DIAGNOZA UMIEJĘTNOŚCI
UCZNIÓW
U PROGU KLASY PIERWSZEJ
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
Warszawa 2008
3
3
Diagnoza umiejętności
Diagnoza umiejętności uczniów
na rozpoczęcie edukacji szkolnej
Badania diagnostyczne
na rozpoczęcie edukacji szkolnej (diagnoza wstępna) mają na celu rozpoznać
poziom opanowania podstawowych sprawności i umiejętności wskazanych w Podstawie programowej
wychowania przedszkolnego z dnia 23 sierpnia 2007 roku (Dz. U. z dn. 31 sierpnia 2007 r. Nr 157, poz.
1100), a tym samym określić, jakie umiejętności posiadają uczniowie, którzy rozpoczynają naukę
w szkole podstawowej.
Do przeprowadzenia badania przygotowano test w dwóch częściach:
część I – zadania o charakterze humanistycznym,
–
część II – zadania o charakterze matematycznym.
–
W I części testu zaproponowano zadania badające:
odczytywanie zdań, przeliczanie wyrazów (zad. 2 i zad. 7),
–
łączenie napisu z rysunkiem, schematem grafi cznym, podział wyrazu na sylaby, wyodrębnianie
–
głoski w nagłosie, śródgłosie i w wygłosie, jej związek z literą (zad.1, 5, 8, 9),
poznawanie rzeczywistości przyrodniczej (zad. 6),
–
poznawanie rzeczywistości społeczno-kulturowej (zad. 3),
–
przygotowanie do pisania – rysowanie szlaczka zad. 4.
–
W II części testu zaproponowano zadania badające:
dostrzeganie stosunków przestrzennych – położenie przedmiotu (zad. 5, 8),
–
klasyfi kowanie i porządkowanie (zad. 1, 2),
–
porównywanie (zad. 4, 7),
–
przeliczanie na konkretach (zad. 3, 6).
–
Test przeznaczony jest do badania uczniów rozpoczynających naukę w pierwszej klasie szkoły
podstawowej. Wyniki z testu mogą pomóc nauczycielowi w planowaniu pracy dydaktyczno-wycho-
wawczej. Czas przeznaczony na wykonanie testu uzależniamy od możliwości rozwojowych dzieci, ale
rozwiązywanie zadań z jednej części testu nie powinno przekroczyć 45 minut. Proponuje się, aby
każdą z części testu uczniowie rozwiązywali w innym dniu.
Badania można prowadzić z grupą uczniowską lub indywidualnie. Polecenia do zadań odczytuje
nauczyciel z Kart poleceń. Jeżeli uczeń ma trudności ze zrozumieniem zadania, należy polecenie
odczytać powtórnie lub dokonać koniecznych objaśnień. Zanim dziecko przystąpi do wykonywania
zadań zawartych w testach, powinno wykonywać różnego rodzaju ćwiczenia wstępne.
Materiały do badań
obejmują:
Test nr 1,
•
Test nr 2,
•
Karty poleceń dla nauczyciela,
•
Plan testu,
•
Karty wyników uczniów,
•
Arkusze zbiorcze wyników testu
•
.
Materiały pomocnicze
konieczne do przeprowadzenia testu: ołówki, nożyczki, klej dla każdego
dziecka.
Integralną częścią tego materiału jest 10 naprawczych kart pracy. Są one „lekarstwem” na
zdiagnozowane braki w umiejętnościach pierwszoklasisty i materiałem wspomagającym nauczyciela
w wyrównywaniu poziomu umiejętności koniecznych do radzenia sobie z nauką w klasie pierwszej.
Diagnoza umiejętności
Di
4
4
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
Plan testu nr 1
Nr
zadania
Badana umiejętność
Odniesienie
do podstawy programowej
1.
Odczytywanie prostych wyrazów, rozpoznawanie kształtów liter
drukowanych.
1.9
1.7
2.
Rozpoznawanie wyrazów w zdaniu.
Przeliczanie wyrazów.
1.11
1.9
3.
Odczytywanie przeznaczenia rzeczy.
Zdolność kojarzenia.
1.7
1.4
4.
Rozwijanie umiejętności pisania.
Tworzenie symboli i znaków.
1.11
1.9
5.
Odczytywanie prostych wyrazów.
Rozwijanie umiejętności językowych.
1.11
1.11
6.
Dostrzeganie różnic między zjawiskami.
Tworzenie warunków do porządkowania zdarzeń w czasie.
Poznawanie rzeczywistości przyrodniczej.
1.10
1.10
1.13
7.
Odczytywanie zdań.
Rozwijanie umiejętności językowych.
