Szkolenie IWE 4.5-EL6

Bezpiecze

stwo pracy i ochrona zdrowia przy

procesach spawania metali

Health

and

Safety

. Jolanta Matusiak

chron

zdrowia cz

owieka przy pracach

spawalniczych jest zwi

zan

•

powszechnym stosowaniem spawania w r

nych ga

łę

ziach przemys

•

rozwojem technologii spawalniczych,

•

doskonaleniem materia

w dodatkowych

•

Zanieczyszczenia py

owe i gazowe wydzielaj

ce si

do strefy

oddychania spawaczy stanowi

jedno z najpowa

niejszych zagro

Ochrona zdrowia pracownik

w przy procesach spawania jest

obecnie bezwzgl

konieczno

dla ka

dego pracodawcy

•

Zaw

d spawacza zajmuje

jedno z czo

owych miejsc pod wzgl

dem szkodliwo

i uci

ąŜ

liwo

ci.

agro

enia natury chemicznej i trudne warunki pracy sprzyjaj

powstawaniu szeregu

schorze

i chor

b zawodowych.

•

ZAGROśENIA ZDROWIA I BEZPIECZEŃSTWA WYSTĘPUJĄCE

PRZY PRACACH SPAWALNICZYCH

Procesom spawalniczym towarzyszy szereg czynników stanowiących zagroŜenie dla
zdrowia pracowników i zagraŜających otoczeniu.

Do najbardziej uciąŜliwych zagroŜeń naleŜy zaliczyć:

•

Wydzielające się zanieczyszczenia pyłowe i gazowe

•

Promieniowanie łuku spawalniczego

•

Hałas

•

Pole elektromagnetyczne

•

PoraŜenie prądem elektrycznym

•

ZagroŜenie poŜarowe.

•

Podczas spawania pracownicy są naraŜeni na równoczesne oddziaływanie wszystkich tych
czynników, dlatego teŜ zawód spawacza zajmuje jedno z czołowych miejsc pod względem
szkodliwości i uciąŜliwości. Wymienione zagroŜenia i trudne warunki pracy sprzyjają
zapadaniu spawaczy na wiele schorzeń i chorób zawodowych.

Spawanie metali postrzegane jest jako proces 3D:

•dirty (ang.) - brudny,

•dusty (ang.) -zakurzony,

•dangerous (ang.) – niebezpieczny i szkodliwy dla zdrowia.

•Podczas spawania wydzielane są do środowiska pracy zanieczyszczenia pyłowe i gazowe, które

zawierają liczne substancje niebezpieczne dla zdrowia pracowników.

•Toksyczność tych zanieczyszczeń, związana z niepoŜądanymi reakcjami fizykochemicznymi,

które zachodzą po wniknięciu ich do organizmu człowieka, stwarza powaŜne zagroŜenie i jest

przyczyną wielu chorób o charakterze zawodowym w środowisku spawaczy.

Charakterystyka zanieczyszcze

owych

i gazowych wydzielaj

cych si

przy procesach spawania metali

Dym spawalniczy

(aerozol)

mieszanina wysoko i średnio dyspersyjnych cząstek

stałych (pyłu spawalniczego) oraz substancji chemicznych (gazów).

Pył spawalniczy

- składa się z tlenków, krzemianów, fluorokrzemianów,

fluorków oraz węglanów metali i niemetali.

DYM SPAWALNICZY

PYŁ

GAZY

ALUMINIUM

BAR

BERYL
KADM

CHROM

MIED

MAGNEZ

MANGAN

NIKIEL

CYNK

DITLENEK
KRZEMU

ELAZO

KOBALT

BERYL

CHROM (VI)
NIKIEL

BERYL
KADM

PYLICA ŁAGODNA I ZWŁÓKNIAJ

DZIAŁANIE
KANCEROGENNE

Działanie:

DRA

CE,

TOKSYCZNE,
UCZULAJ

OZON

TLENKI AZOTU

TLENEK W

GLA

GAZY

DRA

INHIBITORY
UTLENIANIA

KRWI

odstawow

adniki py

spawalniczego

Spawanie drutami litymi stali węglowych i niskostopowych :

elazo

mangan

krzemionka

Spawaniu stali wysokostopowych :

dodatkowo

chrom

nik

iel

Spawanie elektrodami otulonymi i drutami proszkowymi:

dodatkowo

zwi

zki sodu, potasu, wapnia

magnezu

fluorki proste i z

one

Instytut

Spawalnictwa

Proces spawania drutami proszkowymi

jest charakteryzowany jako proces niebezpieczny

dla pracownik

toksyczno

ść

dym

w spawalniczych

ardzo wysok

emisj

a dym

w spawalniczych

zczeg

lnie uci

ąŜ

liwe warunki pracy

wyst

puj

przy

spawaniu

drutami

samoos

onowymi

Toksyczność drutów samoosłonowych związana jest z duŜą ilością fluorków

LiF, NaF, CaF

, BaF

, MgF

zawartych w wypełnieniu.

