Microsoft Word - T26 Gałężewska - Gadające głowy-film do PDF.doc

www.filmotekaszkolna.pl

Temat: Kim byliśmy, kim jesteśmy, kim będziemy, czyli o poszukiwaniu
tożsamości. Portrety Polaków w literaturze i filmie na przykładzie Lalki B. Prusa
oraz Gadających głów K. Kieślowskiego

Opracowanie: Iwona Gałężewska

Etap edukacyjny: lekcja dla klasy drugiej szkoły ponadgimnazjalnej o profilu rozszerzonym

Przedmiot: j. polski

Czas: dwie jednostki lekcyjne

Cele:
uczeń:

definiuje pojecie tożsamości

określa cechy poetyki filmu dokumentalnego na przykładzie Gadających głów

charakteryzuje bohaterów filmu Kieślowskiego, określając ich tożsamość

interpretuje wybraną scenę z filmu Gadające głowy

charakteryzuje społeczeństwo polskie w Lalce, przygotowując materiały potrzebne do

realizacji projektu edukacyjnego inspirowanego filmem Kieślowskiego

Metody pracy: projekt edukacyjny

Środki dydaktyczne:
K. Kieślowski, Gadające głowy, broszura z omówieniem filmu
B. Prus, Lalka
materiały dydaktyczne ze strony internetowej Filmoteki Szkolnej: Zrobiłem i mam, Film o całym życiu
arkusz papieru
karty pracy
instrukcja

Uwagi:
Zestawienie  filmu  Kieślowskiego  z powieścią  Prusa,  oraz  zastosowanie  pracy  metodą  projektu
edukacyjnego umożliwia pogłębienie i podsumowanie wiedzy na temat charakterystyki społeczeństwa
polskiego  w Lalce.  Jednocześnie  lekcja  stanowi  punkt  wyjścia  do  głębszej  refleksji  na  temat
tożsamości i świadomości Polaków, ich związku z rzeczywistością, w jakiej żyli czy żyją.
Schemat  lekcji  z wykorzystaniem  filmu  Kieślowskiego  można  zastosować  również  podczas
przeprowadzania  lekcji  podsumowującej  epokę  romantyzmu  (świadomość  i tożsamość  romantyków),
omawiania Wesela, itp.

Przebieg zajęć:

1.  Wprowadzenie – kim jesteśmy? (pytanie o tożsamość)
Uczniowie metodą burzy mózgów odpowiadają na pytanie: Kim jestem? Co decyduje o  tym, kim
jestem?  (Zapis  w formie  mapy  mentalnej).  Następnie  nauczyciel  prosi  jednego  z nich
o prezentację  zadania  domowego  (uczeń  miał  w domu  przygotować  informacje  na  temat
tożsamości, np. na podstawie internetu). Uczeń odpowiada na pytania: Czym jest tożsamość? Co
ją  kształtuje?  w jakim  kontekście  możemy  mówić  o tożsamości?  z jakimi  słowami,  pojęciami  ją
kojarzymy? (zapis na arkuszu papieru). Uczniowie zapisują wnioski w zeszycie.

2.  Praca metodą projektu edukacyjnego.
Nauczyciel omawia zasady pracy metodą projektu. Przedstawia uczniom temat, nad którym będą
pracowali  przez  trzy  tygodnie.  Dzieli  uczniów  na  cztery  grupy,  rozdaje  im  instrukcję,  z którą
uczniowie się zapoznają oraz karty pracy nr 1, 2, 3, 4, 5.
a)  Interpretacja  i analiza  filmu  Gadające  głowy  –  poetyka  filmu  dokumentalnego,  portrety
Polaków z końca lat 70-tych XX w. (tożsamość społeczno-polityczna).

