2012-01-16 

1 

Analiza 

mikrobiologiczna 

powietrza  

Mikroflora powietrza 



Powietrze jest przenośnikiem mikroorganizmów, 

jednakże panują w nim nieodpowiednie warunki 
dla ich rozwoju; 



Stopień zanieczyszczenia powietrza 
mikroorganizmami 

zależy od m.in.: jego ruchu, 

temperatury

, wilgotności, nasłonecznienia, 

zapylenia; 



Mikroorganizmy 

dostają się do powietrza: z 

cząsteczkami wody, gleby, z odpadów miejskich, z 

dróg oddechowych ludzi i zwierząt- tworzą 
AEROZOLE! 

Czynniki kształtujące skład jakościowy i 

ilościowy mikroorganizmów powietrza 

atmosferycznego 

 

gęstość zaludnienia 

rodzaj gleby, 
nawożenie 

szata roślinna 

pora roku, dnia 

położenie terenu 

rodzaj zakładów 
przemysłowych 

Drobnoustroje w 

powietrzu 

atmosferycznym 

Ilość odpadów, 
 temperatura, 
Charakter wiatrów 

Bioaerozol 



U

kład dwu- lub trójfazowy składający się z fazy rozpraszającej (powietrze) oraz 

fazy rozproszonej (stałej lub ciekłej), zawierającej drobnoustroje. 



Ze względu na wielkość można podzielić na kilka frakcji: 

 



Gruboziarnistą (średnica kropel >100μm) – 

stanowią ją głównie komórki bakterii i grzybów 

połączonych z cząstkami stałymi – kurzu, pyłków roślinnych oraz kropelkami wody. Stanowi układ nietrwały; 

 



Drobnoziarnistą (50-100 μm) – 

wirusy, endospory bakteryjne oraz fragmenty komórek połączone z parą 

wodną; 

 



Kropelkowo-

jądrowa (1-50 μm) - 

komórki wegetatywnych  drobnoustrojów i kropelek wody o małej 

średnicy. Najbardziej trwały układ koloidalny; 

 



Respirabilna 

– małe cząstki pyłów i bioaerozoli (do 5 μm), 

które mogą przenikać do 

oskrzeli i płuc. Obejmuje ona nie tylko mikroorganizmy, ale także pyły  nieorganiczne, dym i aerozol unoszony w 
powietrzu; 

 

 

Rozprzestrzenianie bioaerozoli 



Poprzez, tzw. 

drogę inhalacyjną, w momencie kaszlu, kichania, 

mówienia, w ten sposób rozprzestrzenia się głównie mikroflora 
patogenna człowieka; 



Przez przenoszenie cząstek aerozolu za pomocą prądów 
konwekcyjnych powietrza, ta droga jest charakterystyczna dla 
drobnoustrojów powietrza atmosferycznego oraz w pomieszczeniach, w 
których panuje wymuszony ruch powietrza (korytarze, budynki 
użyteczności publicznej); 



Poprzez system wentylacyjno-

klimatyzacyjny pomieszczeń; 

 

Czas przeżycia mikroorganizmów w 

powietrzu zależy od wielu czynników: 

 



Genetycznie uwarunkowanych cech gatunkowych, a nawet szczepowych;  



Stanu fizjologicznego; 



W

ielkości oraz składu cząstek bioaerozolu; 



Liczby 

mikroorganizmów obecnych w bioaerozolu, 



Od 

warunków klimatycznych, głównie wilgotności i temperatury powietrza;  

 



Najdłużej przy życiu pozostają drobnoustroje oporne na niekorzystne wpływy 
warunków atmosfery, spory grzybów, przetrwalniki bakterii, szczególnie 
tolerujące niską wilgotność; 

 



Ze względu na skład jakościowy aerozole biologiczne można podzielić na 
saprofityczne i zakaźne, a także mieszane, czyli składające się z dwóch 
wymienionych; 

 

2012-01-16 

2 



Liczna drobnoustrojów  w powietrzu atmosferycznym utrzymuje się na 
poziomie od kilku do 10

7

 jtk*m

-3

; 



W pomieszczeniach liczba drobnoustrojów jest zdecydowanie większa 
niż w miejscach odkrytych, zależy od m.in. liczby ludzi i sprzętu, stanu 
sanitarnego pomieszczeń, nasłonecznienia, wilgotności i wietrzenia 
pomieszczeń, zdrowotności i higieny osobistej personelu, stanu 
mikrobiologicznego produktów, półproduktów, surowców; 



Hodowle zwierząt, szpitale, sortowanie odpadów- 10

8

/m

3

; 



Oczyszczalnie ścieków tam gdzie obróbka osadów ściekowych- 10

3

-

10

4

/m

3

; 



Przemysł zielarski i rolnictwo-tam gdzie obróbka materiału roślinnego-
10

9

/m

3

; 

Morfologia powietrza 



saprofityczne 

– odpowiedzialne za pogorszenie stanu higienicznego 

powietrza, co wiąże się przede wszystkim z wywoływaniem alergii u ludzi, a 
także z psuciem się produktów spożywczych, środków leczniczych, surowców 
dla wielu gałęzi przemysłu, materiałów budowlanych i innych; 

 



zakaźne – wywołują wiele chorób roślin, zwierząt i ludzi. Należą do nich: 
błonica, gruźlica płuc, grypa, katar, krztusiec, odra, ospa wietrzna, płonica, 
różyczka, grzybice oraz alergie; 

 



Ze względu na miejsce występowanie bioaerozole dzielimy na 

zewnętrzne 

(powietrze atmosferyczne) i 

wewnętrzne 

(powietrze wewnątrz pomieszczeń). 

