NAZWA KURSU

Fizjoterapia kliniczna w chorobach

narządów wewnętrznych

Autor:

Rafał Sapuła

Fizjoterapia w chorobach przebiegających z

niedokrwieniem kończyn dolnych

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

WYKŁAD

1. Wstęp.

Choroby naczyń obwodowych dzielą się na trzy zasadnicze grupy:

1. Choroby, w których pierwotnie występują zaburzenia naczynioruchowe

o charakterze czynnościowym;

2. Choroby od początku zaczynające się zmianami anatomicznymi w naczyniach

o charakterze zapalnym, zwyrodnieniowym i zakrzepowym;

3. Zaburzenia czynnościowe lub organiczne naczyń włosowatych.

Pomimo różnic w etiologii, patogenezie oraz umiejscowieniu zmian naczyniowych

w wyżej wymienionych grupach chorób posiadają one podobne podstawowe zaburzenia,
jakimi są: kurcz naczyń, zwężenie lub zamkniecie naczyń, zakrzep wewnątrznaczyniowy.
Zespół tych zaburzeń składa się na pojęcie niewydolności naczyniowej różnego rodzaju
i stopnia.

Niewydolność naczyniowa może być spowodowana niewydolnością naczyń

tętniczych,  żylnych,  włosowatych  lub  chłonnych.  Rozróżnia  się  niewydolność  ostrą
i przewlekłą.  Ostra  niewydolność  naczyń  tętniczych  czy  żylnych  objawia  się  nagłym
zamknięciem  światła,  np.  na  skutek  kurczu  naczynia  lub  przez  zator  czy  zakrzep.
Przewlekła

niewydolność

występuje

przebiegu

schorzeń

zapalnych

lub

zwyrodnieniowych po powolnym zwężeniu światła naczyń, np. w miażdżycy zarostowej
i zakrzepowo-zarostowym zapaleniu naczyń.

2. Zasady rehabilitacji w chorobach przebiegających z
niedokrwieniem kończyn dolnych

Leczenie rehabilitacyjne stanowi integralną część leczenia ogólnego i

farmakologicznego. Składa się na nią zbiór zabiegów stosowanych dla przywrócenia
krążenia obocznego i zastępczego, dzięki temu możemy zapobiegać powstawaniu
owrzodzeń i zgorzeli a przy ich istnieniu lepsze gojenie się ran.

Leczenie rehabilitacyjne obejmuje zarówno leczenie ambulatoryjne jak i szpitalne

(po operacjach na kończynach).

W skład leczenie wchodzą:

  kinezyterapia,
  masaż,
  fizykoterapia,
  leczenie uzdrowiskowe.

Istotną w kontekście leczenia rehabilitacyjnego jest ocena pacjenta przy pomocy

skali Fontaine’a (poniżej).

J. Kaniak „Klinika i leczenie naczyń obwodowych”, PZWL Warszawa 1972 st 160

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

Skala Fontaine’a:

2.1. Kinezyterapia

Celem rehabilitacji ruchowej w chorobie niedokrwiennej kkdd jest:

  Zwiększenie ukrwienia kończyny niedokrwionej
  Kształtowanie prawidłowych nawyków min. dbałość o higienę
  Poprawa i wyrównanie krążenia obwodowego
  Poprawa siły mięśni niedokrwionych
  Poprawa koordynacji nerwowo-mięśniowej
  Wydłużenie dystansu chromania przystankowego
  Działanie psychologiczne
  Poprawa jakości życia chorego

Kinezyterapię wykonujemy w I, II i III stopniu niedokrwienia wg Fontaine’a.

Możliwość treningu fizycznego zależy od:

  Lokalizacji zmian
  Stadium niedokrwienia
  Chorób współistniejących
  Oceny wydolności ogólnej chorego
  Aktywności ruchowej przed pojawieniem się choroby
  Przebiegu leczenia farmakologicznego oraz operacyjnego.

Przeciwwskazaniem do treningu fizycznego jest:

 Ciężki stan ogólny chorego

S.Łopaciuk, „Zakrzepy i zatory”, PZWL, Warszawa 2002 st. 325; L.Magiera „Leksykon masażu i terminów

komplemętarnych”, BIO-STYL Kraków 2001, st. 34-35, M.Woźniewski,G.Dąbrowska, „Rehabilitacja ruchowa
osób ze schorzeniami naczyń obwodowych kończyn dolnych”, Rehabilitacja w praktyce 1\2007 st. 24

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

  Ostre stany zapalne
  Ból spoczynkowy
  Ostre niedokrwienie tętnicze.

