania
i okładów, przy choro- bach skóry, ranach wrzodach. #cci. Podlepczyca. W medycy-
nie ludowej napar ziela i świeży sok z rośliny stosuje się przy raku gruczołu
mlecznego i języ- ka. Napar ziela do kąpieli, kompresów i przemywania stosuje
się przy stwardniałych obrzę- kach, wrzodach, ranach i lisza- jach. W medycynie
tybetańskiej ko- rzenie podlepczycy wykorzystuje się przy zapaleniu płuc, błony
śluzowej macicy. #cdj. #d łyżeczki rozdrobnio- nego ziela podlepczycy zaparzać
#b-c godz. w #b szklankach wrzą- tku, przecedzić. Pić gorący, po #j,e szklanki,
#d razy dziennie, małymi łykami. #cda. #c łyżki ziela podlep- czycy zaparzać #d
godziny w #c szklankach wrzątku, przece- dzić. Używać do kąpieli i prze- mywań
przy skrofulozie =gruźlicy u dzieci=, wypryskach skóry, li- szajach, wrzodach,
czyrakach. Rozdział Xviii: Malaria #cdb. Wziąć #c łyżeczki zmie- lonej czarnej
kawy =palonej=, #b łyżeczki tartego chrzanu, #b szklanki wody i gotować #bj
minut. Przecedzić i pić gorące, po pół szklanki, dwa razy dzien- nie, przez #c
dni. Znachorzy uważali, że w tym czasie malarię można wyleczyć. #cdc. Wziąć #ab
liści bzu, zaparzyć wieczorem wrzątkiem i przykryć na noc. Rano, na czczo wypić
wywar. Powtarzać codziennie. #aie #cdd. Kiedy słonecznik kończy kwitnienie i
żółte płatki zaczy- nają opadać, ściąć główkę, drob- no pokruszyć, włożyć do
szklane- go słoika i zalać wódką. Nacią- gać na słońcu przez miesiąc. Stosować
po #bj kropli przed atakiem malarii. Jeżeli pora ataku nie jest znana, po łyżce,
#c razy dziennie, przed jedze- niem. #cde. Wziąć #cjj g drobnych gałązek bzu z
liśćmi i gotować przez #bj minut w #a l wody. Zostawić do naciągnięcia na co
najmniej #b godziny i przece- dzić. Stosować po pół szklanki, #c razy dziennie.
#cdf. W #a litrze wody goto- wać #bjj g korzeni słonecznika =świeżych= przez #bj
minut. Na- ciągać #b-c godziny i przecedzić przez złożoną na cztery gazę.
Stosować po pół szklanki, #c razy dziennie. #cdg. #a szklankę świeżych zielonych
liści bzu i #b szklan- ki wody gotować tak długo, aż pozostanie #a szklanka
wywaru. Przecedzić i zażywać po #j,b szklanki przed atakiem malarii. #cdh. #i
liści bzu włożyć do butelki, zalać #ajj g czystego spirytusu i zatkać korkiem.
Stosować po łyżce, #c razy dziennie na #ae min., przed je- dzeniem, popijając
łyżką przego- towanej wody. #cdi. Znachorzy rosyjscy twierdzili, że to lekarstwo
le- czy malarię nawet wtedy, gdy wszystkie inne środki nie od- niosły skutku:

#bj świeżych liś- ci bzu, #a łyżeczkę bylicy, też świeżej i #j,e łyżeczki oleju
eukaliptusowego. Naciągać tę mieszaninę w litrze wódki i sto- sować po #b łyżki,
przed jedze- niem. #cej. Nastrugać korę #aig wierzby iwy i przez kilka kolej-
nych dni rano pić na czczo her- batę z tej kory. Pół łyżeczki rozdrobnionej kory
gotować w #a,e filiżanki wody tak długo, aż pozostanie #a filiżanka wywa- ru.
Ostudzić i dodać miodu, po- nieważ wywar jest bardzo gorzki. Koniec
25/ 1