Prof. zw. dr hab. inż.

Ryszard BUDZIŃSKI

METODOLOGIA

PRAC NAUKOWYCH

(wykład)

Szczecin US/ZUT

Zakres wystąpienia



Charakter i zakres prac naukowych



Wymagania dla tytułów naukowych



Plan tematu badawczego



Postawienie problemu



Definicja celu pracy



Hipotezy robocze



Wybór obiektów badań



Analiza literatury



Wybór metody badawczej



Procedury badawcze



Przykładowy autoreferat z badań naukowych

Metodologia i zakres prac naukowych

Metodologia jest to nauka o metodach badań naukowych, ich skuteczności i wartości
poznawczej. Klasycznie wyróżnia się metodologie nauk: ścisłych, przyrodniczych i społecznych

Organizacja badań:

• W naukach społecznych (weryfikowanie hipotez), gdzie najczęstszą formą zbierania danych jest
ankieta, której konstrukcja, sposób przeprowadzenia oraz struktura respondentów musi być
dokładnie, wg zasad, ustalona. Do opracowania wyników stosuje się m.in. statystykę opisową .

• W naukach technicznych (udowadnianie tez), często dokonuje się pomiaru za pomocą
mierników z zachowaniem właściwych warunków otoczenia a uzyskane tak wyniki mogą być
zbierane i porównywane z wynikami uzyskanymi przez innych badaczy przy zachowaniu tych
samych zmiennych lub nieznacznej ich modyfikacji. Do opracowania stosuje się tu często opis
matematyczny.

Badania naukowe: podstawowe, stosowane, innowacyjne
Charakter pracy: monograficzna, metodologiczna, poznawcza, stosowana

Uwagi:
Wiele nauk posiada własne metodologie lub korzysta z dorobku innych zapożyczając ich
metodologie, np. metody statystyczne w formie zmodyfikowanej i dostosowanej do szczególnych
zagadnień ekonomii noszą miano ekonometrii.

Ekonomia – podstawowe definicje

•EKONOMIA

, nauka społeczna zajmująca się badaniem sposobów

gospodarowania

społeczeństw w warunkach nieograniczoności ludzkich potrzeb i ograniczoności

czynników produkcji

, służących wytwarzaniu dóbr i usług zaspokajających te potrzeby

.

•Anal

i

za ekonomiczna, system badań i diagnoz charakteryzujących działalność określonej jednostki

gospodarczej. Anal

i

zy obejmują uzyskane wyniki (analiza dynamiczna) i stany (analiza statyczna).

•Ekonomiczność, jedna z postaci

->

sprawności działania dotycząca stosunku uzyskanego efektu do

poniesionego nakładu lub ogólnie — nabytków do ubytków (mianem nabytków określa się to, co w
danym działaniu zostało zamierzone i przyjęte jako jego cele ). Odmianami e. są wydajność i
oszczędność. To działanie jest wydajniejsze, które przynosi więcej nabytków przy tego samego
rodzaju i miary ubytkach.
•Ekonomika informacj

i

, badanie relacji między kosztem uzyskania i przetworzenia informacji a jej

wartością dla osoby podejmującej decyzję (decydenta). ). Ujmując szerzej, przedmiotem

e.i.

jest

analiza

warunków

popytu i podaży na to szczególne dobro, jakim jest

-> in

forma

cja.

Wyróżnia się

dwie

kategorie

kosztów informacji: jednorazowe (zaprojektowanie systemu informacji) i

eksploatacyjne (utrzymywanie, aktualizowanie i zestawianie informacji).
•Ekonom

i

zacja (prakseologia), usprawnianie działań mające podnieść ich ekonomiczność, a więc

zwiększyć wydajność i/lub oszczędność. Do dorobku naukowego -> instrumentalizacja,
automatyzacja, kumulacja w obu postaciach,

tj.

dotycząca zarówno celów, jak i działań oraz należyta

preparacja działań.

