KONIE/CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

48

www.weterynaria.elamed.pl

CZERWIEC • 6/2009

co w początkowym okresie imituje pro-
ste wzdęcie lub stan zapalny i zaleganie
treści pokarmowej.

Objawy i przebieg niedrożności me-

chanicznych są dość zróżnicowane w za-
leżności od odcinka jelit i rozległości
zmian, a przede wszystkim od braku do-
pływu i/lub sekwestracji krwi w zajętym
odcinku (13). Objawy są słabiej wyrażo-
ne, a przebieg mniej ostry w przemiesz-
czeniach i uwięźnięciach bez zastoju krwi,
natomiast silnie wyrażone i szybko na-
rastające w niedrożnościach z zaciśnię-
ciem naczyń i brakiem przepływu krwi,
nazywanych strangulacjami. W każdym
przypadku, chociaż w różnym stop-
niu i nasileniu, rozwijają się zaburzenia
ogólne wskutek odwodnienia, endotok-
semii, niedokrwienia i nadkrzepliwości
krwi. Prawie wszystkie wymagają szyb-
kiej interwencji chirurgicznej oraz in-
tensywnego leczenia przed i po zabiegu.
Dlatego tak ważne jest wczesne rozpo-
znanie, które w dużym stopniu decydu-
je o pomyślnym zejściu choroby. Należy
zastosować wszystkie dostępne metody
diagnostyczne, w tym także laparotomię
i laparoskopię (16).

Diagnostycznie istotne objawy i zmia-

ny oraz różnice między przemieszczenia-
mi i niedrożnościami strangulacyjnymi
przedstawia tabela 1.

P

RZEMIESZCZENIA

BEZ

ZASTOJU

KRWI

Przemieszczenia bez zastoju krwi doty-
czą głównie okrężnicy dużej, a rzadko jelit
cienkich i innych odcinków jelit grubych.
Wyzwalają umiarkowane objawy bólu
i ogólne, zbliżone do obserwowanych
w niedrożnościach kałowych, z którymi
często są mylone. Zwykle nie poddają
się leczeniu zachowawczemu i wymagają

Przemieszczenia i niedrożności strangu-
lacyjne jelit są ważną i trudną do zdia-
gnozowania grupą schorzeń kolkowych
koni (4). Wbrew pozorom obecnie wy-
stępują na niektórych terenach częściej
niż inne typy kolek (13, 16). W znacz-
nym procencie nie są diagnozowane lub
są diagnozowane zbyt późno, co z reguły
prowadzi do zejść śmiertelnych (9, 17).
Przyczyn przemieszczeń bez zastoju krwi
i niedrożności strangulacyjnych jest sto-
sunkowo dużo, najczęściej to następstwo
odcinkowego przyspieszenia lub osła-
bienia perystaltyki na różnym tle oraz
wzdęć, lokalnego obciążenia treścią, zro-
stów jelit, obecności obcych tworów i na-
głej zmiany pozycji ciała (6, 13, 18). Nie-
małą rolę pełnią także wrodzone i nabyte
wady anatomiczne oraz zmiany w na-
czyniach i nerwach trzewnych. Dla ści-
słości należy uwzględnić istnienie prze-
mieszczeń i skrętów fizjologicznych,
które zwykle nie wyzwalają objawów
chorobowych i samoistnie ustępują. Nie
ma ścisłej granicy między przemieszcze-
niami okresowymi fi zjologicznymi a pa-
tologicznymi, mającymi zwykle charak-
ter trwały. Uważa się, i chyba słusznie,
że przemieszczenia nazywane fi zjolo-
gicznymi mogą przechodzić w patolo-
giczne, gdy utrzymują się dłużej i powo-
dują wtórne zaburzenia czynnościowe
i morfologiczne (4, 13).

