1

Definicje i pojęcia podstawowe.
1. Organizacja oddziałów i pododdziałów taktycznych.

1.

Gotowość bojowa - zdolność do podjęcia działań interwencyjnych w określonym czasie przez

zespół ratowniczy.

2.

Ratownik biorący udział w akcji - osoba przygotowana, przeszkolona, odpowiednio

wyposażona i zobowiązana do niesienia pomocy.

3.

Rota – dwuosobowy zespół ratowników wchodzący w skład zastępu lub specjalistycznej grupy

ratowniczej;

4.

Zastęp - pododdział liczący od trzech do sześciu ratowników, w tym dowódca, wyposażony

w pojazd przystosowany do realizacji zadania ratowniczego;

5.

Sekcja - pododdział w sile dwóch zastępów, w tym dowódca;

6.

Pluton - pododdział w sile od trzech do czterech zastępów, w tym dowódca;

7.

Kompania - pododdział w sile od ośmiu do szesnastu zastępów oraz dowódca

8.

B

BB

Batalion

atalion

atalion

atalion — oddział w sile od trzech do pięciu kompanii oraz dowódca i sztab;

9.

Brygada

Brygada

Brygada

Brygada — związek pododdziałów i oddziałów oraz dowódca i sztab;

10.

Specjalistyczna grupa ratownicza

Specjalistyczna grupa ratownicza

Specjalistyczna grupa ratownicza

Specjalistyczna grupa ratownicza — pododdział przeznaczony do realizacji specjalistycznych

czynności ratowniczych.

11.

Zmiana służbowa - zespół ratowników pełniących służbę w układzie zmianowym,

podzielonych na sekcje, zastępy i roty.

12.

Dowódca zmiany - ratownik wyznaczony do kierowania zmianą służbową.

13.

Dyspozytor - ratownik wyznaczony do pełnienia służby w Stanowisku Kierowania, .

14.

Siły i środki - zorganizowane i przygotowane jednostki ratownicze oraz sprzęt i środki

gaśnicze, którymi one dysponują w czasie działań.

15.

Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza Państwowej Straży Pożarnej (JRG PSP) –

podstawowa komórka organizacyjna, posiadająca siły i środki umożliwiające samodzielne
organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych
i miejscowych zagrożeń.

16.

Stanowisko kierowania (PA-punkt alarmowy, PSK- powiatowe stanowisko

kierowania, WSKR- wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa, KCKR-
Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa) - miejsce z którego zapewniona jest
możliwość dysponowania jednostkami straży pożarnych, organizowanie i koordynowanie
działań ratowniczych, prowadzenie działalności operacyjno-technicznej oraz współdziałania
z innymi podmiotami ratowniczymi.

17.

Alarm bojowy - rozkaz lub umówiony sygnał podany za pomocą radia, syreny lub

innych środków, nakazujący pospieszne przejście pododdziału (oddziału) w stan gotowości
bojowej.

18.

Dysponowanie sił - stawianie w stan gotowości bojowej i kierowanie do działań

jednostek ochrony ppoż. i innych podmiotów ratowniczych.

2. Pożar

2.1.

Pożar - niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nie przeznaczonym.

2.2.

Zagrożenie pożarowe - zespół czynników określonych stosownymi parametrami, mających
wpływ na możliwość powstania i rozprzestrzeniania się pożarów.

2.3.

Rozwój pożaru - intensyfikacja procesu spalania.

2.4.

Rozprzestrzenianie się pożaru - przyrost powierzchni lub objętości pożaru.

2.5.

Ognisko pożaru - przestrzeń, w której spalanie jest najintensywniejsze.

2.6.

Strefa spalania - przestrzeń, w której przebiegają procesy spalania.

2.7.

Strefa zadymienia - przestrzeń zapełniona dymem, w której prowadzenie działań jest
utrudnione i występuje zagrożenie dla zdrowia i życia osób przebywających w niej.

2.8.

Strefa oddziaływania cieplnego - przestrzeń w której wydzielone ciepło stwarza
niebezpieczeństwo zmian w sytuacji pożarowej oraz zagrożenie dla ludzi i mienia.

2.9.

Sytuacja pożarowa - stan rozwoju i rozprzestrzenienia się pożaru w danym momencie.

2.10.

Powierzchnia pożaru - rzut strefy spalania na poziomą lub pionową płaszczyznę.

2.11.

Obwód pożaru - linia okalająca powierzchnię pożaru.

2.12.

Pożar wewnętrzny - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający wewnątrz obiektu.

2.12.1. Pożar wewnętrzny ukryty - pożar w pustych przestrzeniach stropów, ścian, wewnątrz

2

urządzeń i aparatów technologicznych.

2.12.2. Pożar wewnętrzny otwarty - pożar w przestrzeni zamkniętej z widzialnym ogniskiem.

2.13.

Pożar blokowy - pożar obejmujący kilka kondygnacji jednego obiektu lub pożar zespołu
obiektów.

2.14.

Pożar przestrzenny - pożar obejmujący wiele obiektów, pożar lasów, upraw itp.

2.15.

Pożar zewnętrzny - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający na zewnątrz obiektu lub poza
obszarem budynku.

2.16.

Ognie lotne - nie spalone, rozżarzone cząstki materiału palnego przenoszone za pomocą wiatru i
ruchów konwekcyjnych powietrza na znaczne odległości, mogące powodować powstanie
nowych źródeł pożaru.

2.17.

Ognie żgące - języki ognia powstające w fazie pośredniej między spalaniem a wybuchem
podczas pożaru wewnętrznego o słabej wymianie gazowej, w momencie dopływu powietrza
bogatego w tlen (np. wskutek otwarcia drzwi).

2.18.

Teren pożaru - obszar na którym znajdują się pomieszczenia, całe budynki, lasy oraz inne
obiekty, materiały i budynki zagrożone bezpośrednio przez działanie temperatury oraz
zagrożone pośrednio przez ognie lotne.

2.19.

Teren akcji - obszar obejmujący teren pożaru oraz tereny związane z prowadzonymi
działaniami położone poza granicami terenu pożaru.

2.20. Elementy terenu pożaru

2.20.1.

Front pożaru - odcinek obwodu terenu pożaru, na którym liniowa szybkość
rozprzestrzeniania się pożaru jest największa.

2.20.2.

Tył pożaru - linia znajdująca się po przeciwnej stronie jego rozprzestrzeniania się
i rozgraniczająca obiekty palące się od niepalących.

2.20.3.

Skrzydła pożaru -linie boczne ograniczające teren. Określa się je stając twarzą do frontu
pożaru.

2.20.4.

Oś pożaru -linia prostopadła do frontu pożaru, przechodząca przez teren pożaru zgodnie
z kierunkiem rozprzestrzeniania się pożaru.

2.21. Elementy terenu akcji

2.21.1.

Stanowisko wodne - miejsce ustawienia pompy i miejsce pracy obsługującego ją.

2.21.2.

Punkt czerpania wody - miejsce poboru wody dla potrzeb akcji ratowniczo-gaśniczej.

2.21.3.

Stanowisko rozdzielacza - miejsce ustawienia rozdzielacza.

2.21.4.

Stanowisko gaśnicze - miejsce pracy prądownika.

2.21.5.

Stanowisko bojowe - miejsce, w którym ratownik wykonuje określone działania wynikające
z potrzeb akcji.

2.21.6. Stanowisko dowodzenia - miejsce pracy kierującego działaniami ratowniczo-gaśniczymi.
2.22. Pogorzelisko - miejsce gdzie był pożar, są spalone resztki obiektu, zgliszcza, teren po

zakończeniu działań.

3. Formy działań taktycznych.

3.1.

Natarcie - podstawowa forma działania taktycznego polegająca na bezpośrednim działaniu na
ognisko pożaru, zmierzająca do całkowitego przerwania procesu spalania.

3.2.

Obrona - forma działania taktycznego polegająca na oddziaływaniu określonymi środkami na
obiekty zagrożone pożarem.

3.2.1.

Obrona bliższa - obrona skierowana na obiekty zagrożone bezpośrednio z zadaniem
niedopuszczenia do rozprzestrzeniania się pożaru.

3.2.2.

Obrona dalsza - działania na obiekty zagrożone pośrednio z zadaniem niedopuszczenia do
wytworzenia nowych ognisk pożaru.

3.3.

Działania połączone - forma działań łączących natarcie z obroną w celu zmniejszenia
szybkości rozprzestrzeniania się pożaru i obrony obiektów położonych bezpośrednio przy
strefie spalania.

3.4.

Przeciwogień - gaszenie pożarów przestrzennych lasów, upraw itp. przez zapalenie przed
frontem pożaru ustalonej powierzchni na całej szerokości kierunku rozprzestrzeniania się
pożaru i wypaleniu jej przy podjęciu działań obronnych.

3

3.5.

Ugrupowanie bojowe - ustawienie sił i środków do wykonania zadania bojowego,
realizowane w szyku bojowym.

3.6.

Szyk bojowy - rozmieszczenie stanowisk bojowych do wykonania wspólnych czynności
w danym ugrupowaniu bojowym.

3.6.1.

Szyk frontalny - ustawienie stanowisk bojowych wzdłuż linii frontu pożaru.

3.6.2.

Szyk oskrzydlający jedno lub dwustronny - rozmieszczenie stanowisk bojowych z jednego
lub dwóch skrzydeł pożaru z zadaniem zawężania frontu pożaru.

3.6.3.

Szyk okrążający - rozmieszczenie stanowisk bojowych wzdłuż obwodu pożaru

3.6.4.

Szyk "kątem w przód" lub "kątem w tył" - ustawienie stanowisk tak, by
najdalej wysunięte torowały drogę dla pozostałych.

3.6.5.

Szyk "występ w lewo" lub "występ w prawo"- działania stosowane przy intensywnie
rozprzestrzeniającym się pożarze polegające na ustawieniu stanowisk skośnie do kierunku
przemieszczania się ich z zadaniem zbijania płomieni i torowaniu drogi dla stanowisk
dogaszających.

3.6.6.

Szyk piętrowy - działania polegające na ustawieniu stanowisk bojowych na różnych
poziomach.

3.7.

Działania wewnętrzne - działania prowadzone ze stanowisk bojowych usytuowanych
wewnątrz obiektu.

3.8.

Działania zewnętrzne - działania prowadzone ze stanowisk bojowych rozmieszczonych na
zewnątrz obiektu.

3.9.

Działania skoncentrowane - działania polegające na równoczesnym wprowadzeniu do akcji
niezbędnej ilości sił i środków celem wykonania zadania bojowego.

3.10. Stanowiska gaśnicze i bojowe

3.10.1.

Wyższe - usytuowane powyżej ogniska pożaru.

3.10.2.

Równe - usytuowane na poziomie ogniska pożaru.

3.10.3.

Niższe - usytuowane poniżej ogniska pożaru.

3.10.4.

Osłonięte - stanowisko bojowe, na którym ratownik pracuje za zasłoną chroniącą go przed
skutkami zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.

3.10.5.

Odkryte - stanowisko bojowe na którym ratownik pracuje bez przesłon i narażony jest na
niebezpieczeństwo działania zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.

3.10.6.

Ruchome - stanowisko ze zdolnością manewrowania i przemieszczania się.

3.10.7.

Stałe - stanowisko bez możliwości przemieszczania się.

3.11.

Lokalizacja pożaru - powstrzymanie rozprzestrzeniania się pożaru i ograniczenie
intensywności procesu spalania.

3.12.

Likwidacja pożaru - gaszenie pożaru w celu wyeliminowania możliwości
ponownego wznowienia palenia i ostatecznego ugaszenia.

3.13.

Ewakuacja - działania zorganizowane prowadzące do wyprowadzenia ze strefy zagrożonej
ludzi, zwierząt i mienia.