Źródło: Encyklopedia organizacji i zarządzania. PWE, Warszawa 1982

Do

lat 60. XX wieku

zarządzanie pojmowane było jako działanie kierownicze, obejmujące następujące

sekwencje postępowania:

Planowanie

,

Organizowanie

,

Decydowanie

,

Motywowanie

i

Kontrolowanie

,

nazywane

klasycznymi funkcjami zarządzania

. Klasyczne funkcje zarządzania wyróżnił pierwszy "klasyk"

zarządzania

Henri Fayol

. Jednakże

paradygmat

zarządzania zmienił się od tego czasu radykalnie, więc warto

powrócić do starszej, bardziej ogólnej definicji: zarządzanie to sztuka bądź praktyka rozumnego stosowania
środków dla osiągnięcia wyznaczonych celów.

Inne definicje zarządzania:

• Zarządzanie jest sztuką osiągania zamierzonych rezultatów przez innych ludzi, zarządzający (

menedżerowie

)

osiągają cele

organizacji

poprzez organizowanie

pracy

innych, a nie przez wykonywanie zadań osobiście.

• Zarządzanie to działalność kierownicza polegająca na ustalaniu celów i powodowaniu ich realizacji w
organizacjach podległych zarządzającemu, na podstawie własności

środków produkcji

lub dyspozycji nimi (wg

Gilińskiego).
• Zarządzanie to działanie polegające na dysponowaniu

zasobami

(wg prof. T. Pszczołowskiego).

• Zarządzanie to zestaw działań (

planowanie

,

organizowanie

,

motywowanie

,

kontrola

) skierowanych na zasoby

organizacji (

ludzkie

,

finansowe

,

rzeczowe

,

informacyjne

) wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów

organizacji. (wg Griffina).

W odniesieniu do organizacji gospodarczych zamiast słowa zarządzanie używa się czasem terminu
administracja biznesu (

ang.

Business Administration)

Zarządzanie – pojęcia i podstawowe definicje

Wymagania dla tytułów naukowych

Praca magisterska - ma być głównie świadectwem opanowania wiedzy zawodowej. Wybór
tematu i metod badawczych jest zadaniem promotora.

Praca doktorska – świadectwo opanowania metod badawczych i pogłębienie wiedzy
specjalistycznej. Powinna stanowić samodzielne rozwiązanie przez autora zagadnienia
naukowego i wykazać jego wiedzę teoretyczną w danej dyscyplinie naukowej. Musi tez być
wykonana metodami uznanymi za właściwie w danej dyscyplinie naukowej. Autor sam
odpowiada za wybór problemu, przedmiotu i metod badań oraz za całościowe ujęcie tematu;
promotor może być tylko konsultantem.

Rozprawa habilitacyjna – powinna stanowić poważny wkład kandydata w rozwój określonej
dziedziny nauki lub dyscypliny naukowej, powinna być dziełem w pełni samodzielnie
wykonanym, specjalnie napisanym, opublikowanym w całości lub w zasadniczej części. W
ocenie rozprawy habilitacyjnej należy w wyższym stopniu niż w ocenie rozprawy doktorskiej
uwzględnić wybór, sformułowanie i uzasadnienie problemu badawczego, stopień jej
oryginalności, wpływ na rozwój dyscypliny naukowej i na użyteczność dla praktyki
gospodarczej [St. Stachak, Ustawa …]

Plan tematu badawczego

Pod względem istotnych składników plany badań naukowych są podobne. Każdy więc plan
odrębnego tematu badawczego powinien obejmować następujące główne zadania:

1) wybór problemu i ustalenie zakresu badania,

2) ustalenie i uzasadnienie hipotez roboczych,

3) wybór obiektów do badań faktualnych,

4) analizę literatury związanej z tematem badania,

5) wybór albo opracowanie metod badawczych.

W społeczeństwie

można spotkać stereotypowe opinie o pracownikach naukowych

spędzających czas samotnie nad rozwiązywaniem różnych szarad teoretycznych. Stereotyp ten
odzwierciedla pracę uczonych w średniowieczu. Obecnie jednoosobowe badania naukowe
dominuj ą tylko w naukach humanistycznych [St. Stachak].

Postawienie problemu badawczego

(niezadowolenie, ciekawość, obowiązek)

Udzielenie wyczerpujących odpowiedzi na te pytania w zasadzie gwarantuje prawidłowe
sformułowanie problemu (gdzie jest konflikt lub możliwość poprawy?):

•Jak doszło do powstania sytuacji, którą jesteśmy skłonni uważać za „problem do
rozwiązania"?

•Na czym właściwie ten problem polega?

•Kto wygłasza opinię, że problem ten jest ważny i że należy podjąć kroki w celu jego
rozwiązania?