Ćwiczenia obejmują:

Ćwiczenia czynne wolne

Mają one na celu usprawnić kończyny górne i dolne. Wykonywane są one w

różnych płaszczyznach i w różnych układach w formie toku postępowania lekcyjnego.
Ćwiczenia te rozpoczyna się zazwyczaj od 2-3 powtórzeń jednego ćwiczenia i w miarę
możliwości zwiększamy stopniowo liczbę powtórzeń.
Tempo ćwiczeń powinno być umiarkowane a same ćwiczenia łatwe. Ćwiczenia mają na
celu pobudzić krążenie a nie zmęczyć chorego.
Czas trwania ćwiczeń w zależności od sprawności chorego powinien wynosić od 10 do 30
min powtarzanych 2-3 razy dziennie.
Do ćwiczeń czynnych wolnych możemy również zaliczyć marsz lub chód po schodach.

Trening marszowy:

Trening ten jest podstawową metodą poprawiającą krążenie obwodowe. Dla

każdego chorego wyznacza się następujące parametry

  Szybkość chodu
  Dystans
  Przerwę (odpoczynek)

Wskazany jest tutaj marsz rytmiczny i dynamiczny. Należy równomiernie obciążać

obie kończyny dolne. Odcinek drogi, jaki chory powinien przejść w czasie treningu
powinien wynosić 2/3 długości dystansu chromania, potem powinna nastąpić przerwa 2-3
min.
Czas jednego treningu marszowego nie powinien w początkowym okresie przekraczać 20
min a w późniejszym 45 min.
Trening należy powtarzać 2-3 razy dziennie.

Ćwiczenia specjalne, które dotyczą usprawniania zaburzeń w krążeniu

obwodowym. Są to głównie ćwiczenia izometryczne i zmodyfikowane ćwiczenia
naczyniowe wg Buergera i Ratschowa.

A. Zborowski „Masaż w wybranych jednostkach chorobowych część II”, AZ, Kraków 1999 st. 112; J. Kaniak

„Klinika i leczenie naczyń obwodowych”, PZWL Warszawa 1972 st. 160-166; M. Woźniewski M, G. Dąbrowska
„Rehabilitacja ruchowa osób ze schorzeniami naczyń obwodowych kończyn dolnych”, Rehabilitacja w praktyce
1\2007 st. 22-24

H. Rykowski„Choroby naczyń”, PZWL, Warszawa 1981 st. 290-291; A. Rosławski, T. Skolimowski,

„Technika wykonywania ćwiczeń leczniczych”, PZWL, Warszawa 2003 st. 96-97; M. Woźniewski, G.
Dąbrowska, „Rehabilitacja ruchowa osób ze schorzeniami naczyń obwodowych kończyn dolnych”, Rehabilitacja
w praktyce 1\2007 st. 24 i 36

H. Rykowski„Choroby naczyń”, PZWL, Warszawa 1981 st. 290-291;A. Zborowski A „Masaż w wybranych

jednostkach chorobowych część II”, AZ, Kraków 1999 st. 112-113;; A. Rosławski, T. Skolimowski, „Technika
wykonywania ćwiczeń leczniczych”, PZWL, Warszawa 2003 st.80-81

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

Ćwiczenia izometryczne:

Polegają na czynnym napięciu mięśni bez zmiany długości ich włókien.
Czas  trwania  skurczu  izometrycznego  wynosi  ok.  5  sekund  a  czas  odpoczynku  między
kolejnymi skurczami ok. 10 sekund. Okres  odpoczynku musi być dłuższy, aby zapewnić
dostateczne jego ukrwienie, które jest obniżone w czasie skurczu.
Liczba powtórzeń powinna wynosić od 6 do 10.

Ćwiczenia ułożeniowe typu Bürgera:

Przeprowadza  się  je  w  pozycji  leżenia  na  plecach.  Pacjent  unosi  kończynę  dolną  pod
kątem  45º  i  utrzymuje  ją  w  tej  pozycji  ok.  2-3  min,  po  czym  opuszcza  nogę  w  dół
(poniżej poziomu ciała) na okres również 2-3 min aż wystąpi zaczerwienienie. Następnie
chory  układa  nogę  poziomo  na  okres  2-3  min  do  uzyskania  normalnej  barwy  skóry.
Ćwiczenia powtarza się 2-3 razy dziennie w cyklu 3-5 razy.

Ćwiczenia wg Ratschowa:

Przeprowadzi się je w pozycji leżenia tyłem. Chory unosi kończyny dolne pod kątem 90º
wyprostowane w stawach kolanowych. Stopy mogą wykonywać ruchy zgięcia i wyprostu.
Taki  układ  utrzymujemy  aż  do  pojawienia  się  bólu  lub  zmęczenia.  Po  czym  chory
opuszcza  kończyny  dolne  poniżej  poziomu  swojego  ciała  i  wytrzymuje  aż  do
zaczerwienienia  się  nóg  następnie  układa  je  w  pozycji  poziomej  na  okres  ok.  2-3  min.
Taki cykl powtarza się 3-10 razy dziennie.