Każdemu patologicznemu przemiesz-

czeniu oraz różnego rodzaju skrętom,
wgłębieniom i omotaniom towarzy-
szy częściowe lub całkowite zamknię-
cie światła jelita, czego następstwem
jest brak pasażu treści. Dlatego nazy-
wa się je, niezbyt precyzyjnie, niedroż-
nościami mechanicznymi. Bardzo czę-
sto w zajętym odcinku jelita gromadzi
się gaz lub płynna treść pokarmowa,

prof. dr hab. Eligiusz Madej, dr n. wet. Tomasz Riha

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Zwierząt Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

Abstract

Two groups of intestinal displacement
have been isolated – one without lo-
cal haemostasis as well as one inclu-
sive of it – this due to the constriction
of blood vessels – a condition known
as strangulated obliteration.
The causes of their occurrence, the basic
symptoms, and the rules of differential
diagnoses have all been discussed in the
publication. Displacement without ha-
emostasis, usually with moderate symp-
toms, may lead to strangulated cases with
an acute course and with general life-th-
reatening signs. A very important medical
procedure is an early diagnosis.

Key words

horses, colic, intestinal displacement,
diagnostics

Streszczenie

Wyodrębniono dwie grupy przemiesz-
czeń jelit: bez miejscowego zastoju krwi
i z zastojem wskutek zaciśnięcia naczyń,
nazywanych niedrożnościami strangula-
cyjnymi. Omówiono przyczyny ich powsta-
wania, podstawowe objawy i zasady roz-
poznania różnicowego. Przemieszczenia
bez zastoju krwi, zwykle o umiarkowa-
nych objawach mogą przeistaczać się
w strangulacyjne o ostrym przebiegu
i o groźnych dla życia objawach ogólnych.
Bardzo ważną czynnością lekarską jest
wczesne rozpoznanie.

Słowa kluczowe

konie, kolki, przemieszczenia jelit, dia-
gnostyka

Choroby

kolkowe koni

Przemieszczenia bez zastoju krwi
i niedrożności strangulacyjne jelit – cz. V

COLIC DISEASES AMONG HORSES. DISPLACEMENT WITHOUT
BLOOD CLOTS AND STANGULAR ATRESIA

KONIE/CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

49

www.weterynaria.elamed.pl

CZERWIEC • 6/2009

interwencji chirurgicznej (4, 13). Próby
repozycji poprzez prostnicę i obracanie
zwierzęcia wokół osi rzadko kończą się
pomyślnie, dodatkowo mogą pogłębiać
proces chorobowy.

Do przemieszczeń jelit cienkich bez za-

stoju krwi można zaliczyć skręty do 270°,
część omotań i uwięźnięć, które albo
szybko i samoistnie ustępują, albo przyj-
mują charakter przemieszczeń strangula-
cyjnych. Odrębną formą przemieszczeń
są przepukliny (pępkowa, przeponowa,
pachwinowa, do worka mosznowego,
sieciowa). W większości, a szczególnie
w początkowej fazie, zwykle nie dochodzi
do zastoju krwi, a objawy są słabo wyra-
żone. Jednak przy dłuższym trwaniu i za-
awansowaniu mogą przyjmować postać
niedrożności strangulacyjnych. Dzieje się
to najczęściej wskutek wzdęcia uwięźnię-
tego odcinka jelita i obrzęku krawędzi
przepuklinowego wrota.

Bez zastoju krwi przebiega także część

wgłobień jelita ślepego, szczególnie
wgłębienia ślepo-ślepe końca lub głowy
do trzonu jelit. W tych przypadkach ob-
jawy kliniczne mogą być słabo wyrażone
i przyjmować postać okresowego umiar-
kowanego niepokoju, znacznie ograni-
czonego apetytu i wydalania kału oraz
utraty masy ciała. Rozpoznanie jest trud-
ne, ponieważ badaniem rektalnym z tru-
dem wyczuwa się istotne zmiany, poza
ewentualnym wzdęciem i obecnością
treści pokarmowej w jelitach w prawej
górnej części jamy brzusznej. Najbardziej
przydatną metodą diagnostyczną jest ba-
danie ultrasonografi czne (15). Stosuje się
głównie leczenie chirurgiczne z resekcją
wgłobionej części. Postać przemieszcze-
nia bez zastoju krwi może mieć także po-
dłużny i poprzeczny skręt jelita ślepego.
W skręcie podłużnym wzdłuż długiej osi
skręceniu najczęściej ulega okolica głowy