1.11
1.11
8.
Odczytywanie wyrazów.
Rozwijanie umiejętności językowych – kształt liter.
Dostrzeganie różnic.
1.11
1.11
1.6.1
9.
Odczytywanie wyrazów.
Wzbudzanie zainteresowań obrazem /ilustracją/.
1.11
1.8
5
5
Test nr 1
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
Test nr 1
Imię i nazwisko ..............................................................................................................................................
Zadanie 1.
Zadanie 2.
Tomek ma komputer.
To dom.
Zadanie 3.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
6
6
Test nr 1
Zadanie 4.
Zadanie 5.
Zadanie 6.
Zadanie 7. .
Ola karmi
Wacek zbiera
Wojtek maluje
FARBAMI
AUTA
RYBY
7
7
Test nr 1
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
Zadanie 8.
miś
lalka
piłka
lizak
Zadanie 9.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
8
8
Materiały dla nauczyciela
KARTA POLECEŃ do Testu nr 1
Zadanie 1.
Wstaw brakującą literę.
Nauczyciel poleca, aby dzieci nazwały rysunki i wstawiły brakujące litery za pomocą strzałek.
Zadanie 2.
Narysuj obok tyle kółek, ile jest wyrazów w zdaniu.
Nauczyciel poleca, aby dzieci policzyły wyrazy w każdym zdaniu, a następnie w okienku narysowały
tyle kółek, ile jest wyrazów.
Zadanie 3.
Połącz rysunki, tak aby do siebie pasowały.
Nauczyciel poleca, aby dzieci przyjrzały się rysunkom i połączyły je tak, aby do siebie pasowały.
Zadanie 4.
Dokończ szlaczek.
Nauczyciel poleca, aby dzieci uważnie przyjrzały się fi gurom i dokończyły rysowanie szlaczka.
Zadanie 5.
Policz, ile jest sylab. Zamaluj tyle kratek, ile jest sylab w wyrazie.
Nauczyciel poleca, aby dzieci policzyły, ile jest sylab w wyrazie, a następnie zamalowały tyle samo
kratek.
Zadanie 6.
Ustal, co było najpierw.
Nauczyciel poleca, aby dzieci ustaliły kolejność rysunków przez zapisanie cyfr 1, 2, 3.
Zadanie 7.
Połącz rysunek z wyrazem.
Nauczyciel poleca, aby dzieci nazwę rysunku połączyły z właściwym wyrazem.
Zadanie 8.
Odczytaj wyraz i połącz ze schematem grafi cznym.
Nauczyciel poleca, aby dzieci uważnie przyjrzały się kształtom liter w wyrazach, a następnie połączyły
je z właściwym schematem grafi cznym.
Zadanie 9.
Połącz rysunki z ich nazwami.
Nauczyciel poleca, aby dzieci kreską połączyły rysunki z ich nazwami.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
9
9
Materiały dla nauczyciela
KARTA WYNIKÓW UCZNIA – Test nr 1
Imię i nazwisko ucznia .................................................................................................................................
Nr
zadania
Badana czynność
Uczeń:
Potrafi
Częściowo
potrafi
Nie
potrafi
Uwagi
1.
Rozpoznaje obrazki.
Odczytuje fragmenty podpisów.
Sprawdza zgodność zapisu z treścią
obrazka.
Wstawia literę.
2.
Odczytuje zdania.
Przelicza wyrazy.
Uzupełnia brakujące liczby.
3.
Nazywa postacie i przedmioty.
Łączy rysunki.
4.
Rysuje wg wzoru.
Ma płynne ruchy.
Zachowuje proporcje elementów.
Wykorzystuje odpowiedni nacisk
narzędzia.
Pisze na linii.
5.
Odczytuje wyrazy.
Dokonuje analizy sylabowej.
Zaznacza w kratkach liczbę sylab.
6.
Dziecko dostrzega różnice między
elementami.
Ustala kolejność rysunków.
Podpisuje rysunki.
7.
Dziecko odczytuje zdania
ze zrozumieniem.
Dobiera nazwę obrazka do wyrazu.
Łączy obrazek z wyrazem.
8.
Dziecko odczytuje wyrazy.
Dostrzega różnice między literami.
Łączy wyraz ze schematem grafi cznym.
9.
Dziecko rozumie treść rysunków.
Odczytuje wyrazy.
Łączy nazwy z rysunkami.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
10
10
Materiały dla nauczyciela
A
R
K
U
SZ
ZB
IO
R
C
Z
Y W
Y
N
IK
Ó
W T
E
ST
U nr 1
Nr
zadania
Badana czynno
ść
dziecka
Ucze
ń:
Nr ucznia
1
234567891
0
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
1.