www.filmotekaszkolna.pl

Przed  obejrzeniem  filmu  nauczyciel  prosi  grupy  o skoncentrowanie  się  na  konkretnym  zadaniu:
grupy  I,  III  mają  zająć  się  zagadnieniem  poetyki  filmu  dokumentalnego  (polecenia  dla  grup
w karcie pracy nr 1), grupy II, IV - portretami Polaków (polecenia dla grup w karcie pracy nr 2).
Po obejrzeniu filmu oraz uzupełnieniu kart pracy grupy prezentują swoje wnioski na forum klasy,
wyjaśniają ewentualne wątpliwości.
b)  Przygotowanie  materiałów  do  realizacji  filmu  dokumentalnego  na  podstawie  Lalki  B.
Prusa.
-  Interpretacja  sceny  z filmu  K.  Kieślowskiego  (zwrócenie  uwagi  na  tożsamość  człowieka
jako jednostki)
Uczniowie  oglądają  scenę,  w której  wypowiada  się  stara  kobieta  (scena  zaproponowana  przez
Filmotekę  Szkolną).  Mają  na  jej  podstawie  nakreślić  portret  bohaterki,  określić  jej  tożsamość.
w tym celu każdy z nich odpowiada na pytania: Co wyraża twarz bohaterki tej sceny? Dlaczego?
Jak bohaterka postrzega siebie? o czym marzy? Czego pragnie? Co jest dla niej najważniejsze?
w jaki sposób reżyser podkreśla jej tragedię? (zapis pytań na tablicy oraz w karcie pracy nr 3).
Następnie grupy wybierają fragment dotyczący jednego z bohaterów Lalki B. Prusa (np. grupa i –
Rzeckiego, grupa II – Wokulskiego, grupa III – Łęckiej, grupa IV – Wąsowskiej; uczniowie mogą
przygotować fragmenty w domu w ramach zadania domowego). Tworzą na jego podstawie portret
bohatera oraz określają jego tożsamość. w tym celu odpowiadają w imieniu bohatera na pytania,
jakie  zadał  w swoim  filmie  K.  Kieślowski:  „Kim  jesteś?  Co  jest  dla  ciebie  najważniejsze?  Czego
byś  chciał?”  (forma  prezentacji  zadania  –  zapis  krótkiego  wywiadu  w karcie  pracy  nr  3,
prezentacja  zadania  na  forum  klasy).  Uczniowie  wspólnie  zwracają  uwagę  na  sposób  opisu
bohatera, porównują z opisem filmowym (zapis w karcie pracy nr 3).
- Portrety Polaków w Lalce – obraz zbiorowości z końca lat 70-tych XIX w.
Uczniowie wspólnie przygotowują na podstawie Lalki drabinę społeczną (zapis w karcie pracy nr
4 oraz na arkuszu papieru). Zwracają uwagę na kontekst społeczno-polityczny. Następnie pracują
w grupach.  Wybierają  spośród  bohaterów  powieści  tych,  którzy  będą  bohaterami  filmu  -  krótko
uzasadniają  swój  wybór,  wskazują  fragmenty,  które  najlepiej    charakteryzują  ich  bohaterów,
przygotowują  dla  nich  pytania  (zapis  w karcie  pracy  nr  4).  Grupy  konsultują  swoje  propozycje
z nauczycielem.

3.  Podsumowanie.
Uczniowie w ramach zespołu ustalają wstępny plan projektu – odpowiadają na pytania dotyczące
organizacji  pracy  (instrukcja,  karta  pracy  nr  5).  Nauczyciel  przypomina  o konieczności
przedstawienia mu kontraktów.
Uwagi dotyczące prezentacji zadań w ramach projektu edukacyjnego.
Uczniowie  mogą  zaprezentować  swoje  zadania  na  forum  szkoły  (zaproszą  inne  klasy,  dyrekcję,
innych nauczycieli, rodziców). Nauczyciel oceni ich pracę na podstawie kontraktów, promujących
przedsięwzięcie  plakatów  oraz  prezentacji  zadań  (w  tym  ocenie  mogą  podlegać:  plan  projektu,
innowacyjność  i oryginalność,  realizacja  celów,  wkład  w realizację  poszczególnych  członków
grupy).

Praca domowa:
1.  Napisz  esej  na  temat:  Portrety  Polaków  w literaturze,  filmie,  w historii,  czyli  jakim  narodem

byliśmy, jakim jesteśmy, jakim będziemy. Wykorzystaj spostrzeżenia będące wynikiem
obserwacji rzeczywistości, w której żyjesz.

2. Na podstawie wybranych pozycji (patrz

www.filmotekaszkolna.pl

, zakładki: lektury

uzupełniające, bibliografia) przygotuj krótki przewodnik po twórczości K. Kieślowskiego, lub
przedstaw w formie wywiadu z reżyserem jego poglądy na temat filmu dokumentalnego
(zadanie dla chętnych).

3. Odwołując się do definicji terminu „esej”, zastanów się, czy film K. Kieślowskiego Gadające

głowy można określić jako „esej dokumentalny”? Przygotuj ustną wypowiedź na ten temat.

www.filmotekaszkolna.pl

Załączniki:

karta pracy nr 1
Interpretacja i analiza filmu K. Kieślowskiego Gadające głowy.
część i - Poetyka filmu dokumentalnego
Po obejrzeniu filmu K. Kieślowskiego Gadające głowy odpowiedzcie na pytania.
1. Jaki zabieg kompozycyjny zastosował Kieślowski? Dlaczego?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
2. Co w filmie Kieślowskiego dominuje: obraz czy słowo, ujęcia statyczne czy dynamiczne,

dramaturgia bogata czy uboga? Co w ten sposób reżyser uzyskuje?