•Jakie argumenty uzasadniają znaczenie tego problemu?

•Czy problem ten nie jest czasem przejawem bardziej złożonego zjawiska?

•Czy podjęcie i ewentualne rozwiązanie tego problemu jest uzasadnione, gdy się
porówna koszty tego przedsięwzięcia ze spodziewanymi korzyściami?

oraz dodatkowe pytania dotyczące lokalizacja problemu i powtarzalność pojawiania się
problemu (zrutynizowanie) [K. Koźmiński].

Definicja celu pracy – badań naukowych

Celem pracy jest to, do czego się dąży jako do wyniku zamierzonego,
środkami są natomiast wszelkie metody i informacje (dane), które umożliwiają
osiągnięcie zamierzonego wyniku.

Definicja: cel, zamierzony kres działania lub procesu, jego przewidywany i
pożądany skutek; także jego przyczyna, tzw. przyczyna celowa (—> teoria
przyczynowości),

Definicja: cel, wszystko to, co decydent chciałby osiągnąć jako skutek swojej
decyzji.

Hipotezy naukowe

Hipoteza

– założenie (przypuszczenie) oparte na prawdopodobieństwie, wymagające

weryfikacji, mające na celu odkrycie nieznanych zjawisk lub praw. Patrz: hipotetyczne
zdanie, tj. zdanie wyrażające możliwość, przypuszczenie co do istnienia pewnego stanu
rzeczy

Hipoteza naukowa jest odpowiedzią na istotne pytanie postawione przez badacza, odpowiedzią

niedostatecznie pewną i dlatego wymagającą sprawdzenia. Wyróżnia się hipotezy stawiane
ex ante, czyli przed rozpoznaniem faktów oraz hipotezy ex post, stanowiących uogólnione
wnioski

indukcyjne,

wyprowadzone

z

faktów

niedostatecznie

licznych

i

niereprezentatywnych. Po sprawdzeniu hipoteza może być uznana za twierdzenie,
odrzucona albo zmodyfikowana.

Hipotezy ex ante (inaczej – strategia badań) obejmują:

•

wyszukiwanie i formułowanie hipotez,

•

wybór i uzasadnienie wyborów hipotez,

•

sprawdzanie hipotez.

Spośród dyscyplin ekonomicznych organizacja przedsiębiorstw i rachunkowość oparte są

głównie albo w znacznym stopniu na strategii hipotetycznej..

Zasady formułowania hipotez

Hipotezy powinny być ściśle określone i uzasadnione (we wstępnym etapie badania). Uzasadnienie
hipotezy polega na wskazaniu następstw jej przyjęcia (hipotezy), czyli faktów, które hipoteza ma
tłumaczyć. Hipotezy nie mogą być odpowiedziami dowolnymi, lecz muszą być odpowiedziami
na postawione pytania problemowe i pytania pochodne (szczegółowe), a mianowicie:

• hipoteza powinna być jednoznaczną, ścisłą i prostą odpowiedzią na konkretne pytanie
problemowe czy pochodne,
• hipotezy powinny dotyczyć przede wszystkim związków przyczynowych między badanymi
faktami,
• każda hipoteza musi być sprawdzalna, tj. powiązana bezpośrednio albo pośrednio z faktami
poddanymi obserwacji,
• wnioski wynikające z hipotezy muszą być zgodne z istniejącą przed podjęciem badania
wiedząc badanych faktach,
• musi istnieć prawdopodobieństwo, że przyjęta hipoteza może być właściwą odpowiedzią na
pytanie, którego dotyczy.

Trudności w formułowaniu hipotez naukowych wynikają też z faktu, że ich wymyślanie jest
przede wszystkim działaniem twórczym [St. Stachak]

Hipotezy robocze - prowizoryczne

Hipoteza o szerszym zakresie ma tłumaczyć więcej faktów jednostkowych niż hipoteza o
węższym zakresie. Hipoteza będąca prowizoryczną odpowiedzią na pytanie problemowe,
nazywana tematyczną

,

problemową albo wyjściową

,

może być nadrzędna wobec kilku

hipotez pochodnych (roboczych). Jeśli jednak temat badań jest wąski,

jednoaspektowy,

to

hipoteza tematyczna może być tożsama z hipotezą roboczą.

