S

Sz

zk

ko

ołła

a k

ko

on

ns

st

tr

ru

uk

kt

to

or

ró

ów

w

Temat zadania 37 ma swe źródło w ankie−

tach: ubiegłorocznej i tegorocznej. Pewna
liczba Czytelników chciałaby zobaczyć na ła−
mach EdW projekt układu sygnalizującego
niezapięcie pasów bezpieczeństwa w samo−
chodzie.

Zamiast od razu projektować taki układ w

Redakcji, najpierw potraktujemy go jako za−
danie w Szkole Konstruktorów.

Oto oficjalny temat zadania 37:

Z

Za

ap

prro

ojje

ek

ktto

ow

wa

ać

ć s

sy

yg

gn

na

alliizza

atto

orr n

niie

ezza

ap

piię

ętty

yc

ch

h

s

sa

am

mo

oc

ch

ho

od

do

ow

wy

yc

ch

h p

pa

as

só

ów

w b

be

ezzp

piie

ec

czze

eń

ńs

sttw

wa

a llu

ub

b

u

uk

kłła

ad

d p

prrzzy

yp

po

om

miin

na

ajją

ąc

cy

y o

o k

ko

on

niie

ec

czzn

no

oś

śc

cii iic

ch

h zza

a−

p

piię

ęc

ciia

a..

Tym razem zadanie nie jest trudne. Układ

elektroniczny ma zasygnalizować niezapięcie
pasów w przypadku, gdy silnik jest urucho−
miony. Wystarczy wykorzystać napięcie ze
stacyjki, pojawiające się dopiero po prze−
kręceniu kluczyka. Odpowiedni obwód łatwo
będzie odszukać w instalacji. Do tego po−
trzebny będzie jakiś czujnik informujący, że
pasy nie są zapięte. Ze strony elektronicznej
nie powinno tu być trudności. Czujnik może
być fotoelektryczny, magnetyczny, a nawet
mechaniczny. W przypadku styku mechani−
cznego (rozwieranego w momencie zapięcia
pasów) cały układ składałby się tylko z jedne−
go czujnika oraz brzęczyka piezo.

I taka najprostsza wersja niewątpliwie ma

sens. Ale po chwili zastanowienia nasuwa
się wniosek, że sygnalizator powinien posia−
dać co najmniej dwa czujniki, by sygnalizo−
wał niezapięcie pasów pasażera obok kie−
rowcy, a może także pasażerów na tylnym
siedzeniu.

I tu zaczyna się problem. Czasem kierow−

ca jeździ sam, a czasem ma komplet pasaże−
rów. Jeśli układ ma sygnalizować niezapięcie
któregokolwiek pasa, jak zareaguje, gdy kie−
rowca będzie jeździł sam? Czyżby wszystkie
nieużywane pasy miałyby być w czasie jazdy
zapięte? Co o tym myślicie? A może nie sto−
sować czujników pasów na tylnym siedze−
niu, tylko dwa czujniki przy przednich fote−
lach? I jak wtedy rozwiązać problem pasów
pasażera obok kierowcy? Czy trzeba dodać
(chyba niezbyt prosty) układ sprawdzający
najpierw obecność pasażera, a dopiero po−
tem ewentualnie sygnalizujący niezapięcie
pasów? Czy nie jest to zbyt skomplikowane?

A może zamiast sygnalizatora zastosować

jakiś stały “przypominacz” o konieczności
zapięcia pasów i włączenia (zimą) świateł?
Mógłby to być układ z mówiącą kostką ISD,
albo prostszy z jakimkolwiek brzęczykiem.

Jeśli uznacie, że “przypominacz” będzie

bardziej praktyczny i łatwiejszy w realizacji
niż sygnalizator, zaproponujcie stosowny

układ – to również będzie dobre rozwiązanie
postawionego zadania.

W każdym razie przeanalizujcie problem.

Warto rozważyć, czy optymalne nie okaże
się rozwiązanie z jednym mechanicznym
przełącznikiem dla kierowcy i ewentualnie do
tego prosty “przypominacz” dla pasażera(−
ów).

