1

Temat VII-VIII
Rozpoznawanie i percepcja słuchowa
Rozpoznawanie i percepcja muzyki

Mózg, umysł i zachowanie

Wprowadzenie: gdzie jest

zlokalizowana muzyka

Droga słuchowa

2

Wprowadzenie: gdzie jest

zlokalizowana muzyka

Wprowadzenie: gdzie jest

zlokalizowana muzyka

Które ośrodki mózgu przetwarzają muzykę?

3

Wprowadzenie: gdzie jest

zlokalizowana muzyka

Ośrodki mózgu
aktywizowane

zależnie od

wymiaru

muzycznego +

zadania
Np.

dyskryminacja
wysokości

aktywizuje

zwłaszcza płat

skroniowy prawej

półkuli

Prawa półkula Î

kontur

Lewa półk. Î

interwały

Wprowadzenie: gdzie jest

zlokalizowana muzyka

4

Neuropsychologia poznawcza

muzyki

Przykłady przedmiotów w Neuropsychologii

muzyki.

„

Zaburzenia percepcji dzwięków muzycznych.

Š

Organizacja wysokości muzyczniej (np. kierunek melodii,

odległości pomiędzy dźwiękami/interwały).

Š

Organizacja czasu w muzyce (np. rytm, metrum).

„

Zaburzenia rozpoznawania muzyki (np. rozpoznawania

bardzo dobrze znanych melodii).

„

Deficity produkcji/ekspresji muzyki (np. śpiewania).

Określenie amuzji i dysocjacje

Amuzja... « tak jak » afazja, jednak w

dziedzinie muzyki!

„

Afazja: nabyte zaburzenia mowy, zwykle spowodowane

uszkodzeniami mózgu (np. Afazja Broca). W przypadku afazji

dochodzi do zaburzenia zarówno ekspresji i percepcji mowy,

w tym do zaburzeń w mówieniu, pisaniu, czytaniu,

rozumieniu i gestykulacji.

„

Amuzja: szeroka klasa zaburzeń poznawczych: percepcji i

produkcji muzyki, zwykle występujących po uszkodzeniu

mózgu. W przypadku amuzji dochodzi do zaburzenia

zdolności analizy relacji między elementami muzycznymi

podczas percypowania dźwięków, oraz zaburzeń w

wytwarzaniu, czytaniu i pisaniu muzyki.

5

Określenie amuzji i dysocjacje

Dysocjacje

„

Muzyka vs. Język: dwa oddzielne systemy?

„

Rozpoznawanie dźwięków: dysocjacje zależne od dziedziny

dźwięków (np. muzyki, języka, dźwięków środowiskowych,

głosu).

Określenie amuzji i dysocjacje

Specyficzność deficytów rozpoznawania

„

Agnozja verbalna (lub głochota słowna) : specyficzny deficyt

rozpoznawania słów prezentowanych werbalnie, pomimo że

podstawowe procesy percepcji i ogólne funkcje intelektualne

nie są zaburzone.

„

Agnozja muzyki: specyficzny deficyt rozpoznawania muzyki,

pomimo że podstawowe procesy percepcji i ogólne funkcje

intelektualne nie są zaburzone (Peretz, 1993).

6

Rozpoznawanie muzyki: model MRS

Wieloczynnikowe systemy rozpoznawania dźwięków

Dźwięk

Podstawowa analiza słuchowa

Język

Muzyka

Dźwięki środow.

Głos

(?)

(?)

Model rozpoznawania muzyki /

Music Recognition

System (

MRS

)

(Peretz, 1993, 2001)

Rozpoznawanie muzyki: model MRS

AUDITORY INPUT

MUSIC

TONALITY

TEMPORAL ORGANIZATION

GROUPING

REGULARITY

SPEECH

REPERTOIRE

LEXICON

ASSOCIATIVE MEMORIES

RECOGNITION

SINGING

(from memory)

IDENTIFICATION

Primary access

Secondary access

CONTOUR

INTERVALS

MELODIC ORGANIZATION

PERCEPTUAL

ANALYSIS

THE MRS

7

Przypadek agnozji muzyki: pacjent

I.R.

I.R. (Peretz et al., 1998)

„

Praworęczna kobieta w wieku 40 lat.

„

Mówiąca po francusku.

„

Muzyk-amator (śpiewała nieprofesjonalnie przed

uszkodzeniem mózgu)

„

Uszkodzenie: dwustronne płatów skroniowych, rozciągnięte

na płat czołowy prawej półkuli. Uszkodzenia zostały wykryte

10 lat przed wykazaniem amuzji.