Kinezyterapia po leczeniu operacyjnym:

1) Po operacjach odtwórczych tętnic i sympatektomii:

Do ćwiczeń przystępuje się w dobę po zabiegu.

Stosujemy wówczas:
 Ćwiczenia oddechowe
 Ćwiczenia czynne stóp oraz rąk także połączenie tych ruchów z pogłębionym

oddechem

 Ćwiczenia czynne podudzi w miarę możliwości.

2) Po amputacjach kończyn:

 Kinezyterapia przed zaprotezowaniem. W dwa lub trzy dni po zabiegu można już

powoli  wprowadzać  pozycje  ułożeniowe,  które  zapobiegną  nieprawidłowemu
ustawieniu  kikuta  oraz  powstaniu  przykurczów.  Następnie  wprowadzamy
ćwiczenia czynne wolne, ćwiczenia z dawkowanym oporem wykonywane 4-6 razy
dziennie  głównie  mięśni  prostowników  przywodzicieli.  Gimnastyka  ogólnie
usprawniająca  wykonywana  jest  na  początku  przy  łóżku  chorego  a  następnie  w
gabinecie indywidualnie.

 Kinezyterapia po zaprotezowaniu. Stosuje się tutaj naukę chodzenia na

tymczasowej protezie.

Obejmuje ona:

A. Zborowski „Masaż w wybranych jednostkach chorobowych część I”, AZ, Kraków 2002 st. 166-168; A.

Zborowski „Masaż w wybranych jednostkach chorobowych część II”, AZ, Kraków 1999 st. 113-114

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

 Naukę zakładania oraz zdejmowania protezy i jej higienę.
 Stanie w protezie, obciążanie, koordynację ruchów na początku w miejscu

przy poręczach, przy drabinkach.

 Siadanie i wstawanie z krzesła a także czynności ruchowe w protezie.
 Chodzenie po schodach oraz różnych nierównych powierzchniach.

2.2. Masaż

Masaż stosujemy w I i II stopniu wg Fontaine’a

Celem masażu jest:

  Zwiększenie przepływu krwi
  Podwyższenie temperatury skóry
  Stworzenie korzystnych warunków do powstania krążenia obocznego
  Zmniejszenie dolegliwości bólowych
  normalizacja ciśnienia krwi tętniczej.

Możemy wyróżnić dwa sposoby postępowania, pierwszy sposób klasyczni i drugi
segmentarny.

2.2.1. Masaż klasyczny:

Masaż ten składa się z dwóch faz.

Faza pierwsza.

W fazie tej rozgrzewamy okolicę lędźwiową, i okolice brzucha, przez, co uzyskujemy
odruchowe rozszerzenie naczyń krwionośnych kończyn dolnych.

Masaż klasyczny powłok brzucha:
Stosuje się go do masażu mięśni prostych i skośnych brzucha. Pozycja- leżenie tyłem,
ramiona wzdłuż tułowia, nogi zgięte w stawach biodrowych i kolanowych pod katem 45º,
stopy są oparte o podłoże.

Wykonujemy ruchy:

 Głaskanie grzbietową stroną ręki z obciążeniem- ruchy zgodne z ułożeniem

jelit (w kierunku ruchu wskazówek zegara)

  Ugniatanie okrężne opuszkami palców mięśni prostych i skośnych brzucha
  Ugniatanie przesuwane mięśni prostych brzucha
  Ugniatanie przesuwane mięśni skośnych brzucha
  Rozcieranie spiralne wspomagane
  Uderzanie całą powierzchnią dłoni
  Głaskanie oburącz dłoniową stroną ręki po obwodzie koła.

Masaż klasyczny odcinka lędźwiowo- krzyżowego kręgosłupa:
Pozycja- leżenie przodem, kończyny górne wzdłuż tułowia, kończyny dolne zgięte
w stawach kolanowych do 20º.
Ruchy wykonujemy wzdłuż kręgosłupa od kości krzyżowej do góry.

 Głaskanie podłużne naprzemienne
 Rozcieranie prostolinijne naprzemienne

L.Magiera „Leksykon masażu i terminów komplemętarnych”, BIO-STYL Kraków 2001 st. 34-35;T. Podgórski

„Masaż klasyczny”, ZETDEZET Sp. o.o., Warszawa 1990; A. Zborowski, „Masaż w wybranych jednostkach
chorobowych część II”, AZ, Kraków 1999 st. 109-111; H. Rykowski „Choroby naczyń”, PZWL, Warszawa 1990
st. 663-665; Magiera L, Kasperczyk T, „Segmentarny masaż leczniczy” BIO-STYL Kraków 2003 st. 202-208

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

 Rozcieranie spiralne oburącz opuszkami kciuków
 Rozcieranie prostolinijne i spiralne naprzemiennie nasada dalsza bliższych

policzków zgiętych palców

  Ruchy rozpierające nasadami obu dłoni
  Ugniatanie przesuwane
  Ugniatanie okrężne
  Wibracja nasada dłoni lub opuszkami palców
  Końcowe głaskanie.