Uważam, że nawet najprostszy układ z je−

dnym stykiem mechanicznym może być wy−
starczającym rozwiązaniem. Jest tylko jeden
warunek: w żadnym wypadku nie wolno
zmieniać jakiejkolwiek konstrukcji związanej
z pasami bezpieczeństwa. Nie można więc
wiercić otworów w zamku, w którym za−
trzaskuje się metalowa wsuwka pasa. Nie
wolno tego zamka przerabiać, bo mogłoby to
zmniejszyć bezpieczeństwo. Przerabiać nie
można, ale na pewno trzeba coś dodać: jakiś
w miarę prosty czujnik, który nie osłabiałby
fabrycznej konstrukcji, a jednocześnie nie
przeszkadzałby w normalnym użytkowaniu
pasów. Wbrew pozorom, podstawowym
problemem będzie tu nie układ elektroni−
czny, tylko konstrukcja czujnika. Wiadomo,
że jeśli czujnik będzie niedbale zamontowa−
ny “na drutach”, a wychodzące z niego luź−
ne przewody będą się plątać, to wcześniej
czy później (raczej wcześniej) coś się urwie i
zepsuje. Łatwo sobie wyobrazić, że osoba
nie przyzwyczajona do danego samochodu,

ozwiązanie zadania powinno zawierać schemat elektryczny
i zwięzły opis działania. Model i schematy montażowe nie są wy−
magane. Przysłanie działającego modelu lub jego fotografii zwięk−
sza szansę na nagrodę.

Ponieważ rozwiązania nadsyłają czytelnicy o różnym stopniu zaawansowa−
nia, mile widziane jest podanie swego wieku.
Ewentualne listy do redakcji czy spostrzeżenia do erraty powinny być
umieszczone na oddzielnych kartkach, również opatrzonych nazwiskiem
i pełnym adresem.
P

Prra

ac

ce

e n

na

alle

eżży

y n

na

ad

ds

sy

yłła

ać

ć w

w tte

errm

miin

niie

e 4

45

5 d

dn

nii o

od

d u

uk

ka

azza

an

niia

a s

siię

ę n

nu

um

me

erru

u E

Ed

dW

W ((w

w p

prrzzy

y−

p

pa

ad

dk

ku

u p

prre

en

nu

um

me

erra

atto

orró

ów

w –

– o

od

d o

ottrrzzy

ym

ma

an

niia

a p

piis

sm

ma

a p

po

oc

czzttą

ą))..

R

Zadanie 37

29

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/99

S

Sz

zk

ko

ołła

a K

Ko

on

ns

st

tr

ru

uk

kt

to

or

ró

ów

w

T

Te

em

ma

atte

em

m zza

ad

da

an

niia

a n

nu

um

me

err 3

33

3 b

by

yłło

o zza

ap

prro

ojje

ek

k−

tto

ow

wa

an

niie

e zza

as

siilla

an

ne

eg

go

o zz b

ba

atte

erriiii p

prrzzy

yrrzzą

ąd

du

u,, p

pe

ełł−

n

niią

ąc

ce

eg

go

o w

w s

szzk

ko

olln

ne

ejj p

prra

ac

co

ow

wn

nii ffiizzy

yk

kii rro

ollę

ę g

ga

all−

w

wa

an

no

om

me

ettrru

u..

Zadanie okazało się bardzo trudne. Poten−

cjalni uczestnicy być może obawiali się, czy
aby ich układy zdadzą praktyczny egzamin,
by zamiast “złapać” dodatkowe punkty z fi−
zyki, nie narazić się nauczycielowi.

O tym, iż zadanie do najłatwiejszych nie

należało, świadczą tylko dwa rozwiązania, ja−
kie otrzymałem. Oczywiście ma to swoje za−
lety, bo mam mniej pracy przy sprawdzaniu,
a dwaj uczestnicy, niezależnie od poziomu
nadesłanych prac, dzielą między siebie całą
pulę nagród. Gratuluję! Nagrody otrzymują
P

Pa

aw

we

ełł K

Ko

orre

ejjw

wo

o z Jaworzna (który także na−

desłał model) i M

Ma

arrc

ciin

n W

Wiią

ązza

an

niia

a z Gacek. Je−

stem święcie przekonany, że inni koledzy też
wzięli się za rozwiązanie tego zadania i zape−
wne przeprowadzili próby, ale doszli do
wniosku, iż uzyskane wyniki są za słabe, by
je wysyłać do Redakcji.

