1

Taksony

Taksony

–

–

jednostki

jednostki

taksonomiczne

taksonomiczne

regnum
subregnum

królestwo
podkrólestwo

species
subspecies
varietas
subvarietas
forma
subforma
Clonos

gatunek
podgatunek
odmiana
pododmiana
forma
podforma
Klon

genus
subgenus
sectio
subsectio
series
subseries

rodzaj
podrodzaj
sekcja
podsekcja
seria
podseria

familia
subfamilia
tribus
subtribus

rodzina
podrodzina
plemię
podplemię

superordo
ordo
subordo

nadrząd
rząd
podrząd

classis
subclassis
superordo

klasa
podklasa
nadrząd

divisio
subdivisio

gromada
podgromada

superregnum

nadkrólestwo

SYSTEMATYKA RO

SYSTEMATYKA RO

Ś

Ś

LIN

LIN

NADKRÓLESTWO PROKARYOTA – bezjądrowe

KRÓLESTWO EUBACTERIA - eubakterie

Gromada Schizophyta (=Cyanobacteria) - sinice
Gromada Bacteria (=Schizomycetes) - bacterie

KRÓLESTWO ARCHEBACTERIA - archebakterie (protobakterie)

NADKRÓLESTWO EUKARYOTA – jądrowe

KRÓLESTWO PHYTOBIONTA, PLANTAE - rośliny

Gromada Glaucophyta - glaukofity
Gromada Pyrrophyta - tobołki
Gromada Euglenophyta - eugleniny
Gromada Chrysophyta - chryzofity
Gromada Rhaphidophyta (=Chloromonadophyta) - chloromonady
Gromada Cryptophyta – kryptofity
Gromada Heterocontophyta - heterokontofity
Gromada Rhodophyta - krasnorosty
Gromada Chlorophyta - zielenice
Gromada Telomophyta - rośliny telomowe (rośliny osiowe)

KRÓLESTWO MYCOBIONTA, FUNGI - grzyby

Gromada Zygomycota - sprzężniowe
Gromada Ascomycota - workowce
Gromada Basidiomycota - podstawczaki
Gromada Lichenes - porosty

KRÓLESTWO ZOOBIONTA, ANIMALIA – zwierzęta
KRÓLESTWO PROTISTA - protisty
KRÓLESTWO CHROMISTA - chromisty

2

BAKTERIE – systematyka, znaczenie

klasa Mycoplasmae

(bez ściany komórkowej)

klasa Eubacteriae - bakterie właściwe (sztywna ściana komórkowa)

(poj. komórki: ziarenkowce, pałeczki, laseczki, przecinkowce, śrubowce, dwoinki)

(kolonie: gronkowce, paciorkowce, pakietowce)

rząd Pseudomonales – nibyjednorzęskowce (G -)

Acetobacter

(etanol→

→

→

→kw.octowy)

Nitrosomonas

(NH

3

→

→

→

→ NO

2

)

Nitrobacter

(NO

2

→

→

→

→ NO

3

)

Ferrobacillus

(Fe

2+

→

→

→

→Fe

3+

)

Thiobacillus

(S→

→

→

→SO

4

)

Paracoccus denitrificans (H

2

→

→

→

→H

2

O, NO

3

→

→

→

→N

2

denitryfikacja środowiska)

rząd Eubacteriales – bakteriowce (G + i G -)

Escherichia coli (G-)

(inżynieria genet.)

Bacillus subtilis

(enzymy, antybiotyki)

Clostridium butylicum

(butanol)

Rhizobium

(N

2

→

→

→

→NH

3

)

Azotobacter

(N

2

→

→

→

→NH

3

)

Agrobacterium tumefaciens (Transformacja genetyczna roślin)
Agrobacterium rhizogenes (Transformacja genetyczna roślin)
Streptococcus lactis

(antybiotyk)

Leuconostoc mesenteroides (dekstran)
L. dextranicus

(dekstran)

rząd Actinomycetales – promieniowce (G +)

Streptomyces spp.