3.14.

Ratownictwo - forma działań polegająca na niesieniu pomocy w sytuacjach bezpośredniego
zagrożenia życia i zdrowia ludzi, zwierząt oraz zagrożenia mienia.

3.15.

Rozpoznanie - zorganizowane, aktywne i ciągłe działanie prowadzące do uzyskania informacji
co do warunków i przebiegu zdarzenia.

3.15.1.

Rozpoznanie ogniowe - działanie prowadzące do uzyskania informacji o przebiegu pożaru
i możliwości prowadzenia akcji gaśniczej.

3.15.2.

Rozpoznanie wodne - działania prowadzące do uzyskania informacji o zasobach wodnych
i możliwościach ich wykorzystania.

3.15.3.

Rozpoznanie ratownicze - działania prowadzące do uzyskania informacji o stopniu
zagrożenia ludzi, zwierząt i mienia oraz określenia możliwości udzielania skutecznej pomocy.

3.15.4.

Rozpoznanie wstępne - działania prowadzące do uzyskania informacji dających ogólną
orientację w sytuacji w stopniu pozwalającym na podjęcie decyzji co do wariantu działania.

3.15.5.

Rozpoznanie szczegółowe - działanie prowadzące do uzyskania danych pozwalających na
ocenę skuteczności działań i umożliwiające dokonanie korekty postępowania.

3.15.6.

Rozpoznanie bojem - forma rozpoznania polegająca na zbieraniu informacji z równoczesnym

3

4

prowadzeniem działań. Charakterystyczna dla pierwszej fazy działań w sytuacji dużego
zagrożenia.

3.16.

Działania ratownicze - czynności podjęte w celu ochrony życia, zdrowia, mienia a także
likwidacji źródła powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

3.17.

Odcinek bojowy - część terenu akcji, na którym działa jeden lub więcej pododdziałów
realizujących wydzielone zadanie bojowe stanowiące część zadania bojowego.

3.18.

Współdziałanie - systematyczne lub doraźne uzgodnienie wysiłków pododdziałów
sąsiadujących ze sobą i wykonujących zadanie bojowe zmierzające do osiągnięcia wspólnego
celu.

4. Dowodzenie

4.1.

Kierownik akcji ratowniczej - kierujący działaniami ratowniczymi.

4.2.

Dowódca - osoba, która na mocy odpowiednich regulaminów organizacyjnych ma prawo do
wydawania rozkazów i poleceń podległym ratownikom pododdziałom i oddziałom.

4.3.

Dowódca sekcji - osoba, która na mocy odpowiednich regulaminów organizacyjnych ma
prawo wydawać polecenia i rozkazy podległej sekcji.

4.4.

Dowódca plutonu - osoba, która na mocy odpowiednich regulaminów organizacyjnych ma
prawo wydawać polecenia i rozkazy podległemu plutonowi.

4.5.

Dowódca kompanii - osoba, która na mocy odpowiednich regulaminów organizacyjnych ma
prawo wydawać polecenia i rozkazy podległej kompanii.

4.6.

Dowódca odcinka bojowego (DOB) - osoba podlegająca bezpośrednio KAR, otrzymująca
od niego rozkazy, odpowiedzialna za oddane jej do dyspozycji siły oraz za skuteczność i wyniki
ich działania na przydzielonym odcinku bojowym.

4.7.

Rozkaz bojowy (1) - polecenie (nakaz) podjęcia działania lub zaniechania działania podczas
prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej.

4.8.

Rozkaz bojowy (2) - polecenie KAR obowiązujące uczestników akcji ratowniczo-gaśniczej,
określające zadania bojowe oraz sposoby ich realizacji w celu ratowania zagrożonych
i likwidowania pożaru.

4.9.

Zamiar taktyczny - określenie celów działania taktycznego, ich kolejności oraz sposobów ich
realizacji.

4.10.

Ocena sytuacji - określenie konsekwencji wynikających ze stanu rozwoju i rozprzestrzenienia
się pożaru oraz stopnia stwarzanych zagrożeń.

4.11.

Ocena możliwości - określenie wydajności i przydatności sił i środków zgromadzonych na
terenie akcji po ocenie sytuacji.

4.12.

Zmiana kierującego działaniami - przekazywanie obowiązków kierownika działań
ratowniczych innemu dowódcy.

4.13.

Sztab akcji - pomocniczy organ kierującego działaniami ratowniczymi.

4.14.

Odwód taktyczny - pozostawione w rezerwie siły i środki będące w dyspozycji
dowódcy kierującego działaniami ratowniczymi.

4.15.

Łączność - sposoby i środki służące do przekazywania informacji.

II. Organizacja działań ratowniczo -gaśniczych

1. Kierowanie i zasady przejmowania kierowania

1.1.Kierującym działaniem ratowniczym(dalej KAR) jest pierwszy przybyły na miejsce

zdarzenia dowódca, do czasu przybycia jednostki lub dowódcy hierarchicznie wyższych.

1.2.

Kierowanie działaniem ratowniczym obowiązany jest przejąć dowódca wg następującej

hierarchii:
Kierowanie interwencyjne są obowiązani przejąć ratownicy z jednostek ochrony przeciwpożarowej,
posiadający kwalifikacje do kierowania działaniem ratowniczym, właściwi ze względu na obszar
chroniony, w kolejności:
1) członek ochotniczej straży pożarnej;
2) komendant gminny ochrony przeciwpożarowej, jeśli jest członkiem ochotniczej straży pożarnej;
3) strażak jednostki ochrony przeciwpożarowej;
4) dowódca zastępu Państwowej Straży Pożarnej;
5) dowódca sekcji Państwowej Straży Pożarnej;
6) zastępca dowódcy zmiany Państwowej Straży Pożarnej;
7) dowódca zmiany Państwowej Straży Pożarnej;

5

8) zastępca dowódcy jednostki ratowniczo –gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej;

Kierowanie taktyczne są obowiązani przejąć, w następującej kolejności:
1) zastępca dowódcy jednostki ratowniczo –gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej właściwej dla miejsca
powstania zdarzenia;
2) dowódca jednostki ratowniczo -gaśniczej PSP właściwej dla miejsca powstania zdarzenia;
3) oficer wyznaczony przez komendanta powiatowego(miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej do
kierowania w jego imieniu i na jego polecenie;
4) komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej.
Kierowanie strategiczne są obowiązani przejąć, w następującej kolejności:
1) oficer wyznaczony przez komendanta wojewódzkiego PSP w jego imieniu i na jego polecenie;
2) komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej;
3) oficer wyznaczony przez Komendanta Głównego PSP do kierowania w jego imieniu i na jego
polecenie;
4) Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej

1.5.

Przyjmujący kierowanie obowiązany jest zapoznać się z sytuacją, rozlokowaniem sił i środków

oraz wydanymi wcześniej rozkazami. Moment przejęcia kierowania winien być podany do
wiadomości uczestnikom akcji i zgłoszony do RSK, a czas odnotowany w dokumentacji
operacyjnej.

1.6.

Zasady przejmowania kierowania działaniami:

a)

uprawniony do przejęcia kierowania powinien odszukać dotychczasowego KAR,

b) po zauważeniu osoby uprawnionej do przejęcia kierowania, dotychczasowy kierujący

melduje się i składa raport zawierający:
- krótką ocenę sytuacji pierwotnej(przed rozpoczęciem działań lub przed przejęciem kierowania

działaniami od innego dowódcy),

-

treść podjętych decyzji,

-

liczbę, rodzaj i kierunki działania jednostek ratowniczych,

-

rozmieszczenie stanowisk bojowych oraz zastosowanie środków gaśniczych i technik
postępowania,

-

krótką ocenę aktualnej sytuacji.

c)

po złożeniu raportu przejmujący i przekazujący kierowanie działaniami dokonują oględzin terenu
pożaru,

d)

po ocenie sytuacji nowy kierownik oświadcza, że przejmuje kierowanie działaniami
ratowniczymi
i przekazuje tę informację do właściwego PSK,

e) niezwłocznie po przejęciu dowodzenia nowy kierownik wyznacza zadanie dla poprzedniego

kierującego.

1.7. W razie braku możliwości kierowania działaniem ratowniczym przez osoby wymienione -
kierującego działaniem ratowniczym wyznacza:

-

dla działań o zasięgu ponad wojewódzkim- kierujący KCKR,

-

dla pozostałych działań - kierujący WSKR.

1.8. W przypadku działań jednostek ochrony ppoż. gdzie obowiązki KAR sprawuje osoba wyznaczona
odrębnym regulaminem i porozumieniem jednostki pożarnicze zostają jej podporządkowane i realizują
wyznaczone zadania.

2. Prawa i obowiązki KAR.

2.1. Kierujący akcją ratowniczą lub innym działaniem ratowniczym, prowadzonym przez
jednostki ochrony ppoż. jest uprawniony do zarządzenia:

a) Ewakuacji ludzi z rejonu objętego działaniem ratowniczym w przypadku zagrożenia życia i

zdrowia, w szczególności gdy:

-istnieje możliwość powstania paniki,
-przewidywany rozwój zdarzeń może spowodować odcięcie drogi ewakuacyjnej.

b)

Zakazu przebywania w rejonie objętym działaniem ratowniczym osób postronnych lub

6

utrudniających prowadzenie działania ratowniczego.

c)

Ewakuacji mienia, w szczególności gdy:

-

istnieje możliwość rozprzestrzeniania się pożaru lub innego zagrożenia,

-

usytuowanie mienia utrudnia prowadzenie działania ratowniczego.

d) Prac wyburzeniowych oraz rozbiórkowych, szczególnie w sytuacjach:

-

zagrożenia ludzi, zwierząt lub mienia,

-

potrzeby dotarcia do źródeł zagrożenia,

-potrzeby podania środków gaśniczych, użycia neutralizatorów oraz podprowadzenia substancji

toksycznych i mas gorącego powietrza,

- potrzeby zapewnienia dróg dojścia i ewakuacji.

e) Wstrzymania komunikacji w ruchu lądowym szczególnie w celu:

-

zapewnienia właściwego ustawienia i eksploatacji sprzętu ratowniczego,

-

zapewnienia dróg komunikacyjnych dla potrzeb działania ratowniczego

-

eliminacji zagrożeń spowodowanych przez środki komunikacji.

f) Przejęcie w użytkowanie na czas niezbędny do działania ratowniczego: pojazdów, środków

technicznych i innych przedmiotów, a także ujęć wody, środków gaśniczych oraz nieruchomości
przydatnych w działaniu ratowniczym, chyba że przepisy stanowią inaczej.

g) Odstąpienie od zasad uznanych powszechnie za bezpieczne, z zachowaniem wszelkich

dostępnych w danych warunkach zabezpieczeń jeżeli wg oceny KAR istnieje
prawdopodobieństwo uratowania życia ludzkiego a więc gdy:

-

z powodu braku specjalistycznego sprzętu zachodzi konieczność zastosowania sprzętu zastępczego,

-

fizyczne możliwości ratownika mogą zastąpić brak możliwości użycia właściwego sprzętu,
możliwe jest wykonanie określonych czynności przez osobę zgłaszającą się dobrowolnie.

Poniższe uprawnienia następują wyłącznie w okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej
konieczności.

2.1.1. KAR jest uprawniony także do żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych,

jednostek gospodarczych i organizacji społecznych oraz od obywateli. Udzielenie pomocy może
polegać na współdziałaniu w realizacji zadań wymienionych w pkt. 2.1. od a) do g),
udostępnieniu nieruchomości, środków i przedmiotów np. ujęcia wody, pojazdu, środków
technicznych itp., albo na bezpośrednim wykonaniu wskazanych czynności.