Tabela. 1. Objawy i zmiany charakterystyczne dla niedrożności mechanicznych

wraz z częścią jelita biodrowego, a przy
skręcie poprzecznym następuje zagię-
cie trzonu jelita. Skręt podłużny szybko
przyjmuje charakter strangulacyjny, na-
tomiast przy poprzecznym rzadko do-
chodzi do zastoju krwi. Dlatego objawy
bólu i ogólne są zwykle słabo wyrażone.
Podczas badania rektalnego należy zwra-
cać uwagę na przebieg taśm, które przy
skręcie podłużnym przebiegają spiralnie,
a przy zagięciu poprzecznym ulegają na-
głemu załamaniu wraz z całym jelitem.
Postępowanie lecznicze we wczesnym
stadium polega na wykonaniu laparoto-
mii i dokonaniu repozycji po wcześniej-
szym nakłuciu jelita i upuszczeniu gazów.
Najważniejszym problemem są różnego
rodzaju przemieszczenia okrężnicy du-
żej (7, 10, 20).

P

RZEMIESZCZENIA

OKRĘŻNICY

DUŻEJ

BEZ

ZASTOJU

KRWI

Okrężnica ma dość duże możliwości
zmiany pozycji dzięki znacznej masie,
środkowemu położeniu w jamie brzusz-
nej i stosunkowo długiej krezce czę-
ści wstępującej. Wprawdzie przyleganie
do lewej ściany brzucha w jakimś stopniu
ogranicza zdolność migracji, ale w przy-
padku dużej ilości gazu, płynu lub treści
pokarmowej istnieje tendencja do prze-
mieszczeń. Dość ważną rolę pełni tu nie-
właściwe żywienie, głównie podawanie
dużej ilości paszy treściwej w nieregu-
larnych odstępach i szybkie jej zjadanie
(6, 13). W tej sytuacji następuje znaczne
przyspieszenie perystaltyki i przedosta-
wanie się fermentującej treści do jelit gru-
bych. Powstaje duża ilość gazów i lotnych
kwasów tłuszczowych, które stymulują
sekrecję płynów do światła jelit. Nastę-
puje szybkie powiększenie objętości jeli-
ta, co sprzyja jego przemieszczaniu. Tłem

do przemieszczeń mogą być także wzdę-
cia jelit cienkich, które wzmagają moto-
rykę okrężnicy, a prawdopodobnie także
migracja larw słupkowców przez ścia-
nę jelit grubych. Poprzez mechaniczne
drażnienie oraz wyzwalanie zakrzepów
w naczyniach i niedokrwienia powodują
znaczne zaburzenia perystaltyki.

Spośród różnych form przemieszczeń

okrężnicy dużej najczęściej rozpoznawa-
ne jest uwięźnięcie znacznej części tego
jelita w przestrzeni śledzionowo-nerko-
wej, która utworzona jest przez więzadło
śledzionowo-nerkowe, głowę śledziony
i lewą ścianę jamy brzusznej (1, 7, 8, 19).
Przemieszczeniu ulega głównie lewy gór-
ny pokład, ale niekiedy także część dol-
nego pokładu i zagięcie miedniczne. Zna-
mienne i ważne diagnostycznie są zmiany
ułożenia jelit stwierdzane podczas bada-
nia rektalnego. Uwięźnięta część, zwykle
wzdęta i wypełniona treścią, odsuwa śle-
dzionę dośrodkowo, lewy dolny pokład
przesuwa się do góry, a zagięcie mied-
niczne do przodu w kierunku przepony.
Często taśma pokładu dolnego skierowa-
na jest poprzecznie i na lewo w kierunku
przestrzeni śledzionowo-nerkowej (8).