(antybiotyki)

Mycobacterium

(gruźlica)

klasa Chlamydobacteriae - bakterie nitkowate

Crenothrix (bakterie żelazowe)

klasa Myxobacteriae - bakterie śluzowe (pałeczki; delikatna ściana komórk.)
klasa Spirochaetae - krętki (Kom. długie i cienkie, zaw. kurczące się włókna)

Trepanoma pallidum (kiła)

klasa Beggiatoae - siarkobakterie (formy nitkowate)

Beggiatoa (H

2

S →

→

→

→ S)

klasa Microtatobiotae – rikecje

(wyłącznie wewnątrz żywych komórek żywiciela)

Rickettsia provazekii (tyfus plamisty)

Krążenie pierwiastków w przyrodzie

3

KRÓLESTWO- FUNGI (MYCOBIONTA)

1. Ściana komórkowa z chityny (polimer N-acetyloglukozaminy)

2. Heterotrofia (brak chlorofilu)

3. Trzy fazy rozwojowe – haploidalna, dikariotyczna i diploidalna

FUNGI - systematyka

KRÓLESTWO FUNGI – grzyby właściwe (7 gromad)

Gromada Zygomycota - sprzężniowe

Klasa Zygomycetes (sprzężniaki)

Rząd Mucorales (pleśniakowce)

Mucor sp.

(enzymy)

Rhisopus sp.

(enzymy)

Gromada Ascomycota – workowce (6 klas)

Klasa Hemiascomycetes (workowce pierwotne)

Rząd Saccharomycetales (drożdżowce pączkujące)

Saccharomyces cerevisiae (etanol, inż. genet.)

Klasa Plectomycetes -bezładniaki

rząd Eurotiales (eurojowce)

Aspergillus sp.

(enzymy, kwas cytrynowy)

Penicilium sp.

(antybiotyki)

Rząd Clavicipitales - (buławinkowce)

Claviceps purpurea

(alkaloidy lizergowe)

C.paspali

(alkaloidy lizergowe)

Klasa Discomycetes - miseczniaki

Rząd Pezizales (kustrzebkowce)

Morchella sp (smardz)
Gyromitra esculenta (piestrzenica)

Rząd Tuberales (truflowce)

Tuber sp.

(trufla)

Gromada Basidiomycota – podstawkowe

(3 klasy)

klasa Basidiomycetes – podstawczaki

podklasa Phragmobasidiomycetidae - złożonopodstawkowe
podklasa Holobasidiomycetidae – pojedyńczopodstawkowe

rząd Agaricales (bedłkowce, pieczarkowce)

Amanita phalloides
Agaricus sp.

rząd Boletales (borowikowce)

Boletus edulis

rząd Phallales (sromotnikowce)

Phallus impudicus

Gromada LICHENES - porosty

Klasa Ascolichenes – porosty workowe
Klasa Basidiolichenes – porosty podstawkowe
Klasa Deuterolichenes – porosty niedoskonałe

4

Ascomycota - Claviceps purpurea (Buławinka czerwona) - cykl

rozwojowy

1. Wiosną sclerotium kiełkuje tworząc owocniki zawierające liczne

otocznie (perithecia) z wieloma workami (asci). Każdy worek
(ascus) posiada 8 zarodników workowych (askospor).

2. Askospory przenoszone są przez wiatr na znamiona słupków żyta.

3. Askospora kiełkuje w dół słupka i tworzy grzybnię chłonną

(sphacelium), które zastępuje znaczną część tkanki zalążni.
Sphacelium

wytwarza nowe zarodniki –

konidia, które

przenoszone przez owady na inne słupki żyta rozprzestrzeniają
zakażenie.

4. Podczas żniw sphacelium dojrzewa jako grzybnia przetrwalnikowa

– sklerocjum (sclerotium) Opada i pozostaje w glebie przez zimę.
Stanowi surowiec o nazwie sporysz (Secale cornutum).

