Organizacje i instytucje

1.

Organizacja: podstawowe pojęcia

-

organizacja – grupa formalna, celowa, w której istnieją względnie trwałe zasady
postępowania w określonych sytuacjach

-

inaczej: grupa wtórna (wobec grupy pierwotnej), o więzi częściowej, raczej duża,
wewnętrznie zróżnicowana, utworzona dla realizacji jakiegoś celu

-

jeszcze inaczej: względnie trwałe, celowe uporządkowanie działań i zachowań
ludzkich (uporządkowanie działań polega na wprowadzeniu względnie stałych
zasad postępowania w określonych sytuacjach

-

cechy wyróżniające organizację (atrybuty organizacji)

organizacja ma cel - celowy, planowy, programowy i świadomy charakter

organizacja ma strukturę (sformalizowaną) – wewnętrzny układ,

porządek organizacyjny, którego podstawowymi elementami są pozycje i
role (przepisy wewnętrzne, regulaminy)

stosunki w organizacji mają charakter rzeczowy (związany z pełnioną

rolą i zajmowaną pozycją, człowiek angażuje się w nie tylko częścią swej
osobowości)

organizacja kieruje się wartościami, normami i wzorami zachowań –

które regulują zachowania członków organizacji (wstępowanie,
uczestnictwo, występowanie)

organizacja jest wyodrębniona z całości

2.

Świat organizacji

1.

życie człowieka to życie w organizacji (od narodzin do śmierci) –

ż

ycie człowieka to wprowadzanie go w kolejne organizacje –

narodziny (szpital), edukacja (szkoła), praca (zakład
pracy), rozrywka (np. kino), organizacja życia
codziennego (dostawa energii, ciepła itd.),

stowarzyszenia, partie…

2.

organizacja – służy zaspokojeniu ludzkich potrzeb – w węższym

znaczeniu - grupa celowa

3.

M. Weber: podejście do organizacji

-

grupa korporacyjna – pojęcie nadrzędne wobec organizacji: stanowi związek

społeczny (zamknięty albo ograniczający przyjęcie ludzi z zewnątrz za pomocą
przepisów, w których porządek wewnętrzny jest narzucany przez personel
administracyjny lub przywódcę

-

organizacja - posiada dwie dodatkowe cechy:

-

ma charakter bardziej stowarzyszenia niż wspólnoty

-

jest zaangażowana w wykonywanie ciągłej, celowej działalności (wymiar

racjonalny)

-

wspólnota – skupia się na zasadzie poczucia przynależności (wymiar

emocjonalny)

4.

Max Weber: idealny typ biurokracji

-

biurokracja - połączenie francuskiego słowa bureau i

greckiego kratos

,

co znaczy — władza urzędu

-

model idealnej biurokracji odnosi się do każdej organizacji: przedsiębiorstwo,

administracja państwowa, armia, instytucja naukowa, religijna

-

uwaga - terminu „biurokracja” M. Weber używał w zasadzie w sposób nie war-

tościujący - jako równoważnika znaczeniowego organizacji formalnej

-

główne założenia idealnego typu biurokracji:

podstawowym dokumentem organizacyjnym jest statut, który precyzuje

stosunki zależności między pozycjami urzędowymi i zakres ich kompetencji,
czyli opisuje hierarchię władzy urzędowej

hierarchiczny układ pozycji urzędowych, w którym stosunki społeczne są

regulowane w całości przez przepisy wewnętrzne i ogólne normy prawa

hierarchia organizacyjna jest drogą kariery otwartą przed każdym, kto

spełnia wymogi formalne (legitymuje się określonym wykształceniem, ma
wymagane doświadczenie zawodowe i wywiązuje się w sposób
zadowalający ze swoich obowiązków)

stosunki w organizacji mają charakter całkowicie zobiektywizowany -

posłuszeństwo urzędników jest posłuszeństwem wobec bezosobowego po

-

rządku

przepisy zapewniają ciągłość funkcjonowania organizacji, wykluczają

dowolność i arbitralność decyzji i wreszcie zawierają sankcje za
nieprzestrzeganie ich

komunikowanie w organizacji przyjmuje formy ściśle określone przez

przepisy (podstawą są dokumenty urzędowe, które są gromadzone w
specjalnych archiwach). Droga służbowa- w dół hierarchii spływają po-
lecenia służbowe, w górę płyną raporty o ich wykonaniu. Powiązania
poziome nie występują