(zbliżenia, półzbliżenia)? Jaką funkcję w kamerowaniu postaci pełni tło? Odnieście się do
konkretnych przykładów.

krótko.

............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
Wnioski.
Czy zgadzacie się ze stwierdzeniem, że film Kieślowskiego jest „swoistym studium ludzkiej twarzy,
ludzkiej duszy”?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
Jaką  funkcję  pełni  film  Kieślowskiego?  Czy  można  powiedzieć,  że  jest  głosem  w dyskusji,
swoistym dyskursem?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
Zapoznajcie  się  z fragmentami  rozmów  przeprowadzonych  z Kieślowskim  (ksero
fragmentów  rozmów  zamieszczonych  na  stronie  Filmoteki  Szkolnej:  Zrobiłem  i mam,  Film
o całym życiu). Odpowiedzcie na pytania.
1.  Dlaczego Kieślowski robi filmy? Co chce przez nie wyrazić?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
2.  Czy  słowa:  „Jestem  bardzo  związany  z realną  rzeczywistością,  bo  to,  co  istnieje,  jest

mądrzejsze i bogatsze od moich wizji i ode mnie samego, i rejestrowanie tego istnienia
wystarcza mi całkowicie” wypowiedziane przez Kieślowskiego mogłyby być mottem do filmu
Gadające głowy?

Dlaczego warto się z bohaterem zaprzyjaźnić?

www.filmotekaszkolna.pl

Karta pracy nr 2
Portrety Polaków z końca lat 70-tych XX w.
Po obejrzeniu filmu K. Kieślowskiego Gadające głowy wykonajcie polecenia, odpowiedzcie
na pytania.
1. Scharakteryzujcie wybranych bohaterów filmu. Określcie ich wiek, status społeczny,

wykonywany zawód.

dzieci

młodzież

dorośli

3. W jaki sposób odpowiadają na pytania dzieci, w jaki młodzież, a w jaki dorośli? Na co

zwracają uwagę, jakie są ich marzenia, czego pragną? Od czego są uzależnione ich
wypowiedzi?

dzieci

młodzież

dorośli

Wnioski.
Co możecie powiedzieć na temat tożsamości bohaterów filmu? Czy przedstawiciele
poszczególnych grup wiekowych wiedzą, kim są i czego oczekują od życia?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
Co możecie powiedzieć na temat świadomości Polaków z końca lat 70-tych XX w.?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
Która z postaci utkwiła wam w pamięci? Dlaczego?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
...........................................................................................................................

karta pracy nr 3
Interpretacja sceny z filmu K. Kieślowskiego (tożsamość człowieka jako jednostki)
Obejrzyjcie fragment filmu Gadające głowy. Odpowiedzcie na pytania.
1. Co wyraża twarz bohaterki tej sceny? Dlaczego?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
2. Jak bohaterka postrzega siebie?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
3. o czym marzy? Czego pragnie? Co jest dla niej najważniejsze?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
4. w jaki sposób reżyser podkreśla jej tragedię?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................

www.filmotekaszkolna.pl

Wnioski.
Co możecie na podstawie wypowiedzi starszej kobiety powiedzieć o jej tożsamości?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
Przygotujcie wzorowaną na filmie Kieślowskiego wypowiedź jednego z bohaterów Lalki
Bolesława Prusa.
1. Wybierzcie fragment dotyczący jednego z bohaterów Lalki B. Prusa (grupa i – Rzeckiego,

grupa II – Wokulskiego, grupa III – Łęckiej, grupa IV – Wąsowskiej).

............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
2.  Stwórzcie  na  jego  podstawie  portret  bohatera  oraz  określcie  jego  tożsamość.  w tym  celu
odpowiedzcie  w imieniu  bohatera  na  pytania,  jakie  zadał  w swoim  filmie  K.  Kieślowski:  „Kim
jesteś?  Co  jest  dla  ciebie  najważniejsze?  Czego  byś  chciał?”.  Wypowiedź  zapiszcie  w formie
krótkiego wywiadu z bohaterem.
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
.....................................................................................................
Wnioski.
Porównajcie literacki sposób opisu z opisem filmowym.

literacki sposób opisu bohatera

filmowy sposób opisu bohatera

www.filmotekaszkolna.pl

karta pracy nr 4
Portrety Polaków w Lalce – obraz zbiorowości z końca lat 70-tych XIX w.
Na podstawie Lalki B. Prusa scharakteryzujcie społeczeństwo polskie końca lat 70-tych XIX
w.
1. Wpiszcie przedstawicieli poszczególnych grup społecznych w schemat drabiny społecznej.

