SZ_EN- w3
1
Przekształtniki energoelektroniczne o komutacji
zewnętrznej (sieciowej) - podstawy
• Klasyfikacja , podstawowe pojęcia
• Nierozgałęziony obwód z diodą lub tyrystore
m
• Schemat(y), zasady działania, przebiegi
• Ćwiczenia interakcyjne iPES
*)
WILE
**)
• Jednofazowe mostkowe prostowniki diodowe
• Z obciążeniem -R, -RL, -LE
• Wpływ indukcyjności sieci Ls
• Obciążenie pojemnościowe mostka
• Wpływ prostowników na sieć
*) Interactive Power Electronics Seminar:
**) Wirtualne Internetowe Laboratorium Energoelektroniki :
SZ_EN- w3
2
Klasyfikacja urządzeń energoelektronicznych
A.) Łączniki (power electronic switches)
• prądu stałego (dc power switch)
• prądu przemiennego (ac power switch)
B.) Przekształtniki (converters)
• prądu stałego (dc/dc converters)
• prądu przemiennego (ac/ac converters)
• prądu stałego/przemiennego (ac/dc)
• prostowniki (rectifiers, ac->dc)
• falowniki (inverters, dc - > ac)
SZ_EN- w3
3
Inne podstawy klasyfikacji przekształtników
Ze względu na sposób przełączania zaworów:
• Przekształtniki komutacji wymuszonej
Switching (forced-commutaded) converters
• Przekształtniki o komutacji sieciowej (naturalnej)
Line frequency (naturally commutated) converters
• Przekształtniki rezonansowe
Resonant (quasi-resonant) converters
Ze względu na strukturę i elementy LC:
• przekształtniki prądu , przekształtniki napięcia
( voltage stiff converters, current stiff converters)
• bezpośrednie i pośrednie (direct, indirect converters)
• jedno-, trój- i wielo- fazowe
• mostkowe, półmostkowe ( full bridge , half-bridge )
SZ_EN- w3
4
Warianty przekształcania energii
SZ_EN- w3
5
Przekształtniki energoelektroniczne o komutacji zewnętrznej
(sieciowej)
jednofazowe
trójfazowe
prostowniki
falowniki
przekształtniki
~/=
diody
tyrystory
bezpośrednie
przemienniki
częstotliwości
(cyklokonwertory)
sterowniki
(regulatory)
napięcia
przemiennego
prze-
kształtniki
~/~
mostkowe,
półmostkowe
inne
V
s
,I
s
,f
s
,m
s
V
o
,I
o
,f
o
,m
o
sieć ~
(+transformator
)
odbiornik
~
=
lub
~
SZ_EN- w3
6
Klasyfikacja prostowników, ze względu na:
1) Sterowanie:
• niesterowane (diodowe)
• sterowane (tyrystorowe)
• półsterowane (tyrystorowo-diodowe, z odcięciem zerowym)
2) Liczbę grup komutacyjnych:
• proste (jedna grupa komutacyjna)
• złożone (więcej niż jedna grupa komutacyjna)
3) Zdolność do zmiany znaku prądu wyjściowego (nawrotne i nienawrotne)
4) Liczbę faz zasilania (1- i 3-fazowe)
5) Liczbę faz uzwojenia wtórnego transformatora (1-,3-, 6- fazowe)
6) Wskaźnik tętnienia (liczbę pulsów na okres sieci): p = 1,2,3,6,12
7) Sposób połączenia z transformatorem:
• jednokierunkowe (gwiazdowe) – wymagają przewodu zerowego
• dwukierunkowe (mostkowe) – bez przewodu zerowego
8) Zakres osiągalnego obszaru charakterystyk zewnętrznych V
d
(I
d
)
• jednokwadrantowe: diodowe i tyrystorowe z odcięciem zerowym
• dwukwadrantowe : tyrystorowe, bez diod