Przypadek agnozji muzyki: pacjent

I.R.

„

Testy

Š

Zadanie rozpoznawania melodii

(nazywanie + możliwość wyboru)

Przyk. 1 Przyk. 2

Š

Bateria Testów Muzycznych (Peretz, 1990)

„

Organizacja wysokości

„

skala

„

kierunek melodii

„

interwały

„

Organizacja czasu

„

rytm

„

metrum

„

Zadanie pamięciowe

8

Przypadek agnozji muzyki: pacjent

I.R.

Przypadek agnozji muzyki: pacjent

I.R.

9

Przypadek agnozji muzyki: pacjent

I.R.

„

Zgłaszane trudności przez pacjenta I.R.:

Deficyty specyficzne dla muzyki (ekspresja mowy i

rozumienie mowy są nienaruszone):

„

Pacjent nie jest zdolny do rozpoznawania bardzo

dobrze znanych (np.

Sto lat).

„

Nie może śpiewać.

Przypadek agnozji muzyki: pacjent

I.R.

„

Testowanie formalne

Š

I.R. wykazuje znaczne pogorszenie, w porównaniu z grupą

kontrolną w zakresie wszystkich wykonywanych zadań z

muzycznej baterii testowej.

Š

Testy pokazują, że deficyty I.R. są specyficzne dla muzyki,

ponieważ wykonuje prawidłowo zadania lingwistyczne. Ponadto

jej deficyty rozpoznawania są ograniczone do rozpoznawania

dźwięków muzycznych. Natomiast I.R. nie utraciła zdolności

rozpoznawania słów, dźwięków pochodzących ze środowiska

oraz głosów.

10

Przypadek agnozji muzyki: pacjent

I.R.

Przypadek agnozji muzyki: pacjent

I.R.

Wytłumaczenie wyników w oparciu o model.

AUDITORY INPUT

MUSIC

TONALITY

TEMPORAL ORGANIZATION

GROUPING

REGULARITY

SPEECH

REPERTOIRE

LEXICON

ASSOCIATIVE MEMORIES

RECOGNITION

SINGING

(from memory)

IDENTIFICATION

Primary access

Secondary access

CONTOUR

INTERVALS

MELODIC ORGANIZATION

PERCEPTUAL

ANALYSIS

THE

MRS

11

Czy amuzja może występować bez

uszkodzenia mózgu?

Amuzja

: szeroka klasa zaburzeń poznawczych: percepcji i

produkcji muzyki, zwykle występujących po uszkodzeniu

mózgu. W przypadku amuzji dochodzi do zaburzenia

zdolności analizy relacji między elementami muzycznymi

podczas percypowania dźwięków, oraz zaburzeń w

wytwarzaniu, czytaniu i pisaniu muzyki.

Nabyta amuzja

(z uszkodzeniem mózgu)

Wrodzona amuzja

(bez uszkodzeń mózgu)

Czy amuzja może występować bez

uszkodzenia mózgu?

Deficity percepcji i rozpoznawania muzyki u osób z wrodzoną

amuzją.

„

Muzyka

Š

Deficyt rozpoznawania

Š

Zaburzenia percepcji

„

Dyskriminacja wysokości muzycznej

„

Dyskriminacja rytmu

12

Czy amuzja może występować bez

uszkodzenia mózgu?

Czy amuzja może występować bez

uszkodzenia mózgu?

13

Czy amuzja może występować bez

uszkodzenia mózgu?

„

Inne typy dźwięków

Š

Normalne rozpoznawanie języka, dźwięków środowiskowych,

oraz głosu.

Š

Normalna dyskriminacja intonacji językowej (aspekt prozodii

lingwysticznej).

Deficyty produkcji/exspresji muzyki

Š

Pacjenci z wrodzoną amuzją mają trudności w śpiewaniu

(śpiewają poza właściwą wysokością melodii) i

synchronyzowaniu z muzyką.

Czy amuzja może występować bez

uszkodzenia mózgu?

Kilka przykładów wykonań

wokalnych:

Florence Foster Jenkins

(Queen of the night)

Sopran znana ze względu

na jej…
brak zdolności do

śpiewania!

I wśród pacjentów z amuzją:

Poprawne śpiewanie

Przykład 1

Przykład 2

14

Synchronizacja u osób z amuzją

wrodzoną

Czy osoby z amuzją wrodzoną mają trudności z

synchronizowaniem się z muzyka?

