14. Zmaganie się z chorobą.ppt

CO DAJE CZ

OWIEKOWI SI

ŁĘ

DO ZMAGANIA SI

Z CHOROB

ZAGRA

YCIU?

Co daje cz

owiekowi si

łę

do zmagania si

z chorob

zagra

yciu?

ęć

ycia

Pomy

lne rokowanie

1,44

3,36

4. głęboka wiara w Boga

1,27

2,41

5. wyższy poziom wykształcenia

1,20

2,15

6. dotychczasowe powodzenie w życiu

1,16

3,79

2. duże zaufanie do informującego lekarza

1,24

3,53

3. otrzymywane wsparcie od rodziny

0,91

4,59

1. duże szanse wyleczenia

Lekarze

(N=106)

Czynniki:

1 – wartość mała
5 – wartość duża

Od jakich czynnik

w zale

y si

a pacjenta,

aby znie

ść

prawd

o chorobie?

0,91

4,21

1,44

3,36

4. głęboka wiara w Boga

1,36

3,31

1,27

2,41

5. wyższy poziom wykształcenia

1,45

2,91

1,20

2,15

6. dotychczasowe powodzenie w życiu

0,67

4,65

1,16

3,79

2. duże zaufanie do informującego lekarza

0,68

4,59

1,24

3,53

3. otrzymywane wsparcie od rodziny

0,86

4,60

0,91

4,59

1. duże szanse wyleczenia

Chorzy

(N=150)

Lekarze

(N=106)

Czynniki:

1 – wartość mała
5 – wartość duża

Od jakich czynnik

w zale

y si

a pacjenta,

aby znie

ść

prawd

o chorobie?

0,02

1,48

2,67

1,36

3,24

6. dotychczasowe powodzenie w życiu

0,04

1,39

3,11

1,27

3,57

5. wyższy poziom wykształcenia

0,02

0,85

4,36

0,96

4,02

4. głęboka wiara w Boga

0,69

4,56

0,66

4,62

3. otrzymywane wsparcie od rodziny

0,58

4,69

0,77

4,60

2. duże zaufanie do inform. lekarza

0,75

4,68

0,98

4,48

1. duże szanse wyleczenia

Kobiety

(N=87)

Mężczyźni

(N=63)

Czynniki:

1 – wartość mała
5 – wartość duża

Od jakich czynnik

w zale

y si

a pacjenta,

aby znie

ść

prawd

o chorobie

2,5

42,5

w ogóle nie

wierzę

nie wierzę

raczej nie

wierzę

trudno

powiedzieć

raczej wierzę

wierzę

bardzo

mocno

wierzę

Duża mobilizacja psychiczna i wola życia pomaga zwalczać raka?

PODSTAWY TEORETYCZNE

ZDROWIE/CHOROBA

jako proces utrzymania/utraty

dynamicznej r

wnowagi

dzy wymaganiami a zasobami

ZDROWIE/CHOROBA

cie w perspektywie biegu

ycia

Wymagania – Zasoby

w wymiarach:

somatycznym

psychicznym

społecznym

duchowym

Wymagania

–

Zasoby

w wymiarach:

somatycznym

psychicznym

spo

ecznym

duchowym

PROCES ZDROWIENIA

przywracanie r

wnowagi mi

dzy

wymaganiami a zasobami

dy chory potrzebuje:

1. Poczucia wp

ywu na proces leczenia

(wymiar psychiczny)

2. Wsparcia

(wymiar spo

eczny)

3. Nadziei

(wymiar duchowy)

Poczucie panowania nad swoim losem

Panowanie nad chorob

yw na leczenie

Wiedzie

, co si

dzieje

WYMIAR PSYCHICZNY

DYSPOZYCYJNY OPTYMIZM

(

LOT

Scheier

i in.)

oczekiwanie

na informacje

WYSOKI

NISKI

unikanie

informacji

„

Gdy przewidywany jest niepomy

lny przebieg choroby,

to lekarz powinien (w %):

powiedzie

choremu ca

łą

prawd

inne mo

liwo

Optymizm

wysoki

Optymizm

niski

„

Niekorzystne informacje lekarz powinien:

przekaza

bezpo

rednio pacjentowi

inne mo

liwo

„

lnie, odno

nie swojej choroby:

otrzyma

em oczekiwane informacje

inne mo

liwo

STRATEGIE RADZENIA SOBIE

MINI

MAC

Watson

i in.