R
ozpoznaje obrazki
Odczytuje fragmenty podpisów
Sprawdza zgodno
ść
zapisu z tre
ści
ą obrazka
W
stawia liter
ę
2.
Odczytuje zdania.
Przelicza wyrazy
Uzupe
łnia brakuj
ące liczby.
3.
Nazywa postacie i przedmioty
Łą
czy rysunki.
4.
R
ysuje wg wzoru.
Ma p
łynne ruchy.
Zachowuje proporcje elementów.
W
ykorzystuje odpowiedni nacisk narz
ędzia.
Pisze na linii.
5.
Odczytuje wyrazy
Dokonuje analizy sylabowej.
Zaznacza w kratkach liczb
ę sylab.
6.
Dziecko dostrzega ró
żnice mi
ędzy elementami.
Ustala kolejno
ść
rysunków.
Podpisuje rysunki.
7.
Dziecko odczytuje zdania ze zrozumieniem.
Dobiera nazw
ę obrazka do wyrazu
Łą
czy obrazek z wyrazem.
8.
Dziecko odczytuje wyrazy.
Dostrzega ró
żnice mi
ędzy literami.
Łą
czy wyraz ze schematem gra
fi cznym
9.
Dziecko rozumie tre
ść
rysunków.
Odczytuje wyrazy.
Łą
czy nazwy z rysunkami.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
11
11
Materiały dla nauczyciela
Plan testu nr 2
Nr
zad.
Badana umiejętność
Obszar edukacyjny z Podstawy
programowej wychowania przedszkolnego
1.a
Klasyfi kowanie i porządkowanie przedmiotów.
Grupowanie przedmiotów podobnych do siebie
pod względem kształtu i koloru.
I.6
I.6.1
1.b
Dostrzeganie podobieństw.
Tworzenie okazji odczytywania i zapisywania liczb cyframi.
I.6.
II.5
2.
Grupowanie przedmiotów podobnych do siebie pod
względem przeznaczenia.
Poznawanie rzeczywistości przyrodniczej.
I.6.1.
I.13.1
3.
Stosowanie różnych sposobów rozwiązywania zadań.
Tworzenie okazji do liczenia.
II.4
II.5
4.
Tworzenie okazji do liczenia.
Stosowanie różnych sposobów rozwiązywania zadań.
II.5
II.4
5.
Dostrzeganie i opisywanie stosunków przestrzennych.
Porównywanie odległości.
I.5
I.5.4
6.
Tworzenie sytuacji doskonalących zdolność kojarzenia.
Poznanie i stosowanie symboli.
I.4
I.9
7.
Klasyfi kowanie i porządkowanie.
Doskonalenie pamięci i zdolności kojarzenia.
I.6
I.4
8.
Umożliwienie dostrzegania i opisywania stosunków
przestrzennych.
Określenie położenia jednego przedmiotu względem
innego.
I.5
I.5.2
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
12
12
Test nr 2
Test nr 2
Imię i nazwisko ..............................................................................................................................................
Zadanie 1a.
Zadanie 1b.
Zadanie 2.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
13
13
Test nr 2
Zadanie 3.
Zadanie 4.
Zadanie 5.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
14
14
Test nr 2
Zadanie 6.
Zadanie 7.
Zadanie 8.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
15
15
Test nr 2
Zestaw materiałów do wycięcia.
Zadanie 7.
Zadanie 8.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
16
16
Materiały dla nauczyciela
KARTA POLECEŃ do Testu nr 2
Zadanie 1.
a) Pokoloruj:
na czerwono każde kółko,
–
na zielono każdy kwadrat,
–
na niebiesko każdy trójkąt,
–
na żółto każdy prostokąt.
–
Nauczyciel podając kolejne polecenia, pokazuje odpowiedni kolor kredki.
b) Zaznacz, ile jest na rysunku kółek, kwadratów, trójkątów, prostokątów.
Nauczyciel poleca napisać na fi gurze odpowiednią cyfrę lub zaznaczyć np. odpowiednią ilość kropek.
Zadanie 2.
Musisz zebrać do koszyka leśne owoce. Poprowadź strzałki od tych owoców do koszyczka.
Zadanie 3.
Policz fi gury na rysunkach. Poprowadź strzałki od rysunku do odpowiedniej kostki.
Zadanie 4.
Sprawdź, czy dla wszystkich żabek wystarczy listków.
Nauczyciel poleca dzieciom połączyć żabki z listkami.
Zadanie 5.
Otocz kółkiem wszystkie zwierzęta, które są wyżej niż motyl.
Zadanie 6.