Jeśli jednak przed masażem zostały zastosowane zabiegi fizykoterapeutyczne

rozgrzewające okolicę lędźwiową i brzuch fazę pierwszą możemy zaniechać.

Faza druga

W fazie tej stosujemy techniki masażu klasycznego wykorzystując:

  Delikatne głaskanie dosercowe i odsercowe
  Delikatne rozcierania
  Lekkie ugniatania podłużne
  Delikatne  uciski  w  miejscach  poniżej  i  powyżej  znajdowania  się  zmian

chorobowych.

Okazać się może, że zastosowanie głaskań i delikatnych ugniatań powoduje

uszkodzenie skóry a także wystąpienie odczynu paradoksalnego ( obkurczenie się naczyń
krwionośnych pod wpływem ich rozszerzenia).
W takich przypadkach należy zrezygnować z tych technik i wykonywać tylko lekkie uciski.
W trakcie masażu można, (gdy pacjent nie czuje bólu) lekko unieść kończynę celem
ułatwienia odpływu żylnego.

2.2.2 Masaż segmentarny:

Masaż segmentarny wykonujemy tylko w przypadkach, w których naczynia mają

zdolność reagowania na bodźce. Może również okazać się, że techniki w tym masażu
będą powodowały pogorszenie stanu zdrowia, wtedy stosujemy tylko postępowanie
klasyczne.

Masaż segmentarny przeprowadzamy trzy razy w tygodniu a czas trwania masażu

wynosi około 20 minut.

Pozycje masażu segmentarnego:

1. Pozycja leżenia na brzuchu.

 Masaż kręgosłupa:
 Siłę masażu dopasowujemy do odczuć pacjenta, wybierając odpowiednie

techniki.

 Masaż grzbietu po stronie chorej:
 Szczególną uwagę poświęcamy strefie łącznotkankowej w segmentach Th2,

Th3

oraz

okolicy

mięśnia

równoległobocznego

segmentach Th3-Th5.

 Masaż okolicy łopatkowej po stronie chorej:
 Mogą pojawić się tutaj trudności z chwytem podłopatkowym, więc nie

stosujemy go na siłę. Z czasem po kilku masażach i rozluźnieniu będziemy
mogli rozmasować mięsień podłopatkowy.

2. Masaż w pozycji siedzącej:

 Masaż mięśnia czworobocznego po stronie chorej.
 Masaż mięśnia piersiowego większego.

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

 Przy masażu mięśnia piersiowego większego należy również rozmasować

stronę boczną klatki piersiowej, poniżej dołu pachowego.

 Masaż okolicy dołu pachowego po stronie chorej.
 Brzegi ograniczające dół pachowy są bardzo wrażliwe, dlatego ugniatanie

wprowadzamy w późniejszym czasie, w zależności od wrażliwości pacjenta.

 Masaż kończyny górnej chorej. Stosujemy tu jedynie głaskanie.

Przesunięcia odruchowe:
Przy  masażu  mięśnia  podgrzebieniowego  mogą  pojawić  się  mrowienia  oraz  drętwienie
kończyny górnej należy wtedy powtórnie wymasować okolice dołu pachowego.
Masaż  po  lewej  stronie  dołu  pachowego  może  spowodować  uczucie  bólu  oraz  uczucie
gniecenia  w  rejonie  serca,  należy  wtedy  wykonać  masaż  lewego  dolnego  brzegu  klatki
piersiowej.

Masaż segmentarny naczyń obwodowych kończyn dolnych:

Pozycje masażu segmentarnego kończyn dolnych:

1. Pozycja leżenia na brzuchu.

 Masaż kręgosłupa
 Masaż grzbietu po stronie chorej.

Kręgosłup oraz grzbiet możemy masować na całej długości nie ograniczając się do
odcinka lędźwiowego.
Techniki, które będą sprawiać ból początkowo niestosujemy, z czasem możemy je powoli
wprowadzać.

 Masaż kości krzyżowej.
 Rozcieranie tutaj stosujemy ostrożnie dopasowując siłę do odczuć

pacjenta.

 Masaż pośladka po stronie chorej.
 Pośladek roztasowujemy stopniowo, ponieważ znajdują się tam punkty

maksymalne.

 Masaż grzebienia kości biodrowej.

2. Pozycja leżenia na plecach.

Wykonujemy tu masaż chorej kończyny dolnej. Pod staw kolanowy podkładamy
worek aby zapewnić sobie dostęp do tylnej strony uda i podudzia.
W masażu kończyny dolnej chorej wykonujemy tylko głaskanie, czasem możemy
wykonać lekka wibrację.

Przesunięcia odruchowe:
Po masażu segmentarnym odcinka lędźwiowego oraz w obrębie grzbietu i miednicy mogą
pojawić się bóle w okolicy pęcherza moczowego.
Należy masować powłoki brzuszne ze szczególnym uwzględnieniem podbrzusza.