©

Jaromir Budzianowski

Gromada LICHENES - porosty

Użyteczne porosty:

Cetraria islandica - Lichen islandicus (Porost islandzki) - leczniczy

Cladonia rangiferina – chrobotek reniferowy (pokarm dla reniferów)

Roccella tinctoria – orcelka barwierska – lakmus (Lacca Musci)

Evernia prunastri – mąkla tarniowa – utrwalacz zapachów w perfumerii

5

GLONY - ALGAE

GLONY – ekologicznie grupa organizmów obejmująca glony prokariotyczne -

niebieskozielone Cyanophyta (sinice) i glony eukariotyczne (Phycophyta)

Glony eukariotyczne :

Gromada Glaucophyta - glaukofity
Gromada Pyrrophyta - tobołki
Gromada Euglenophyta - eugleniny
Gromada Chrysophyta - chryzofity
Gromada Rhaphidophyta (=Chloromonadophyta) - chloromonady
Gromada Cryptophyta - kryptofity
Gromada Phaeophyta - brunatnice
Gromada Rhodophyta - krasnorosty
Gromada Chlorophyta - zielenice

Plankton – organizmy swobodnie unoszące się w wodzie

Bentos – organizmy przytwierdzone do dna morskiego

Glony - Algae

Gromada Phaeophyta - brunatnice

Rząd Fucales – morszczynowce

Fucus vesiculosus L. (Fucus, kwas alginowy*, jod)

Rząd Laminariales – listownicowce

Laminaria cloustoni (Stipes Laminariae, laminaryna,

kwas alginowy*)

*Kwas alginowy – liniowy polimer kwasów uronowych –

mannuronowego i guluronowego (heksozy)
połączonych wiązaniami 1-4

6

Gromada Rhodophyta - krasnorosty

Rodzina Gigartinaceae

Chondrus crispus

(karagen – chrzęsło, karagenina)

Gigartina mamillosa

Rodzina Gelidiaceae

Rodzaj Gelidium (galaretówka)

Gelidium amansii
Gelidium cartilagineum
Gelidium corneum (i inne)
Rodzaj Pterocladia

P. copillaceus
P. lucida

Rodzaj Acanthelpis

Rodzina Gracillariaceae

Rodzaj Gracillaria (smuklica)

Gracillaria lichenoides
Gracillaria confervoides

Rodzina Solariaceae

Euchema muricatum

Rodzina Phyllophoraceae

Phyllophora nervosa

Rodzina Furcellariaceae

Furcellaria festigiata

Glony - Algae

Agar

Karagen

– polimery galaktozy (galaktany) zestryfikowane kwasem siarkowym

Agar –

polimery galaktozy (galaktany) częściowo zestryfikowane kwasem siarkowym – liniowy

(agaroza) i rozgałęziony (agaropektyna)

Glony - Algae

Gromada Chlorophyta - zielenice

Chlorella vulgaris (biotesty, produkcja białka)
Chlorella pyrenoidosa

Biotesty na toksyczność:

Pomiar gęstości optycznej (chlorofil) zawiesiny
komórek Chlorella przed i po wprowadzeniu badanej
substancji o znanym stężeniu.

IC

50

- Stężenie substancji zmniejszające absorbancję o

50% (im mniejsza wartość tym substancja bardziej

toksyczna)

7

Gromada

Gromada

Telomophyta

Telomophyta

Gromada

Telomophyta

- rośliny telomowe (rośliny osiowe)

Podgromada

Bryophyta

(mchy, mszaki)

Podgromada

Lycophyta

(widłakowe)

Podgromada

Sphenophyta

(sfenofity)

Podgromada

Polypodiophyta

(paprocie)

Podgromada

Cycadophyta

(nagozalążkowe wielkolistne)

Podgromada

Pinophyta (Coniferophytina)

(nagozalążk. drobnolistne)

Podgromada -

Magnoliophyta (Angiospermae)

(okrytozalążkowe)

Rośliny
zarodnikowe

Podgromada

Podgromada

–

–

Sphenophyta

Sphenophyta

(

(

sfenofity

sfenofity

)

)

Gatunki występujące w Polsce:

1.

Equisetum arvense L.* – skrzyp polny (Equiseti Herba, FP VI, Ph.Eur. VI)

2. E. pratense Ehrh. – skrzyp łąkowy

3.

