Skóra jest ważnym i największym narządem naszego organizmu, poza wieloma

istotnymi funkcjami fizjologicznymi, stanowi ona barierę chroniącą ustrój przed szkodliwym

działaniem środowiska zewnętrznego. Wygląd jej odzwierciedla nasz stan zdrowia - skóra

aksamitna, gładka i jędrna, brzoskwiniowego koloru jest atrybutem zdrowia i młodości.

Skora składa się z naskórka i skóry właściwej oraz tkanki podskórnej.

Naskórek wraz z warstwą rogową (Stratum corneum) - jego główną funkcją jest

ochrona przed czynnikami zewnętrznymi. Warstwa ta ma około 0.1 milimetra grubości i

składa się z wody, tłuszczu, ochronnego płaszcza kwasowego oraz martwych,

złuszczonych komórek. Proces całkowitej wymiany starych komórek na nowe trwa ok. 27

dni. W naskórku znajdują się także komórki pigmentowe (melanocyty) produkujące

brązowy barwnik - czyli melaninę - która chroni skórę przed słońcem. Warstwa ta

wspomaga działanie systemu immunologicznego.

Skóra właściwa składa się z dwóch rodzajów tkanki łącznej: luźnej oraz twardej

zbudowanej z elastyny i kolagenu. Te dwa włókna czynią skórę zwartą i elastyczną. W

skórze właściwej znajdują się naczynia krwionośne i włókna nerwowe z receptorami

wrażliwymi na ciepło, zimno i dotyk. Naczynia limfatyczne znajdujące się w skórze

właściwej są odpowiedzialne za usuwanie toksyn z tkanek.

Tkanka podskórna składa się głównie z tkanki tłuszczowej która dzieli się na

osobne fałdy poprzez włókna tkanki łącznej. Kiedy tkanka łączna traci napięcie pojawia się

cellulit. Komórki tłuszczowe chronią ciało przed zimnem i stanowią rezerwy energii.

Największe naczynie krwionośne biegnące przez tę warstwę łączy się z włóknami

nerwowymi, cebulkami włosowymi, gruczołami łojowymi i potowymi.

Wraz z wiekiem dochodzi do zmian w strukturze i wyglądzie skóry, które na co

dzień postrzegamy jako starzenie się. Na proces starzenia się skóry ma wpływ wiele

czynników. Niektóre z nich możemy modulować inne zaś nie, ponieważ o szybkości

starzenia decyduje wewnętrzny „zegar biologiczny” sterowany genami, hormonami,

białkami cyklu komórkowego oraz modulowany różnymi czynnikami, np. antyoksydantami

– jest to proces tzw. starzenia fizjologicznego.

Z czynników zewnętrznych - egzogennych największy wpływ na starzenie skóry

wywiera słońce, które emituje promieniowanie słoneczne. Promieniowanie słoneczne jest

promieniowaniem elektromagnetycznym, obejmuje ono promieniowanie podczerwone,

światło widzialne oraz promieniowanie ultrafioletowe (UV). Promieniowanie ultrafioletowe

UV, poza pożądanym wpływem jakim jest wytwarzanie witaminy z grupy D w skórze, jest

również najistotniejszym czynnikiem zewnętrznym wpływającym na proces starzenia

skóry. Promieniowanie ultrafioletowe dzieli się na trzy główne zakresy o różnych efektach

biologicznych: UVC, UVB i UVA.

UVC jest promieniowaniem o najwyższej energii, jest silnie rumieniotwórcze, ale

jest prawie całkowicie wchłaniane przez warstwę ozonową atmosfery i w normalnych

warunkach nie dociera na powierzchnię Ziemi.

Promieniowanie UVB ma bardzo silne właściwości rumieniotwórcze, wzmaga

syntezę barwnika skóry i jest odpowiedzialne za oparzenia skóry.

UVA jest promieniowaniem mniej rumieniogennym, ale za to bardziej barwnikotwórczym

od UVB. Ilość UVA docierająca do powierzchni Ziemi jest znacznie większa niż UVB.

Wysokie dawki UVA mogą wzmacniać odczyny rumieniowe i zwiększać niekorzystne

efekty biologiczne promieniowania UVB.