Gdy okrężnica jest zbyt wzdęta, wyczu-

cie uwięźnięcia nie jest łatwe. Wyniki ba-
dania rektalnego i umiarkowane objawy
ogólne mogą sugerować proste wzdęcie
jelit lub zaleganie kałowe. W przypadku
uwięźnięcia wzdęcie nie ustępuje, a za-
legająca treść, nawet miękka i uwodnio-
na, nie przemieszcza się w czasie trwania
choroby. Stopniowo nasilają się objawy
ogólne. W części przypadków może do-
chodzić do zastoju krwi i wtedy choroba
przyjmuje postać niedrożności strangu-
lacyjnej ze wszystkimi konsekwencja-
mi. Leczenie zachowawcze w postaci
upustu gazów, zmuszania do szybkiego
ruchu i przetaczania wyjątkowo rzadko

Przemieszczenia bez zastoju krwi

Niedrożności strangulacyjne

1. Niezbyt szybki rozwój choroby i umiarkowane nasilenie zwykle

okresowego bólu;

2. Małe lub niezbyt duże zmiany w stanie ogólnym;
3. Często okresowe ustąpienie objawów bólu po podaniu leków

przeciwbólowych i spazmolitycznych;

4. Przetrwałe odcinkowe wzdęcia lub/i zaleganie treści pokar-

mowej;

5. Zwykle brak pasażu nawet rozmiękczonej treści;
6. Nietypowe umiejscowienie pewnych odcinków jelit, ale bez

znacznej bolesności przy badaniu przez prostnicę;

7. Na początku brak, a później niewielkie zmiany w płynie otrzew-

nowym;

8. Brak stałej poprawy przy leczeniu zachowawczym preparatami

przeciwbólowymi i przeczyszczającymi.

1. Nagłe wystąpienie objawów bólu, najczęściej ciągłego i duże-

go stopnia;

2. Szybkie pogarszanie się stanu ogólnego z objawami endotok-

semii, niewydolności krążenia i często także ogólnego szoku;

3. Brak lub słaba reakcja na leki przeciwbólowe i spazmolityczne;
4. Przy badaniu rektalnym odcinkowe wzdęcia jelit, silnie napię-

ta krezka, obecność bolesnych zgrubień, pofałdowań i węzło-
watych tworów;

5. Nietypowy – spiralny lub poprzeczny przebieg taśm jelit gru-

bych, a w zaawansowanym stanie odcinkowe zgrubienie ścian
jelit i krezki;

6. Zwykle nawrotowe wtórne rozszerzenie żołądka z brunatną

cuchnącą treścią;

7. Duże zmiany w płynie otrzewnowym: wzrost ilości krwistego

płynu, liczby leukocytów i erytrocytów oraz duże stężenie
mleczanów i podwyższone białka.

KONIE/CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

50

www.weterynaria.elamed.pl

CZERWIEC • 6/2009

jest skuteczne. Dlatego wskazana jest
jak najszybsza interwencja chirurgicz-
na, mimo możliwości wystąpienia kom-
plikacji (14).

Do innych postaci przemieszczeń nie-

strangulacyjnych okrężnicy dużej nale-
żą m.in. prawostronne przemieszczenie
grzbietowe, skręty osiowe i poprzeczne
pokładów w granicach 180-270°, skrę-
ty zagięcia mostkowego i przeponowe-
go oraz przemieszczenie zagięcia mied-
niczkowego do przodu (7). Prawostronne
przemieszczenie grzbietowe może przyj-
mować różne formy (przednie, tylne),
ale wspólną cechą jest przesunięcie le-
wego górnego i zwykle dolnego pokładu
na prawo, często poza jelito ślepe. Dolny
pokład jest najczęściej wzdęty i przebie-
ga poprzecznie na prawo, a zagięcie mied-
niczne jest zwykle niewyczuwalne. Przy
skręcie osiowym pokład górny przesu-
wa się bocznie i w dół, a dolny ku górze.
Tak zwany skręt poprzeczny to wspól-
ne przemieszczenie okrężnicy prawej
i jelita ślepego. Wspólną cechą wszyst-
kich przemieszczeń okrężnicy dużej jest
z reguły mniej lub bardziej zaawansowa-
ne wzdęcie jelit cienkich, jelita ślepego
i części okrężnicy dużej oraz odcinkowe
zaleganie dość miękkiej treści pokarmo-
wej. Rzadko przemieszczenia bez zastoju
krwi dotyczą okrężnicy małej. Ze wzglę-
du na odcinkowo wydłużoną krezkę i małą
średnicę są podobne do przemieszczeń
jelit cienkich. Pewną odrębnością jest
zagięcie, czyli nagłe załamanie końcowej
części okrężnicy, powodowane nagroma-
dzeniem zbitej treści w odcinku przed za-
łamaniem, co zamyka światło jelita.