KAR ma także prawo:

a)

wydawać rozkazy i polecenia,

b)

podzielić teren akcji na odcinki bojowe i wyznaczyć ich dowódców,

c)

powołać sztaby akcji, składające się ze specjalistów i dowódców różnych dziedzin,

d)

korzystać z dróg, gruntów i zbiornikowe państwowych, komunalnych i prywatnych,

e)

korzystać z komunalnych i prywatnych ujęć wody i środków gaśniczych.

Po zakończeniu działania ratowniczego KAR przekazuje miejsce objęte tym działaniem właścicielowi,
zarządcy, użytkownikowi obiektu lub przedstawicielowi Policji bądź organom samorządu
terytorialnego.

2.2. Kierujący działaniem ratowniczym ponosi odpowiedzialność za:

-

przebieg akcji,

-

ż

ycie i zdrowie ludzi,

-

sprzęt użyty w akcji.

2.3. Do obowiązków KAR należy:

a)

Przejęcie kierowania wg obowiązujących zasad.

b)

Przeprowadzenie rozpoznania zdarzenia.

c)

Dokonanie prawidłowej oceny sytuacji.

d)

Podjęcie decyzji i ustalenie planu działania w tym :

-

planu ratownictwa ludzi i zwierząt,

-

głównego kierunku działań bojowych,

-

rodzaju ugrupowania jednostek,

-

planu ewakuacji mienia,

-

punktów czerpania wody dla jednostek poż.,

-

planu przeprowadzenia prac wyburzeniowych i rozbiórki konstrukcji,

-

podziału terenu akcji na odcinki bojowe, wyznaczenie im dowódców, granic i zadań,

7

-

ilości sił i środków na odcinkach bojowych,

-

miejsc zgrupowania odwodu taktycznego,

-

sposobu prowadzenia dalszego rozpoznania,

-

organizacji łączności.

e)

Określenie zamiaru taktycznego i wydanie rozkazu

f)

Utrzymanie łączności z SK.

g)

Rozpoznanie pożaru przez cały czas jego trwania,

h) Korygowanie planu akcji.
i) Kontrolowanie wykonywania rozkazów.

j) Kalkulowanie potrzeb i dysponowanie dalszych sił i środków, uruchomienie odwodów

operacyjnych.

k) Współdziałanie z innymi służbami, kierownictwem ZP i specjalistami.

2.4. Obowiązki kierownika akcji ratowniczej po zakończeniu działań:

a)

skontrolować teren i upewnić się, że pożar został całkowicie ugaszony bądź wyeliminowane
inne zagrożenia.

b)

Wydać rozkaz o zakończeniu akcji, zwinięciu i złożeniu sprzętu.

c)

Złożyć meldunek o zakończeniu działań do SK.

d)

Przyjąć meldunki od podległych dowódców.

e)

Przekazać pogorzelisko.

f)

Wydać rozkaz o odjeździe z miejsca akcji.

g) Kontrolować dojazd jednostek do koszar.
h) Dopilnować osiągnięcia przez jednostki stanu gotowości bojowej.

i) Sporządzić i podać meldunek o działaniu ratowniczym.

j) Sporządzić dokumentację i wziąć udział na polecenie przełożonego w dochodzeniu

popożarowym.

k) Poinformować stanowisko kierowania o zakończeniu kierowania akcją.

III. Bezpieczeństwo prowadzenia działań ratowniczych

1. Postanowienia ogólne

1.1.

Obowiązkiem właściwego dowódcy (kierownika) akcji ratowniczej oraz wszystkich osób
biorących
w niej udział jest stosowanie wszelkich dostępnych metod, sposobów i środków zmniejszających
zagrożenie życia lub zdrowia uczestników akcji.

1.2.

W okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności podczas akcji ratowniczej
dowódca może odstąpić od zachowania zasad bhp, stosując w zamian inne środki
zabezpieczające, będące w danej sytuacji w jego dyspozycji.

1.3.

Dowódcy obowiązani są przeprowadzać rozpoznanie zagrożenia oraz nadzorować sposoby
prowadzenia akcji ratowniczych ze zwróceniem uwagi na zabezpieczenie zdrowia i życia osób
uczestniczących w akcji.

1.4.

Dowódcy zobowiązani są osobiście kontrolować i nadzorować pracę podkomendnych oraz stan ich
bezpieczeństwa w miejscach o szczególnym stopniu zagrożenia.

2. Odrębne przepisy regulują zagadnienia bezpieczeństwa pracy w zakresie:

a) prowadzenia działań na drogach publicznych,
b działań przy zagrożeniu materiałami chemicznymi

c)

zagrożeniu dymem i gazami pożarowymi,

d)

zagrożeniu niewypałami (niewybuchami),

e)

zagrożeniu prądem elektrycznym,

f)

zagrożeniu materiałami promieniotwórczymi,

g)

w obrębie zagrożonych konstrukcji budowlanych,

h) pracach na wysokości,
i) działań przy użycia śmigłowca,

j) działań podczas gaszenia pożarów,

k) działań w zakresie ratownictwa technicznego,

8

l) działań na akwenach i pod wodą,

ł) działań podczas klęsk żywiołowych.

IV. Elementy organizacji akcji ratowniczo-gaśniczej

1. Przyjęcie zgłoszenia zdarzenia

Powinno dać zarys powstałego zagrożenia oraz dodatkowe dane dotyczące lokalizacji zdarzenia.

Należy więc zebrać następujące informacje:

a)

nazwa i przeznaczenie obiektu,

b)

adres i możliwość dojazdu,

c)

nazwisko i imię właściciela, użytkownika,

d)

występujące zagrożenie,

e)

lokalizacja pożaru w obiekcie,

f)

personalia nr telefonu osoby zgłaszającej.

2. Analiza danych odbywa się w SK po przyjęciu zgłoszenia i ma ona

na celu ustalenie:

a)

rodzaju i wielkości zagrożenia,

b)

ilość i rodzaj dysponowanych sił i środków,

c)

potrzeby sprzętu specjalistycznego,

d)

trasy dojazdu do miejsca zdarzenia,

e)

dodatkowych danych o obiekcie,

f)

potrzeby współpracy z innymi służbami.

3. Dysponowanie sił i środków

Przeprowadza służba dyżurna Powiatowego Stanowiska Kierowania zapewniając

przybycie odpowiednich ilości i rodzaju sił i środków w najkrótszym czasie.

3.1. Dysponowanie sił i środków odbywa się w oparciu o:

a)

analizę danych ze zgłoszenia,

b)

aktualny stan i ilość sprzętu pozostających w podziale bojowym,

c)

plany postępowania na wypadek pożaru lub innego zdarzenia,

d)

czasu dojazdu do miejsca zdarzenia,

e)

kart charakterystyk obiektów,

f)

innych ustaleń przyjętych lokalnie.

3.2. Zadysponowanie jednostki ratowniczo-gaśniczej oraz jednostek ochotniczych straży pożarnych

następuje po uruchomieniu sygnału alarmowego funkcjonującego w danej jednostce (np. sygnał
syreny w jednostce OSP). Na sygnał alarmu strażacy:

a) przerywają wszelkie zajęcia,

b)

wyłączają gospodarcze i warsztatowe urządzenia i instalacje elektryczne,

c)

spokojnie udają się najkrótszą drogą do pojazdów, zajmując w nich wyznaczone miejsce
zgodnie z pełnioną funkcją,

d)

przodownicy I rot sprawdzają zamknięcia skrytek, stan liczebny załogi i zgłaszają dowódcy
zastępu gotowość do odjazdu,

e)

dowódca zastępu odbiera kartę zgłoszenia zdarzenia, określa drogę dojazdu i nakazuje odjazd.

3.3. Jednostki wyposażone w radiotelefony nawiązują i utrzymują kontakt radiowy w czasie dojazdu

i pobytu na miejscu zdarzenia.

4. Dojazd.

Musi zapewnić szybkie i bezpieczne dotarcie zastępu do miejsca zdarzenia.

4.1. Określając warunki dojazdu należy:

a)

przeanalizować dane ze zgłoszenia zdarzenia,

b)

korzystać z kart dojazdowych,

c)

zebrać dodatkowe informacje o miejscu i rozmiarach zdarzenia,

d)

obserwować zewnętrzne objawy pożaru i zdarzenia

e)

wybrać właściwe miejsce ustawienia pojazdu.

9

4.2.

Pojazdy udające się do akcji mogą korzystać z uprzywilejowania w ruchu drogowym zgodnie

z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. Stosować należy zasadę ograniczonego zaufania
w stosunku do innych użytkowników dróg.

4.3.

Załoga powinna przejawiać pełną inicjatywę w pokonywaniu wszelkich trudności

napotkanych
w drodze do miejsca zdarzenia.

4.4.

W przypadku awarii pojazdu własnego, napotkania po drodze innego zdarzenia wymagającego

udziału służb ratowniczych - decyzja co do dalszego postępowania należy do dowódcy zastępu.
Decyzja zależeć musi od rodzaju i stopnia zagrożenia obiektu, ludzi, zwierząt bądź mienia.
O decyzji musi być powiadomione właściwe terenowo PSK.

4.5.

Wybierając miejsce ustawienia pojazdu należy przestrzegać następujących zasad:

a)

o miejscu ustawienia pojazdu decyduje dowódca zastępu uwzględniając możliwość realizacji
zadania bojowego,

b)

ustawienie zapewniać musi optymalną pracę z zachowaniem zasad bezpieczeństwa,

c)

pojazd nie może być narażony na uszkodzenia termiczne i mechaniczne.

d)

zapewniona musi być swoboda manewrowania i możliwość szybkiego wycofania z miejsca
zdarzenia,

e)

pojazd nie może tarasować drogi ratownikom i innym pojazdom ratowniczym.

5. Rozpoznanie

Każde działanie na miejscu zdarzenia musi być poprzedzone rozpoznaniem. O składzie osobowym

patrolu rozpoznania decyduje dowódca zastępu biorąc pod uwagę stan osobowy zastępu, stopień rozwoju
zdarzenia, występujące zagrożenie, możliwość penetracji terenu.

5.1.

Rozpoznanie wstępne ma dać ogólną orientację w sytuacji w stopniu pozwalającym na podjęcie
decyzji dotyczących wyboru głównego kierunku i celu działania, rozmieszczenia sił i
ś

rodków stojących w dyspozycji dowodzącego oraz zadysponowania dalszych sił i środków.

Rutynowo rozpoznanie to powinien prowadzić patrol składający się z dowódcy zastępu i
przodownika I roty.

5.2.

W rozpoznaniu wstępnym ustalamy:

a)

co się pali lub rodzaj i charakter zagrożenia,

b)

czy jest zagrożone życie ludzi lub zwierząt,

c)

co jest bezpośrednio zagrożone,

d)

jakie zagrożenia mogą utrudniać prowadzenia akcji,

e)

ilość i lokalizację dróg dojścia do ogniska pożaru lub miejsca zdarzenia.

5.3. Wyniki rozpoznania wstępnego muszą być uzupełnione poprzez rozpoznanie szczegółowe,

prowadzone w trakcie działań przez wszystkich ratowników, a pozwalające na ocenę efektywności
działań oraz dokonanie ewentualnych korekt postępowania.

5.4. Rozpoznanie ogniowe - w jego wyniku ustalamy:

a)

rodzaj pożaru,

b)

intensywność pożaru i kierunki jego rozprzestrzeniania się,

c)

co jest objęte pożarem i na której kondygnacji,

d)

czy istnieje zagrożenie wybuchem lub zawaleniem

e)

co się znajduje na kondygnacji objętej pożarem i zagrożonych,

f)

jakie są drogi dojścia do ognisk pożaru,

g)

jakie występują możliwości oddymiania,

h) czy zachodzi konieczność wyłączenia gazu i energii elektrycznej,
i) czy nie występują inne zagrożenia.

5.5.