Efekt działania promieniowania ultrafioletowego na skórę człowieka zależy od takich

czynników jak: położenie geograficzne, zanieczyszczenie środowiska (zmniejszenie

stężenia ozonu w stratosferze) oraz pora roku i dnia. Duże znaczenie odgrywa również

zawód, tryb życia, wiek, a także sposób ubierania się. Skutki biologiczne działania

promieniowania ultrafioletowego na skórę obserwuje się bezpośrednio i wkrótce po

naświetlaniu, lub też mogą one być odległe w czasie. Bezpośrednią odpowiedzią skóry na

promieniowanie UV jest rumień, opalenizna i pogrubienie skóry. Najbardziej znanym,

bezpośrednim efektem biologicznego działania promieni UV jest rumień posłoneczny.

Należy podkreślić, iż każda postać rumienia jest oparzeniem, czyli zjawiskiem

niekorzystnym dla skóry.

Szkodliwe efekty skumulowanego działania promieniowania słonecznego polegają na

szybszym starzeniu się skóry i stymulacji rozwoju jej nowotworów. Długotrwała ekspozycja

na UV może powodować wiele niekorzystnych zmian wyglądu skóry, jej struktury i funkcji.

Całość tych zmian określa się jako starzenie skóry spowodowane światłem, czyli

"fotostarzenie". Skóra narażona na przewlekłe działanie promieni słonecznych staje się

szorstka, pogrubiała, nieelastyczna. Tworzą się głębokie zmarszczki i bruzdy oraz trwałe

przebarwienia. Winę za proces posłonecznego starzenia się skóry przypisywano

początkowo głównie promieniowaniu UVB. Obecnie uważa się, że w procesie tym istotną

rolę odgrywają również promienie UVA, które oddziałują nie tylko na komórki naskórka, ale

wnikają też głębiej, docierają do skóry właściwej, powodując niekontrolowane modyfikacje

w naskórku, uszkadzają włókna kolagenenowe w skórze właściwej oraz osłabiają

mechanizmy odpornościowe.

Światło słoneczne odgrywa także zasadniczą rolę w rozwoju nowotworów skóry.

Promieniowanie UV jest najsilniejszym aktywatorem wolnych rodników - jednym z

najbardziej niebezpiecznych działań tych cząsteczek jest destrukcja materiału

genetycznego komórki. Efektem końcowym tej agresji może być powstanie nowotworu.

Wiadomo, że ostre oparzeniowe odczyny posłoneczne mogą prowokować występowanie

w obrębie skóry znamion barwnikowych. Liczne znamiona barwnikowe są z kolei

czynnikiem ryzyka rozwoju czerniaka złośliwego. Nie można jednak zamieniać

naturalnego słońca na sztuczne, czyli solarium. W ostatnich latach solarium stało się tak

modne, że nawet uzależnienie od opalania zyskało specjalne określenie - tanoreksja, czyli

nałogowe opalanie. Trudno uwierzyć, że możemy być nieszczęśliwi lub czuć się

nieatrakcyjnie tylko, dlatego, że w swoim mniemaniu jesteśmy zbyt bladzi. Ludzie

uzależnieni od opalania wcale nie muszą sobie z tego zdawać sprawy. Będą uparcie

bronić swoich racji twierdząc, że opalanie służy im do tego by polepszyć swoje

samopoczucie i wygląd. Nie wiedzą, jak szkodzą swojemu zdrowiu i skórze. Ponieważ

lampy w solarium emitują głównie promienie UVA i to w zwiększonej nawet dwukrotnie

dawce w porównaniu z ich zawartością w naturalnym promieniowaniu słonecznym, a mniej

promieni UVB, dzięki czemu opalanie w solarium zwykle nie powoduje poparzeń, a mimo

to daje efekt przyciemnionej skóry, dlatego właśnie działanie solarium może być tak

negatywne i niebezpieczne. I dlatego też jego złych skutków nie odczuwamy od razu,

gdyby tak było chyba nie miałoby ono tak wielu chętnych i nie korzystalibyśmy z solarium

tak beztrosko. Podczas około 15 minut spędzonych w solarium skóra otrzymuje dawkę

promieniowania UVA równą tej jaką otrzymalibyśmy po całodniowym pobycie na słońcu, a

przecież oprócz tego wystawiamy jeszcze dodatkowo skórę w ciągu dnia na działanie

naturalnego słońca.

