Identyfikacja związków organicznych

ZWIĄZKI NIENASYCONE 

(alkany/alkiny)

reakcja związków nienasyconych z wodą bromową lub roztworem manganianu (VII) 

potasu KMnO

4

 - roztwory odbarwiają się.

BENZEN

Reakcja z mieszaniną nitrującą, powstanie żółtego zabarwienia (nitrobenzenu).

ALKOHOLE 

WIELOWODOROTLENOWE

Reakcja ze świeżo strąconym wodorotlenkiem miedzi (II); po dodaniu gliceryny 

(glikolu) rozpuszcza się osad Cu(OH)

2

 i pojawia się ciemnoniebieski kolor (od kompleksu 

miedzi)

FENOLE

Reakcja a chlorkiem żelaza (III); powstają barwne związki kompleksowe o zmiennym 

składzie.

ALDEHYDY

Reakcja Trommera - wykrywanie aldehydów - reakcja wodorotlenku miedzi (II) z 

aldehydem mrówkowym (formalina): pod wpływem redukujących właściwości aldehydu 

niebieski osad Cu(OH)

2

 przechodzi w tlenek miedzi (I) Cu

2

O i zmienia się zabarwienie na 

ceglastoczerwone. (Odczynnik Trommera: sporządzamy w probówce z ok. 5 ml 

rozcieńczonego roztworu siarczanu(VI) miedzi (II) CuSO

4 

i 1 ml 10% zasady sodowej Na 

OH - wytrąca się koloidalny osad Cu(OH)

2

. Do przygotowanego odczynnika Trommera 

dodajemy 1 ml formaliny i próbkę ogrzewamy) 

-||-

Próba Tollensa - powstawanie lustra srebrowego - reakcja służąca do wykrywania 

aldehydów. (Odczynnik Tollensa: do dokładnie umytej probówki wlewamy ok. 5 ml 1% 

roztworu azotanu (V) srebra - Ag NO

3

. Ciągle mieszając, dodajemy kroplami ok. 15% 

wodny roztwór amoniaku, aż do rozpuszczenia wytrącającego się początkowo osadu. Do 

przygotowanego odczynnika Tollensa dodajemy ok. 1 ml formaliny i umieszczamy 

próbkę w zlewce z gorącą wodą. Próbki nie ogrzewamy bezpośrednio w płomieniu, 

ponieważ powstanie czarny osad srebra, ogrzewamy ją w łaźni wodnej - na ściankach 

probówki powstanie cienka, błyszcząca warstwa metalicznego srebra - "lustro srebrowe"). 

Roztworu tego nie wolno przechowywać, ze względu na powstawanie tzw. srebra 

piorunującego o właściwościach wybuchowych.

TŁUSZCZE

Reakcja zmydlania - w parowniczce umieszczamy kawałek tłuszczu (np.: odrobinę 

smalcu), dodajemy ok. 1 ml etanolu i całość mieszamy. Do próbki dodajemy ok. 1 ml 30% 

roztworu NaOH i ogrzewamy, co jakiś czas mieszając. Na powierzchni mieszaniny tworzy 

się piana - powstaje mydło i gliceryna.

-||-

Próba akroleinowa - wykrywanie tłuszczów - podczas ogrzewania tłuszczów wydziela 

się akroleina (propenal) o charakterystycznym drażniącym zapachu.

Identyfikacja związków organicznych

BIAŁKA

Reakcja ksantoproteinowa - wykrywanie białek - pod wpływem kwasu 

azotowego (V) białko ścina się i żółknie. Jest to reakcja nitrowania pierścieni 

aromatycznych aminokwasów wchodzących w skład białek.

-||-

Reakcja biuretowa - wykrywanie białek - w obecności wodorotlenku miedzi (II) 

Cu(OH)

2

 białko zmienia zabarwienie na ciemnofioletowe.

CUKRY REDUKUJĄCE 

(monosacharydy/ disacharydy z 

wyjątkiem sacharozy!)

Próba Tollensa i Trommera  (zaskakujące w przypadku fruktozy która w 

przeciwieństwie do glukozy nie ma grupy aldehydowej. Fruktoza może ulegać tym 

próbom ze względu na obecność grupy 

- hydroksyketonowej) 



GLUKOZA

Chcąc odróżnić glukozę i fruktozę należy dodać wody bromowej w obecności 

wodorowęglanu sodu, woda bromowa odbarwi się w roztworze glukozy (powstaje 

kwas glukonowy).

GLUKOZA I FRUKTOZA

reagują z tzw. odczynnikiem Benedicta (zasadowy ciemnoniebieski związek 

kompleksowy miedzi (II) z anionami kwasu cytrynowego) tworząc czerwony osad 

tlenku miedzi (I). Reakcja ta służy do wykrywania cukrów w moczu chorych na 

cukrzycę. 

 -||-

reagują z tzw. odczynnikiem Fehlinga (zasadowy ciemnoniebieski związek 

kompleksowy miedzi (II) z anionami kwasu winowego)  wytrącając czerwony 

osad tlenku miedzi (I).

SKROBIA

Wykrywanie skrobii - próba z jodyną (płynem Lugola) - powstaje 

charakterystyczne ciemnoniebieskie zabarwienie.