Obaj koledzy, którzy przysłali prace, zapro−

ponowali urządzenia spełniające z grubsza
warunki zadania. Obaj popełnili jednak istot−
ne błędy, które przekreślają praktyczną uży−
teczność proponowanych rozwiązań. Nie jest
to jednak żaden powód do wstydu, bo je−
steśmy w Szkole Konstruktorów. Jest to
zresztą jedna z niewielu szkół, gdzie nie ma
ocen niedostatecznych, a uczestników na−
gradza się pomimo błędów i wpadek. Prze−
cież naszym wspólnym celem jest nauka, a
nie można zostać konstruktorem bez ćwi−
czeń praktycznych i związanych z nimi
błędów.

Obaj koledzy zastosowali niemal identy−

czne obwody czasowe. Urządzenie włączane
jest przez naciśnięcie przycisku, a wyłącza
się automatycznie po określonym czasie.
Układ zawiera przerzutnik RS, blok opóźniaj−
ący w postaci licznika CMOS4060 i tranzy−
stor. Na rysunku 1 pokazany jest układ Paw−
ła Korejwy, który do wykonania przerzutnika
RS wykorzystał bramki NAND (4011). Przy
wykorzystaniu bramek NOR, nie byłaby po−
trzebna bramka UC, ponieważ stanem akty−
wnym wejść byłby wtedy stan wysoki, i im−
puls z któregoś wyjścia licznika 4060 bezpoś−
rednio wyzerowałby przerzutnik. Gdyby w u−
kładzie z rysunku 1 zastosowany był tranzy−
stor MOSFET N, pobór prądu w stanie pracy

zmniejszyłby się o prąd płynący przez R2 (o
około 1,5mA).

W układzie pomiarowym Pawła Korejwy

pracuje kostka LM3914 oraz dwa tranzysto−
ry. “Liniowy” układ LM3914 obsługuje linijkę
diod LED pracującą w trybie punktowym. W
stanie spoczynku świeci środkowa dioda
(żółta). Pojawienie się na wejściu napięć do−
datnich lub ujemnych spowoduje zapalenie
którejś z czerwonych diod “wyższych” lub
“niższych”.

Model wykonany przez Pawła pokazany

jest na fotografii 1. Układ pracuje. Zbliżanie i
oddalanie magnesu od rdzenia cewki powo−

duje chwilowe i słabe, ale zauważalne za−
świecanie sąsiednich diod.

Schematu ideowego obwodów wejścio−

wych nie podaję, ponieważ Paweł zastoso−
wał układ wejściowy z tranzystorami w ukła−
dzie Darlingtona i pewne niedoróbki spowo−

Rozwiązanie zadania 33

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/99

30

R

Ry

ys

s.. 1

1 O

Ob

bw

w

ó

ó

d

d c

czza

as

so

ow

wy

y

zapinająca pasy po ciemku, nie trafi tam
gdzie trzeba, i urwie wszelkie luźne druty (to
również jest argument na rzecz “przypomi−
nacza” zamiast sygnalizatora).

Podane wskazówki nie oznaczają, że trze−

ba eliminować rozwiązania “elektroniczne”,
a zastosować jedynie brzęczyk piezo i styki
do sprawdzania czy pasy są zapięte. W naj−
prostszym przypadku sygnalizator dźwięko−
wy włączałby się zaraz po przekręceniu klu−
czyka w stacyjce. Może jednak warto dodać
prosty układ opóźniający włączenie sygnali−
zatora o kilka czy kilkanaście sekund? Wiem,
że wielu kierowców zapina pasy po włącze−
niu silnika. Może nie należy ich straszyć i
skłaniać do zmiany przyzwyczajeń. Niech
mają te kilka...kilkanaście sekund na zapięcie
pasów. Do tego potrzeba już trochę elektro−
niki.