N

IEDROŻNOŚCI

STRANGULACYJNE

–

CHARAKTERYSTYKA

OGÓLNA

Ten rodzaj niedrożności charakteryzu-
je się zaciśnięciem całego jelita, co po-
woduje zanik światła, niedrożność na-
czyń krwionośnych i drażnienie nerwów
trzewnych, a w efekcie brak pasażu treści,
niedokrwienie i silny ból (13). W zależ-
ności od stopnia zaciśnięcia niedrożność
może dotyczyć tylko żył lub wszystkich
naczyń. Często proces ma charakter na-
rastający, czyli najpierw zahamowany jest
odpływ krwi żylnej, z czego wynika za-
stój, obrzęk i przesiek, a następnie ustaje
dopływ krwi tętniczej, czego rezultatem
jest zwyrodnienie i martwica ścian jeli-
ta. Zatrzymanie krążenia bardzo szybko
doprowadza do rozwoju zmian wstecz-
nych. Najpierw dochodzi do zwyrodnie-
nia nabłonka, stąd duża przesiękowość,
oraz do uszkodzenia bariery śluzów-
kowej, co ułatwia przedostanie się tok-
syn i bakterii do głębszych warstw je-
lita. Po 4-5 godzinach śluzówka jest

całkowicie znekrotyzowana, a w ciągu
następnych kilku godzin dotyczy to tak-
że głębszych warstw jelita, co umożliwia
przedostanie się toksyn i bakterii do krwi
i jamy otrzewnowej (13, 22). Dlatego tak
łatwo rozwijają się ciężkie objawy ogól-
ne z zapaścią i szokiem włącznie, dopro-
wadzające z reguły w ciągu 24-48 godzin
do zejścia śmiertelnego. Oczywiście tem-
po narastania zaburzeń zależy od stopnia
zaciśnięcia oraz rodzaju i długości zajęte-
go odcinka jelita.

N

IEDROŻNOŚCI

STRANGULACYJNE
JELIT

CIENKICH

Występują w różnej formie, ale najczęściej
są to skręty wokół długiej osi lub zapętle-
nia, gdy jedna część jelita wraz z krezką
owija się i zaciska inną część, a rzadziej
wpochwienia i uwięźnięcia w naturalnych
lub patologicznych otworach ciała w po-
staci przepuklin. Do skrętów i zapętleń
usposabiają pierwotne rozszerzenia żo-
łądka i wzdęcia jelit, zatkanie okrężnicy
małej i nagłe zmiany pozycji ciała. Jedną
z przyczyn mogą być różne patologicz-
ne twory, np. uszypułowane tłuszczaki,
guzy nowotworowe i powiększone wę-
zły chłonne (3), a także zrosty i znaczne
powiększenie sąsiednich narządów. Z za-
sady przebieg jest ostry z szybkim pogar-
szaniem stanu ogólnego oraz z nawroto-
wym refl uksem i rozszerzeniem żołądka.
Na początku wypłukiwana treść zawiera
resztki pokarmu, później staje się wod-
nista z domieszką żółci, a wreszcie bru-
natna mętna i cuchnąca, co świadczy
o zmianach nekrotycznych w znacznym
odcinku jelita. Wynik badania rektalnego
często jest niejednoznaczny. Najczęściej
stwierdza się wzdętą pętlę jelita, przebie-
gającą spiralnie wokół krezki i przecho-
dzącą w nieregularny bolesny twór. Przy
omotaniu jelita wokół korzenia krezki
na wysokości nerki można wymacać po-
fałdowane zgrubienie i wzdęte pętle jelita.
Gdy skręt dotyczy przednich odcinków
jelit, wynik badania rektalnego może być
negatywny lub stwierdza się tylko wzdę-
te jelita cienkie i napiętą krezkę. Jak wia-
domo ściana zajętego jelita wraz z krezką
są obrzękłe, ale trudno to wyczuć bada-
niem przez prostnicę. Natomiast waż-
ne i przydatne diagnostycznie jest bada-
nie płynu otrzewnowego (5, 11, 21, 23).
Już po 3-4 godzinach choroby występują
zmiany w postaci zwiększonej ilości po-
marańczowego zabarwienia, zmętnie-
nia, wzrostu stężenia mleczanów i licz-
by elementów morfologicznych krwi,
a po 8-10 godzinach brązowo-krwiste-
go zabarwienia, dużego zmętnienia, wy-
sokiego stężenia mleczanów i liczby ele-
mentów morfotycznych (12). Rzadko, ale