wszystkie stanowiska w organizacji, poza najwyższym, obsadzane są w

drodze nominacji. Tylko najwyższy zwierzchnik organizacji biu-
rokratycznej dochodzi zazwyczaj do swej pozycji przez wybór

urzędnicy są pozbawieni własności środków urzędowania — są pra-

cownikami najemnymi (ścisłe oddzielenie sfery zawodowej od sfery
prywatnej)

urzędnicy są osobiście wolni i podlegają władzy zwierzchniej tylko w

zakresie określonym w umowie o pracę

urzędnicy za pracę otrzymują stałe wynagrodzenie, którego wysokość

jest również formalnie określona

sprawowanie urzędu biurokratycznego stanowi jedyne lub zasadnicze

zajęcie zawodowe urzędnika

5.

Typy organizacji formalnych (A. Etzioni)

-

organizacja dobrowolna – do organizacji można dobrowolnie wstępować i

występować, uczestnicy nie dostają za swoją pracę wynagrodzenia

-

organizacja przymusowa – organizacja, w której członkowie przebywają pod

przymusem, jest ona wyraźnie wyodrębniona ze społeczeństwa (separacja
członków) – więzienie, zakład psychiatryczny

-

organizacja utylitarna – organizacja, w której struktury członkowie wchodzą z

określonych przyczyn i kierują się zasadami racjonalności (bycia – nie bycia
członkiem takiej organizacji) – przedsiębiorstwo, wyższa uczelnia

6.

Ekologia organizacji złożonych

-

organizacje funkcjonują w niszach, które posiadają określone zasoby

-

organizacje są w ciągłej gotowości do walki o zasoby znajdujące się w danej niszy

-

organizacje eksploatują zasoby występujące daną niszę, a kiedy zasoby się kończą

wymierają bądź zmniejsza się ich liczba

-

wraz z zagęszczeniem niszy, zwiększa się konkurencja – walka o przetrwanie

-

poziom zasobów – jeśli zasoby rosną konkurencja się zmniejsza, jeśli zasoby się

kurczą, konkurencja się nasila

7.

Cechy wewnętrzne organizacji

-

system nieformalny – ludzie tworzą sieć nieformalnych powiązań

-

władza i konflikt – hierarchiczny układ rodzi konflikt (konflikt jest częścią

immanentną organizacji)

-

zadania i technologia – rodzaj zadań i potrzebna do ich realizacji technologia

wpływa na strukturę organizacji

-

kontrola – typ organizacji (dobrowolna, przymusowa czy utylitarna) określa

sposób kontrolowania jej członków

-

kultura organizacyjna – zespół wartości, norm i wzorów zachowań, którymi

kierują się członkowie danej organizacji

8.

Od organizacji do instytucji

-

pojęcie „instytucja" - również odnosi się do zachowań ludzkich i ich regulacji,

lecz kładzie nacisk na zupełnie inny aspekt zagadnienia

-

inaczej: instytucja - uwzorowane i trwałe sposoby działania w imieniu grupy jako

całości służące zaspokojeniu jakichś istotnych potrzeb grupy (instytucje
ekonomiczne, polityczne, kulturalne czy religijne)

-

z podejściem instytucjonalnym wiążą się z reguły takie pojęcia, jak wartości,

normy, symbole, rytuały itp. - pojęcie instytucji przesuwa uwagę na kulturowy
wymiar procesu regulacji: na sens i znaczenie, jakie dana społeczność nadaje
różnego rodzaju zachowaniom

-

społeczeństwo tradycyjne - rozróżnienie między organizacją i instytucją nie ma

sensu, albowiem w społeczeństwie tradycyjnym wszystkie wzory zachowań były
silnie ugruntowane w tradycji kulturowej

-

obecnie – każda instytucja jest organizacją – nie każda organizacja jest instytucją

-

ale - w każdej organizacji pojawia się w zasadzie tendencja do nadawania

praktykom organizacyjnym sensu kulturowego

-

instytucjonalizacja - występuje zazwyczaj już po pewnym okresie istnienia

organizacji w wyniku nawarstwienia się tradycji, a także jako rezultat świadomych
zabiegów przywódców:

-

organizacja formalna, która przechodzi proces instytucjonalizacji wykształca

swoje symbole i rytuały – służy to socjalizacji członów organizacji

-

instytucjonalizacja wzmacnia niezawodność, a zatem i przewidywalność

zachowań organizacyjnych i zmniejsza konflikty wewnętrzne – narzędzie
kontroli społecznej