Na pewno niektórzy dojdą do wniosku, że

zamiast styku mechanicznego trzeba zasto−
sować jakiś układ fotoelektryczny. Wtedy na
przykład na czarnym pasie bezpieczeństwa
mógłby być namalowany (naklejony?) biały
znaczek, by światło mogło się od niego odbi−
jać.

A może ktoś zaproponuje jeszcze inne

czujniki? Może jednak zrobić inteligentny
sygnalizator, sprawdzający (za pomocą styku
pod fotelem, bariery świetlnej lub ultra−

dźwiękowej) obecność pasażera? A może
pozostać przy wariancie najprostszym?

Nie zlekceważcie tego zadania, uznając iż

jest zbyt łatwe. Nawet gdyby zaproponowa−
ny przez was układ elektroniczny nie był
skomplikowany, to nic nie szkodzi. Tym ra−
zem zwróćcie szczególną uwagę na problem
obudowy, mocowania, prowadzenia przewo−
dów, itd. Zarówno dotychczasowe prace
nadsyłane do naszej Szkoły, jak również inne
projekty trafiające do Redakcji, niedwuzna−
cznie wskazują, że duża część młodych kon−
struktorów nie docenia tego jakże ważnego
zagadnienia. Koncentrują się oni tylko na sa−
mym układzie elektronicznym, a takie “dro−
biazgi” jak konstrukcja mechaniczna czy obu−
dowa, praktycznie nie są brane pod uwagę.
Właśnie niniejsze proste zadanie jest dobrą
sposobnością, by “dopieścić” układ pod
względem niezawodności mechanicznej.

Gdzie i jak mają być mocowane czujniki;

jak przebiegać będą przewody?

W każdym razie przed zaplanowaniem

części elektrycznej warto sprawdzić, jakie są
możliwości zastosowania różnego typu czuj−
ników w różnych samochodach. A może,
jeśli już weźmiecie się do pracy, zaprojektu−
jecie sygnalizator wielofunkcyjny, to znaczy
wyposażycie go w dodatkowe obwody i do−
datkowe właściwości. Wtedy nie będzie to

jedynie prościutki układzik do sygnalizowa−
nia niezapięcia pasów bezpieczeństwa kie−
rowcy. Bardziej rozbudowany układ zasygna−
lizuje zimą, iż podczas ruchu pojazdu światła
nie są włączone (oszczędność mandatu lub
co najmniej upomnienia). Z kolei po zgasze−
niu silnika przypomni, że światła nie zostały
wyłączone (zapobiegnie wyładowaniu aku−
mulatora). Może taki wielofunkcyjny sygnali−
zator powinien też sygnalizować, że podczas
ruchu pojazdu któreś drzwi nie są domknię−
te?

Przemyślcie, jaki układ chcielibyście mieć

w swoim samochodzie i zaprojektujcie coś
takiego!

Co udziału w rozwiązaniu tego zadania za−

praszam też młodych i mniej doświadczo−
nych elektroników. Abym mógł sprawiedli−
wie ocenić prace, podajcie, proszę, swój
wiek oraz od jak dawna zajmujecie się elek−
troniką. Czekam nie tylko na kompletne roz−
wiązania układowe, ale także na głosy w dys−
kusji na temat sygnalizatora, “przypomi−
nacza” oraz innych zagadnień związanych z
sygnalizacją w samochodzie. Jak zwykle za−
chęcam do nadsyłania propozycji na−
stępnych zadań do Szkoły Konstruktorów.
Autorzy zaprezentowanych zadań otrzymają
nagrody rzeczowe.

dowały, że układ ma małą czułość, choć po−
winien mieć większą.

W sumie model Pawła działa, ale jego czu−

łość jest zbyt mała.