Rozpoznanie ratownicze omówiono w rozdziale V.8.2

5.6.

W sytuacjach szczególnych, gdy nie jest możliwe prowadzenie rozpoznania wstępnego, podjąć
należy "rozpoznanie bojem" polegające na równoczesnym rozpoznawaniu sytuacji i wykonywaniu
działań ratowniczo-gaśniczych. Informacje zebrane tą drogą muszą być uzupełnione
w rozpoznaniu szczegółowym.

10

5.7. W przypadkach gdy rozpoznanie prowadzone jest bez udziału dowódcy zastępu - patrol (rota)

prowadzący rozpoznanie ma obowiązek informowania dowódcy o wynikach rozpoznania.
W meldunku należy zawrzeć:

- nr patrolu lub roty, kierunek prowadzonej obserwacji, co i gdzie zaobserwowano, wnioski z
rozpoznania.

5.8. Rozpoznanie wodne ma zapewnić uzyskanie informacji o stanie zasobów wodnych w stopniu

pozwalającym na zabezpieczenie ciągłości działań gaśniczych.

a) rozpoznanie wodne prowadzi się już w czasie jazdy do pożaru korzystając z takich

dokumentów jak:

-

karta dojazdowa,

-

plan ratowniczy powiatu,

-

plany miast gmin itp.

b) Rozpoznanie powinno dać odpowiedź jak zorganizować zaopatrzenie wodne ustalając:

-

rodzaj zasobów: hydrant, rzeka, staw, jezioro, itp.,

-

wydajność lub zapas wody,

-

odległość od miejsca pożaru oraz stan dróg dojazdowych,
możliwość manewrowania pojazdami pożarniczymi

c) W przypadku zbiorników i cieków naturalnych ustalić należy dodatkowo:

-

głębokość zbiornika i ujęcia,

-

odległość lustra wody od brzegu,

-

zamulenie dna,

-

czystość wody.

d) W przypadku utrudnionego dojazdu lub ograniczonej możliwości manewrowania pojazdami a także

niewielkich zasobów wodnych należy zdecydować się na wybór punktów nawet bardziej odległych,
ale gwarantujących ciągłość pracy.

5.9. Rozpoznanie warunków atmosferycznych i mikroklimatycznych - prowadzone jest w celu

ustalenia wpływu jakie warunki te wywierają lub mogą wywrzeć na przebieg pożaru bądź innego
zdarzenia.

a) Czynniki rozpatrywane to:

-

temperatura otoczenia,

-

wiatr,

-

opady,

-

prądy powietrzne,

-

zmiany w składzie chemicznym mas powietrza otaczających miejsce zdarzenia.

b) Rozpoznanie powinno dostarczyć danych dotyczących:

-

siły i kierunku wiatru,

-

temperatury co szczególnie istotne jest w okresie zimy lub suszy,

-

stopnia zadymienia pomieszczeń,

-

aktualnej wilgotności materiałów zagrożonych lub wpływu wilgoci na rozwój pożaru
podczas opadów atmosferycznych,

-

ilości i kierunku prądów konwekcyjnych.

c) W rozpoznaniu stwierdzić nie tylko stan aktualny ale w oparciu o zebrane informacje przewidywać

należy zmiany w sytuacji mikroklimatycznej, mogące wystąpić na skutek zmian w
sytuacji pożarowej.

5.10. Rozpoznanie warunków terenowych.
a) Rozpoznanie to ma na celu:

-

ustalenie warunków terenowych na miejscu akcji

-

umiejętne wykorzystanie warunków terenowych do organizacji akcji (wykorzystanie lub
ominięcie takich elementów jak: wyrwy, uskoki ziemne, rowy, mosty, tunele, wiadukty,
linie
energetyczne itp.,

-

określenie warunków pracy pomp poprzez ustalenie różnic wzniesień pomiędzy punktem
czerpania wody a miejscem pożaru.

b) Wyniki rozpoznania powinny dać dowódcy podstawy do rozstrzygnięcia takich kwestii

jak:

-

czy zachodzi konieczność zamknięcia dróg publicznych i jakie są możliwości organizacji ruchu,

11

-

jak zorganizować system dostarczania wody,

-

jak poprowadzić i zabezpieczyć linie wężowe,

-

w jaki sposób zorganizować łączność dowodzenia i współdziałania,

-

ustalenie możliwości przejazdu i ustawienia dużych ugrupowań jednostek ratowniczych,

-

określenie możliwości przejazdu i ustawienia ciężkich pojazdów ratowniczych.

5.11.Rozpoznanie nie jest i nie może być czynnością jednorazową. Musi być prowadzone aktywnie

i ciągle, od momentu zgłoszenia zdarzenia do całkowitego zakończenia działań. Korzystać należy
z wszelkich możliwych źródeł informacji. W każdym uzasadnionym przypadku rozpoznanie
prowadzić przy współudziale właścicieli lub użytkowników obiektów.

6. Ocena sytuacji.

Przeprowadzana jest przez KAR i ma ona na celu ustalenie:

-

rozmiaru zagrożenia dla ludzi, zwierząt i mienia,

-

czy może nastąpić wybuch lub zawalenie,

-

jak szybko pożar może rozprzestrzeniać się na objętej nim kondygnacji,

-

jakie występują możliwości rozprzestrzeniania się pożaru,

-

jaki jest główny kierunek rozprzestrzeniania się pożaru,

-

w jakim stopniu zadymienie lub substancje toksyczne mogą komplikować sytuację
i utrudniać prowadzenie działań ratowniczych,

-

czy siły i środki przybyłe do akcji są wystarczające,

-

ile czasu zajmie przybycie dodatkowych sił,

-

jakie rozmiary przyjmie zdarzenia do czasu przybycia wymaganej ilości sił i środków,

-

czy wystarczające są zasoby środków gaśniczych,

-

czy istnieją dodatkowe zagrożenia i czy potrzebna jest pomoc innych służb ratowniczych.

7. Zamiar taktyczny i decyzja działań

Dokonuje ich KAR na podstawie ciągłego rozpoznania i oceny sytuacji. Polegają one na:

-

wyborze rodzaju, formy i kolejności działań,

-

określeniu ilości i rozmieszczenia stanowisk bojowych,

-

wyborze środka gaśniczego i określeniu z jaką intensywnością będzie podawany,

-

ustaleniu sposobu zaopatrzenia w środki gaśnicze

-

zorganizowaniu łączności,

-

ustaleniu ilości i wezwaniu dodatkowych sił,

-

określeniu zadań dla innych służb współpracujących na miejscu zdarzenia.

8. Rozkaz bojowy

KAR wypracowany zamiar taktyczny przekazuje do wykonania w formie rozkazu bojowego.

a)

Rozkaz bojowy powinien zawierać i określać:

-

krótką charakterystykę sytuacji,

-

formę działań taktycznych,

-

rodzaj środków gaśniczych i ew. warunki ich podawania,

-

miejsce działania i lokalizację stanowisk bojowych,

-

kierunki działań i drogi dojścia na stanowiska,

-

zadania dla poszczególnych zastępów,

-

sposoby zabezpieczenia ratowników'

-

organizację łączności,

-

zaopatrzenie w środki gaśnicze,

-

wyznaczenie odwodu taktycznego,

-

stanowisko dowodzenia.

b)

Rozkazy bojowe kończą się komendą "wykonać". W zależności od szczebla dowodzenia należy
różnicować ich formę oraz stopień uszczegółowienia

c)

Rozkaz powinien być przekazywany wykonawcom osobiście i bezpośrednio. W sytuacjach
szczególnych rozkazy mogą być przekazane przez stosowane środki łączności lub za pośrednictwem
innych osób np. gońców, łączników itp.

d)

Rozkaz musi być jasny, zwięzły, logiczny, konkretny i zrozumiały dla wykonawcy.

e)

W sytuacjach szczególnych wykonawca może żądać potwierdzenia rozkazu na piśmie, głównie

12

w przypadku odstępowania od przyjętych zasad bezpieczeństwa pracy.

f) Rozkaz musi zostać wykonany. W przypadkach pojawienia się nowych okoliczności nie

uwzględnionych przez rozkazodawcę (np. nagłego zagrożenia) ratownik może podjąć działanie
według własnego rozeznania sytuacji, o czym musi powiadomić rozkazodawcę.

V. Realizacja zadań bojowych w różnych warunkach

1. Praca w warunkach wysokiej temperatury wymaga:

a)

wykorzystywania naturalnych zasłon, które zmniejszą promieniowanie cieplne np. nierówności
terenowych, elementów konstrukcji obiektu, występujących urządzeń itp.,

b)

stosowania wodnych zabezpieczeń w postaci kurtyn wodnych, prądów mgłowych lub
rozproszonych,

c)

wykonania przesłon sztucznych np. tarcz ochronnych,

d)

stosowania ubrań żaro i ognioochronnych,

e)

obniżania temperatur przez zwiększenie wymiany gazowej po otwarciu okien, drzwi, klap
dymowych lub wykonanie dodatkowych otworów. Zwracać należy wówczas uwagę na
wyeliminowanie groźby rozgorzenia,

f)

przy dłuższym czasie pracy w niekorzystnych warunkach termicznych stosowania częstej wymiany
ratowników i nie dopuszczania do przegrzania organizmów,

g)

w warunkach szczególnie trudnych zapewnienia pomocy medycznej,

h) przy pożarach zewnętrznych lokalizowania stanowisk bojowych od strony nawietrznej (z wiatrem).

2. Działania w warunkach zadymienia

2.1.

Dym jest mieszaniną drobnych, nie spalonych cząstek materiału palnego z powietrzem.

Występują w nim cząstki w postaci sadzy, popiołu, fragmenty ciał stałych, par i gazów
powodujące rozpraszanie światła. Utrudnia on obserwację w przestrzeni w której przebywamy.
W dymie zawartych jest szereg substancji toksycznych stwarzających zagrożenie dla zdrowia
i życia ratowanych i ratowników.

2.2.

Prowadząc działania ratowniczo-gaśnicze w warunkach zadymienia obowiązkowo

należy przestrzegać następujących zasad:

1.

Bezwzględnie stosować sprzęt ochrony dróg oddechowych i sprzęt oświetleniowy.

2.

Maski należy zakładać i zdejmować w strefie czystego powietrza możliwie najbliżej miejsca akcji.
W żadnym przypadku nie zdejmować masek aparatów ochronnych w strefie zadymienia.

3.

Sprawdzić obecność i stężenie toksycznych par i gazów, bądż substancji lotnych pożarowo
niebezpiecznych, jeżeli dysponujemy odpowiednim wyposażeniem technicznym.

4.

Przy stwierdzeniu obecności substancji toksycznych, oddziałujących na skórę stosować specjalne
ubrania ochronne.

5.

Wyposażyć ratowników w sygnalizatory bezruchu.

6.

Wszelkiego rodzaju działania w strefie zadymienia prowadzić w grupach minimum 2 osobowych.

7.

W sytuacjach ekstremalnych typować do działań ratowników z dużym doświadczeniem
zawodowym.

8.

Bezwzględnie utrzymywać stałą łączność pomiędzy ratownikami za pomocą radiotelefonów lub linek
ratowniczych.

9.