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

Rysunek 1.Schemat zmian odruchowych chorób naczyń obwodowych kończyn

górnych górnych dolnych. (prawa strona)

Źródło: L. Magiera, T. Kasperczyk, „Segmentarny masaż leczniczy” BIO-STYL Kraków 2003 st. 204

2.2.3. Masaż po amputacjach:

Masaż ten możemy podzielić na dwa etapy:

1. Masaż przed zaprotezowaniem.

Masaż ten ma na celu:

  Przyśpieszenia procesu gojenia i uelastycznienie blizny
  Nadanie prawidłowego kształtu kikutowi
  Profilaktyka mogących pojawić się przykurczy
  Likwidacja obrzęków
  Przeciwdziałanie zaburzeniom czucia
  Rozluźnienie mięsni i wzmocnienie ich siły.

Do najważniejszych czynności masażu klasycznego po amputacjach możemy zaliczyć:

 Masaż mięśni przykurczonych kikuta, wykonujemy tu głównie: głaskanie,

rozcieranie ugniatanie podłużne i wibrację.

 Masaż mięśni rozciągniętych, wykonujemy tu głównie: dynamiczne głaskanie

rozcieranie, delikatne oklepywanie, ugniatanie i wibrację.

 Hartowanie kikuta poprzez: rozcieranie, szczotkowanie, szczypanie, oklepywanie

szczytu kikuta.

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

W przypadku występowania obrzęku przed masażem klasycznym należy wykonać drenaż
limfatyczny

2. Masaż po zaprotezowaniu na kończynach dolnych

Wykorzystujemy tu masaż klasyczny, aby zwiększyć siłę i sprawność ogólną chorego.
W masażu wykonujemy wszystkie techniki w zależności od potrzeb stosujemy:

 Masaż kończyn górnych obręczy barkowej. Usprawnienie wtedy tych części ciał

jest bardzo ważne, ponieważ chory porusza się o kulach a więc sprawność
chodzenia zależy również od siły rąk.

 Masaż kończyny zdrowej. Wzmocnienie mięśni jest tutaj niezbędne, ponieważ

chory znaczna część ciężaru ciał będzie przenosił na ta nogę.

 Masaż kręgosłupa i grzbietu. Przez wzmocnienie mięśni przygregosłupowych

zapobiegniemy, bowiem przeciążeń mięśni grzbietu i skrzywieniom kręgosłupa
przy niesymetrycznym jego obciążeniu.

2. 3. Fizykoterapia

W zakrzepowo-zarostowym zapalenie naczyń leczenie fizykoterapeutyczne

uzależnione jest od okresu choroby wg podziału Fontaine’a.
Celem tego leczenia jest zapewnienie wystarczającego ukrwienia kończyny poprzez:

 Zwiększenie ciśnienia tętniczego, poprawę krążenia obocznego, usprawnienie

przemian beztlenowych, korzystniejszy rozdział krwi do mięśni.

 Przestrojenie autonomicznego układu nerwowego oraz zwiększenia ukrwienia na

drodze oddechowej.

Fizykoterapię stosuje się głównie w I- III okresie wg Fontaine’a.

W ramach fizykoterapii stosuje się:

Promienie podczerwone
Promieniowanie podczerwone stosuje się na okolicę brzucha w celu uzyskania
odruchowego rozszerzenia naczyń w koniczynach dolnych.

Promieniowanie nadfioletowe
Promieniowanie nadfioletowe stosuje się na okolice przykręgosłupową w segmentach
Th8-L3.

Galwanizację
Elektrodę  anodową  umieszcza  się  segmentarnie  a  elektrodę  katodową  na  kończynach
dolnych.  Możemy  również  używać  kąpieli  czterokomorowych  dwukomorowych.
Temperatura wody w komorach powinna być wyższa od temperatury ciała o 1 stopień.

 W kąpieli dwukomorowej kończyn dolnych natężenie prądu powinno wynosić 10-

20 mA i zabiegu powinien trwać od 10 do 20 minut.

 W kąpieli czterokomorowej ( zstępująca) natężenie prądu powinno wynosić 10

mA i czas zabiegu 10-20 minut.

Jonoforezę
Do jonoforezy stosujemy głównie histaminę, pridazol, magnez.

A. Zborowski„Masaż w wybranych jednostkach chorobowych część II”, AZ, Kraków 1999 st. 108;G.

Straburzyński „Fizykoterapia”, PZWL, Warszawa 1988 st. 414-415;
T. Mika T, W. Kasprzak „Fizykoterapia”, PZWL, Warszawa 2003; A. Bauer, M. Wiecheć „Przewodnik
metodyczny po wybranych zabiegach Fizykalnych” Ostrowiec Św. 2005

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

  Histamina w roztworze 1:10 000 lub 1:20 000 z pod anody.
  Pridazol w roztworze 10-20 mg/ml wody destylowanej a pod anody.
  Magnez z 1 % roztworu siarczany magnezu z pod katody.