oczekiwanie

na informacje

KONSTRUKTYWNE

duch walki

przewartościowanie

DESTRUKCYJNE

bezradno

ść

/beznadziejno

ść

zaabsorbowanie l

kowe

unikanie

informacji

„

Niekorzystne informacje lekarz (w %):

przekaza

bezpo

rednio pacjentowi

inne mo

liwo

DESTRUKCYJNE

KONSTRUKTYWNE

1. poszukiwanie znaczenia doświadczanej sytuacji,

polegające na znajdowaniu przyczynowego
wyjaśnienia zdarzenia i przeformułowania oceny
sensu własnego życia, postaw, celów;

TEORIA ADAPTACJI POZNAWCZEJ

S. TAYLOR

2. opanowywanie sytuacji, polegające na podejmowaniu

wysiłków zmierzających do uzyskania kontroli nad
zdarzeniami i wzrost poczucia wpływu na przebieg
zdarzeń w ogóle;

3. wzmacnianie własnego Ja, pozytywne ocenianie siebie

w porównaniu z innymi.

POTRZEBA WSPARCIA

czyli otrzymywania oznak akceptacji ze strony innych

Bezwarunkowa

yczliwo

ść

otoczenia

Sztuka podtrzymywania na duchu chorego

2. WYMIAR SPO

ECZNY

NADZIEJA

Dwa sposoby rozumienia „duchowości”:
1. utożsamiany z religijnością;
2. (

charakterystyczny dla nauk społecznych, psychologii)

kategorię duchowości odnosi do Boga, Siły
Wyższej, Rozumu,

jako mocno zakotwiczonej

wartości, która ludzkiemu życiu nadaje sens
i znaczenie.

3. WYMIAR DUCHOWY

W tym 2 rozumieniu istotną właściwością
duchowości jest

transcendencja

łac. transcendens oznacza wspinanie się lub przechodzenie poza.

Transcendencja jest przekraczaniem rzeczywisto

ci,

poznawaniem wykraczaj

cym poza zasi

g do

wiadczenia.

Takie podejście pozwala uświadomić sobie
znaczenie i sens życia, poczucie wolności
i odpowiedzialności człowieka.

TRANSCENDENCJA

TRANSPERSONALNA

INTRAPERSONALNA

DWA RODZAJE TRANSCENDENCJI

TRANSCENDENCJA TRANSPERSONALNA

–

wyra

a poczucie zwi

zku z Bogiem, Si

łą

wiadomo

TRANSCENDENCJA INTRAPERSONALNA

–

koncentruje si

na tym, co mo

na okre

„

potencjalno

asnego Ja

”

Jest to wewn

trzna wiedza, si

a, zas

b (

Fry

(1991).

Poprzez duchowo

ść

uwydatnia si

i wzmacnia Ja

(

Dyson

i in., 1997).

Uważa się, że

transcendencja transpersonalna,

tj. poczucie więzi czy jedności z Bogiem,
nadaje życiu znaczenie i sens.

Zdaniem innych, sens można znaleźć w różny
sposób, niekoniecznie poprzez transcendentne
relacje z boskością.

Pojęcie Boga, jako źródło siły, mocno ugruntowana
wartość, która aktywizuje człowieka, nadaje jego
życiu sens, wyznacza życiowe zasady – jest szersze.

Duchowość, definiowana jako

transcendencja,

warto

ciowanie czy religijno

ść

może sprzyjać zdrowiu
i niesie specyficzne korzyści dla zdrowia
dostarczając człowiekowi znaczenia i poczucia
sensu życia.

Duchowość wspomaga zdolności adaptacyjne,
daje nadzieję ludziom przewlekle chorym i
w wieku podeszłym (Fowler, 1997).

W literaturze wymienia się dwie drogi wpływu
transcendencji na człowieka:

1) poprzez wywoływanie pozytywnego stanu umysłu,
co sprzyja podejmowaniu prozdrowotnych zachowań;

2) badania wskazują, że nawet gdy ludzie angażują się
w zachowania ryzykowne dla zdrowia, to poczucie
transcendencji wiąże się z większym spokojem ducha,
dzieleniem odpowiedzialności z siła wyższą, a to sprzyja
lepszemu radzeniu sobie z chorobą ciała.

NADZIEJA

wg kierunk

w psychologicznych

psychoanaliza

–

nadzieja to emocja oparta na iluzjach,

magicznym my

leniu i fantazjach;

behawioryzm

–

jedynie wp

ywa na zbli

anie si

do nagrody;

p. poznawcza

–

nadzieja to p.w. struktura poznawcza;

p. humanistyczna

–

nadzieja pobudza do dzia

ania, rozwoju,

zwi

ksza wiar

w zdobycie nowych warto

ci;

p. pozytywna

–

wzbogacenie wiedzy o nadziej

, stworzenie

podstaw teoretycznych i metodologii bada

Uważam siebie za wierzącego, nawet jeżeli nie należę
do żadnego wyznania religijnego.