Spawanie aluminium i jego stopów związane jest z wydzielaniem się pyłu
spawalniczego zawierającego:

aluminium

cynk

krzem

magnez

mangan

Przy spawaniu miedzi i jej stopów (mosiądz) składnikami pyłu

spawalniczego są:

mied

cyna

cynk

mangan

krzemionka

fluorki

Głównymi źródłami emisji gazów przy spawaniu są :

proces rozkładu otuliny elektrod,

proces rozkładu topników i past lutowniczych,

reakcje termiczne zachodzące w atmosferze otaczającej łuk,

reakcje fotochemiczne ( emisja promieniowania UV).

Zanieczyszczenia gazowe przy spawaniu tworzone są przez :

tlenki azotu (

NOx

)

tlenek w

gla (CO)

ozon (O

)

fluorowod

r (HF)

chlor (Cl

)

yw py

u spawalniczego i gaz

w wydzielaj

cych si

przy procesach

spawalniczych na organizm cz

owieka

DraŜniący, gorączka dymów metali

Miedź i jej związki

Układ nerwowy

, oddechowy.

Mangan, Mn

Rakotwórczy

i nefrotoksyczny

Kadm, Cd

DraŜniący układ oddechowy, pylica płuc.

Glinu tritlenek

Fluoroza kości.

Fluorki (jako HF), F

Rakotwórczy

Chromiany, chrom VI

DraŜniący układ oddechowy.

Chrom i chrom III

Rakotwórczy dla płuc

, beryloza.

Beryl, Be

Układ sercowo-naczyniowy, nerki.

Bar i jego związki

Efekt krytyczny dla organizmu

Substancja

Wpływ pyłu spawalniczego i gazów wydzielających się przy procesach

spawalniczych na organizm człowieka

DraŜniący płuca, gorączka dymów metali.

Dymy spawalnicze

Pylica Ŝelazowa, układ oddechowy

Tlenki Ŝelaza,

Układ oddechowy i ośrodkowy, układ
nerwowy

Tlenki azotu, NO

Układ sercowo-naczyniowy, ośrodkowy
układ nerwowy

Tlenek węgla, CO

DraŜniące oczy i nos, gorączka dymów
metali

Tlenek magnezu,

Gorączka dymów metali

Tlenek cynku,

DraŜniący układ oddechowy.

Ozon, O

Rakotwórczy: nos, płuca, krtań

Nikiel i jego związki

Efekt krytyczny dla organizmu

Substancja

W celu ochrony pracowników przed skutkami nadmiernego naraŜenia na substancje

niebezpieczne, do ustawodawstwa wprowadzone są wartości określające dopuszczalne

stęŜenia substancji w powietrzu na stanowiskach pracy. Wartości dopuszczalne

(normatywy higieniczne) stanowią kryteria oceny naraŜenia zawodowego.

W Polsce obowiązują trzy kategorie najwyŜszych dopuszczalnych stęŜeń:

najwy

sze dopuszczalne st

ęŜ

enie

(NDS)

– średnie waŜone, którego oddziaływanie na

pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i 42-godzinnego tygodniowego wymiaru czasu
pracy przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w
stanie zdrowia,

najwy

sze dopuszczalne st

ęŜ

enie chwilowe

(

NDSPCh

)

- wartość średnia, która nie

powinna spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeŜeli utrzymuje się w
ś

rodowisku nie dłuŜej niŜ 30 min w czasie zmiany roboczej,

najwy

sze dopuszczalne st

ęŜ

enie pu

apowe

(NDSP)

– ze względu na zagroŜenie

zdrowia lub Ŝycia pracowników nie moŜe być w środowisku pracy przekroczone w Ŝadnym
momencie.

r elektrod otulonych w aspekcie ograniczenia emisji

szkodliwych zanieczyszcze

Zagro

enia zdrowia spawaczy zwi

zane z emisj

szkodliwych zanieczyszcze

przy spawaniu EO wi

ąŜą

wnie z du

Ŝą

ilo

emitowanego py

ad chemiczny

jest uzale

niony od rodzaju otuliny oraz od rodzaju

spawanego materia

u podstawowego.