Prądy Diadynamiczne

Podłużny przepływ prądu przez kończyny dolne- ułożenie na brzuchu. Elektrody:

elektroda anodowa położona na dół podkolanowy a elektroda katodowa pod stopą.
Używamy w tym zabiegu prądu DF: 2 min oraz prądu CP: 6 mim, natężenie zwiększone
do granicy tolerancji.

Prądy Träberta

  Czas impulsu- 2ms
  Czas przerwy- 5ms
  Czas zabiegu- 8-15 min
  Natężenie prądu- 15-25 mA w chwili osłabienia lub zniesienia wibracji konieczne

jest zwiększenie natężenia.

 Pozycja w leżeniu na brzuchu katoda położona na wysokości Th 12- L2, anoda

ułożona poziomo na wysokości L 4 – S1.

Prądy interferencyjne

 Elektrody 100-200 cm², jedna para elektrod na wysokości L1-L3 druga para

elektrod na stopie. Częstotliwość 100 Hz, czas zabiegu 10 min, natężenie
wzrastające do granic tolerancji. Bezpośrednio po tym:

 Elektrody jak poprzednio, częstotliwość równomiernie zmieniająca się 50-100 Hz

czas 5 min, natężenie wzrastające do granic tolerancji. Zabiegi wykonujemy
codziennie, seria 12 zabiegów po tygodniu przerwy powtórzenie serii.

Terapię impulsowym polem magnetycznym wielkiej częstotliwości

  Częstotliwość- od 80 do 600 Hz
  Czas impulsu- 60 mikrosekund
  Czas zabiegu- 15-20 min, seria -10-20 zabiegów codziennie lub, co drugi dzień

Głowicę przykłada się do ciała pacjenta w miejscu zmian chorobowych.

Zabiegi balneologiczne

  Kąpiele solankowe, jodobromowe.
  Temperatura wody 36º C, czas kąpieli 20-30 min.
  Kąpiele radanowo-siarkowe
  Temperatura wody 37º C- 39º C, czas kąpieli 10-20 min.
  Kąpiele kwaso-węglowe
  Temperatura wody ok. 35º C , czas kąpieli 10-15 min.
  Masaż podwodny
  Temperatura wody 40-45º C, 0,5-1 Atm.

Możemy również zastosować kąpiel suchą, CO2- temperatura 18-20º C przy wilgotności
względnej kabiny zabiegowej 65% czas 30 min.

Z. Askanas „Rehabilitacja kardiologiczna”, PZWL, Warszawa 1971, st. 113

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

2.4. Przerywana kompresja pneumatyczna.

Przerywana kompresja pneumatyczna prowadzi do bezwzględnego wzrostu

ciśnienia okolicy kostki, poprawiając przez to przepływ krwi przez tętnice obwodowe, co
w następstwie powoduje lepsze odżywienie tkanek. Zwiększona perfuzja w tętnicach
związana jest także ze zwiększonym uwalnianiem ze śródbłonka czynników
relaksacyjnych, które warunkują rozszerzenie tych naczyń.

Pod wpływem tego zabiegu dochodzi do:

  Wzrostu przepływu krwi w kończynach dolnych
  Wydłużenia dystansu chromania
  Zmniejszenia aktywności płytek krwi i układu krzepnięcia
  Wzrostu poziomu tlenku azotu
  Ochrony śródbłonka naczyniowego.

Przerywana kompresja pneumatyczna stosowana we wszystkich okresach wg

Fontaine’a. W celu zwiększenia ukrwienia najczęściej stosuje się ciśnienie ok. 100 mmHg
w bardzo krótkim czasie np. około 3 sekund i dłuższą przerwę około 20 sekund. Zabieg
ten wykonywany jest przez 15-90 minut

3. Leczenie sanatoryjne

Leczenie uzdrowiskowe jest cennym dodatkiem do leczenia rehabilitacyjnego

ponieważ leczenie sanatoryjne składa się z różnorodnych czynników połączonych ze sobą
takich jak leczenie balneologiczne, leczenie fizykalne oraz kinezyterapię.

Do leczenia uzdrowiskowego kwalifikują się chorzy na zakrzepowo-zarostowe zapalenie
naczyń:

  W I i II okresie choroby
  Warunkowo na początku III okresu choroby
  Chorzy leczeni chirurgicznie:



Operacjami na nerwowym układzie współczulnym ( po 3 miesiącach)



Po amputacjach (zagojenie się przez rychłozrost po 3 miesiącach oraz
zagojenie się przez ziarninowanie po 6-9 miesiącach.

Przeciwwskazania do leczenia sanatoryjnego:

 Leczeni zachowawczo:



Chorzy w III i IV okresie choroby ze zgorzelą i martwicami



Mniej niż 6 miesięcy od zakrzepowego zapalenia żył.