zdarzają się, szczególnie u źrebiąt i mło-
dych koni, strangulacyjne wpochwienia
czczo-czcze i jelita biodrowego do śle-
pego. Tak jak przy skrętach następuje
zastój krwi wskutek zaciśnięcia naczyń,
ale światło jelita może być mniej lub bar-
dziej ograniczone. Przyczyną wpochwień
jest przede wszystkim nagłe i odcinkowe
przyspieszenie i wzmożenie perystaltyki,
np. po podaniu zimnej wody lub zmarz-
niętych okopowych, i znaczne podrażnie-
nia jelit. Ból i objawy ogólne są podobne
jak przy skrętach. Badaniem rektalnym
można stwierdzić bolesny i twardy po-
dłużny twór grubości ramienia, zwykle
ruchomy, a w przypadku wpochwienia
do jelita ślepego usytuowany w jego gło-
wie (6).

Inną postacią niedrożności strangu-

lacyjnych są uwięźnięcia jelit cienkich
w formie zaciśniętych przepuklin: pa-
chwinowej, pępkowej, przeponowej i sie-
ciowej. Przyczynami są powiększenie
naturalnych otworów lub rozstąpienie
mięśni i powięzi w następstwie urazów
i/lub wzrostu ciśnienia wewnątrzbrzusz-
nego. Objawy kliniczne są dość zróżni-
cowane, ale ogólnie podobne do wystę-
pujących przy innych niedrożnościach
strangulacyjnych.

W każdym przypadku tego rodzaju

niedrożności konieczny jest zabieg ope-
racyjny. Pomyślność zabiegu we wcze-
snym stadium choroby jest stosunkowo
duża. Bez znacznych problemów moż-
na usunąć nawet znaczny odcinek jelita
z wyjątkiem wgłobienia jelita biodrowego
do głowy jelita ślepego. Pewną trudność
sprawia likwidacja sztucznych otworów
i repozycja scieńczałych ścian.

N

IEDROŻNOŚCI

STRANGULACYJNE
JELIT

GRUBYCH

Występują rzadziej niż jelit cienkich, ale
są bardziej ostre w przebiegu. Sekwestra-
cja dużej ilości krwi i szybki rozwój endo-
toksemii doprowadzają do zapaści i zej-
ścia śmiertelnego. Zwykle towarzyszą
im zmiany krwotoczne w związku z za-
chowanym na początku dopływem krwi
tętniczej przy braku odpływu krwi żylnej.
Stąd nacieczenie i obrzęk ścian jelita wraz
z krezką oraz przesiąkanie krwistego pły-
nu do światła jelita i jamy otrzewnowej.
Towarzyszy temu ostry ból, szybki roz-
wój odwodnienia, narastające wzdęcie je-
lit i postępująca duszność (13). Rozpozna-
nie nie jest łatwe, wymaga zastosowania
wszystkich dostępnych metod diagno-
stycznych. Badaniem rektalnym stwierdza
się najczęściej odcinkowe lub uogólnio-
ne wzdęcie jelit, nietypowy – najczęściej
poprzeczny przebieg dostępnych taśm,
napięcie i bolesność krezki, a niekiedy