Ponadto ratownik w strefie zadymienia powinien:

a)

w strefie nierozeznanej badać teren przed sobą w celu uniknięcia miejsc niebezpiecznych,

b)

zapamiętywać punkty pozwalające na zachowanie orientacji i odtworzenia drogi powrotnej
(wycofując się korzystać z rozciągniętej linki ratowniczej lub linii wężowej),

c)

unikać obchodzenia elementów wyposażenia wnętrza lub elementów konstrukcyjnych, aby nie
doprowadzić do zaplątania się linki,

d)

poruszać się wzdłuż ścian zgodnie z kierunkiem określonym przez dowódcę zastępu,

e)

przy wchodzeniu grupą należy poruszać się rzędem. Grupę prowadzi dowódca zastępu, wszyscy
utrzymują kontakt wzrokowy lub odległość pozwalającą na wyczuwanie poprzednika ręką.
Strażak idący jako ostatni kontroluje otoczenie i prowadzi obserwację grupy. Jako środek
łączności można wykorzystywać linkę lub wąż trzymane przez wszystkich członków grupy,

f)

na klatkach schodowych należy poruszać się w pobliżu ścian. Schodząc w dół należy poruszać

13

się tyłem, badając nogą każdy kolejny stopień, a ciężar ciała rozkładać na maksymalnie dużą
powierzchnię,

g)

zwracać uwagę, aby linia wężowa nie została zaczepiona lub zaciśnięta między elementami
konstrukcji bądź wyposażenia wnętrza,

h) pootwierać wszystkie napotkane po drodze drzwi
i) znaleźć taki poziom, na którym zasięg widoczności jest największy, niejednokrotnie należy

pochylić się tuż nad podłożem, j) dokonywać stałej obserwacji miejsca pracy, nasłuchiwać

trzasków i szumów, badać zmiany

temperatury. 10. Opuścić pomieszczenia i przerwać pracę w

przypadku gdy:

a)

nastąpiła gwałtowna zmiana sytuacji pożarowej stanowiąc zagrożenie dla ratowników, o ile nie
ma możliwości jej przeciwdziałania,

b)

wystąpiło złe samopoczucie ratownika,

c)

zużyto powietrze lub tlen do granic niezbędnych na czas wycofania się ze strefy zagrożenia,

d)

uszkodzony został sprzęt ochrony dróg oddechowych lub specjalne ubranie ochronne.

11. Dopuszczalne jest wejście do pomieszczeń zadymionych bez sprzętu ochrony dróg oddechowych

w przypadku gdy:

a)

powierzchnia pomieszczeń jest niewielka a zadymienie słabe,

b)

istnieje łatwy dostęp z zewnątrz,

c)

występuje stan wyższej konieczności a ratownik może zastosować zastępcze proste środki
ochrony np. zwilżone tampony, poruszać się w pobliżu okien i innych otworów itp.

12. Oddymiać pomieszczenia poprzez zwiększenie wymiany powietrza, osadzanie lub wypieranie

dymu.

3. Praca w różnych warunkach atmosferycznych

3.1. W czasie niskich temperatur otoczenia należy:

a)

unikać oblewania wodą ludzi i sprzętu,

b)

rozdzielacze ustawiać w miarę możliwości wewnątrz obiektów, a jeżeli jest to
niemożliwe
zasypywać je śniegiem, ziemią lub okrywać szmatami,

c)

zapewnić ciągły przepływ wody przez linie wężowe,

d)

w przypadku bardzo niskich temperatur stosować środki obniżające temperaturę krzepnięcia
wody

e)

wyposażyć zastępy w sprzęt do rozmrażania hydrantów, armatury wodnej i pomp,

f)

w przypadku wystąpienia oblodzenia stosować środki zapobiegające wypadkom,

g) zapewnić ratownikom częste podmiany, umożliwić wypoczynek, ogrzanie się, wymianę odzieży,

dostarczyć ciepłe napoje i posiłki.
3.2. W czasie działań podczas silnego wiatru należy:

a)

zwracać szczególną uwagę na możliwość szybkiego rozprzestrzeniania się pożaru i dalekich
przerzutów ognia,

b)

ze względu na możliwość nagłych przerzutów ognia (ognie lotne) obronę dalszą prowadzić
większą ilością sił i środków,

c)

bezwzględnie utworzyć odwód taktyczny,

d)

na froncie pożaru podawać zwarte prądy wody o dużym zasięgu rzutu i wydajności,

e)

na tył pożaru podawać silne prądy rozproszone lub pianę gaśniczą,

f)

stanowiskom bojowym pracującym na głównym kierunku rozprzestrzeniania się ognia zapewnić
możliwość odwrotu,

g) stanowiska gaśnicze na drabinach zabezpieczyć przed wywróceniem lub upadkiem strażaka,
h) po zakończeniu akcji starannie wygasić pogorzelisko i zapewnić długotrwały dozór.

4. Działania w trudnych warunkach terenowych

W terenie trudnodostępnym poprzez np. strome wzniesienia, grząskie podłoże lub

nieprzejezdny z innych przyczyn należy stosować się do następujących zasad:

a)

wykorzystywać sprzęt, który może być przenoszony przez ratowników lub w skrajnych
przypadkach dostarczony z powietrza,

b)

tam gdzie jest to możliwe wykorzystywać pojazdy terenowe (także innych instytucji)
do przewożenia sił i środków na miejsce zdarzenia,

14

c)

przy braku odpowiedniego zaopatrzenia wodnego w pobliżu miejsca pożaru wykorzystywać
dostępne sposoby dostarczania wody na duże odległości,

d)

bez wyraźnej potrzeby nie dokonywać przegrupowania sił i środków,

e)

stworzyć możliwość alarmowego wycofania wprowadzonych do działań sił i środków,

f)

w rozpoznaniu korzystać z informacji miejscowej ludności w celu ustalenia najkorzystniejszych
dróg dotarcia na miejsce zdarzenia,

g)

w dowodzeniu wykorzystywać systemy łączności bezprzewodowej w celu ograniczenia zbytniego
przemieszczania się ratowników. Zwracać uwagę na możliwość wystąpienia cienia radiowego

h) w przypadku przedłużających się działań zapewnić zaplecze logistyczne,
i) w związku z pracą sprzętu w warunkach trudnych przewidzieć należy utworzenie odwodu

taktycznego sprzętu i punkty naprawy.

5. Działania w warunkach zagrożenia materiałami żrącymi, toksycznymi i

wybuchowymi

a)

zachować maksymalne środki ostrożności,

b)

w miarę możliwości dojeżdżać do miejsca zdarzenia od strony nawietrznej tj. zgodnie z kierunkiem
wiatru,

c)

ustawiać pojazdy w bezpiecznej odległości od strefy zagrożenia oraz wyżej niż miejsce zdarzenia,

d)

do rozpoznania i działań ratowniczych przystępować tylko w odpowiednich ubraniach ochronnych
właściwych dla danego rodzaju zagrożenia oraz w aparatach oddechowych,

e)

ustalić zagrożenia i strefy skażenia za pomocą odpowiednich analizatorów, eksplozymetrów,
dozymetrów lub innych żródeł informacji,

f)

wyposażyć każdego strażaka w indywidualny pakiet przeciwchemiczny,

g) oznaczyć strefy zagrożenia odpowiednimi znakami ostrzegawczymi i ogrodzić linkami (taśmami),
h) uprzedzić o zagrożeniu ludność i przeprowadzić ewakuację z miejsc zagrożonych,
i) wezwać siły specjalistyczne i ściśle współpracować z innymi podmiotami ratowniczymi,

j) likwidować źródła skażenia przez zamykanie ujścia par i gazów, zmniejszenie powierzchni

parowania oraz neutralizowanie szkodliwych substancji,

k) zapewnić bezpieczeństwo ratownikom pracującym w strefie zagrożenia oraz ściśle kontrolować

sytuację w obrębie akcji,

l) o podejmowanych działaniach i istniejącej sytuacji informować na bieżąco PSK.
m) prowadzić dokumentację.

6. Działania podczas niebezpieczeństwa porażenia prądem elektrycznym

a)

Stosować sprzęt i środki zabezpieczające przed porażeniem prądem elektrycznym.

b)

Unikać kontaktu lub zbliżania sprzętu pożarniczego i prądów gaśniczych na odległość nie mniejszą
niż 3 m, z liniami i urządzeniami elektroenergetycznymi.

c)

Odłączyć dopływ energii elektrycznej w punktach nie zastrzeżonych dla specjalistycznych
ekip
energetycznych i sieciowych przez uruchomienie wyłączników głównych, wykręcenie lub odłączenie
zabezpieczeń na tablicach rozdzielczych energii elektrycznej.

d)

Działać prądami środków gaśniczych dopuszczonych do stosowania w obrębie urządzeń i instalacji
elektrycznych pod napięciem.

e)

Unikać wykonywania zwarć pętlami lub zarzutkami na sieciach napowietrznych, trakcyjnych itp.

f)

W środkach komunikacji o napędzie elektrycznym odcinać zasilanie przez odciągnięcie
pantografów
i odłączenie baterii akumulatorów.

g)

Unikać zajmowania stanowisk bojowych pod liniami napowietrznymi lub sieciami trakcyjnymi.

h) Żądać od właściwych dla sieci lub urządzeń energetycznych służb, natychmiastowego wyłączenia

zasilania w podstacjach, kabinach lub wyłącznikach sekcyjnych,

i) W przypadku pracy w obrębie zakładów, instytucji przedsiębiorstw, na terenie których znajdują

się urządzenia energetyczne dużej mocy, żądać pisemnego zezwolenia na pracę po odłączeniu
zasilania,

j) Żądać uszynienia sieci trakcyjnych w sposób widoczny dla kierującego akcją ratowniczo-gaśniczą,

tyczkami uszyniającymi zabezpieczającymi przed możliwością przeniesienia napięcia z innej sieci,

k) Zachować warunki bezpieczeństwa w obrębie stref zagrożenia napięciem krokowym.

7. Forsowanie przejść

15

a)

Naturalną drogą dojścia dla stanowisk bojowych podczas pożarów wewnętrznych stanowią drzwi,
klatki schodowe, okna, drzwi balkonowe. W przypadku konieczności sforsowania otworów
należy
uczynić to w obecności właściciela, gospodarza obiektu lub funkcjonariuszy policji. Odstąpienie od
tej zasady możliwe jest w sytuacjach zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzi (zwierząt)
znajdujących się w obiekcie, lub gdy zwłoka może powodować zagrożenie dla obiektu.

b)

Otwarcia przejść dokonujemy gdy nie występuje groźba gwałtownej zmiany sytuacji. Gdy takowe
niebezpieczeństwo występuje stanowiska bojowe muszą być przesłonięte a obok należy
przygotować do pracy stanowisko gaśnicze.

c)

Mając do wyboru możliwość dotarcia do pomieszczeń poprzez okna lub drzwi - wybierać należy
drzwi. Zasadą powinno być - niepotrzebnie nie niszczyć.

d)

Przed otwarciem drzwi zbadać ich stopień nagrzania. Gdy są gorące zachować należy szczególną
ostrożność zabezpieczając się przed ogniem żgącym i gwałtownym odrzuceniem skrzydła drzwi po
zwolnieniu zatrzasku (klamki).

e)

W przypadku konieczności wybijania okien strażacy muszą być stosownie zabezpieczeni.
Stanowiska bojowe ustawia się z boku. Odłamki szkła odrzucamy od góry. Duże płaszczyzny
można okleić taśmami samoprzylepnymi i po wyduszeniu wyciągać bosakiem. Podczas prac
wszystkie osoby przebywające przed obiektem odsunąć na bezpieczną odległość.

f)

Kraty zabezpieczające otwory zdejmujemy zależnie od sposobu ich zamocowania. W razie potrzeby
usunąć je za pomocą ciężkiego sprzętu burzącego lub zestawów ratownictwa technicznego.
Fragmenty krat nie mogą utrudniać komunikacji i stwarzać zagrożenia dla ratowników lub osób
ratowanych.

g)

W obiektach o podwyższonym standarcie ochrony (banki, muzea, areszty itp) otwarcie przejść
może nastąpić w porozumieniu z kierownictwem zakładu i służbą ochrony obiektu. Rozpoznać
należy system zabezpieczający. W razie potrzeby wyłączyć systemy alarmowe by uniemożliwić
samoczynne zamknięcie się przejść za ratownikami.