Pokoloruj te kostki, na których jest 5 kropek.
Zadanie 7.
Ponumeruj kubki od tego z najmniejszą ilością płynu do tego z największą ilością płynu.
Przyklej pod kubkiem kostki z wycinanki z odpowiednią liczbą oczek.
Zadanie 8.
Wytnij i przyklej obrazki zgodnie z opisem.
Z jednej strony domu stoi płot,
z drugiej strony rośnie drzewo.
Na płocie siedzi kot.
Nad domem świeci słońce.
Pod drzewem stoi ławka.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
17
17
Materiały dla nauczyciela
KARTA WYNIKÓW UCZNIA – Test nr 2
Imię i nazwisko ucznia .................................................................................................................................
Nr
zadania
Badana czynność dziecka
Uczeń:
Potrafi
Częściowo
potrafi
Nie
potrafi
Uwagi
1.a
Rozpoznaje koła.
Rozpoznaje kwadraty.
Rozpoznaje trójkąty.
Rozpoznaje prostokąty.
1.b
Porządkuje fi gury.
Przelicza fi gury.
Zapisuje liczby cyframi.
2.
Rozpoznaje leśne owoce.
Wyróżnia owoce leśne spośród innych.
3.
Liczy fi gury.
Porównuje liczby z ilością oczek na
kostkach.
Poprawnie porządkuje za pomocą
strzałek.
4.
Porównuje żabki i listki.
Uzasadnia odpowiedź np. za pomocą
strzałek.
5.
Dostrzega zmianę położenia zwierząt
w przestrzeni.
6.
Przelicza kropki.
Zaznacza kostkę z 5 kropkami.
7.
Porównuje zawartość płynu
w kubkach.
Numeruje symbolicznie
uporządkowane kubki.
8.
Rozumie pojęcia opisujące stosunki
przestrzenne typu: na, obok, nad, pod.
Układa przedmioty zgodnie z opisem.
Rozpoznaje przedmioty na obrazkach.
Dalsze działania edukacyjne .......................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
18
18
Materiały dla nauczyciela
A
R
K
U
SZ
ZB
IO
R
C
Z
Y W
Y
N
IK
Ó
W T
E
ST
U nr 2
Nr
zadania
Badana czynno
ść
dziecka
Ucze
ń:
Nr ucznia
1
2
3
4567891
0
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
1..a
R
ozpoznaje ko
ła
R
ozpoznaje kwadraty.
R
ozpoznaje trójk
ąty.
W
stawia liter
ę
1.b
Porz
ądkuje
fi gury.
Przelicza
fi gury.
Zapisuje liczby cyframi.
2.
R
ozpoznaje le
śne owoce.
W
yró
żnia owoce le
śne spo
śród innych.
3.
Liczy
fi gury.
Porównuje liczby z ilo
ści
ą oczek na kostkach.
Poprawnie porz
ądkuje za pomoc
ą strza
łek
4.
Porównuje
żabki i listki.
Uzasadnia odpowied
ź np. za pomoc
ą strza
łek
5.
Dostrzega zmian
ę po
ło
żenia zwierz
ąt w przestrzeni.
6.
Przelicza kropki.
Zaznacza kostk
ę z 5 kropkami.
7.
Porównuje zawarto
ść
p
łynu w kubkach.
Numeruje symbolicznie uporz
ądkowane kubki.
8. R
ozumie
poj
ęcia opisuj
ące stosunki przestrzenne typu:
na, obok, nad, pod.
Uk
łada przedmioty zgodnie z opisem.
R
ozpoznaje przedmioty na obrazkach.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
19
19
Materiały dla nauczyciela
Po przeprowadzonym teście nauczyciel analizuje prace uczniowskie i opisuje w Karcie wyników
ucznia
stopień opanowania poszczególnych umiejętności.
Przyjęta skala ocen poszczególnych zadań to:
Potrafi
P
2
W zadaniu uczeń wykazał się opanowaniem tej umiejętności.
Częściowo potrafi
Cz
1
W zadaniu uczeń wykazał się częściowym opanowaniem tej umiejętności.
Nie potrafi
N
0
W zadaniu uczeń nie wykazał się opanowaniem tej umiejętności.
Rejestracja odpowiedzi polega na wpisaniu za pomocą odpowiedniego symbolu (P, Cz, N lub 2,1,0)
w wybrane komórki tabeli (Karty wyników ucznia) odpowiadającego poziomowi opanowania
poszczególnych umiejętności badanych w danym zadaniu.
Indywidualne wyniki można również nanieść na Arkusz zbiorczy, aby na podstawie wyników
z poszczególnych zadań, określić poziom opanowania poszczególnych umiejętności przez wszystkich
uczniów.