KONIE/CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

51

www.weterynaria.elamed.pl

CZERWIEC • 6/2009

także obrzęk ściany jelita. Leczenie tylko
chirurgiczne, z tym że nie wszystkie przy-
padki dają nadzieje na przeżycie. Jednym
z kryteriów jest wygląd błony śluzowej za-
jętego jelita (2, 13). Kolor brunatno-czar-
ny świadczy o rozwiniętej martwicy, roku-
je źle, szczególnie gdy dotyczy dużej części
jelita. Nawet przy zachowanej żywotno-
ści błony śluzowej i wykonaniu repozy-
cji bez resekcji konieczne jest intensyw-
ne leczenie ogólne takie jak w przypadku
zaawansowanej endotoksemii. Niedroż-
ności strangulacyjne jelita ślepego wy-
stępują rzadko. Najczęściej jest to skręt
wzdłuż długiej osi oraz wgłobienie ślepo-
-okrężnicze i niekiedy ślepo-ślepe. Skrę-
ceniu ulega przede wszystkim głowa, nie-
kiedy z częścią jelita biodrowego. Wynik
badania rektalnego jest mało charakte-
rystyczny z wyjątkiem spiralnego prze-
biegu taśm i wzdęcia. Wgłobienie ślepo-
okrężnicze występuje głównie u młodych
zarobaczonych koni (13). Objawy i prze-
bieg podobny jest do innych niedrożności
strangulacyjnych jelit grubych, ale może
utrzymywać się wydalanie małych ilości
miękkiego kału. Dokładne rozpoznanie
niedrożności strangulacyjnych jelita śle-
pego jest trudne, możliwe przy pomocy
badania ultrasonografi cznego i oczywi-
ście przy wykonaniu laparotomii i lapa-
roskopii. Niedrożności z zaciśnięciem na-
czyń okrężnicy dużej mogą być kolejnym
etapem rozwoju przemieszczeń bez zasto-
ju krwi. Łączy się to z nagłym nasileniem
objawów i brakiem lub małą wrażliwością
na przeciwbólowe leki. Zwykle pojawiają
się stały i dużego stopnia ból, narastają-
ce wzdęcie jelit, szybki rozwój odwodnie-
nia i pogłębiająca się duszność. Badanie
rektalne jest utrudnione dużym wzdęciem
okrężnicy. Możliwy do stwierdzenia jest
charakterystyczny poprzeczny przebieg
taśm i ewentualnie zgrubienie ścian jeli-
ta. Wartościowe diagnostycznie jest bada-
nie płynu otrzewnowego, w którym zmia-
ny pojawiają się jeszcze szybciej niż przy
strangulacji jelit cienkich.

Charakter strangulacyjny ma najczę-

ściej skręt osiowy początkowo odcin-
ka jelita, lewych pokładów oraz zagięć
mostkowego i przeponowego. W przy-
padku skrętu lewych pokładów o 360°,
dolny leży na górnym, a taśmy mają prze-
bieg spiralny. Predyspozycja do skrętów

okrężnicy występuje u klaczy w okresie
okołoporodowym w związku ze zmianą
położenia jelita spowodowaną obecno-
ścią płodu w okresie ciąży oraz zaburze-
niami perystaltyki w okresie poporodo-
wym (10, 20).

Niedrożności strangulacyjne okrężni-

cy małej są podobne do diagnozowanych
w jelitach cienkich, czyli przyjmują postać
skrętu wzdłuż krezki, uwięźnięć, omo-
tań jednej pętli jelita dookoła drugiej lub
wokół pętli jelita czczego, a także spleceń
ze zwisającymi tłuszczakami i zmieniony-
mi jajnikami (3, 6). Objawy pojawiają się
nagle, a przebieg jest zwykle ostry. Dużą
wartość rozpoznawczą ma badanie rek-
talne (13). Z reguły występuje silne par-
cie i obecność gęstego śluzu w prostnicy,
a czasem także zwężenie jej światła, gdy
skręt dotyczy końcowego odcinka okręż-
nicy. Z zasady wzdęte są jelita i często
rozwija się również wtórne rozszerzenie
żołądka. Równie często można wyczuć
twardy, bolesny i spiralnie przebiegający
twór, a za nim lub przed nim silnie roz-
dętą pętlę okrężnicy małej (6).

‰

Piśmiennictwo
1. Baird A.N., Cohen N.D., Taylor T.S.:

Renosplenic entrapment of large colon in horses:
57 cases (1983-1988). „JAVMA”, 1991, 198,
1423-1427.