h) Zwrócić uwagę na właściwy dobór sprzętu i stosowane techniki pracy w pomieszczeniach

zagrożonych wybuchem, i) Zwracać uwagę na ciągi instalacyjne: elektryczne gazowe, wodne,

cieplne itp. W razie potrzeby instalacje te powinny zostać wyłączone i zabezpieczone,

j) Wykonując otwory w konstrukcjach budowlanych dokładnie rozpoznać stan konstrukcji

obiektu. Otwory muszą być wykonane w miejscach nie naruszających statyki obiektu. Rodzaj
sprzętu i techniki pracy uzależnione będą od rodzaju zastosowanych materiałów i konstrukcji
budowlanych. Otwory powinny mieć min. 1m2 powierzchni i muszą gwarantować człowiekowi
swobodę przejścia,

k) Niedopuszczalne jest przeciskanie się ratownika przez szczeliny o mniejszej powierzchni do

nierozpoznanych pomieszczeń.

l) Przed otwarciem stropów usunąć należy wszystkie materiały i elementy wyposażenia powodujące

dodatkowe obciążenie. Otwory wykonywać w pobliżu ścian i ogniska pożaru,

ł) W dachach, gdy nie ma otworów takich jak świetliki, klapy dymowe itp. wykonywać

przejścia w odległości ok.1,5 m od kalenicy dachu. Wskazane jest wykonanie otworów także w
płaszczyźnie przeciwległej, lub dwóch otworów w tej samej płaszczyźnie dachowej lecz na innych
wysokościach dla zwiększenia wymiany gazowej i odprowadzania dymów oraz gorących mas
powietrza,

m) Zwrócić uwagę na bezpieczeństwo osób znajdujących się na dole. Elementy konstrukcyjne nie

powinny być zrzucane na dół lecz odkładane obok Wyburzane konstrukcje nie powinny
przysypywać ognisk pożaru,

n) W przypadku nadwątlonych konstrukcji budowlanych stosować pomosty (np. z drabin) opieranych

na stałych, mocnych elementach nośnych.

0) Strażacy pracujący przy wykonywaniu otworów muszą być odpowiednio zabezpieczeni.
p) Wykonanie otworów może nastąpić dopiero po przy gotowaniu do pracy stanowiska gaśniczego,

r) Po zakończeniu akcji wszystkie nadwątlone elementy konstrukcyjne muszą być wyburzone lub

zabezpieczone.

8. Ewakuacja i ratowanie ludzi, zwierząt i mienia

8.1. Warunki ogólne:

a)

Ewakuację należy podjąć z chwilą gdy zaistniałe zdarzenie może stwarzać zagrożenie dla ludzi,
zwierząt bądź mienia.

16

b)

Decyzję o ewakuacji podejmuje kierownik akcji, dowódca jednostek ratowniczych lub
osoby odpowiedzialne za dany obiekt.

c)

Akcja ewakuacji powinna być prowadzona innymi drogami aniżeli akcja gaśnicza.

d)

Akcję ratowniczą należy podjąć gdy występuje bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia
ludzi i zwierząt, bądź groźba zniszczenia mienia szczególnej wartości kulturowej,
technicznej czy materialnej.

e)

Decyzję o wszczęciu akcji ratowniczej podejmują osoby wymienione w punkcie b) oraz każdy
strażak, który niebezpieczeństwo spostrzegł.

f)

Ratownictwo i ewakuacja, o ile jest to możliwe powinny być prowadzone naturalnymi
drogami komunikacyjnymi.

g)

W przypadku niemożliwości skorzystania z dróg naturalnych do akcji skierować należy strażacki
sprzęt ratowniczy.

h) Drogi ewakuacji i ratownicze powinny być odpowiednio zabezpieczone i oświetlone.

8.2. Ratownictwo ludzi.

a) W rozpoznaniu ratowniczym ustalamy:

-

ile osób znajduje się w niebezpieczeństwie,

-

wiek zagrożonych i ich stan psychofizyczny,

-

prawdopodobne miejsce pobytu ludzi,

-

rodzaj i stopień zagrożenia,

-

możliwości dotarcia i udzielenia pomocy.

b)

W razie utrudnień w ustaleniu liczby osób lub w przypadku zagrożenia dla liczniejszej grupy, do
rozpoznania wprowadzić większą ilość patroli.

c)

Należy starannie rozpoznać każde i wszystkie pomieszczenia.

d)

O kolejności ratowania decyduje kierownik akcji lub dowódca oddziału (pododdziału)
wyznaczonego do ratowania, kierując się oceną stopnia zagrożenia.

e)

Z ludźmi oczekującymi pomocy należy nawiązać kontakt słowny i uspokoić ich. Z
ludźmi o upośledzonym słuchu starać się utrzymać kontakt wizualny.

f)

Ratownik w swym postępowaniu musi być opanowany, stanowczy i taktowny. Swoją postawą
narzucić musi spokój ratowanemu.

g)

W grupach będących w zagrożeniu nawiązać kontakt z przywódcą (osobą cieszącą się
autorytetem), także wyłonionym samoistnie, by uzyskać dodatkową pomoc.

h) Osobom mogącym poruszać się samodzielnie można wskazać bezpieczną drogę i ułatwić

opuszczenie miejsca zagrożonego.

i) Osoby nie mogące poruszać się o własnych siłach należy wynosić i transportować w miejsca

bezpieczne. Do akcji skierować wówczas większą liczbę ratowników.

j) W przypadku konieczności przeprowadzenia ludzi przez strefę zagrożoną - powinni robić to

strażacy. Ratowanym należy polecić zabezpieczenie dróg oddechowych. W razie potrzeby podać
zapas powietrza lub tlenu z własnego sprzętu izolującego. Przechodząc przez strefę podwyższonych
temperatur lub zagrożoną płomieniem, ratowanych przykryć jakimkolwiek okryciem (w
miarę możliwości zwilżonym) i po pokonaniu owej strefy okrycie odrzucić. Małe dzieci wynosić na
rękach uprzednio okrywszy je.

k) Grupa ludzi poruszających się samodzielnie musi być eskortowana przez strażaków (ratowników).

W grupie utrzymywać stały kontakt (np. poprzez trzymanie się rozwiniętej linki bądź węża) i
nie pozwolić na rozejście się przed strefą bezpieczną. Jeden ze strażaków (ratowników)
przemieszcza się na początku grupy, drugi zamyka ją.

l) Nie wykorzystywać do potrzeb ratowniczych dźwigów bez wydzielenia pożarowego i niezależnego

zasilania. W przypadku konieczności skorzystania z dźwigów nie spełniających tych wymagań
należy uzyskać zgodę dowódcy. Do windy powinien wejść także strażak przygotowując dźwig do
awaryjnego opuszczenia.

ł)Korzystając z innego sprzętu ratowniczego (linki, linkowe aparaty ratownicze, wory i rękawy

ratownicze, poduszki pneumatyczne) ratowanym należy zapewnić odpowiednie warunki
bezpieczeństwa,

n) W przypadkach przemieszczania się tłumu panicznego nie stawać w przejściu. Otworzyć wszystkie

możliwe wyjścia. Starać się rozgęścić tłum przez odciąganie z niego pojedynczych ludzi
i kierowanie ich do innych przejść.

0) W sytuacjach gdy do zagrożonych dostać się można tylko poprzez otwory wykonywane w stropach

17

lub ścianach, wykonywać należy przejścia dostatecznie szerokie dla swobodnego wyjścia
i transportowania ratowanych.

p) W stosunku do osób ogarniętych paniką, stawiających opór i stwarzających zagrożenie dla

ratownika można zastosować środki przymusu bezpośredniego,

r) Kończąc akcję ratowniczą wszystkie pomieszczenia (szczególnie w obiektach użyteczności

publicznej) muszą być ponownie starannie przejrzane. Patrole ratownicze winny informować się
wzajemnie o miejscach już spenetrowanych,

s) Zwrócić uwagę na stan zdrowia ratowanych, których lokować należy w miejscach bezpiecznych.

Potrzebującym zapewnić niezbędną pomoc medyczną,

t) W przypadkach zagrożenia masowego zabezpieczyć środki transportu do przewożenia

ewakuowanych ratowanych w miejsca bezpieczne.

8.3. Ratowanie zwierząt.

a)

Rozpoznać sposób lokowania i wiązania zwierząt.

b)

W przypadku wiązania grupowego zwolnić łańcuchy i wypędzić zwierzęta nie pozwalając na ich
rozejście się po obiekcie.

c)

Jeżeli w stadzie ukształtował się porządek pierwszeństwa należy go uwzględniać.

d)

Ratowanie i ewakuację powinni podjąć przede wszystkim opiekunowie zwierząt, a gdy jest to
niemożliwe do akcji skierować strażaków. Ewakuację należy rozpocząć wcześnie, już w chwili
gdy istnieje przypuszczalne zagrożenie.

e)

Pomieszczenia w których znajdują się zwierzęta chronić przed przenikaniem dymu. W razie
potrzeby oddymić je.

f)

Do zwierząt podchodzić ostrożnie i spokojnie łagodnie przemawiając. Unikać gwałtownych

ruchów.

g)

Ratując zwierzęta duże nie podchodzić od tyłu. Zwracać uwagę na możliwość przyciśnięcia
ratownika do ścian, koryt itp. Sztuki silne powinno wyprowadzać dwóch ratowników po
unieruchomieniu głowy zwierzęcia.

h) Wyprowadzając zwierzęta nie okręcać na własnej ręce lin, łańcuchów, uzd.
1) Przeprowadzając zwierzęta przez strefę dymu lub w pobliżu pożaru odizolować je od wpływu dymu

przez nałożenie na głowę zwierzęcia płachty i przyłożenie do nozdrzy obornika.

J) Zwierzęta drobne należy przepędzać lub wynosić.

k) Owce, barany, kozy będące w stadzie i wykazujące opór można przepędzić podając prąd wody od

strony przeciwległej do wyjścia.

l) Ptactwo przenosić w koszach lub worach i poza strefą zagrożoną wypuścić,
ł) Pszczoły zagnać do ula podając rozproszone strumienie wody. Ule zatkać i przenieść w strefę

odległą, po czym otwory odetkać,

m) Zwierzęta wyprowadzane ze strefy zagrożonej przeprowadzić w miejsca bezpieczne (inne budynki

lub zagrody). Chronić je przed powrotem do miejsca stałego przebywania. W razie potrzeby
zapewnić opiekę weterynaryjną,

n) Zwierzęta dzikie w cyrkach, ogrodach zoologicznych, powinien otoczyć opieką personel tych

obiektów. Na żądanie opiekunów można użyć prądów wody dla uspokojenia zwierząt lub
zabezpieczenia ludzi. Wozy (klatki) należy zabezpieczy przed dymem i wpływem wysokich

temperatur, następnie odtransportować w miejsca bezpieczne.