Hipotezy robocze odpowiadające zagadnieniom pochodnym tematu badań są formułowane
w celu ich konfrontacji z faktami. Muszą by ć jednak wypowiedziami ogólnymi, inaczej nie
byłyby hipotezami naukowymi.

Przykład:

„Hipotezą badawczą pracy jest zweryfikowanie, że możliwa jest integracja w jednym
systemie zasadniczych elementów sterowania (planowania i kontroli realizacji) w
okresach

obrachunkowych

zgodnych

z

wymogami

prowadzonego

biznesu

i

sprawozdawczością finansową równocześnie”

Hipotezy kauzalne

W naukach ekonomicznych najczęściej badane są związki przyczynowo-skutkowe, dlatego
też najczęściej stawiane są w nich hipotezy kauzalne (przyczynowe). Mąją one wielkie
znaczenie dla wyjaśniania obserwowalnych zjawisk i dla działalności praktycznej. Hipotezy
kauzalne są odpowiedziami na pytanie: dlaczego? Wskazują one na istotne przyczyny
wystąpienia danego zjawiska i na warunki, które mu towarzyszą. Odmianą hipotez
przyczynowych są hipotezy genetyczne. Hipotezy przyczynowe mogą dotyczyć prostych
powiązań między zdarzeniami, najczęściej jednak są wypowiedziami o skomplikowanych
łańcuchach przyczyn i skutków.

Przykłady hipotez kauzalnych:

1. Ścisły nadzór nad robotnikami zwiększa ich agresywność.
2. W badanych przedsiębiorstwach główną przyczyną wysokich kosztów produkcji jest
używanie przestarzałych maszyn.

Przygotowanie badań naukowych

Wiedza naukowa jest tworzona przez liczne zbiorowości pracowników naukowych, którzy
indywidualnie albo w zespołach realizują kolejno podjęte tematy badawcze. Realizacja tematu
badawczego obejmuje wiele różnych czynności, które dzieli się na grupy, stanowiące główne
etapy realizacji zadania badawczego. Są to:

1) przygotowanie badań właściwych,
2) zebranie wiedzy faktualnej,
3) opracowanie wiedzy faktualnej,
4) sformułowanie uogólnień i prognoz,
5) sprawdzenie dokonanych uogólnień,
6) zredagowanie tekstu naukowego.

Badania naukowe są w większości przedsięwzięciami złożonymi, nastawionymi na efektywną
realizację i na uzyskiwanie wyników wysokiej jakości, dlatego powinny być racjonalnie
organizowane, zwłaszcza rzetelnie przygotowane. Spotykana niekiedy opinia, że praca
naukowa jako twórcza może być spontanicznie wykonywana, jest błędna. Przygotowanie badań
może mieć charakter długookresowy, krótkookresowy albo doraźny [St. Stachak].

Zasady w analizie literatury

Analiza literatury potrzebna jest:

do rozpoznania stanu badań i/lub porównania uzyskanych wyników z poziomem
światowym- identyfikacja poziomu naukowego pracy.

Badacz studiujący literaturę przedmiotu badań powinien oceniać krytycznie jej składniki:
stosowane pojęcia, terminy i metody, zakładane hipotezy, sposoby uzasadniania twierdzeń
ogólnych, zakresy i sformułowania twierdzeń ogólnych, opisy szczegółowe. W trakcie
studiowania literatury badacz powinien sporządzać notatki dokumentacyjne, które będą mu
potem potrzebne do:

opracowania rozdziału poświęconego ocenie tej literatury,

• porównań cudzych wyników badań z własnymi,
• sporządzenia spisu literatury.

Notatki dokumentacyjne obejmują:

• przepisane dosłownie niektóre wypowiedzi przewidziane do cytowania,
• streszczenia ważniejszych wypowiedzi i wyników badań,
• spostrzeżenia i uwagi krytyczne, które nasunęły mu się w trakcie studiowania literatury
tematu badań.

Badacz musi odróżniać w literaturze nie tylko wiedzę błędną od prawdziwej, ale również
wiedzę nową od wiedzy powtarzanej oraz wiedzę użyteczną od szumów informacyjnych.