ąŜ

enie do ograniczania emisji zanieczyszcze

na drodze optymalizacji sk

adu i

rodzaju elektrod otulonych oraz na drodze modyfikacji parametr

technologicznych procesu spawania elektrodami

napotyka w praktyce

technologicznej na powa

ne ograniczenia.

•

Ograniczenie

emisji

Ograniczenie

emisji

szkodliwych

zanieczyszcze

na drodze

modyfikacji

warunk

modyfikacji

warunk

technologicznych

procesu spawania mo

osi

ąć

przez

dob

przez

dob

optymalnych parametr

dowo

napi

ciowych

procesu spawania.

•

Wyst

puje zale

ść

pomi

dzy nat

ęŜ

eniem

du spawania i

napi

ciem

uku

elektrycznego, a ilo

powstaj

cego py

u i

gaz

warunk

w technologicznych spawania stali metod

MAG/MIG

w aspekcie ograniczenia emisji szkodliwych zanieczyszcze

Wpływ nat

ęŜ

enia pr

du i

rednicy drutu na wielko

ść

emisji pyłu

przy spawaniu stali metod

MAG w osłonie mieszanki

80%Ar+20%CO2

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

100

150

200

250

300

350

400

I [A]

[

]

r.1,0 mm

r. 1,2 mm

r. 1,6 mm

•

Jednym z najwa

niejszych czynnik

w wp

ywaj

cych na wielko

ść

emisji

zanieczyszcze

przy spawaniu stali metod

MAG/MIG jest sk

ad chemiczny gazu

zastosowanego na os

uku. Zastosowanie mieszanek gazowych wp

ywa w

znacznym stopniu na ograniczenie emisji py

u i emisji gaz

w wydzielaj

cych si

czasie procesu.

[

]

Wpływ składu gazu osłonowego na wielko

ść

emisji pyłu przy spawaniu stali

metod

MAG. Drut lity G3Si1,

r. 1,2 mm.

I=300 A

Zalecenia technologiczne (zwi

zane z procesem) i techniczne do

profilaktyki zagro

zdrowia pracownik

w szkodliwymi

substancjami chemicznymi i py

ami wydzielaj

cymi si

przy

procesach spawania i lutowania

Dobieraj

c materia

y spawalnicze nale

y zapozna

z wielko

emisji py

u i gaz

w oraz ze sk

adem chemicznym py

u, kt

charakteryzuj

dane materia

y spawalnicze.

Projektowanie technologii spawalniczych oraz stosowanie spawania

przemy

le powinno

łą

czy

z optymalizacj

technologiczn

procesu

w aspekcie ograniczania emisji zanieczyszcze

Projektuj

c technologi

spawania i lutowania nale

y uwzgl

dni

yw poszczeg

lnych parametr

w i warunk

w prowadzenia procesu

na emisj

substancji chemicznych i py

u do

rodowiska pracy.

Wszystkie prace spawalnicze nale

y prowadzi

z wykorzystaniem

skutecznych system

w wentylacji miejscowej i wentylacji og

lnej.

Wentylacj

miejscow

nale

y dobiera

uwzgl

dniaj

c warunki

prowadzenia procesu spawania i proces

w pokrewnych.

W pomieszczeniach o zwi

kszonym zagro

eniu du

ymi st

ęŜ

eniami

zanieczyszcze

(takich jak: przestrzenie ograniczone, zamkni

te)

nale

y szczeg

lnie dba

o zastosowanie skutecznej wentylacji.

Zalecenia organizacyjne do profilaktyki zagro

zdrowia

pracownik

w szkodliwymi substancjami chemicznymi i py

ami

wydzielaj

cymi si

przy procesach spawania i lutowania

Prowadzi

badania i pomiary czynnik

w szkodliwych dla zdrowia na

stanowiskach spawalniczych uwzgl

dniaj

c czynniki wiod

ce dla

danej metody spawania, materia

u podstawowego i dodatkowego.

Systematycznie informowa

pracownik

w o zagro

eniach zdrowia

zwi

zanych z procesami spawalniczymi, o

rodkach i sposobach

ochrony, o wynikach bada

na stanowiskach pracy oraz o wynikach

bada

naukowych zwi

zanych z ochron

zdrowia w spawalnictwie.