Podwyższenie bariery ochronnej skóry na promieniowanie UV możemy uzyskać

stosując substancje promieniochronne - filtry UV. Obecnie na rynku znajduje się bardzo

dużo specyfików oferujących ochronę przed promieniowanie UV.

Stopień ochrony przed UV określamy poprzez faktor SPF (którego wartość oznacza

wysokość ochrony przed promieniami UV). Współczynnik ten informuje, ile razy dłuższa

ekspozycja na słońce, po zastosowaniu filtra UV, wywołuje rumień słoneczny,

porównywalny z rumieniem pojawiającym się na skórze niechronionej filtrem. Żaden

jednak filtr nie ma właściwości chroniących jednocześnie przed zakresem UVA jak i UVB.

Dużym wyzwaniem więc dla współczesnej kosmetyki jest otrzymanie filtra chroniącego

zarówno przed UVB i UVA w celu kompleksowej ochrony. Jednak problem w tym, że

najtrudniej jest otrzymać na tyle skuteczny filtr, który chroniłby aż w tak szerokim zakresie

UVA i UVB. Najprostszym rozwiązaniem jest zastosowanie w jednym preparacie

ochronnym kilku filtrów jednocześnie, dzięki temu energia pochłonięta przez filtr UVA

zostaje częściowo przekazana na inny filtr z rodzaju UVB zapewniając kompleksową

ochronę. Także w związku z możliwością fotodegradacji oraz jeszcze innymi względami,

najskuteczniejszymi kremami do opalania są te, które zawierają mieszankę kilku różnych

filtrów, najlepiej zarówno naturalnych, mineralnych jak i chemicznych. Mamy wtedy

większą pewność, że preparat będzie działał skutecznie przez dłuższy czas. Używając

przez cały rok kremów ze skutecznymi filtrami, możemy opóźnić pojawienie się

zmarszczek i zapewnić sobie lepszy wygląd skóry. Kremy z filtrami przydadzą się także

osobom spędzającym wiele godzin w pracy przed komputerem, w klimatyzowanych i

sztucznie oświetlanych pomieszczeniach. Ktoś może stwierdzić, że dlaczego tylko kobiety

muszą używać systematycznie kremów ochronnych, mężczyźni tego nie robią i jakoś tak

źle nie wyglądają. Otóż skóra kobiet ma nieco inną budowę, zawiera mniej kolagenu, jest

delikatniejsza i cieńsza, w związku z tym bardziej podatna na niszczące działanie promieni

słonecznych, stąd wymaga bardziej troskliwej ochrony.

Innym czynnikiem zewnętrznym o niekorzystnym wpływie na naszą skórę jest

zanieczyszczenie środowiska. Określenie ujemnego wpływu zanieczyszczeń środowiska

na człowieka i jego skórę jest zagadnieniem bardzo złożonym, zależy bowiem od wielu

czynników, jak: wiek, indywidualna odporność skóry, warunki klimatyczne, stężenie i czas

oddziaływania zanieczyszczeń. W wyniku badań i obserwacji udowodniono, iż niektóre

choroby lub dolegliwości skórne mogą być związane z oddziaływaniem tych

zanieczyszczeń na organizm człowieka. Do schorzeń takich należą między innymi choroby

układu oddechowego (zapalenie błony śluzowej jamy nosowej, gardła, oskrzeli, nowotwory

płuc), zaburzenia centralnego układu nerwowego (bezsenność, bóle głowy, złe

samopoczucie), zapalenie spojówek oka, reakcje alergiczne skóry a także zaburzenia w

układzie krążenia.

Zanieczyszczenia wody i powietrza powodują gorsze odżywienie i uszkodzenia

komórek skóry, zaburzenia mikrokrążenia w skórze, przedwczesne starzenie się skóry,

zaostrzenie objawów wielu chorób skórnych, suchość, szorstkość, podrażnienia,

zmniejszenie ilości włókien kolagenowych oraz zmarszczki.