• czterokwadrantowe : tyrystorowe nawrotne (złożone)
SZ_EN- w3
7
Prostowniki diodowe
Obwody główne, zasilane z sieci 50Hz włączają i wyłączaja diody
Prosta konstrukcja, brak elektroniki sterującej, tanie
Bardzo popularne, używane w zasilaczach wszelkiego typu
Energia może płynąć tylko od zasilania do obciążenia
Przebiegi i charakterystyki w zasadniczy sposób zależą od obciążenia:
• pojemnościowe (zasilacze małej mocy) silnie odkształca
prąd
i
s
pobierany z sieci
• indukcyjne nie zapewnia wygładzenia napięcia
v
d
SZ_EN- w3
8
Sterowane fazowo przekształtniki tyrystorowe
Mostki diodowe mogą być rozpatywane jako szczególny przypadek
przekształtników tyrystorowych (kąt włączenia α = 0)
Sterowanie fazowe ==> zmiana napięcia wyjściowego V
d
Zastosowania (niektóre)
Napędy z silnikami pradu stałego
Zasilanie wzbudzenia maszyn synchronicznych
Trakcja elektryczna
Elektroliza i elektrometalurgia
Spawalnictwo
Układy ładowania baterii
Linie energetyczne zasilane napięciem stałym (HVDC)
SZ_EN- w3
9
Praca prostownikowa i falownikowa przekształtnika ~/=
Mostki diodowe pracują tylko w I ćwiartce
W przeksztaltnikach tyrystorowych biegunowość napięcia może być zmieniona
(α>π/2 ==> Ud<0), o ile obciążenie podtrzymuje przepływ dodatniego prądu
Zmiana znaku prądu (
II
i
III
ćwiartka) wymaga przekształtnika nawrotnego,
o podwójnej liczbie zaworów
SZ_EN- w3
10
Tyrystor w obwodzie: V-Th-R- oraz V-Th-L-R
•Impuls i
G
jest
opóźniony
o kąt α względem
punktu komutacji
naturalnej
(diodowej)
• Przy obciążeniu R
prąd jest zerowy
przy ωt = π, V
d
=0
•Przy obciążeniu
indukcyjnym
przewodzenie trwa
dłużej,a prąd
osiąga zero przy
ωt > π,V
d
<0
•Średnia wartość
napięcia na L musi
być zerowa
(A1=A2)
SZ_EN- w3
11
Tyrystor w obwodach: V-Th-R-, V-Th-L-R- (ćwiczenie 1)
•Co się zmieni w przebiegach napięć i prądów,gdy tyrystor zastąpimy diodą?
SZ_EN- w3
12
Tyrystor w obwodach: V-Th-R-, V-Th-L-R- (ćwiczenie 2)
•Co się zmieni w przebiegach napięć i prądów, gdy do obciążenia dołączymy równolegle diodę ?
SZ_EN- w3
13
Tyrystor w obwodach: V-Th-R-, V-Th-L-R- (ćwiczenie 3)
•Co się zmieni, gdy do tyrystora dołączymy przeciwrównolegle drugi tyrystor, sterowany z takim
samym kątem włączenia ? Jak można nazwać powstały układ?
SZ_EN- w3
14
Tyrystor w obwodzie z aktywnym obciążeniem: V-Th-L-E
•Tyrystor może się
załączyć tylko gdy
v
AK
> 0, tj. v
s
> E
d
,
θ
1
< α < θ
1
• Prąd płynie tak
długo, aż A
2
= A
1
•Średnie napięcie
wyjściowe jest równe
sem: V
d
= E
d
SZ_EN- w3
15
Tyrystor w obwodzie: V-Th-L-E- (ćwiczenie 1)
•Co się zmieni, gdy
tyrystor zastąpimy
diodą ?
SZ_EN- w3
16
Tyrystor w obwodzie: V-Th-L-E- (ćwiczenie 2)
•Co się zmieni, gdy
do obciążenia
dołączymy
równolegle diodę ?
SZ_EN- w3
17
Tyrystor w obwodzie: V-Th-L-E- (ćwiczenie 3)
•Jak wyglądałyby
przebiegi, gdyby sem
Ed była ujemna?
(Ed < 0)
• Czy do obciążenia
można by wówczas
dołączyć równolegle
diodę?
•Jaki znak ma
średnia moc
przekazywana
obciążeniu?