Definicja metody badawczej

Według T Kotarbińskiego:

„metoda jest to sposób wykonywania czynu złożonego, polegający na określonym

doborze i układzie jego działań składowych, a przy tym uplanowiony i nadający się do
wielokrotnego stosowania”

Ogólne pojęcie metody pochodzi od dwóch nazw greckich: meta - na, według, i hodos - droga.
Nazwa methodos jest wyjaśniana etymologicznie jako odpowiednik wyrażeń „na drodze" albo
„tą drogą". Pojęcie metody można więc przełożyć dosłownie jako wskazane czynności i
środków w mąjących gwarantować osiągnięcie celu badawczego.

Zgodnie z poglądami Kotarbińskiego metodę badań naukowych możemy rozumieć jako
sposób sprawdzony, świadomie stosowany, powtarzalny i wzorcowy, a działanie
metodyczne - jako działanie zgodne z regułami działań racjonalnych.

Metody gromadzenia i przetwarzania wiedzy

METODY GROMADZENIA WIEDZY FAKTUALNEJ

Statystyczne metody badań
Metody doboru prób do badań.
Metody obserwacji faktów.
Metody eksperymentów.
Metody dokumentacyjne.
Metody kwestionariuszowe .
Prowadzenie wywiadów.
Metody testowania.

METODY PRZETWARZANIA WIEDZY FAKTUALNEJ

Metody rozumowań dedukcyjnych
Metody rozumowań niepewnych.
Metody logiki eliminacyjnej.

.

Błędy w rozumowaniach naukowych.
Strategie badań ekonomicznych.
Metody analiz i porównań

.

Metody projektowania.
Metody twórczego myślenia

Hamulce twórczego myślenia

Prawidłowością jest, że tylko niewielka część zgłoszonych pomysłów nadaje się do dalszego

rozpatrywania - zwykle 1-2%. Z tej liczby tylko bardzo mała część nadaje się do wdrożenia.
Twórcza praca mózgu może być hamowana przez różne czynniki. Najczęściej czynnikami
takimi są:

• fiksacja funkcjonalna, tj. dążenie do rozwiązania nowego problemu starymi metodami,
stosowanymi do rozwiązywania podobnych problemów, ale dla nowego przypadku
nieskutecznymi,
• nieelastyczność myślenia, tj. uparte trwanie przy opinii przyjętej z góry, że przedmioty
mają stałe właściwości, i niedopuszczanie myśli, że właściwości te człowiek może zmieniać,
• trudności percepcyjne, tj. brak umiejętności spostrzegania możliwości stosowania nowych
środków, przedmiotów czy metod pracy itp.,
• ograniczoność zainteresowań do rzeczy i spraw znanych,
• konformizm społeczny i uleganie autorytetom,
• brak motywacji emocjonalnej lub materialnej,
• mała sprawność umysłu (przede wszystkim),
• obawa przed krytyką.

Bez pobudzania ludzi do twórczego myślenia nie byłoby nowych rozwiązań (największe

pobudzenie występują przy konfliktach – patrz: rywalizacja, wojny światowe) [St. Stachak].

Procedury badawcze w poszukiwaniu

rozwiązań projektowych (decyzyjnych)

Punktem wyjścia przeprowadzania celowych zmian (sformułowania założeń projektowych) w

ogóle jest diagnoza stanu niezadowalającego, tj. stwierdzenia przyczyny rozbieżności między

osiągnięciami a oczekiwaniami. Można zauważyć dwa zasadnicze kierunki w poszukiwaniu
sformalizowanych metod wyboru optymalnej strategii, mianowicie

• analizę jakościową SWOT (mocnych i słabych stron )

• analizę systemową (metody modelowania całościowego)

W dotychczasowym ujęciu metody te były traktowane rozłącznie. Rzeczywistość wykazuje, że

podejścia te nie wykluczają się, a wręcz odwrotnie – uzupełniają. Uzasadnia to przykład
reengineeringu (rekonstrukcji gospodarczej), gdzie w pierwszej kolejności musimy wyznaczyć

główne kierunki przekształceń (analiza SWOT – utworzenie zrębów), a następnie optymalny

kształt ilościowych elementów firmy.

Merytorycznie, pierwszeństwo należy się analizie SWOT; metodzie badawczej mającej na

celu dostarczanie jakościowych wskazówek do podjęcia decyzji. Pojęcie analiza systemowa jest

również używane do opisania procesu analizowania formalnych systemów informacyjnych.
Analiza systemowa jest wstępem do projektowania systemów, które z kolei stanowi działanie

poświęcone opracowaniu planu dla pewnego systemu informacyjnego [Paul Beynon-Davies,
1997, s. 29].