Marcin Wiązania przysłał schemat układu,

którego z braku czasu nie zdążył wykonać.
Według założeń jest to komparator okienko−
wy, zbudowany z dwóch wzmacniaczy ope−
racyjnych. Przy napięciach na wejściu blis−
kich zeru, nie świeci żadna z dwóch diod
LED. Gdy napięcie wejściowe jest większe
od kilku miliwoltów, zapala się jedna z diod
LED, sygnalizując biegunowość napięcia. Za−
proponowany układ nie będzie działał według
podanego opisu, ponieważ Marcin popełnił
kilka istotnych błędów. Gdyby pomysłodaw−
ca wykonał ten układ w praktyce, niektóre z
tych błędów ujawniłyby się natychmiast i
można by je poprawić (zmieniając konfigu−
rację układu). Inne błędy są subtelniejsze i
dałyby o sobie znać dopiero podczas użytko−
wania przyrządu. W takiej sytuacji też nie
przedstawiam

schematu.

Wspomniane

błędy popełnione przez najaktywniejszego i
najpracowitszego uczestnika naszej Szkoły
jeszcze dobitniej wskazują, że cykl o wzmac−
niaczach operacyjnych jest wręcz konieczny.

Wobec tak małej liczby rozwiązań spróbuj−

my zmierzyć się z postawionym zadaniem
wspólnie. W roli wyłącznika czasowego za−
stosujmy poprawny układ z rysunku 1. Za−
mienimy tylko tranzystor bipolarny na MOS−
FET−a N (BS170) i usuniemy niepotrzebny
wtedy rezystor R2.

Z układu Pawła weźmiemy także wskaźnik

– linijkę diod LED sterowaną układem
LM3914.

Od początku zaprojektujemy układy wej−

ściowe. Według warunków zadania opor−
ność wejściowa przyrządu powinna wynosić
100k

Ω

. Czułość musi być duża, rzędu poje−

dynczych miliwoltów. Dobrze byłoby też za−
stosować skalę logarytmiczną, by uzyskać
szerszy zakres wskazań. Układ nie musi pre−
cyzyjnie pokazywać wartości napięcia (i

prądu) wejściowego – wystarczy by pokazał
kierunek (biegunowość) i przybliżoną war−
tość.

Obwód wejściowy musi być odporny na

podanie przez 1 minutę pełnego napięcia sie−
ci 220V (właściwie 230V).

Po chwili zastanowienia decydujemy się

na wykorzystanie wzmacniacza operacyjne−
go w konfiguracji odwracającej. Ze względu
na znaczne oporności oraz małe prądy i na−
pięcia, powinien to być wzmacniacz opera−
cyjny z wejściami FET lub MOSFET. Zasto−
sujmy coś z popularnej rodziny TL08X,
TL07X lub lepiej TL06X. Podstawowy układ
będzie wyglądał jak na rysunku 2. Na razie
przyjmijmy, że układ jest zasilany napięciem
symetrycznym (U+, U−). W czasie normalnej
pracy napięcie na wejściu odwracającym
(punkt B) zawsze jest równe potencjałowi
masy i rezystancja wejściowa wynosi
100k

Ω

. Gdy na wejściu (punkt A) pojawi się

jakieś napięcie, prąd popłynie przez rezystor
R1, a dalej przez rezystor R2 i którąś z diod
D1, D2 do (lub z) wyjścia wzmacniacza ope−
racyjnego (punkt C). Napięcie w punkcie C
będzie mieć przeciwną biegunowość, niż na−
pięcie wejściowe. Gdyby nie było diod D1,
D2, a rezystor R2 miałby również 100k

Ω

, na−

pięcie wyjściowe byłoby równe napięciu
wejściowemu (i miałoby przeciwną bieguno−
wość). Gdyby rezystor R2 miał wartość więk−
szą niż R1, sygnał wyjściowy będzie większy
niż wejściowy – wykorzystajmy to do pomia−
ru małych napięć.