Informacje zebrane w tabeli zbiorczej można w różny sposób analizować:
w układzie pionowym dostrzeżemy, jakich czynności dziecko nie potrafi wykonać, a co
–
wykonuje poprawnie,
w układzie poziomym zobaczymy, które umiejętności zostały opanowane przez wszystkie
–
dzieci, a które tylko przez część.
UWAGI OGÓLNE
W czasie prowadzonych badań należy:
obserwować zachowanie dziecka w czasie rozwiązywania zadań,
•
poznać strategię rozwiązywania zadań,
•
ocenić wysiłek dziecka,
•
poznać jego zainteresowania (w badaniu indywidualnym możemy zapytać co było łatwe,
•
co trudne, co się podobało itp.),
poznać sposób radzenia sobie w nowych sytuacjach,
•
poznać sposób wykorzystywania posiadanych umiejętności w rozwiązywaniu zadań.
•
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa – Materiały do kserowania
20
20
Materiały dla nauczyciela
Wykorzystanie diagnozy wstępnej
w planowaniu pracy nauczyciela
Wnikliwa analiza wyników diagnozy wstępnej umożliwia nauczycielowi planowanie działań
edukacyjnych dla całej klasy oraz dla pojedynczego ucznia.
Wyniki diagnozy wstępnej powinny dostarczyć nauczycielowi informacji o tym, czy uczniowie:
rozpoznają wszystkie litery drukowane,
•
odczytują proste zdania, wyrazy,
•
rozumieją treść komunikatu pisanego w postaci zdania lub krótkiego tekstu,
•
wyróżniają w zdaniu wyrazy, w wyrazach sylaby, w sylabach głoski,
•
potrafi ą z liter złożyć wyrazy,
•
sprawnie liczą,
•
przeliczają elementy w zbiorach,
•
rozpoznają podstawowe fi gury geometryczne,
•
odczytują i zapisują działania arytmetyczne z wykorzystaniem znaków działań,
•
orientują się w schemacie własnego ciała i w otaczającej przestrzeni oraz czasie,
•
klasyfi kują obiekty według różnych cech fi zycznych: wielkości, kształtu, długości, szerokości,
•
grubości, wysokości.
W przypadku napotkanych przez uczniów trudności należy podjąć realizację programów
wyrównawczych, integrujących różne ćwiczenia związane z:
globalnym odpoznawaniem wyrazów,
•
kształtowaniem i rozwijaniem wrażliwości słuchowej,
•
rozwijaniem analizy i syntezy zdaniowej, wyrazowej, sylabowej (na materiale werbalnym,
•
literowym),
ćwiczeniem poprawnego, płynnego i wyrazistego czytania, przechodzeniem z fazy logografi cznej
•
(przedfonemowej) do fazy alfabetycznej (fonologicznej),
orientacją w przestrzeni,
•
porównywaniem, klasyfi kowaniem i liczeniem obiektów z otoczenia dziecka,
•
zapisywaniem i odczytywaniem znaków matematycznych,
•
porównywaniem wielkości,
•
przeliczaniem elementów.
•
Wyniki diagnozy wstępnej są źródłem informacji koniecznych do dobrej organizacji indywidualizacji
procesu nauczania z uwzględnieniem możliwości dziecka. W tym celu można korzystać z Naprawczych
kart pracy będących integralną częścią tego materiału. Są one „lekarstwem” na zdiagnozowane
braki w zasobie umiejętności pierwszoklasisty. Zadania z kart pracy mogą być wykonywane na lekcji
indywidualnie lub z całą klasa albo w domu. Przygotowano 10 różnych kart pracy, które są materiałem
wspomagającym nauczyciela w wyrównywaniu poziomu stopnia opanowania umiejętności koniecznych
do radzenia sobie z nauką w klasie pierwszej.
Karty
te mają przede wszystkim posłużyć jako zadania naprawcze do pracy z uczniami, u których pod-
czas diagnozy wstępnej zaobserwowano braki pewnych umiejętności potrzebnych pierwszoklasiście.
Tempo pracy i ilość ćwiczeń uzależniamy od możliwości dzieci, ich zainteresowań, motywacji do
działania.
Na podstawie analizy poprawności wykonania zadań gromadzimy informację o postępie w rozwoju
dziecka. Monitorowanie przebiegu procesu uczenia się dzieci, zapobiega nawarstwianiu się
niepowodzeń szkolnych.
Wykorzystujmy różne okazje do ćwiczenia danej sprawności, utrwalajmy dotąd, aż przerodzi się ona
w dobrze opanowaną umiejętność.