8.4. Ewakuacja i ratowanie mienia.

a) Ewakuację lub ratowanie mienia podejmujemy gdy:

występuje bezpośrednie zagrożenie mienia, którego nie da się obronić, ruchomości utrudniają
dostęp do ogniska pożaru lub przeszkadzają w prowadzeniu działań bojowych, ruchomości
stwarzają groźbę wybuchu lub rozprzestrzenienia się pożaru, ze względu na ciężar mienia
występuje groźba zawalenia się nadwątlonych stropów.

b)

W przypadkach gdy nie występuje bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi do
ewakuacji mienia można wykorzystać ludność cywilną.

c)

Ratowanie mienia powinno być prowadzone równolegle z działaniami gaśniczymi.

d)

O kolejności ewakuacji lub ratowania mienia decyduje kierownik akcji lub dowódca
oddziału (pododdziału) straży pożarnej, któremu zadanie to zlecono. W miarę możliwości
uwzględniać należy sugestie właściciela lub zarządcy obiektu. W pierwszej kolejności ratuje się
mienie grożące gwałtowną zmianą sytuacji (rozwojem i rozprzestrzenianiem się pożaru lub
wybuchem)

18

e)

W przypadku konieczności demontażu urządzeń prace należy prowadzić pod nadzorem osób
kompetentnych.

f)

Ewakuacja bądź ratowanie musi przebiegać spokojnie. Mienie wynoszone nie może utrudniać
komunikacji. Miejsca składowania określa dowódca kierujący akcją uwzględniając sugestie
właściciela lub zarządcy obiektu.

g)

Ratowane (ewakuowane) mienie nie może być narażone na zniszczenia mechaniczne, termiczne
lub w wyniku oddziaływania środków gaśniczych.

h) Ratowane (ewakuowane) mienie należy zabezpieczyć przed kradzieżą. W przypadku gdy na

miejscu akcji nie ma właścicieli prawnych mienia lub funkcjonariuszy policji, do zabezpieczenia
mienia należy skierować strażaków.

i) Dla ratowania (ewakuowania) mienia o niewielkim ciężarze i gabarycie organizuje się system

potokowy, polegający na ustawieniu ludzi w szereg i podawaniu mienia z rąk do rąk. Mienie o duży
ciężarze i gabarycie wynosi się systemem brygadowym, przydzielając do wyniesienia mienia grupy
ratowników.

9. Działania na stanowisku gaśniczym.

9.1. Zasady zajmowania stanowisk gaśniczych.

a)

rozmieszczenie, zadania i dobór środków gaśniczych dla stanowisk gaśniczych określa kierujący
akcją lub dowódca pododdziału uwzględniając zamiar taktyczny kierującego akcją.

b)

Miejsce pracy prądownika musi zapewniać:

-

dobrą widzialność miejsca palenia na wyznaczonym odcinku,

-

możliwość manewrowania prądem gaśniczym i uzyskanie wysokiej efektywności gaszenia,

-

nieprzerwaną pracę,

-

utrzymywania łączności współdziałania,

-

możliwość wycofania się w sytuacji zagrożenia.

c) Do zadań stanowiska gaśniczego może należeć:

-

likwidacja ognisk pożaru,

-

obrona zagrożonych obiektów,

-

zabezpieczenie prac ratowniczych i dróg ewakuacji,

-

ochrona innych stanowisk bojowych,

-

poprawa warunków lokalnych poprzez wypieranie lub osadzanie dymów i innych

substancji

-

lotnych, obniżanie temperatur.

d)

Stanowiska gaśnicze powinny być zajmowane nieco wyżej, a przynajmniej na równym poziomie
z pożarem.

e)

Dążyć należy do osiągnięcia maksymalnych efektów przy stosunkowo najmniejszym zużyciu
ś

rodka gaśniczego.

f)

Pierwsze prądy gaśnicze powinny powstrzymać pożar na głównym kierunku jego rozwoju (tj.
w miejscu gdzie pożar może spowodować największe straty, odciąć drogi ewakuacji, spowodować
gwałtowną zmianę sytuacji itp.).

g)

W przypadku zagrożenia występującego dla ratowników pracujących na stanowiskach gaśniczych,
stanowiska te zajmujemy jako przesłonięte.

h) Wobec niemożliwości opanowania pożaru przez pierwsze przybyłe jednostki podjąć należy formę

obrony aktywnej (działań połączonych) przesuwając stopniowo stanowiska do natarcia.

i) Podejmując działania podczas pożarów przestrzennych i blokowych wymagających udziału dużej

ilości sił i środków - pierwsze przybyłe jednostki wprowadzać należy do akcji sukcesywnie w
miarę ich przybywania, z zadaniem spowolnienia tempa rozprzestrzeniania się pożaru i
obrony sąsiedztwa, bądź ratowania ludzi, zwierząt i mienia. Dalsze przybywające jednostki
można łączyć w związki taktyczne i do akcji wprowadzać większe ugrupowania.

j) W miarę opanowywania sytuacji stanowiska z obrony przemieszczać do natarcia, a po wygaszeniu

ognisk pożaru stopniowo wycofywać je z akcji.

9.2. Zasady prowadzenia linii wężowych.

a)

Linie wężowe muszą być prowadzone możliwie najdogodniejszą i najkrótszą drogą.

b)

Kierunek rozwijania linii wężowych uzależniony jest od warunków terenowych. W terenie
płaskim przyjmuje się kierunek od pompy, rozdzielacza itp. w stronę pożaru. Zajmując
stanowiska

19

20

gaśnicze na piętrach lub na wzniesieniach terenowych przyjmujemy kierunek od pożaru do
pompy, rozdzielacza itp.

c)

Linie nie mogą mieć zbędnych załamań i skręceń. Prowadząc je po biegach klatki
schodowej układamy węże dużym łukiem wzdłuż ścian.

d)

Linie wężowe nie mogą przeszkadzać innym użytkownikom dróg komunikacyjnych.

e)

Węże muszą być zabezpieczone przed zniszczeniem. Przy ostrych krawędziach stosować siodełka.
Linie przechodzące przez drogi zabezpieczamy mostkami przejazdowymi. Węże prowadzone
przez rowy, pogorzeliska, rozlane plamy substancji chemicznych układać na pomostach lub
podwieszać (np. za pomocą drabin, bosaków itp.).Prowadząc linię przez torowiska układamy je
pod szynami lub tworzymy pętle wykorzystując rozdzielacz i zbieracz.

f)

W zastępach, w składzie których znajdują się minimum dwie roty budowę linii
głównych i zasilających zabezpiecza rota druga. Linie gaśnicze buduje każda rota dla siebie,
przy przyjęciu zasady, że przodownik zajmuje stanowisko gaśnicze a pomocnik sprawia węże
od rozdzielacza (pompy itp.) do swego przodownika (z zastrzeżeniem punktu 9.2.b.).

g)

Do pompy, rozdzielacza, hydrantu, instalacji półstałych wąż łączy osoba która go sprawia.

h) Podawanie wody następuje na wyraźną komendę przodownika "I,II lub III linia - woda

naprzód". Komendę potwierdza pomocnik danej roty lub osoba obsługująca rozdzielacz (pompę
itp.) poprzez powtórzenie komendy,

i) Uruchomienie linii głównej (zasilającej) następuje na komendę "linia główna (zasilająca) woda

naprzód", którą podaje strażak kończący jej budowę, a potwierdza komendę strażak obsługujący
pompę,

j) W przypadkach utrudnionej słyszalności komendy mogą być podawane także

umówionymi sygnałami linką, gestem, gwizdkiem i światłem,

k) Linie pionowe muszą być mocowane podpinkami (linkami) do wytrzymałych

elementów konstrukcyjnych.

l) Stanowiska gaśnicze zajmowane na dachach wymagają zabezpieczenia strażaków linką do

mocnych elementów konstrukcyjnych. Przy konstrukcjach nośnych nadwątlonych stosować
należy pomost (np. z drabin przenośnych) i poruszać się w miejscach nie narażonych na
utratę stabilności,

ł) O wyborze miejsca ustawienia rozdzielacza decyduje dowódca zastępu określając je w rozkazie

według stałych punktów orientacyjnych. Zależnie od sytuacji może on być ustawiony
przed obiektem jak i wewnątrz budynku (holle, podesty klatek schodowych itp.) a także na
dachach, balkonach,

m)Rozdzielacz nie może utrudniać ruchu drogowego, komunikacji wewnątrz obiektu i

blokować przejść,

n) Rozdzielacz należy stawiać możliwie najbliżej miejsca pożaru, skracając tym samym długość

linii gaśniczych. Obsługę rozdzielacza przejmują pomocnicy rot - każdy swoją nasadę. Doraźnie
może go obsłużyć dowódca zastępu lub inna osoba pozostająca przy rozdzielaczu. Obowiązuje
zasada wyrażona w punkcie 9.2.h.

9.3. Operowanie prądami gaśniczymi.

A.

Podawanie wody:

a) Nie stosować wody w przypadkach pożarów:

metali, z którymi wchodzi w reakcje już w temperaturze pokojowej np. sód, potas,
metali, z którymi reaguje w temperaturze ich spalania z uwagi na rozkład na tlen i
wodór i tworzenie tym samym mieszanin wybuchowych,

w obecności karbidu z uwagi na powstający acetylen, spalający się z wydzielaniem dużych
ilości
ciepła, spalających się na dużej przestrzeni cieczy palnych lżejszych od wody i nie
rozpuszczających się w niej, olejów i tłuszczy wrzących w wysokich temperaturach,

materiałów spalających się w wysokich temperaturach bez płomienia, urządzeń i instalacji
elektrycznych, o ile nie zostaną zachowane odpowiednie warunki bezpieczeństwa.

b) Zachować szczególną ostrożność w przypadkach:

-

rozlewających się kwasów,

-

występowania silnie przegrzanych konstrukcji i materiałów budowlanych,

-

występowania materiałów o znacznej wartości materialnej, kulturowej, technicznej czy

użytkowej.

21

c) Woda podawana jest w postaci prądów gaśniczych:

zwartych o działaniu miejscowym, stosowanych gdy woda musi być podana na dużą odległość,
strumień wody musi być skierowany w określony punkt, wykorzystać należy dużą energię
strumienia do zbicia płomieni;
kroplistych o działaniu powierzchniowym, stosowanych do gaszenia materiałów sypkich,
strzępiastych i włóknistych. Wykorzystane mogą być do stopniowego ochładzania nagrzanych
przestrzeni i powierzchni, osadzania pyłów i dymów;

mgłowych o działaniu przestrzennym, stosowanych do gaszenia pożarów wewnętrznych,
likwidowania zadymienia, ochładzania przestrzeni. Mogą być użyte do gaszenia cieczy palnych
lżejszych od wody palących się na niewielkich przestrzeniach, gaszenia ciał stałych topiących
się pod wpływem ciepła jak np. woski, tłuszcze, smoła itp. Mogą być podawane pod
dużym ciśnieniem, co zwiększa efektywność gaszenia.

d)

Prądy wody zwarte i kropliste kierować należy na widoczne miejsca palenia się a nie na
dym. Działanie zaczynać od zbicia płomieni, nie pozostawiając za sobą żadnego ogniska. Prądy
mgłowe podawane pod dużym ciśnieniem mogą być kierowane w strefę promieniowania
cieplnego.

e)

Gasząc pożary na powierzchniach pionowych (ściany, przegrody, podpory itp.) prądy
wody kierujemy z góry na dół.

f)

Gasząc pożary różnych płaszczyzn poziomych (np. podłoga i sufit) prądy wody kierujemy
głównie w górę, stopniowo przemieszczając je w dolne partie.

g)

Pożary ukryte gasimy z równoczesną częściową lub całkowitą rozbiórką elementów
budowlanych, konstrukcyjnych lub technologicznych. Elementy pionowe o pustej
przestrzeni wewnętrznej gasimy z góry, kierując strumienie gaśnicze naprzeciw tego
ogniska pożaru, które najbardziej może skomplikować sytuację pożarową.

h) Mocno nagrzane elementy konstrukcyjne ochładzamy stopniowo, przez krótkotrwałe

skierowanie na nie prądów kroplistych.

i) Zmieniając miejsce pracy należy zamknąć prądownicę lub właściwą nasadę rozdzielacza

(pompy),

j)

Woda musi podawana i zatrzymywana tylko na wyraźne polecenie prądownika.
Zatrzymywanie przepływu wody odbywa się na komendę "I, II lub III woda stój" z
uwzględnieniem punktu 9.2.h.

k) W przypadku równoczesnego podawania wody i piany wody nie kierujemy w miejsca, w

których ułożono warstwy piany.

l) Dla poprawienia właściwości gaśniczych wody można stosować środki obniżające jej

napięcie powierzchniowe, zwiększające zdolności zwilżania oraz lepkości wody.