Czasami mam wrażenia, że moje życie jest kierowane
jakimś wyższym Rozumem.

Jako ludzie nie potrafimy wszystkiego przewidzieć.
Uważam, że jest jakaś wyższa Rzeczywistość/
wyższa Istota/Bóg, której mogę siebie powierzyć.

Jestem cząstką dużej całości, w której czuję się
bezpieczny.

Czuje się związany z jakąś wyższą Rzeczywistością/
wyższą Istotą/Bogiem, której mogę zaufać w trudnych
chwilach.

FIG W. Belschner, polska adaptacja Skali ZT Z. Juczyński, 1992

Jestem człowiekiem złożonym z ciała i umysłu,
lecz również nierozłącznie związanym z kosmosem.

Doświadczałem już tego, że stanowię jedność ze światem
i kosmosem.

Uważam, że moja dusza będzie nadal żyła po śmierci.

Zawierzam opatrzności Boskiej/wyższej Istocie/
wyższej Rzeczywistości.

W życiu zdarzają się chwile szczęścia i nieszczęścia,
których nie potrafię wyjaśnić czy zrozumieć.

Praktyki religijne (np. modlitwa, wypowiadanie mantr,
śpiewanie pieśni, medytowanie) pomagają mi w ciężkich
chwilach.

Nadzieja:

wielowymiarowa struktura poznawcza,

rej centralnym sk

adnikiem jest przekonanie,

e w przysz

ci cz

owiek otrzyma dobro

(osi

gnie wa

ny cel) z okre

lonym stopniem

pewno

(

Kozielecki

, 2006)

Nadzieja:

dodaj

ca energii aktywno

ść

umys

owa

skoncentrowana na przysz

ych skutkach wa

nych

dla jednostki

(Fowler, 1997 s. 111).

Nadzieja to pobudka do dzia

ania

(

Frankl

, 1968)

WIELOWYMIAROWA STRUKTURA NADZIEI

1. komponent poznawczy

–

przekonanie, system przekona

;

2. komponent emocjonalny

–

przekonanie nasycone

emocjami, uczuciami (najcz

ęś

ciej pozytywnymi);

3. sk

adnik temporalny

–

skoncentrowana na przysz

ci;

4. sk

adnik

afiliatywny

–

b. wa

nym sk

adnikiem s

inni

ludzie, r

ne zjawiska, dzie

a kultury, ko

cio

y, B

5. sk

adnik sprawczy

–

ni funkcj

motywacyjn

stymuluje do dzia

ania, wp

ywa na sens

ycia.

RODZAJE NADZIEI:

pasywna

–

po okresie biernego oczekiwania cz

owiek osi

gnie cel;

aktywna

–

przekonanie,

e dzi

ki umiej

tno

ci wykonywania

zada

i silnej motywacji, inicjuj

cej i podtrzymuj

cej

dzia

anie, zostanie osi

gni

ty z okre

lonym stopniem

prawdopodobie

stwa donios

y cel;

partykularna

–

pojedyncza, dotycz

ca okre

lonego celu;

generalna

–

trwa

e, og

lne przekonanie,

e w przysz

ci zrodz

nowe, wa

ne zadania, kt

re b

realizowa

NADZIEJA

mit o puszce Pandory, w kt

rej znajdowa

y si

wszystkie

nieszcz

ęś

cia, a w

d nich

–

nadzieja;

Arystoteles

–

nadzieja zwi

ksza stopie

zaufania;

J. S

owacki:

Lecz zaklinam, niech

ywi nie trac

nadziei

(

„

Testament

”

)

Wsp

cze

ni filozofowie

–

nadzieja to pozytywne do

wiadczenie,

re reguluje zachowanie cz

owieka.

„

Chorobie na

mier

”

(1982)

Kierkegaard pisze:

„

W og

wiadomo

ść

, to znaczy samowiedza,

jest rzecz

decyduj

ca o stosunku do siebie samego.

Im wi

cej

wiadomo

ci, tym wi

cej woli, im wi

cej

woli, tym wi

cej osobowo

ci. Cz

owiek, kt

ry nie

posiada woli, nie ma osobowo

ci, a im wi

cej ma

woli, tym wi

cej ma tak

e samowiedzy

”

(ss. 164

PODSUMOWANIE