W ostatnich latach występuje coraz więcej zachorowań na choroby alergiczne.

Przyczyn ich znacznego wzrostu upatruje się w dwóch rodzajach czynników:

genetycznych i środowiskowych, a więc uzależnionych od zanieczyszczonego powietrza i

wody. Wielu alergików, zauważa zależność pomiędzy rodzajem używanej w danej chwili

wody, a pojawieniem się lub nasileniem objawów alergicznych, głownie alergii skórnej.

Stałe moczenie i mycie skóry w zanieczyszczonej wodzie sprzyja maceracji naskórka i

kruchości paznokci, co z kolei prowadzi do grzybic, drożdżyc i infekcji bakteryjnych, a

stałe stykanie się z chemikaliami i detergentami - do stanów uczuleniowych takich jak

alergie kontaktowe, reakcje toksyczne i fotoalergiczne, świąd, zaczerwienienie, rumień,

pokrzywkę.

Niestety skażenie środowiska jest czynnikiem nie do uniknięcia, szczególnie w

mieście. Dym z kominów, spaliny samochodów, woda "kranówka" itp. niszczą naturalną

warstwę ochronną skóry. Dlatego tak ważne jest codzienne oczyszczanie skóry z

zanieczyszczeń i nakładanie kremów ochronnych i nawilżających.

Od dawna lekarze, zwłaszcza dermatolodzy, ostrzegali przed zgubnym wpływem

palenia na kondycję skóry. Zgubny wpływ dymu tytoniowego na cerę dotyczy zarówno

mężczyzn, jak i kobiet. Jednak skóra palących pań, cieńsza od skóry panów, starzeje się

dwa razy szybciej, a zmiany w jej wyglądzie są u nich znacznie bardziej widoczne.

Lekarze określają cerę palacza mianem "tytoniowej twarzy". Przeciętny nałogowiec

wygląda starzej o 5-10 lat od niepalącego rówieśnika. Dym tytoniowy powoduje osadzanie

się na powierzchni skóry bardzo aktywne i niebezpieczne cząsteczki - wolne rodniki.

Niszczą one, w sposób przypadkowy i nieodwracalny, wszelkie napotkane w skórze

struktury, co prowadzi to do uszkodzenia komórek bądź ich śmierci. W efekcie – skóra

palacza wygląda niezdrowo, staje się szara i matowa, traci elastyczność. Często szpecą ją

liczne, wyraźniejsze niż u ludzi niepalących zmarszczki oraz brązowe plamy. Szkodliwe

substancje zawarte w dymie papierosowym wpływają także na obniżenie poziomu

witaminy A, C i E, których zadaniem jest ochrona skóry przed działaniem wolnych

rodników. Niedobór tych witamin w organizmie oznacza mniejszą elastyczność skory, a

także jej ograniczoną zdolność do regeneracji. Skóra wysusza się i rogowacieje, a

naczyńka krwionośne ulegają uszkodzeniu. Do niszczycielskiej armii wolnych rodników,

podczas palenia dołącza ponad 4 tysiące innych, równie groźnych dla zdrowia i urody

substancji chemicznych, takich jak smoła, ołów, tlenek węgla, arsen, czy cyjanowodór.

Palenie papierosów prowadzi ponadto do utraty funkcji włókien kolagenowych, co objawia

się właśnie szybkim tempem starzenia się cery, pokrywanej coraz gęstszą siecią płytkich i

głębszych zmarszczek.

Palenie papierosów powoduje też zaburzenia mikrocyrkulacji. Komórki skóry są

niejako „duszone”, gdyż znacznie zmniejsza się ilość tlenu dostarczanego do krwi, zostaje

on zastąpiony toksycznym tlenkiem węgla. Efektem jest niedotleniona, poszarzała, blada,

naczynkowa cera z niedoborem składników odżywczych. Zapalenie już jednego papierosa

wywołuje skurcz naczyń krwionośnych skóry, utrzymujący się aż do 90 minut po jego

zgaszeniu. Tytoń zaostrzenia również przebieg wielu chorób skórnych - trądzika

pospolitego, trądzika różowatego, a także częstsze nawroty łuszczycy.