E. maximum Ehrh. – skrzyp olbrzymi

(=E.telmateia) Ehrh.)

4.

E. palustre L.

– skrzyp błotny

5.

E. sylvaticum Ehrh. – skrzyp leśny

6.

E. limosum L.

– skrzyp bagienny

(=E.fluviatile) Ehrh.)

7.

E. hiemale L.

– skrzyp zimowy

8.

E.variegatum Schleich. – skrzyp pstry

9.

E. ramosissimum Desf. – skrzyp gałęzisty

* mylony z E.pratense, E.sylvaticum, E.palustre

Klasa – Sphenopsida (skrzypowe)

Rząd – Equisetales (skrzypowce)

Rodzina – Equisetaceae (skrzypowate)

Rodzaj – Equisetum - skrzyp

8

Rośliny nagozalążkowe

Podgromada

Coniferophytina

(=

Pinophytina

) – nagozalążkowe drobnolistne

Klasa

Ginkgopsida

- miłorzębowe

Rząd –

Gingkoales

– miłorzębowce

Rodzina –

Gingkoaceae

– miłorzębowate

Ginkgo biloba

Klasa

Coniferopsida

(=

Pinopsida

) – szpilkowe

Rząd –

Coniferales

(=

Pinales

) – szpilkowce

Rodzina -

Pinaceae

– sosnowate

Pinus silvestris
Pinus montana
Pinus cembra
Abies alba
Picea abies
Larix decidua

Rodzina –

Cupressaceae

– cyprysowate

Juniperus communis
J.sabina

Rząd –

Taxales

– cisowce

Rodzina -

Taxaceae

– cisowate

Taxus baccata

RANUNCULACEAE

Rząd Ranunculales
(1) Rodzina Ranunculaceae - jaskrowate
Pokrój: rośliny zielne, w większości rośliny wieloletnie - 2.000 gatunków (w Polsce – 70)
Liście: pojedyncze, często pierzastopodzielone, skrętoległe
Kwiaty: obupłciowe
Wzór kwiatowy:

* P ∞

∞

∞

∞ A ∞

∞

∞

∞ G ∞

∞

∞

∞

lub

↑

↑

↑

↑ * K5 C5 A∞

∞

∞

∞ G ∞

∞

∞

∞

Symetria: promienista lub grzbiecista
Kielich (K): działek 5 lub więcej, wolnych
Korona (C): płatków 5 lub więcej, wolne, czasami brak
Pręcikowie (A): pręciki liczne, wolne
Słupkowie (G): owocoliski liczne lub kilka, wolne (= apokarpijne), zalążnia
górna, dwu- lub wielokomorowa

Kwiaty promieniste (Adonis, Ranunculus) lub grzbieciste (Aconitum, Delphinium).
Kwiatostany: wierzchotkowate
Owoce: mieszek, niełupka, rzadziej jagoda lub torebka; często owoce zbiorowe
Nasiona : bielmowe
Aparat szparkowy: anomocytyczny (ranunculaceus).
Gatunki lecznicze i surowce:
Adonis vernalis - Adonidis Herba (kardenolidy). Gatunek chroniony, materiał leczniczy z roślin

uprawianych.

Aconitum napelus (tojad mocny) – Aconiti Tuber (Radix) (alkaloidy) Gatunek chroniony.
Gatunki chronione:

Hepatica nobilis
Trollius europaeus
Pulsatilla pratensis
Anemone nemorosa

©

Jaromir Budzianowski

9

Mentha

Mentha

x

x

piperita

piperita

-

-

systematyka

systematyka

Mentha piperita

(L.) Hudson – mięta pieprzowa – mieszaniec hodowlany (potrójny)

Farmakopea zaleca takson:

Mentha x piperita

(L.) Hudson var.

officinalis

Sole forma

rubescens

Camus cv. Mitcham

rodzina (familia) – Lamiaceae
rodzaj (genus) –

Mentha

L.

gatunek –

Mentha piperita

(L.) Hudson

odmiana (varietas; var) –

officinalis

Sole

forma (forma; f.) –

rubescens

Camus

odmiana hodowlana (cultivar; cv.) - Mitcham