Procedura analizy SWOT (planowanie zmian

strategicznych)

S - mocne

strony

W - słabe

strony

O - szanse

SO - strategia

maxi-maxi

WO - strategia

mini-maxi

Krok 1.

Określenie profilu

przedsiębiorstw a

Krok 2.

Identyfikacj a i ocena

otoczenia przedsię

biorstw a

Krok 3.

Prognozy

Krok 4.

Określenie słabych

i mocnych stron

przedsiębiorstw a

Krok 5.

Sformułow anie

w ariantów

strategicznych

Krok 6.

Strategie i taktyki

działania

Krok 7.

Plan strategiczny

II. Wybór strategii

I. Analiza

T - zagrożenia

ST - strategia

maxi-mini

WT - strategia

mini-mini

Modelow e

sytuacj e

Procedura analizy systemowej

SFORMUŁOW ANIE

PROBLEMU

Kontekst

Cele

Kryteria

Hipotezy

BADANIE

Fakty

Prawdopodobieñstwa

Alternatywy

Koszty

INTERPRETACJA

Elementy niewymierne

Elementy nieporównywalne

Niepewność

Wnioski

MODELOW ANIE

Budowa modelu

Aproksymacja

Wyliczenia

Rezultaty

wynik zadawalajacy

wynik niezadawalaj¹cy

Sytuacja problemowa

(decyzyjna)

Sugestia działania

Założenia projektowe

Rys. 2 . Procedura analizy systemowej według Koźmińskiego A.K (1978)

Nowe metody

w analizie systemowej badań

A. METODY SZTUCZNEJ INTELIGIENCJI

•

Logika rozmyta ()

•

Sztuczne sieci neuronowe

•

Teoria zbiorów przybliżonych (Pawlak, 1985)

B. METODY ILOŚCIOWE

1.

Szkoła amerykańska (funkcje użytecznosci)

•

Analytic Hierarchy Process (AHP) (Saaty 1980)

hierarchiczny proces analizy decyzyjnej
• Analytic Network Process (ANP) (Saaty 1996)
analityczny proces sieciowy
• Neural Network Process (NNP) (Saaty 1999/2000)
zgeneralizowany proces analityczny

1.

Szkoła europejska (relacje przewyższenia)

•Electree (Roy 1996)
•Naiade, Promethee itd.

C. ONTOLOGIE
D .KLASYKA METOD

•

Identyfikacja MNK (modele wielorównaniowe)

•

Wspomagania decyzji WPL (modele wielokryterialne)

Plan pracy dyplomowej



Wstęp

(

3-5 s.)

-

problem,

-

cel pracy,

-

zakres,

-

hipoteza,



Charakterystyka obiektu badań

(10 - 15s.)



Dyskusja literatury (światowej)

(10 - 15 s.)



Metodyka rozwiązania autorskiego

(10 - 15.)



Wyniki eksperymentu badawczego

(15 – 30 s.)



Ocena efektywności

(10 – 15 s.)*



Zakończenie

(2-3 s.)

-

Co z hipotezą?

-

Co nowego wnosi praca?

-

Jakie obszary dalej rozwijać?

-

------

-

*/ można włączyć do wyników eksperymentu badawczego

Autoreferat pracy naukowej (doktorat)

Autoreferat

w postępowaniu o nadanie stopnia doktora nauk technicznych

na Wydziale Informatyki Politechniki Szczecińskiej

Autoreferat jest sprawozdaniem naukowym z przeprowadzonych badań opisanych szerzej w przedkładanej Radzie Wydziału rozprawie doktorskiej. Nie
jest to dokument wymagany przepisami o stopniach i tytule naukowym. Posiada jednak istotny wpływ, z uwagi na dostarczanie tego dokumentu każdemu
z członków Rady Wydziału, na wyniki głosowania nad nadaniem stopnia doktora.
W autoreferacie trzeba w sposób precyzyjny przedstawić: temat rozprawy, czas i miejsce obrony oraz osoby pełniące funkcje promotora i recenzentów w
przewodzie doktorskim. Zawartość merytoryczna autoreferatu musi dokładnie odzwierciedlać treść rozprawy, a w szczególności zawierać:
A. Postawienie problemu badawczego
„Jak doszło do powstania sytuacji, którą jesteśmy skłonni uważać za „problem do rozwiązania"? Na czym właściwie ten problem polega? Kto wygłasza