Nie rezygnując z palenia, działamy sprzecznie ze swoimi dążeniami do zachowania

zdrowego, młodego wyglądu. Mimo, iż z zewnątrz dostarczamy skórze to, co najlepsze,

wydając na to często znaczne sumy, to jednocześnie wdychając dym papierosowy,

niszczymy ją od wewnątrz. Kosmetyki i zabiegi pielęgnacyjne, stosowane przez palaczy w

celu poprawy wyglądu, działają głównie na zewnętrzne warstwy skóry, a składniki aktywne

nie są w stanie dotrzeć do tych najgłębszych warstw. Natomiast jej zniszczenia mają u

palaczy miejsce w skórze właściwej, znajdującej się pod kilkoma warstwami naskórka.

Regeneracja skóry ze szkód wyrządzonych przez palenie dokonuje się niezwykle

wolno. Niwelują się one całkowicie dopiero po pięciu latach, o ile wiek, w którym skóra

traci zdolność regeneracji nie został przekroczony.

Aby zmniejszyć negatywne skutki oddziaływania środowiska zewnętrznego na

skórę, konieczna jest odpowiednia pielęgnacja, której celem powinno być utrzymywanie

dobrego stanu bariery ochronnej, a w razie potrzeby dostarczenie brakujących składników

niezbędnych do zachowania fizjologicznej równowagi. Na rynku występuje bardzo dużo

kosmetyków o działaniu regenerującym, nawilżającym i odżywczym, Kosmetyki te

zawierają w swoim składzie odpowiednio dobrane substancje czynne, pozwalające

poprawić spoistość, jędrność i napięcie skóry. Wynikiem ich działania jest poprawa stanu

skóry, spłycenie zmarszczek, które wyglądają jakby były "napompowane" od wewnątrz, a

także zatarciu ulega ich ostrość, dzięki czemu stają się mniej widoczne.

Bardzo ważne jest także, aby po przepracowanym dniu znaleźć chwilę dla siebie,

chwilę relaksu. Najlepszym sposobem jest aktywność fizyczna, która dzięki temu, że

pobudza mięśnie do pracy, w tym serce, pobudza też układ krwionośny, który ma szanse

niejako „oczyścić się” i pozbyć szkodliwych produktów przemiany materii. Wysiłek fizyczny

reguluje także pracę serca. To wszystko ma zbawienny wpływ na skórę, która w wyniku

aktywności układu krwionośnego zostaje odżywiona, a komórki skóry są zaopatrywane w

tlen, tak bardzo potrzebny do ich prawidłowej pracy. Wysiłkiem fizycznym mogą być nie

tylko ćwiczenia, ale zwykły spacer - ważne żeby trwał on powyżej 20 min. Ćwiczeniami,

które pozwalają na doskonałe wyciszenie się i poznanie swojego organizmu jest joga.

Podczas ćwiczeń wyrównuje się ciśnienie krwi, a dzięki pracy mięśni usuwane są toksyny.

W jodze ważne jest prawidłowe oddychanie, co jest bardzo istotne, gdyż większość z nas

w ciągu dnia oddycha nie prawidłowo wykonując zbyt płytkie oddechy. Prowadzi to do

niedotlenienia komórek.

Doskonałym sposobem na wyciszenie jest pielęgnacja cery w zaciszu domowej

łazienki. W łazience powinniśmy stworzyć domowy salon kosmetyczny. Chodzi o to, aby

cieszyć się z zabiegów pielęgnacyjnych, relaksować się zapachem kosmetyków. Warto

nałożyć maskę nawilżającą czy dotleniającą i np. poleżeć w wannie z ciepłą wodą,

włączyć uspakajającą muzykę i poświęć 15-20 minut tylko dla siebie. Procesu starzenia

się, w tym starzenia się skóry, nie można zatrzymać. Da się go jednak spowolnić, trochę

wstrzymać w biegu. Wskazówki są doprawdy bardzo proste: nie palić papierosów, nie

opalać się, prowadzić higieniczny tryb życia. Oczyszczać odpowiednimi preparatami

szczególnie wrażliwe partie skóry, natłuszczać całe ciało, stosując właściwe dla rodzaju

skóry kremy na twarz, szyję i dekolt oraz do rąk i stóp.