Czy deficyt ten jest specyficzny dla muzyki?

(czyli, nie ma deficytu w przypadku

synchronizacji z bodźcami nie-

muzycznymi)

Jakie mechanizmy są niefunkcjonalne u tych

pacjentów (np. analiza metrum/rytmu)?

Przykład eksperymentu synchronizacji u

pacjentów z wrodzoną amuzją

Osoby badane

„

8 pacjentów

z wrodzoną amuzją

„

9 zdrowych osób dopasowanych pod względem wieku, płci i

stopnia wykształcenia do pacjentów.

15

Zadanie « Tapping »

Bolero

(Dutoit,1997)

Metrum

(Lerdahl &

Jackendoff, 1983)

Wystukiwanie

rytmu (

tap

)

. . .

Instrukcja

:

proszę uderzaj w rytm muzyki używając

dominującej ręki, tak regularnie jak potrafisz.

Zadanie « Tapping »

Niemuzyczna

sekwencja

. . .

Instrukcja

:

proszę uderzaj w rytm dźwięków używając

dominującej ręki.

16

Wyniki

Musical beats or noises

-10 %

+10 %

Wyniki: Czy osoby z wrodzoną amuzją są tak

precyzyjne w synchronizacji, jak osoby zdrowe?

0

20

40

60

80

100

Normals

Amusics

Noises

Procent dobrych
synchronizacji

0

20

40

60

80

100

Normals

Amusics

Bolero

17

Wyniki: Czy osoby z wrodzoną amuzją są tak

precyzyjne w synchronizacji, jak osoby zdrowe?

Music

Wyniki: Czy osoby z wrodzoną amuzją są tak

precyzyjne w synchronizacji, jak osoby zdrowe?

Sekwencje nie-muzyczne

Condition

c150

c300

c450

c600

c750

c1500

N

. of su

cce

ssf

ul sy

nc

hron

iza

tio

ns

0

20

40

60

80

Amusics
Controls

Condition (ms)

c150

c300

c450

c600

c750

c1500

Mea

n

IT

I (m

s)

100

200

300

400

500

600

700

1300

1400

1500

1600

1700

18

Wyniki: Czy deficyt synchronizacji jest wynikiem
deficytów percepcji muzyki

?

Korelacja

pomiędzy

synchronizacją i

percepcją

rytmu

Correlation with rhythm discrimination

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0

20

40

60

80

100

Perception (rhythm discrimination)

P

e

rf

orm

a

nc

e

(n

.

o

f s

u

c

c

e

s

s

.

s

y

nc

h

roni

z

a

ti

on

s

)

A7

r = 0.77 *

Wyniki: Czy deficyt synchronizacji jest wynikiem
deficytów percepcji muzyki

?

Correlation with pitch discrimination

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0

20

40

60

80

100

Perception (pitch discrimination)

P

e

rf

o

rm

a

n

c

e

(n

. o

f su

cc

e

s

s.

sy

n

c

h

ro

n

iz

ati

o

n

s

)

r = 0.17

Korelacja

pomiędzy

synchronizacją i

percepcją

wysokości

19

Podsumowując…

Synchronizacja z muzyką Æ większość osób z

amuzją wrodzoną ma trudności

Š

Wysoka zmienność interwałów pomiędzy

wystukiwaniami

Š

Trudność uzyskania dobrych synchronizacji

Š

Redukowana czułość na strukturę metryczną muzyki

Synchronizacja z bodźcami niemuzycznymi

Æ osoby z amuzją wrodzoną na ogół nie maja

trudności

Š

Obserwowano tendencję do deficytu tylko w przypadku

jednego tempa (300 ms IOI)

Podsumowując…

Deficyt synchronizacji jest korelowany z

wynikami w teście percepcji czasu (wyjątek :

A7)

20

Dyskusja

Większość osób z amuzją wrodzoną nie jest w

stanie synchronizować się z muzyką

Deficyt ten jest specyficzny dla muzyki,

albowiem zdolność do synchronizowania się z

bodźcami niemuzycznymi jest nienaruszona

Brak zdolności do synchronizowania się

prawdopodobnie wynika z deficytu percepcji

rytmu obserwowany u osób z wrodzoną amuzją.

Ten deficyt utrudnia analizę rytmicznej/metrycznej

muzyki (ang.

beat extraction)

Dyskusja

Jednakże, jedna osoba badana (A7) wykazała

deficyt synchronizowania się z muzyką bez

trudności z wykonaniem testów rytmicznych…