opinię, że problem ten jest ważny i że należy podjąć kroki w celu jego rozwiązania?”
B. Cel rozprawy
„Celem pracy jest to, do czego się dąży jako do wyniku zamierzonego, środkami są natomiast wszelkie metody i informacje (dane), które umożliwiają

osiągnięcie zamierzonego wyniku.” Cel rozprawy należy uzupełnić określenie charakteru pracy (metodyczna, poznawcza, stosowana) oraz dyscypliny
informatyki, w której doktorant przeprowadził badania
C. Hipoteza naukowa
„Hipoteza naukowa jest odpowiedzią na istotne pytanie postawione przez badacza, odpowiedzią niedostatecznie pewną i dlatego wymagającą
sprawdzenia. Wyróżnia się hipotezy stawiane ex ante, czyli przed rozpoznaniem faktów oraz hipotezy ex post, stanowiących uogólnione wnioski indukcyjne,
wyprowadzone z faktów niedostatecznie licznych i niereprezentatywnych. Po sprawdzeniu hipoteza może być uznana za twierdzenie, odrzucona albo

zmodyfikowana”
D. Wyniki eksperymentu badawczego
Przeprowadzone badania winny być podporządkowane określonej procedurze badawczej, np. analizie systemowej. Wyniki eksperymentu badawczego
winny zawierać wszystko to, co autor osiągnął w dążeniu do weryfikacji hipotezy i/lub udowodnienia postawionych tez w sensie głównie ilościowym.
Uwaga: w przypadku, gdy celem rozprawy było opracowanie metody, to musi ona (metoda) spełniać warunki definicji np. Prof. T. Kotarbińskiego, cyt.”
metoda, czyli system postępowania, jest to sposób wykonywania czynu złożonego, polegający na określonym doborze i układzie jego działań składowych, a
przy tym uplanowiony i nadający się do wielokrotnego stosowania”
E. Wnioski z badań
Wnioski z badań winny stanowić konkluzje w następujących obszarach: wyniki postępowania na weryfikacją hipotezy; bądź stwierdzenie, co w pracy
udowadnia tezę. Dalej, co praca wnosi nowego do dziedziny wiedzy, jaką jest informatyka oraz które obszary w świetle przedstawionych wyników w
rozprawie doktorskiej wymagają dalszych badań.
Autoreferat kończy wykaz własnych publikacji autora, który ma zaświadczać o powadze przeprowadzonych badań i sylwetce doktoranta, jako przyszłego
adepta nauk technicznych.

UWAGA: AUTOREFERAT NIE POWINIEN PRZEKRACZAĆ 20 STR MASZYNOPISU!
Tekst: prof. R. Budziński

Recenzja pracy naukowej (doktorskiej)



Podstawa prawna



Ocena postawienia problemu



Układ recenzowanej pracy



Cel i hipoteza naukowa



Organizacja i wyniki eksperymentu badawczego



Uwagi krytyczne recenzenta



Konkluzja recenzji
„

Stwierdzam, że przedstawiona praca doktorska „….” spełnia wymagania

stawiane rozprawom doktorskim w ustawie o tytule naukowym i
stopniach naukowych z dnia 14.03.2003 roku (DZ.U. O3.65.595 z dnia
16.04.2003) i wnoszę o dopuszczenie do publicznej obrony.”

Dziękuję za uwagę!

Wykorzystano głównie publikacje:

Poul Beynon-Davies, 1999. „Inżynieria Systemów Informacyjnych”
Józef Konieczny: „Inżynieria systemów działania”. WNT, Warszawa 1983
T. Kotarbiński, (1973). Traktat o dobrej robocie, PWN, Warszawa.
A.K. Koźmiński (1978), "Decyzje. Analiza systemowa organizacji"

St. Stachak. Wstęp do metodologii nauk ekonomicznych. Książka i Wiedza. Warszawa 1997
Stan prawny: Ustawa

z dnia 14.mqrca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz

o stopniach i tytule w zakresie sztuki. (DZ.U. O3.65.595 z dnia 16.04.2003)