SZ_EN- w3
18
• Synchronizacja z
napięciem sieciowym
• Kąt sterowania α
liniowo zależy od
napiecia sterującego:
Generowanie impulsów bramkowych tyrystora
o
= 180
o
V
control
V
st
SZ_EN- w3
19
Obwód z tyrystorem - ćwiczenia interaktywne iPES
SZ_EN- w3
20
• Źródło ma zerową impedancję wewnętrzną
• Napięcie i prąd wyjściowy mają ten sam kształt
Jednofazowy mostek diodowy z obciążeniem rezystancyjnym
• Ćwiczenie interakcyjne iPES:
SZ_EN- w3
21
• Źródło ma (musi mieć) niezerową impedancję: L
s
> 0
• Przebiegi podobne jak w obwodzie: v
s
– Th – L
d
– E
d
• Zaznaczone obszary między v
s
a E
d
muszą być równe
Mostek diodowy z obciążeniem czynnym (E
d
= const, R
d
=L
d
=0)
• Ćwiczenie interakcyjne iPES
SZ_EN- w3
22
• Źródło ma zerową impedancję: L
s
= 0
• Prąd może być przerywany lub ciągły
• Przy przewodzeniu przerywanym przebiegi podobne jak poprzednio
• Przy przewodzeniu ciągłym i braku rezystancji prąd rośnie
bez ograniczenia
Mostek diodowy z obciążeniem LE (E
d
= const, R
d
=0, L
d
>0)
• Ćwiczenie interakcyjne iPES
SZ_EN- w3
23
• Źródło ma
niezerową
impedancję
wewnętrzną
• Napięcie wyjściowe
jest wygładzane
przez filtr
pojemnościowy
(kondensator Cd)
• Obciążenie
reprezentowane
przez rezystancję
zastępczą R
load
Jednofazowy mostek diodowy z obciążeniem pojemnościowym
SZ_EN- w3
24
• Źródło ma zerową impedancję wewnętrzną
Mostek diodowy z obciążeniem pojemnościowym
(Ls=0,Rs=0)
• Ćwiczenie interakcyjne iPES
SZ_EN- w3
25
• Źródło ma
niezerową
impedancję
wewnętrzną
• Napięcie wyjściowe
jest wygładzane
przez filtr
pojemnościowy
(kondensator Cd)
• Obciążenie
reprezentowane
przez rezystancję
zastępczą R
load
Jednofazowy mostek diodowy z obciążeniem C||R (Rs>0, Ls>0)
Uproszczony schemat zastępczy do analizy
w przedziale ½ okresu napięcia sieci
Pełny schemat obwodowy
SZ_EN- w3
26
Odpowiedz:
• Dlaczego prąd nie
zaczyna płynąć od
chwili
t
=0, a dopiero
gdy
t>t
b
?
•Dlaczego prąd
płynie tylko w
krótkim przedziale
czasu
t
b
< t < t
f
?
• Dlaczego napięcie
V
d
opada liniowo(?)
w przedziale czasu
t
f
< t <
11 ms ?
Wyniki analizy uproszczonego schematu (MATLAB)
SZ_EN- w3
27
i
s
– prąd pobierany ze źródła
i
s1
– składowa podstawowa prądu, o częstotliwości napięcia
v
s
• Niewielkie opóźnienie fazowe
i
s1
wzgledem
v
s
•Bardzo znaczne odkształcenie prądu (wysoka zawartość wyższych
harmonicznych)
Wyniki symulacji (PSpice) pełnego schematu mostka
SZ_EN- w3
28
i
dis
- prąd odkształcenia:
i
dis
= i
s
- i
s1
i
s3
- trzecia harmoniczna prądu
Odkształcenie prądu pobieranego z sieci
SZ_EN- w3
29
Jak zmieniłyby się przebiegi, gdyby założyć, że źródło ma zerową
impedancję wewnętrzną?
Jak wpłynęłoby to na odkształcenie prądu?
Przebiegi napięć i prądów w mostku - ćwiczenie
SZ_EN- w3
30
x
Odkształcanie napięcia sieci spowodowane pracą mostka
SZ_EN- w3
31
.
Odkształcanie napięcia sieci spowodowane pracą mostka
SZ_EN- w3
32
.
Podwajacz napięcia (w zasilaczu 115/230V ac)
SZ_EN- w3
33
Suma harmonicznych rzędu 3n płynie w przewodzie zerowym (nawet
przy idealnej symetrii obciążeń)
Nieliniowe odbiorniki jednofazowe w sieci 3-fazowej
SZ_EN- w3
34
Suma harmonicznych rzędu 3n płynie w przewodzie zerowym (nawet
przy idealnej symetrii obciążeń)
Prąd w przewodzie neutralnym (zerowym)