B. Podawanie piany.

a) Dla celów gaśniczych stosuje się następujące rodzaje piany:

-

ciężką o liczbie spienienia do 20

-

ś

rednią o liczbie spienienia od 20 do 200,

-

lekką o liczbie spienienia pow.200.

b) Celem uzyskania wysokiego efektu gaśniczego należy podawać pianę o odpowiedniej

płynności,
gęstości i grubości warstwy stosując się do następujących zasad:

-

dla ciał stałych - warstwa grubości do 10cm,

-

dla cieczy palnych o temp. zapłonu ponad 1200C warstwa do 10 cm,

-

dla cieczy palnych o temp. zapł. od 28 do 1200C ok. 15 cm,

-

dla cieczy palnych o temp. zapł. do 280C - 20cm,

-

w obronie warstwy o grubości 5 - 7 cm.

c)

Nie stosować piany do gaszenia urządzeń i instalacji elektrycznych. Zachować ostrożność
przy układaniu grubych warstw piany i wyeliminować możliwość kontaktu z
urządzeniami lub instalacjami elektrycznymi.

d)

Nie podawać piany przy pożarach materiałów reagujących z wodą wymienionych pod

poz.9.3.A.a.

e)

Przy pożarach cieczy palnych o prostej budowie silnie spolaryzowanych (alkohole,
etery, dwusiarczek węgla i inne) stosować pianę odpowiednio uodpornioną.

f)

Gasząc ciała stałe pokryć należy pianą całą palącą się powierzchnię. Na konstrukcje pionowe pianę

22

podajemy od dołu układając stopniowo jej warstwy.

g)

Na palącą się powierzchnię cieczy należy tak podawać pianę by rozpływała się pokrywając
całą palącą się powierzchnię. Nie wbijać piany w głębsze warstwy cieczy. Nie kierować
prądu gaśniczego bezpośrednio na lustro cieczy i nie wzburzać powierzchni.

h) Ciecze rozlane lub rozlewające się gasimy podając pianę zakosami spychając płomienie od siebie
i) Podając prądy piany średniej i lekkiej zwracać uwagę na zabezpieczenie prądowników wobec

niewielkiego zasięgu strumienia gaśniczego.

j) Nie podawać piany lekkiej na duże palące się powierzchnie na otwartej przestrzeni,
k) Do wypełniania palących się pomieszczeń stosować pianę lekką zapewniając

możliwość odprowadzania powietrza gromadzącego się nad warstwą piany.

Przed wypełnianiem pomieszczeń upewnić się czy nie ma w nich ludzi. Zwrócić uwagę
na zamknięcie wszelkich włazów i studzienek.
l) W przypadkach gdy należy ułożyć grubszą warstwę piany a temperatura pożaru nie
pozwala na wykorzystanie wytwornic (generatorów, agregatów), wówczas prądownicy
powinni być odpowiednio zabezpieczeni. Natarcie można rozpocząć od podawania prądów
piany ciężkiej celem zmniejszenia intensywności spalania i umożliwienia zbliżenia się do ogniska
pożaru.

C. Stosowanie pary wodnej.

a) Zastosowanie pary wodnej ma miejsce głównie w zakładach przemysłowych, w których

wykorzystywana jest ona do celów technologicznych i ogrzewczych. Podawana może być ze
stałych urządzeń gaśniczych jak i z hydrantów parowych. Przed podaniem pary wodnej do
gaszenia pożaru, z pomieszczeń należy usunąć wszystkich ludzi.

b)

Wykorzystując hydranty parowe prądownik musi być zabezpieczony przed
poparzeniem. Bezwzględnie stosować sprzęt ochrony dróg oddechowych, rękawice, okulary.

c)

Parę stosuje się do wypełniania pomieszczeń, a tym samym rozrzedzenia zawartości
tlenu w powietrzu (kubatura pomieszczeń nie powinna przekraczać 500m3) lub do
działania miejscowego, wykorzystując energię strumienia pary wodnej do mechanicznego
zdmuchnięcia płomienia.

D. Stosowanie dwutlenku węgla.

a) Nie stosujemy CO2 do gaszenia pożarów:

gdzie nagromadzone są duże ilości ciepła (żaru) materiałów zawierających w swej
cząsteczkowej budowie tlen niezbędny do powstrzymania przebiegu procesu palenia, metali
alkalicznych i rzadkich, węgla kamiennego, koksu, siarki i cyjanków.

b) Ograniczamy stosowanie CO2 na wolnym powietrzu do gaszenia pożarów przebiegających na

małych przestrzeniach.

c)

Nie gasić palącej się odzieży na człowieku.

d)

Wykonując gaszenie przez działanie miejscowe należy podejść blisko ogniska pożaru,
skierować dyszę na palący się obiekt starając się przykryć

gazem

ognisko

pożaru.

Gaszący powinien używać rękawic i okularów ochronnych.

e)

Wypełniając pomieszczenia staramy się obniżyć zawartość tlenu do ok.15%
objętościowych. Pomieszczenia powinny być uszczelnione. Gaszenie odbywać się może po
uruchomieniu stałych urządzeń gaśniczych lub sprzętu straży pożarnych (np. samochodów,
agregatów z łomami śniegowymi). Z pomieszczeń należy usunąć ludzi.

f)

Gasząc materiały lub obiekty w warunkach, w których występują trudności z
odprowadzaniem ciepła podejmujemy gaszenie w przedłużonym czasie, tzn. uruchamiamy
agregat kilkakrotnie doprowadzając do samoistnego odprowadzenia ciepła po za układ.

g)

Gasząc urządzenia elektryczne będące pod napięciem zachować odległość ok.10-15cm
między dyszą a źródłem prądu.

E. Gaszenie proszkiem.

a)

Zwrócić uwagę na dobór proszku do rodzaju palącego się materiału.

b)

W strefę spalania wprowadzać obłok proszku, co wymaga lekkiego odejścia od ogniska pożaru.

c)

Gasząc większe powierzchnie wytwarzać jednolitą ścianę z obłoku proszku,
odcinającą powierzchnię ugaszoną od nieugaszonej.

d)

Na otwartej przestrzeni stanowiska gaśnicze zajmować z wiatrem, naprowadzającym

23

chmurę proszku nad ognisko pożaru.

e)

Nie podawać proszku wprost na ludzi.

f)

Prądownicy powinni stosować sprzęt ochronny tj. okulary, a w konieczności pracy wobec
wysokich temperatur - sprzęt ochrony dróg oddechowych i stosowne ubrania ochronne.

g)

Unikać zbyt bliskiego podprowadzania wylotu prądownicy do urządzeń elektrycznych
będących pod napięciem.

h) Gasząc pożary, w których nie ma możliwości oddania ciepła poza układ - należy gaszenie

powtórzyć, a materiały palne rozłożyć na większej powierzchni (np. książki, dokumenty z
regałów itp.).

10. Zaopatrzenie wodne.

10.1. Zasady ogólne:

a) Ilość, lokalizacja i możliwości czerpania wody to czynniki rzutujące na taktykę gaszenia.

Przy dostarczaniu wody z dalszych odległości (miejsc) zwracamy uwagę na:
odległość zasobów wodnych od miejsca pożaru,
warunki terenowe (drogi dojazdowe, dostęp do ujęć, zalesienia, ukształtowanie
terenu, występujące przeszkody), liczba i rodzaj będącego w dyspozycji sprzętu a przede
wszystkim pomp, węży i środków transportu, jaka jest realna możliwość dostarczania wody,

czy podjęty przy tym wysiłek przyniesie oczekiwane efekty w odpowiednim czasie.
b) Dostarczanie wody na miejsce pożaru realizujemy poprzez: przesyłanie (przetłaczanie,
przepompowywanie), dowożenie, system mieszany.

10.2.

Przetłaczanie - polega na przesyłaniu wody bezpośrednio z nasady tłocznej jednej

pompy do nasady ssawnej pompy następnej.

10.3.

Przepompowywanie - polega na przesyłaniu wody z jednego zbiornika do drugiego.

10.4. Dowożenie - polega na dostarczaniu wody do pożaru za pomocą pojazdów wyposażonych

w zbiorniki.

10.5. System mieszany - polega na połączeniu wymienionych systemów (przesyłania i dowożenia)

co pozwala na zapewnienie ciągłości działań i wykorzystania różnych źródeł czerpania wody.

11. Łączność i formy jej utrzymywania

11.1. Łączność przewodowa.

Organizowana jest za pomocą środków przewodowych i zapewnia w zależności od

wykorzystywanych urządzeń liniowych i stacyjnych jedno lub wielokanałową wymianę informacji
telefonicznych.

11.2. Łączność środkami ruchomymi.

Realizowana jest za pomocą środków ruchomych (gońcy, łącznicy), i stanowi uzupełnienie

łączności radiowej i przewodowej (telefonicznej) w przekazywaniu informacji, dokumentów,
rozkazów, meldunków na każdym szczeblu dowodzenia. Niejednokrotnie jest podstawowym
ś

rodkiem przesyłania informacji na terenie akcji ratowniczo-gaśniczej.

12.3. Łączność sygnalizacyjna realizowana jest przez:

a)

przekazywanie krótkich komend, rozkazów, meldunków za pomocą umownych
znaków gestowych, dźwiękowych (nadawanych gwizdkiem), świetlnych (nadawanych np.
latarką).

b)

sygnalizację linką ubezpieczającą - realizowaną podczas przebywania ratownika w pomieszczeniu
silnie zadymionym lub w innych przypadkach ograniczonej widoczności. Kontakt między
ubezpieczanym a ubezpieczającym polega na przekazywaniu sygnałów nadawanych w postaci
określonych umówionych szarpnięć. Odebraną informację potwierdza się powtórzeniem sygnału.
Stosuje się następujące sygnały:

-

jedno szarpnięcie -"idę dalej", "wszystko w porządku", "czy wszystko jest w porządku"

-

dwa szarpnięcia - "znalazłem źródło ognia", "woda naprzód",

-

trzy szarpnięcia -"wracam z powrotem", "woda stój",

-

szereg energicznych, krótkich szarpnięć -"wycofuję się, udziel mi pomocy",

"niebezpieczeństwo, wycofaj się".

11.4. Łączność radiowa.

Organizowana za pomocą urządzeń radiowych (radiostacje, radiotelefony, radiosieci,
pracujące w określonym systemie wg ustalonych zasad). Zasady prowadzenia korespondencji

24

radiowej określają odrębne przepisy.

12. Czynności po zakończeniu działań

12.1. Zakończenie działań.
Po zakończeniu działań ratowniczo-gaśniczych należy:

a)

dokonać dokładnego sprawdzenia terenu akcji i ustalić czy wszystkie zagrożenia
zostały zlikwidowane.

b)

Wycofać siły i środki podając komendę "sprzęt do odjazdu zwiń" (dla jednostki), lub "całość
do odjazdu zwiń".

c)

Zebrać dane do sporządzenia informacji, ustalenia przyczyny pożaru, strat itp.

d)

Przekazać teren akcji (pogorzelisko) właścicielowi, administratorowi, ewentualnie innym

służbom.

e)

Określić sposób zabezpieczenia terenu zdarzenia

f)

Sprawdzić stan osobowy załóg oraz kompletność sprzętu.

g) Przekazać meldunki do właściwego stanowiska kierowania.

15.2. Powrót do strażnicy.

Opuszczając teren akcji ratowniczo-gaśniczej należy:

a)

sprawdzić zamocowanie i zabezpieczenie sprzętu użytego do działań.

b)

Sprawdzić zamknięcie skrytek, zaworów itp.

c)

Uzupełnić wodę w zbiornikach samochodów.