Materialne i formalne gwarancje wolności i praw jednostki

Pod pojęciem gwarancji praw jednostki należy rozumieć czynniki i środki służce zapewnieniu ich realizacji. W nauce prawa

przyjęto różne podziały gwarancji praw jednostki:

Do często występujących typologii gwarancji należy ich podział na: gwarancje materialne i formalne. Te pierwsze w nauce

prawa w państwach realnego socjalizmu _rozumiane_byly jako ogól czynników i środków warunkujących w danym systemie

społecznym realizacje praw jednostki (np.: stosunki własnościowe, kulturę polityczną społeczeństwa, tradycje).

Gwarancje formalne (prawne lub instytucjonalne) to całokształt środków prawnych i środków o charakterze instytucjonalnym,

które państwo stworzyło i stosuje dla zapewniania realizacji praw jednostki. Niektórzy dzielą gwarancje formalne na pośrednie i

bezpośrednie. Ta pierwsza grupa nie jest nakierowana przede wszystkim na zapewnienie przestrzegania praw jednostki, ale

należące do niej gwarancje przyczyniają się do tego, gdyż stwarzają możliwość oddziaływana jednostek na państwo (np.:

prawa polityczne), albo też tak określają zasady funkcjonowania i organizacji organów państwowych, aby ułatwić realizację

praw jednostki (np.: zasada podziału władzy, zasada niezawisłości sędziów).

Gwarancje bezpośrednie mają przede wszystkim za zadanie zapewnienie pełnej realizacji praw jednostki. Można do nich

zaliczyć między innymi: kontrolę konstytucyjności ustaw, sądownictwo powszechne i administracyjne, instytucję ombudsmana.

Wychodząc z tego założenia L. Wiśniewski zaproponował podział gwarancji praw jednostki na:

1.Gwarancje ustrojowe - obejmują najważniejsze zasady konstytucyjne określające ustrój państwa oraz wywierające

równocześnie najbardziej znaczny wpływ na treść oraz na zabezpieczenie praw jednostki.

2.Gwarancje prawno - instytucjonalne - tworzą one:

a) reguły obowiązujące w procesie normatywnego kształtowania praw i wolności obywatelskich

b) system ochrony i kontroli przestrzegania praw i wolności

c) normy i instytucje gwarantujące dochodzenie praw i wolności obywatelskich w postępowaniu administracyjnym i sądowym

3.Gwarancje społeczne i normalne - są to instytucje społeczne i stany faktyczne stymulujące przestrzeganie norm moralnych i

prawnych

4.Gwarancje materialne - obejmują dobra materialne umożliwiające jednostce korzystanie z przysługujących j ej praw.