 Leczeni operacyjnie:



Chorzy po operacjach naczyniowych do 3 miesięcy po operacji



Chorzy po operacjach operowani w IV okresie choroby



Mniej niż 6-9 miesięcy od zagojenie się przez ziarninowanie kikuta po

odjęciu kończyny.

M. Woźniewski, G.Dąbrowska, „Rehabilitacja ruchowa osób ze schorzeniami naczyń obwodowych kończyn

dolnych”, Rehabilitacja w praktyce 1\2007 st. 36

Z. Askanas „Rehabilitacja kardiologiczna”, PZWL, Warszawa 1971 st. 111-116;

T. Mika, W. Kasprzak „Fizykoterapia”, PZWL, Warszawa 2003 st. 411-427

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

Uzdrowiska polskie zalecane chorym ma zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń:

  Augustów
  Ciechocinek
  Długopole Zdrój
  Iwonicz Zdrój
  Inowrocław
  Kołobrzeg
  Konstancin
  Krynica
  Kudowa Zdrój
  Lądek Zdrój
  Nałęczów
  Polanica Zdrój
  Rabka
  Rymanów Zdrój
  Szczawnica
  Świeradów Zdrój
  Świnoujście
  Ustroń
  Wieniec Zdrój

Rysunek 2. Uzdrowiska na terenie polski.

Źródło: www.sanatoria.com.pl

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

Powikłania w okresie rehabilitacji sanatoryjnej:

1. Powikłania naczyniowe.

Do najczęstszych powikłań zalicza się nawrotowe zapalenia żył. Należy wtedy
odstawić wszelkie zabiegi balneologiczne i rozpocząć leczenie farmakologiczne.

2. Powikłania ogólne.

4. Profilaktyka

Profilaktykę  w  chorobach  z  niedokrwieniem  kończyn  dolnych  możemy  podzielić  na
pierwotną oraz wtórną.

Profilaktyka pierwotna polega na zapobieganiu powstania choroby poprzez:

1.   Rzuceniu palenia.
2.   Dbanie o higienę
3.   Zwalczanie ognisk zapalnych
4.   Odpowiednią dietę
5.   Regularną aktywność ruchową.

Profilaktyka  wtórna  polega  na  zapobieganiu  progresji  choroby  oraz  zwalczaniu
powikłań przez:

1.  Specyficzną

higienę

osobistą

oraz

zabezpieczeniu

chorego

przed

samookaleczeniem w obrębie stóp tj.:

 Mycie nóg codziennie, osuszać je oraz przemywać 70% alkoholem
 Stopy po umyciu należy smarować wazeliną lub linomagiem, aby utrzymać

ciepło

 Opanowanie grzybicy stopy
 Chory powinien unikać wyziębienia stóp i rąk przez ciepłe obuwie i rękawiczki w

zimne dni

 Buty powinny być wygodne, najlepiej jeden lud dwa numery większe skórzane

lub z materiału bez usztywniaczy. Buty nie powinny uciskać grzbietu stopy
ani palców. Używanie wkładek dopasowujących obuwie do stóp zabezpiecza
przed niewygodą i odciskami.

 Chory nie powinien chodzić boso
 Skarpetki powinny być wełniane lub bawełniane. Nie należy nosić skarpet

wykonanych z materiałów syntetycznych oraz zbyt obcisłych.

 Ważne jest staranne nie za krótkie obcinanie paznokci- tak, aby nie zranić

otaczającej skóry. Chory nie powinien korzystać z usług pedikiurzystki.

 Nie powinno się nosić okrężnych podwiązek

2. Przyjmowanie leków.
3. Odpowiednia dieta

U chorych ze schorzeniami naczyń obwodowych ma ona ważne znaczenie. Chorym
z niedoborem wagi należy podawać pożywienie pełnokaloryczne z dużą zawartością
witamin.

4. Wypoczynek fizyczny i psychiczny.

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

U  chorych  ważna  jest  odpowiednia  liczba  godzin  snu  nocnego,  dzięki  któremu  dochodzi
do rozkurczu ściany naczyniowej i lepszego dopływu krwi.
Chory  powinien  spać  z  nogami  na  poziomie  ciała  lub  powyżej,  kończyny  dolne  powinny
być  w  pozycji  wyprostnej  zwłaszcza  w  stawie  kolanowym  gdyż  pozycja  w  zgięciu
upośledza krążenie obwodowe.
Ważna jest również pozycja nóg u chorych w czasie pracy- przeciwwskazaniem jest długa
praca  w  pozycji  siedzącej  lub  stojącej  oraz  nadmierne  przeciążanie  kończyn  dolnych
wysiłkiem.

5. Rehabilitacja, która nie powinna być męcząca dla pacjenta.

ĆWICZENIA

Test jednokrotnego wyboru.