2. Barclay W.P., Foerner J.J., Phillips T.N.:

Volvulus of the large colon in horse. JAVMA,
1980, 177, 629-630.

3. Blikslager A.T., Bowman K.F., Haven M.L.:

Peduneulated lipomas as a cause of intestinal
obstruction in horses: 177 cases (1983-1990).
„JAVMA”, 1992, 201, 1249-1952.

4. Corley K., Stephen J.: The Equine Hospital

Manual. Blackwell Pabl. Ltd. 2008.

5. Delesalle C., Dewulf J., Lebebvre R.A.:

Determination of lactate concentrations in blo-
od plasma and peritoneal fl uid in horses with
colic by an accusport analyzer. „J. Vet. Intern.
Med.”, 2007, 21, 293-301.

6. Fryc J.: Rozpoznawanie i leczenie schorzeń

kolkowych koni. SIMA, Warszawa 1999.

7. Hackett R.: Nonstrangulated colonic displa-

cement in horses. „JAVMA”, 1983, 182, 235-
240.

8. Hardy J.: Nephrosplenic entrapment in the hor-

se a retrospective study of 174 cases. „Equine
Vet. J.”, 2000, 32, 95-97.

9. Kaneene J.B., Miller R., Ross W.A.: Risk factors

for colic in the Michigan (USA) equine population.
„Prev. Vet. Med.”, 1997, 30, 23-36.

10. Karleskind A., Gluntz X.: Skręt okrężnicy

dużej. „Magazyn Wet.”, Supl. Konie, 1998,
20-24.

11. Latson K.M., Nieto J.E., Beldomenico P.M.:

Evaluation of peritoneal fl uid lactate as a mar-
ker of intestinal ischemia in equine colic.
„Equine Vet. J.”, 2005, 37, 342-346.

12. Madej E., Riha T.: Choroby kolkowe koni.

Ogólna diagnostyka kliniczna i laboratoryjna
– cz. II. „Weterynaria w Praktyce”, 2008,
5(3), 82-87.

13. Mair T., Divers T., Ducharme N.: Manual

of Equine Gastroenterology. W.B. Saunders,
Edinburgh 2002.

14. Markel M.D., Orsini J.A., Gentile D.G.:

Complications associated with left dorsal di-
splacement of the large colon. „JAVMA”, 1985,
187, 1379-1380.

15. Martin J.B.B., Freeman D.E., Ross M.W.:

Cecocolic and cecocecal intussusception in hor-
ses: 30 cases (1976-1996). „JAVMA”, 1999,
214, 80-84.

16. Munoz E., Arquelles D., Areste L.: Retro-

spective analysis of exploratory laparotomies
in 192 Andalusian horses and 275 horses
other breeds. „Vet. Rec.”, 2008, 162, 303-
306.

17. Proudman C.J.: A two year, prospective survey

of equine colic in general practice. „Equine
Vet.”, 1992, 24, 90-93.

18. Reed S.M., Bayly W.M.: Equine Internal

Medicine. W.B. Saunders Company, Phi-
ladelphia 1998.

19. Sivula N.J.: Renosplenic entrapment of the

large colon in horses: 33 cases (1984-1989).
„JAVMA”, 1991, 199, 244-246.

20. Snyder J.R., Pascole J.R., Olander H.J.:

Strangulating volvulus of the ascending colon
in horses. „JAVMA”, 1989, 195, 757-764.

21. Weimann C.D., Thoefner M.B., Jen-

sen A.L.: Spectrophotometric assessment
of peritoneal fl uid haemoglobin in colic horses:
an aid to selecting medical vs. surgical treat-
ment. „Equine Vet. J.”, 2002, 34, 523-527.

22. Werners A.H., Bull S., Fink-Gremmels J.:

Endotoxaemia: a review with implications for
the horses. „Equine Vet. J.”, 2005, 37, 371-
383.

23. Wilson J., Gordon B.: Equine colic: Interpre-

ting the diagnostic tests. „Vet. Med. Eq. Prac.”,
1987, 6, 629-645.

prof. dr hab. Eligiusz Madej

Katedra i Klinika

Chorób Wewnętrznych Zwierząt

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

20-612 Lublin, ul. Głęboka 30