Z kolei obecność diod powoduje, że przy

wyższych napięciach wejściowych, napięcie
wyjściowe zostanie ograniczone. Napięcie
wyjściowe będzie wyznaczone napięciem
przewodzenia jednej z diod D1, D2, a jak wia−
domo zależność tego napięcia od prądu prze−
wodzenia jest logarytmiczna. Mamy więc
układ logarytmujący i, co ważne, pracujący
przy dowolnej biegunowości. Przybliżoną za−
leżność napięcia wyjściowego od wejścio−
wego pokazuje rysunek 3. Jak z tego widać,

nawet przy bardzo dużych zmianach na−
pięcia wejściowego, napięcie na wyjściu

może zmieniać się w wąskim zakresie
±0,6V...±0,7V (czyli w sumie 1,2...1,4V). Przy
bardzo małych napięciach i prądach wejścio−
wych napięcie wyjściowe będzie wyznaczo−
ne przez rezystancję R2 i charakterystyka
będzie liniowa, a przy większych – przez cha−
rakterystyki diod D1 i D2, przy czym charak−
terystyka będzie logarytmiczna. Od wartości
rezystora R2 będzie zależeć, w jakim zakre−
sie napięć wejściowych charakterystyka ma
być liniowa. Kondensator ma zadanie tłumić
zmienne zakłócenia, jakie ewentualnie poja−
wią się na wejściu.

Przy (przypadkowym) podłączeniu wejścia

do sieci energetycznej, szczytowy prąd, jaki
popłynie przez rezystor R1 wyniesie (230V *
1,41) / 100k

Ω

= 324,3V / 100k

Ω

= 3,243mA.

Nie jest to dużo i nawet wyjście energo−
oszczędnego wzmacniacza TL061 może do−
starczyć taki prąd. Tu nie powinno być nie−
spodzianek. Trzeba natomiast obliczyć, jaka
moc wydzieli się w rezystorze R1 przy pod−
łączeniu wejścia do sieci energetycznej:

P = U

2

/ R

P = (230V)

2

/ 100k

Ω

= 0,529W

Czyli rezystor R1 powinien mieć moc 0,5W

lub więcej.

Układ z rysunku 2 trzeba teraz przystoso−

wać do zasilania napięciem pojedynczym i do
współpracy z układem LM3914. Trzeba
wprowadzić obwód sztucznej masy. Zamiast
dwóch jednakowych rezystorów dzielących,
napięcie zasilające na pół, wykorzystajmy na−
pięcia wzorcowe wytwarzane przez kostkę
LM3914. Między nóżkami 7, 8 tej kostki wy−
stępuje napięcie wzorcowe o wartości około
1,28V. Ponieważ nasz przyrząd ma mieć zero
na środku skali, wykorzystamy połowę tego
napięcia wzorcowego. Nie będzie to jednak
napięcie +0,64V względem masy, ponieważ
wzmacniacz operacyjny rodziny TL0XX nie
może pracować w takich warunkach. Doda−
nie rezystora między nóżką 8 układu LM3914
a masą pozwoli dowolnie podnieść to napię−
cie.

Odczep dzielnika rezystorowego nie może

jednak być obwodem sztucznej masy, ponie−
waż jak stwierdziliśmy, szczytowy prąd pły−
nący w obwodzie wejściowym może prze−
kroczyć 3mA. Dlatego trzeba dodać drugi
wzmacniacz operacyjny pracujący w charak−
terze wtórnika−bufora. Ze względu na nieu−
nikniony rozrzut napięć niezrównoważenia
wzmacniaczy operacyjnych trzeba jeszcze
dodać obwód korekcji napięć niezrównowa−

