Wykład 5 Wprowadzenie do

teorii dobrobytu

• Polityka państwa: kontrola cen

• Koszty opodatkowania

• Rynki a dobrobyt

• Rynki a dobrobyt

• Nadwyżka konsumenta

• Nadwyżka producent

• Efektywność rynku

Regulacja cen: cena maksymalna

P

S

D

Skuteczna, gdy niższa od
ceny równowagi:

Q

niedobór

p

max

ceny równowagi:
-nadwyżkowy popyt
- wzrost ilości

-zmniejszenie nadwyżki

producenta

Regulacja cen: cena minimalna

P

S

D

nadwyżka

p

min

Skuteczna, gdy wyższa
od ceny równowagi:

Q

od ceny równowagi:
-nadwyżkowa podaż
- ograniczenie ilości

- zmniejszenie nadwyżki

konsumenta

Skutki opodatkowania

• Nałożenie podatków na nabywców

przesuwa krzywą popytu

• Nałożenie podatku na sprzedawców

• Nałożenie podatku na sprzedawców

przesuwa krzywą podaży

• W każdym przypadku cena płacona przez

nabywców rośnie a otrzymywana przez
sprzedawców maleje

Podatki: przesunięcie krzywej

popytu

S

p

Nakładanie podatku na
nabywców powoduje iż
na rynku występują
dwie ceny:

D

p

e

D

’

p

d

p

s

• cena, którą płaci
nabywca
• cena którą otrzymuje
sprzedawca

Podatki: przesunięcie krzywej

podaży

S

p

Nakładanie podatku na
sprzedawców powoduje
iż na rynku występują
dwie ceny:

S

’

D

p

e

p

d

p

s

• cena, którą płaci
nabywca

cena którą otrzymuje

dostawca

Podatki: inny sposób określania

wpływu podatku

S

p

Wysokość podatku t

P

D

p

d

p

s

Wysokość podatku t

Q

Przychód z
opodatkowa
nia

Klin podatkowy

• Różnica między ceną płacona przez nabywców

a otrzymywaną przez sprzedawców

• Skutki:

• Skutki:

– zmniejszenie nadwyżki sprzedawców i nabywców

– zmniejszenie wielkości produkcji

– zwiększenie przychodów państwa

– strata dobrobytu

Pusta strata podatkowa

S

p

Powierzchnia B+D

mierzy pustą stratę

podatkową

P

Nałożenie podatków
powoduje straty
nadwyżki:
• konsumenta

A+B

D

p

d

p

s

Q

B

A

C

• konsumenta

A+B

•producenta

C+D

oraz powoduje tzw.
jałową stratę
dobrobytu

B+D

Przerzucanie podatków

W przypadku

doskonale

elastycznej

krzywej podaży

cały podatek

przerzucany jest na

P

S

’

t

P

e

+t

przerzucany jest na

konsumenta

Q

D

q

e

p

e

S

S

’

t

q

1

Przerzucanie podatków

W przypadku

doskonale

nieelastycznej

krzywej podaży

podatek nie może

być przerzucony na

P

S

być przerzucony na

konsumenta

Q

D

q

e

p

e

t

p

e

-t

Ekonomia dobrobytu

• Badanie wpływu alokacji na dobrobyt

ekonomiczny

• Korzyści z udziału w transakcjach

• Korzyści z udziału w transakcjach

rynkowych

• Możliwości ich zwiększenia

Nadwyżka konsumenta

• Skłonność do płacenia: maksymalna kwota,

którą nabywca chce zapłacić za dobro

• Nadwyżka: różnica miedzy skłonnością do

• Nadwyżka: różnica miedzy skłonnością do

płacenia a ceną rynkową

Ceny graniczne i nadwyżka

konsumenta

Nadwyżka brutto

Nadwyżka netto

P

P

x

x

1 2

P

3 4 5

1

2

3 4

5

Nadwyżka konsumenta

• Różnica pomiędzy

maksymalną sumą
jaką konsument jest
skłonny zapłacić za

P

skłonny zapłacić za
daną ilość dobra a
kwotą jaką naprawdę
płaci

X

D

Zmiana nadwyżki konsumenta

Zmiana nadwyżki konsumenta:

spadek ceny powoduje wzrost
nadwyżki o

R+T

•

R

wyraża przyrost nadwyżki

dotychczasowych

P

T

dotychczasowych
konsumentów,

• T

oznacza wartość konsumpcji

nowych konsumentów (przyrost
nadwyżki)

X

D

x

’’

x

’

p

’’

p

’

R

Nadwyżka konsumenta stanowi
miarę dobrobytu ekonomicznego
w warunkach respektowania

w warunkach respektowania
preferencji nabywców

Nadwyżka producenta

• Koszt (ekonomiczny) – wartość

wszystkiego, z czego musi zrezygnować
sprzedawca, by wyprodukować dobro

sprzedawca, by wyprodukować dobro

• Nadwyżka producenta: różnica miedzy ceną

rynkową a kosztem

Ceny graniczne i nadwyżka

producenta

Nadwyżka brutto

Nadwyżka netto

P

P

x

x

1 2

P

3 4 5

1

2

3 4

5

Nadwyżka producenta

P

S

Różnica pomiędzy
kwotą jaką producent
uzyskuje ze sprzedaży

Nadwyżka

producenta

X

uzyskuje ze sprzedaży
a kosztem

x

*

T

Zmiana nadwyżki producenta

P

S

Wzrost ceny z p

’

do p

’’

powoduje zmianę
nadwyżki o R+T:
•prostokąt R pokazuje
wzrost nadwyżki

p’’

T

X

wzrost nadwyżki
spowodowany
wzrostem ceny
•trójkąt T to nadwyżka
ze sprzedaży
dodatkowych jednostek

x’’

x’

p’

R

Nadwyżka

producenta

Zmiana nadwyżki producenta

P

S

Spadek ceny z p

’

do p

’’

powoduje zmianę
nadwyżki o R+T:
•prostokąt R pokazuje
spadek nadwyżki

T

X

spadek nadwyżki
spowodowany
spadkiem ceny
•trójkąt T to strata
sprzedaży dodatkowych
jednostek

x’’

x’

p’’

p’

R

Nadwyżka producenta stanowi
miarę dobrobytu ekonomicznego
sprzedawców

sprzedawców

Nadwyżka producenta i konsumenta:

rynek konkurencyjny

P

S

W równowadze
zarówno konsumenci
jak i producenci
maksymalizują

Nadwyżka

producenta

X

Nadwyżka
konsumenta

D

x

*

maksymalizują
swoje nadwyżki

Efektywność równowagi rynkowej:

rynek konkurencyjny

P

S

W równowadze
zarówno konsumenci
jak i producenci
maksymalizują

X

D

maksymalizują
swoje nadwyżki

Wartość dla nabywców większa
niż koszt dla sprzedawców

Wartość dla nabywców mniejsza niż
koszt dla sprzedawców

Efektywność rynków

• W równowadze wszyscy uczestnicy wymiany

maksymalizują swe nadwyżki

• Alokacja rynkowa jest efektywna

– przydziela wytworzone dobra tym nabywcom

– przydziela wytworzone dobra tym nabywcom

którzy cenią je najwyżej

– zapewnia wytwarzanie po najniższych kosztach

– maksymalizuje sumę nadwyżek wszystkich

uczestników wymiany: nabywców i sprzedawców

• Dylematy: efektywność a sprawiedliwość