Pytanie 1.

Kinezyterapię wykonujemy w: I, II i III stopniu niedokrwienia wg Fontaine’a:

a.  I stopniu niedokrwienia wg Fontaine’a;
b.  I i II stopniu niedokrwienia wg Fontaine’a;
c.  I, II, i III stopniu niedokrwienia wg Fontaine’a.

Pytanie 2.

Przeciwwskazaniem do treningu fizycznego w chorbie niedokrwiennej kończyn
dolnych jest:

a.  Ostry stan zapalny i ból spoczynkowy;
b.  Nie ma żadnych przeciwskazań;
c.  III stopień niedokrwienia wg Fontaine’a

Pytanie 3.

Odcinek drogi, jaki chory powinien przejść w czasie treningu marszowego
powinien wynosić:

a. 2/3 długości dystansu chromowania

przestankowego

b. 1/2 długości dystansu chromowania przestankowego

c. 1/3 długości dystansu chromowania przestankowego

Pytanie 4.

Czas trwania skurczu izometrycznego wynosi:

a. ok. 10 sekund i czas odpoczynku między kolejnymi skurczami ok. 10 sekund.
b. ok. 10 sekund a czas odpoczynku między kolejnymi skurczami ok. 5

sekund.odrowych

c. ok. 5 sekund a czas odpoczynku między kolejnymi skurczami ok. 10 sekund.

M Szostek i inni, „Postępy w diagnostyce Staniszewski leczeniu tętnic”, Acta Angiol, 2001, Vol 7, nr 1\2, str

1-11; J Kaniak, „Klinika i leczenie naczyń obwodowych”, PZWL Warszawa 1972 st. 117;H Rykowski, „Choroby
naczyń”, PZWL, Warszawa 1981 st 289-290; W Noszczyk, „Miażdżyca i inne choroby tętnic obwodowych”,
PZWL, Warszawa 2005 st. 134-135

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w chorobie niedokrwiennej naczyń kończyn dolnych

Materiały Distance Learning

Pytanie 5.

Masaż stosujemy w:

a.  I stopniu niedokrwienia wg Fontaine’a
b.  I i II stopniu niedokrwienia wg Fontaine’a
c.  I, II, III stopniu niedokrwienia wg Fontaine’a

Pytanie 6.

Głównym celem fizykoterapii w chorobie niedokrwiennej kończyn dolnych:

a.  Działanie przeciwzapalne
b.  Poprawa ukrwienia
c.  Działanie przeciwbólowe

Pytania kontrolne

1. Omów wskazania i przeciwwskazania do rehabilitacji w chorobie niedokrwiennej

kończyn dolnych.

2.  Przedstaw leczenie fizykalne w chorobie niedokrwiennej kończyn dolnych.
3.  Metodyka masażu w chorobie niedokrwiennej kończyn dolnych
4.  Omów cele i metody kinezyterapii w chorobie niedokrwiennej kończyn dolnych
5.  Zaprezentuj metody profilaktyki w chorobie niedokrwiennej kończyn dolnych.

DODATKI

Literatura

1. Askanas Z., „Rehabilitacja kardiologiczna”, PZWL, Warszawa 1971,
2. Bauer M. Wiecheć „Przewodnik metodyczny po wybranych zabiegach Fizykalnych”

Ostrowiec Św. 2005,

3.  Kaniak J., „Klinika i leczenie naczyń obwodowych”, PZWL Warszawa 1972,
4.  Łopaciuk S.,, „Zakrzepy i zatory”, PZWL, Warszawa 2002,
5.  Magiera  L.,„Leksykon  masażu  i  terminów  komplemętarnych”,  BIO-STYL  Kraków

2001,

6. Magiera L., Kasperczyk T., „Segmentarny masaż leczniczy” BIO-STYL Kraków

2003,

7.  Mika T, Kasprzak W., „Fizykoterapia”, PZWL, Warszawa 2003,
8.  Podgórski T.,„Masaż klasyczny”, ZETDEZET Sp. o.o., Warszawa 1990,
9.  Rosławski J., Skolimowski T., „Technika wykonywania ćwiczeń leczniczych”, PZWL,

Warszawa 2003,

10. Rykowski H., Choroby naczyń”, PZWL, Warszawa 1981,
11. Straburzyński G.,„Fizykoterapia”, PZWL, Warszawa 1988,
12. Szostek M. i inni, „Postępy w diagnostyce Staniszewski leczeniu tętnic”, Acta

Angiol, 2001, Vol 7, nr 1\2,

13. Woźniewski M., Dąbrowska G., „Rehabilitacja ruchowa osób ze schorzeniami

naczyń obwodowych kończyn dolnych”, Rehabilitacja w praktyce 1\2007,

14. Zborowski M.„Masaż w wybranych jednostkach chorobowych część II”, AZ,

Kraków 1999.