Podział ten wynika z różnego składu ilościowego mikroorganizmów w tych 
środowiskach oraz innych czynników kształtujących ten skład. Skład jakościowy 
jest zbliżony. 

 

Mikroflora powietrza - saprotrofy  



Bakterie: Micrococcus spp., Sarcina spp., Achromobacter 
spp., Bacillus spp.; 



Drożdże: Rhodotorula spp., Torulopsis spp.; 



Pleśnie: Penicillium spp., Aspergillus spp., Mucor spp. 
Cladosporium spp.; 



Zarodniki grzybów; 



Promieniowce; 



Cysty pierwotniaków; 



Jaka robaków; 

rozmieszczają się z cząsteczkami gleby 

Mikroflora człowieka – organizmy 

chorobotwórcze 

Bakteryjne 



Gruźlica- prątki Mycobacterium tuberculosis; 



Błonica- maczugowce Corynebacterium 
diphteriae; 



Płonica- paciorkowiec Streptococcus pyogenes; 



Zapalenie płuc- pałeczka Klebsiella 
pneumoniae; 



Zapalenie gardła, nosa, opon 



mózgowordzeniowych- Neisseria menigitidis; 



Schorzenia skóry, narządów wewnętrznych , 
zapalenie płuc, opon mózgowych- gronkowce 
Stapylococcus sp. 

Wirusowe 



Grypa; 



Odra; 



Ospa; 



Różyczka; 



Świnka; 

Wskaźniki zanieczyszczeń 



Paciorkowce i gronkowce hemolityczne i 
paciorkowce zieleniejące; 



Są to gramdodatnie, nieruchliwe bakterie nie 
wytwarzające otoczek i zarodników, wykazujące 
zdolność wzrostu na podłożu z dodatkiem krwi; 

Zakres analizy powietrza  



Oznaczenie ogólnej liczby bakterii rozwijających się w 
temp. 20

°C i 37°C (uwzględniając bakterie sporowe- spory 

wykazują odporność np. na wysychanie i pigmentowe- 
pigmenty powodują odporność na działanie promieni 
świetlnych); 



Liczby paciorkowców i gronkowców hemolizujących, 
paciorkowców zieleniejących w hodowli przy temp. 37°C 
świadczy to o możliwości występowania mikroorganizmów 
chorobotwórczych; 



Ogólnej liczby promieniowców i grzybów w temp. 26°C 
świadczy to o zanieczyszczeniu cząsteczkami gleby, dużej 
wilgotności, o obecności grzybów w pomieszczeniu; 

2012-01-16 

3 

Zakres analizy powietrza 



Bakterie psychrofilne - 20-22

°C (rosną trzy dni) na agar odżywczy; 

 



Bakterie mezofilne - 30-37

°C na agar odżywczy; 

 



Gronkowce mannitolododatnie - 37

°C (wśród nich także 

chorobotwórcze) na podłoże Chapmana- do izolacji gronkowców, 

czynnikiem wybiórczym jest 7,5% NaCl, a różnicującym mannitol 

(rozkładany przez Staphylococcus aureus –kolonie przyjmują wtedy kolor 

żółty),inne np. Staphylococcus epidermidis nie rozkłada mannitolu podłoże 

jest różowe a kolonie białko-różowe; 

 



Grzyby - 26

°C (sześć dni, gdyż mogą produkować mykotoksyny, 

powodować alergie) na podłoże Sabouraud; 

 



Promieniowce -26

°C (wśród nich także chorobotwórcze) na podłoże 

Pochona; 

Ocena mikrobiologicznej 

czystości powietrza 



Poznanie dróg szerzenia się chorób zakaźnych- w 
celu kontroli sal szpitalnych, opatrunkowych, 
pomieszczeń użyteczności publicznej np. 
przedszkola, stołówki; 



Wymagania określonego stopnia czystości w 
przemyśle farmaceutycznym czy spożywczym; 



Muzea 

– starodruki tkaniny podatne na rozkład; 

Metody badań powietrza 

Metoda sedymentacyjna Kocha 



Polega na ustawieniu w badanym pomieszczeniu 
na kilka minut otwartych płytek Petriego z pożywką 
dla bakterii i dla grzybów; 



W czasie ekspozycji mikroorganizmy osiadają na 
podłożu, posiane płytki inkubuje się 24-48h w 
temp. 25-30

°C i liczy wyrosłe kolonie; 

Wg. Omeliańskiego  na płytce o 
powierzchni  100 cm

2 

osiada po 5 min tyle drobnoustrojów, 
ile znajduje się w 10 cm

3

 powietrza; 

Metody badań powietrza 

Metoda zderzeniowa 



Wychwytywanie drobnoustrojów w wyniku 
działania siły uderzeniowej określonej objętości 
powietrza skierowanej na powierzchnię podłoża- 
wady: zbyt duża prędkość, wysychanie, stres-wiele 
drobnoustrojów nie przeżywa np. metoda Della 
Valle; 

Inne metody badan powietrza 



Metoda filtrów membranowych; 



Metoda zatrzymywania drobnoustrojów w płynnej pożywce; 



Analiza chemiczna- 

określa się jakiś marker chemiczny np. ATP, bądź 

mykotoksyny pleśni i przeprowadza chromatografię gazową a później 
spektrofotometrię; 



Próbniki powietrza; 



W innej metodzie określone objętości powietrza pobrane za pomocą 
aspirometru, przepuszcza się przez płuczki i uzyskaną zawiesinę 
drobnoustrojów posiewa się na odp. podłoża; 



Oznaczenie ergosterolu (występuje w drożdżach i pleśniach) przekłada 
się na komórki grzybów. Optyczny bądź laserowy czytnik cząstek