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/99

31

R

Ry

ys

s.. 2

2 U

Uk

kłła

ad

d p

po

od

ds

stta

aw

wo

ow

wy

y

R

Ry

ys

s.. 2

2 P

Prro

op

po

on

no

ow

wa

an

ny

y s

sc

ch

he

em

ma

att g

ga

allw

wn

no

om

me

ettrru

u

R

Ry

ys

s.. 3

3 C

Ch

ha

arra

ak

ktte

erry

ys

stty

yk

ka

a u

uk

kłła

ad

du

u p

po

od

ds

stta

aw

wo

ow

we

eg

go

o

żenia. Ostateczny układ pomiarowy pokaza−
ny jest na rry

ys

su

un

nk

ku

u 4

4. Oczywiście “rasowy”

konstruktor musiałby przeprowadzić szereg
dodatkowych obliczeń. Powinien zbadać
wpływ dryftu wejściowego napięcia niezró−
wnoważenia wzmacniaczy operacyjnych (ka−
talogowo typ. 10mV/K) oraz przeliczyć przy
jakim minimalnym napięciu zasilania układ
będzie jeszcze pracował. Powinien też obli−
czyć wartość rezystora R2 dla założonego za−
kresu wskazań liniowych i logarytmicznych.
Mógłby także przeliczyć, czy zakres zmian
napięcia na wyjściu wzmacniacza pomiaro−
wego (suma napięć przewodzenia diod D1 i
D2 przy prądzie 3,25mA w temperaturze
+18°C) nie będzie większy niż napięcie wzor−
cowe kostki LM3914 (1,28V). Jeśliby tak by−
ło, należy zmodyfikować układ: albo zwię−
kszyć napięcie wzorcowe, albo prościej – za−
stosować diody D1, D2 o większym prądzie
nominalnym. Dlaczego najprawdopodobniej
wystarczy dać diody o większym prądzie no−
minalnym? Na to pytanie niech uczestnicy
Szkoły odpowiedzą sami.

Układ z rysunku 4 należy dołączyć do blo−

ku automatycznego wyłączania (rysunek 1),
dodać pojemności filtrujące zasilanie i układ
powinien działać. Zastrzegam jednak, że taki
układ nie był sprawdzony w praktyce.

Tyle odnośnie zadania 33. Pulę nagród

podzielą między siebie P

Pa

aw

we

ełł K

Ko

orre

ejjw

wo

o i M

Ma

arr−

c

ciin

n W

Wiią

ązza

an

niia

a. Aktualną punktację Szkoły znaj−

dziecie w tabeli.

P

Piio

ottrr G

Gó

órre

ec

ck

kii

32

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/99

Co tu nie gra?

Oto kolejne zadanie dla początkujących kon−

struktorów.

Na rysunku pokazano fragment układu nades−

łanego jako rozwiązanie zadania 33. Jest to prze−
rzutnik RS z bramkami NOR (CMOS4001). Poja−
wienie się stanu wysokiego na wyjściu Q otwiera
tranzystor T1, MOSFET N – BS107 i tym samym
podaje na właściwy układ pomiarowy napięcie ba−
terii (pomniejszone o niewielki spadek napięcia na
rezystancji RDSon otwartego tranzystora).

Układ z jakichś powodów jest nieprawidłowy.

Czekam na krótkie wyjaśnienie, dlaczego przed−
stawiony układ lub jego fragment jest błędny. Mi−
le widziane są też propozycje poprawy błędu, by
układ działał tak, jak podaje opis. Odpowiedzi nad−
syłajcie do połowy kwietnia 1999. Na kopertach
lub kartkach pocztowych dopiszcie gdzieś z boku:
“Szkoła 37” lub “Szko37”. Osoby, które nadeślą
prawidłowe odpowiedzi, wezmą udział w losowa−
niu nagród, którymi będą drobne kity AVT.

Punktacja
Szkoły Konstruktorów

Marcin Wiązania − 13
Tomasz Sapletta − 8
Marek Grzeszyk − 6
Bartosz Niżnik − 6
Mariusz Nowak − 6
Marcin Przybyła − 6
Tomasz Gacoń i Paweł Kuchta − 6
Paweł Korejwo – 5
Roland Belka − 4
Czesław Szutowicz − 4
Norbert Jaroszewicz − 3
Jarosław Kempa − 3
Filip Rus − 3
Jarosław Skotnicki − 3
Bogusław Stojak − 3
Jarosław Tarnawa − 3
Marcin Barański − 2
Jarosław Chudoba − 2
Dariusz Minior − 2
Kosma Moczek − 2
Mariusz Ratyna − 2
Artur Gołębiewski − 1
Barbara Jaśkowska − 1
Dariusz Knull − 1
Sebastian Maleńczuk − 1
Leszek Pietrukaniec − 1
Tomasz Walczak − 1