2. Scharakteryzujcie poszczególne grupy, zwracając uwagę na cechy dominujące (zalety i wady)

grupa społeczna

zalety

wady

Wnioski
Jaki  jest  kontekst  społeczno  –  polityczny?  Czego  dowiadujemy  się  o życiu  Polaków
w zniewolonym  kraju?  Co  na  ten  temat  mówią  bohaterowie?  Jak  B.  Prus  ocenia  społeczeństwo
polskie końca lat 70-tych XIX.?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
................................................................................................................
W ramach projektu edukacyjnego przygotujcie materiał do realizacji filmu dokumentalnego
na podstawie Lalki B. Prusa inspirowanego filmem K. Kieślowskiego Gadające głowy.
1.  Wybierzcie  spośród  bohaterów  Lalki  tych,  którzy  będą  bohaterami  waszego  filmu.  Krótko
uzasadnijcie swój wybór.

bohater

uzasadnienie wyboru

2. Wskażcie fragmenty powieści, które najlepiej charakteryzują wybranych przez was bohaterów.

bohater

fragment powieści

www.filmotekaszkolna.pl

3.  Zapiszcie pytania, które zadacie swoim bohaterom.
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
.....................................................................................................
Wnioski.
Jaki  portret  zbiorowy  Polaków  z końca  lat  70-tych  XIX  w.  chcecie  zaprezentować  w waszym
filmie? Na co zwrócicie szczególną uwagę?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
................................................................................................................

www.filmotekaszkolna.pl

karta pracy nr 5
klasa ............................. grupa .........................
Czas pracy: 15 minut.
1.  Co jest do zrobienia?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
..........................................................................................................................
2.  Jakie pomysły można wziąć pod uwagę? (baza pomysłów)
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
...........................................................................................................................
3.  Co jest potrzebne do realizacji zadania? (środki i materiały)
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
..........................................................................................................................
4.  Kto i za co będzie odpowiedzialny?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
...........................................................................................................................
5.  Jakie terminy będą obowiązywały?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
6.  Na czyją pomoc można liczyć?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
7.  Jak będą rozstrzygane ewentualne konflikty?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
8.  Jakie nadzieje i oczekiwania łączą z projektem poszczególni uczestnicy?
............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................

Instrukcja
1. W ramach projektu edukacyjnego przygotujcie materiał do realizacji filmu dokumentalnego na

podstawie Lalki B. Prusa inspirowanego filmem K. Kieślowskiego Gadające głowy. w tym celu
zapoznajcie  się  z filmem  K.  Kieślowskiego,  dokonajcie  jego  interpretacji  i analizy,  na  jego
podstawie określcie poetykę filmu dokumentalnego. Następnie wybierzcie spośród bohaterów
Lalki  tych,  którzy  będą  bohaterami  waszego  filmu  (zaznaczcie  w powieści  fragmenty,  które
mogą  wam  pomóc  w realizacji  przedsięwzięcia).  Zadajcie  im  pytania  dotyczące  ich
tożsamości (możecie wykorzystać pytania, jakie zadał Kieślowski w Gadających głowach lub
wymyślić,  dopisać  własne,  np.  zadać  pytanie  związane  z przeszłością  bohatera).  Nadajcie
tytuł waszemu filmowi (np. Gadające lalki...?).

2. Ustalcie formę prezentacji zadania: nagranie filmu na kasecie DVD, scenopis, scenariusz, itp..
3. Przygotujcie komentarz do filmu. Określcie cel filmu, zwróćcie uwagę na jego konstrukcję,

problematykę, poetykę oraz tytuł.

4.  Przygotujcie plakat promujący wasz film.
5.  Przygotujcie plan (konspekt) projektu.
6.  Ustalcie, kto się czym zajmuje. Zastanówcie się, czego oczekujecie od nauczyciela (możecie

korzystać z jego konsultacji).

7. Swoje ustalenia przedstawcie w formie kontraktu obejmującego: przydział obowiązków, czas

i formę realizacji zadań, potrzebne środki i materiały, sposoby rozstrzygania ewentualnych
konfliktów personalnych. Kontrakt przedstawcie do negocjacji nauczycielowi.