Wykład 9 Monopol

• Rynek konkurencji niedoskonałej
• Przedsiębiorstwo monopolistyczne
• Popyt a funkcje ceny
• Przychody i zyski monopolu

• Przychody i zyski monopolu
• Równowaga monopolu w krótkim i długim

okresie

• Różnicowanie cen
• Regulacja monopolu

Rynek niedoskonale

konkurencyjny - monopol

Struktura rynkowa którą charakteryzują:

• jedyny producent

• unikalny produkt (brak substytutów)

• unikalny produkt (brak substytutów)

• bariery wejścia na rynek (wejście praktycznie

niemożliwe)

• wpływ producenta na cenę (cenodawca)

Bariery wejścia na rynek

Wszelkie przeszkody które nie pozwalają nowym

firmom na konkurencję na równych zasadach z
tą, która już istnieje w gałęzi:

– posiadanie strategicznych zasobów,

– posiadanie strategicznych zasobów,

– patenty (i inne prawne ograniczenia),
– korzyści skali (monopol naturalny),

– znak firmowy

– zasoby finansowe
– innowacje

Przyczyny barier

• Wyłączność dysponowania zasobem

produkcji

• Wyłączność prawa do wytwarzania dobra

• Wyłączność prawa do wytwarzania dobra

lub usługi

• Niskie koszy przy produkcji przez jednego

producenta

Monopol naturalny

AC

Produkt

AC

Korzyści

skali

Ustalanie cen w monopolu

• Monopolista ma wpływ na cenę: linia popytu

jest odgórnym ograniczeniem cenowym

• Krzywa popytu na produkt monopolisty jest

równocześnie krzywą popytu gałęzi

równocześnie krzywą popytu gałęzi

• monopolista działa na elastycznej części

krzywej popytu, bo

– spadek ceny powoduje bardziej niż

proporcjonalny wzrost sprzedaży,

– zwiększa przychody całkowite

Przychód przeciętny i krańcowy

monopolisty

• Przychód przeciętny:

AR= TR/q = p

• Przychód krańcowy:

• Przychód krańcowy:

MR=

∆∆∆∆

TR/

∆∆∆∆

q

• przychód przeciętny nie jest równy

przychodowi krańcowemu:

AR

≠

MR

Strata

Popyt (cena) i przychód krańcowy

(MR) monopolisty

P

D=AR

Rynkowa krzywa

popytu jest równocześnie

indywidualną krzywą

popytu dla monopolisty

i krzywą utargu przeciętnego

Strata

Zysk

Q

i krzywą utargu przeciętnego

MR

efekt
cenowy

efekt
produkcyjny

Popyt a przychody całkowite (TR) i

krańcowe (MR)

P

D

Jednostkowo elastyczny

Nieelastyczny

Elastyczny

Q

D

Q

TR

MR

Obszar działania monopolu

q*

q*

Równowaga monopolu

P

AC (K

p

)

(K

k

)MC

p

m

Q

MR

Zysk maksymalny

(monopolowy)

D=p

q

m

p

Minimalizacja strat w krótkim

okresie

P

AC

MC

Q

MR

Minimalna strata

D

Złota reguła największego zysku:

działa także w monopolu

Monopolista maksymalizuje zysk (lub minimalizuje

straty) gdy wielkość produkcji określana jest przez
zrównanie

kosztów

krańcowych

z

przychodami

krańcowymi

krańcowymi

MR = MC

Brak krzywej podaży w

warunkach monopolu

• Wielkość sprzedaży monopolisty wpływa

na jego MC i MR

• dla każdej ceny wielkość produkcji

wielkości popytu

monopolu zależy od

wielkości popytu

i

utargu krańcowego

• monopolista nie ma

krzywej podaży

niezależnej od

popytu

Brak krzywej podaży w monopolu

LMC

D

p

1

D

1

MR

1

D

2

MR

2

q

1

q

2

p

2

Podejmując decyzję ile
produkować monopolista
zawsze analizuje
kształtowanie się popytu

Monopol a konkurencja doskonała

P

AC

MC

Q

MR

D

E

m

E

k

q

m

q

k

p

m

p

k

Nieefektywność monopolu

P

MC

p

Strata

D

MR

Q

E

k

p

k

q

k

p

ms

q

m

E

m

Strata
dobrobytu

Nieefektywność monopolu

Monopol może wyznaczać takie kombinacje ceny

i ilości, które uznaje za najkorzystniejsze

• ustala wyższe koszty

• przechwytuje nadwyżkę konsumenta (jałowa

strata dobrobytu)

Monopolista produkuje mniej,

sprzedaje drożej

Różnicowanie cen

• Sprzedaż tych samych dóbr po różnych

cenach różnym konsumentom jest
sposobem na zwiększenie zysku

• Dla różnicowania cen muszą być spełnione

• Dla różnicowania cen muszą być spełnione

następujące warunki:

– przynajmniej dwie grupy klientów, które można

wyróżnić i przeciwstawić sobie

– mało elastyczny popyt dla jednej grupy

– produkt nie może być odsprzedawany

Różnicowanie cen dla dwóch grup

konsumentów

P

P

Q

D

MR

AC = MC

Q

D

MR

AC = MC

p

1

p

2

Doskonałe różnicowanie cen

P

Pobierając od każdego

nabywcy inną cenę

monopolista uzyskuje dodatkowy

utarg ze sprzedaży

p

1

Q

q

1

zysk

Doskonałe różnicowanie cen

P

W warunkach doskonałej

dyskryminacji cenowej

monopolista narzuca różne

ceny na każdą jednostkę dobra

Zysk

maksymalny

Q

D = MR

S = MC = ATC

q

*

Społeczne straty wynikające z

monopolu

P

strata nadwyżki konsumenta,

której nikt inny nie przechwytuje;

jest rezultatem monopolizacji danej gałęzi

(jałowa strata dobrobytu)

Q

MR

Zysk

monopolowy

D = AR

S = MC = AC

Regulacja monopolu

Państwowa kontrola działania monopolu

• regulacja ekonomiczna (ograniczanie siły rynkowej

)

– kontrola cen
– rodzajów i wielkości produkcji
– warunków wejścia i wyjścia

– warunków wejścia i wyjścia

• regulacja społeczna (przepisy korygujące efekty zewnętrzne

– programy ochrony środowiska
– zabezpieczanie elektrowni atomowych, itp.

• przeciwdziałanie monopolom

– ustawodawstwo antymonopolowe