Systematycznie szkoli

pracownik

w (spawaczy, lutowaczy,

przecinaczy, zgrzewaczy i pomocnik

w) w zakresie bezpiecze

stwa

i higieny pracy.

spawanie stali niskostopowej w przestrzeniach zamkni

tych,

Obj

ąć

szczeg

profilaktyczn

opiek

zdrowotn

pracownik

pracuj

cych z materia

ami i metodami spawalniczymi szczeg

lnie

niebezpiecznymi oraz pracuj

cymi w trudnych warunkach. Np.:

spawanie

stali wysokostopowych, spawanie aluminium,

spawanie drutami proszkowymi

samoos

onowymi

spawanie i lutowanie materia

w zawieraj

cych substancje

rakotw

rcze

100 200 300 380

400 480

500 600 700

800 1400

OBSZAR
PROMIENIOWANIA
NADFIOLETOWEGO

OBSZAR PROMIENIOWANIA
WIDZIALNEGO

fiolet/niebieski/zielony/zólty/pomara

czowy/czerwony

OBSZAR PROMIENIOWANIA
PODCZERWONEGO

bliska podczerwie

rodkowa podczerwie

PROMIENIOWANIE OPTYCZNE.

ZAKRES PROMIENIOWANIA PRZY PROCESACH SPAWALNICZYCH

obszar

wiatla niebieskiego

Zagro

enia wzroku spawaczy

Oddzia

ywanie promieniowania

uku spawalniczego na organizm cz

owieka

Rodzaj

promieniowania

Zakres

promieniowania

na oczy

owieka

Nadfioletowe

UVA

od 315 do 380 nm

•

silnie

poch

aniane

przez

soczewk

dzia

fotochemicznie

soczewk

oka

powoduj

powstanie

przy

ugotrwa

nara

eniu

utrata

wzroku

umie

ry (erytema)

; stopie

rumienia

zale

y od wielko

ci napromienienia i d

ugo

ci fali.

Promieniowanie kr

tsze od 270

wywo

uje rumie

jasny, szybciej ust

puj

cy. Promieniowanie pasma

290

310

wytwarza rumie

intensywniejszy

pojawaiaj

po 5

6 godzinach.

ielokrotna ekspozycja sk

ry na intensywne UV

wywo

uje zw

knienie sk

ry i zanik nask

rka

choroby nowotworowe

Nadfioletowe

UVB

od 280 do 315 nm

•

silnie

poch

aniany

ewn

trznej

ęś

oka

•

Nadfioletowe

UVC

od 100 do 280 nm

•

uszkodzenie

rog

wki

zapalenie

spoj

wek

wiat

niebieskie

od 400 do 480 nm

•

powoduje

nienie

narz

wzroku

skutki

ugotrwa

ego

nienia

podra

nienie

oczu

aczerwienienie

powiek

, b

owy

Podczerwon

od 780 do 2000 nm

•

przenika

oka

powoduje

uszkodzenie

siatk

wki

przegrzanie

ocznej

•

poch

ania

95%

promieniowania

powoduje

silny

wzrost

temperatury

jej

powierzchni

RODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ SPAWACZY

CHRONA OCZU

Podczas spawania i ci

cia metali oczy, twarz i szyja spawaczy nara

one s

promieniowanie optyczne oraz na gor

ce odpryski metalu.

W celu ograniczenia niekorzystnego działania tych czynników nale

y stosowa

•

tarcze spawalnicze

•

przyłbice z filtrami spawalniczymi

•

okulary spawalnicze

Wyb

r filtru ochronnego odpowiedniego dla procesu spawania

ukowego zale

y od

nast

puj

cych czynnik

nat

ęŜ

enia pr

du, rodzaju materiału podstawowego oraz metody spawania ( MAG,MIG,TIG )

ustawienia operatora wzgl

dem miejsca spawania lub łuku

lokalnego o

wietlenia

czynnika ludzkiego

•

Wymagania dotycz

ce dobory filtrów spawalniczych uj

to w normie PN-EN 169 „Ochrona indywidualna

oczu. Filtry spawalnicze i filtry dla technik pokrewnych”

asem przyj

to okre

wszelkie niepo

Ŝą

dane, nieprzyjemne, dokuczliwe, uci

ąŜ

liwe lub

szkodliwe drgania o

rodka spr

ęŜ

ystego, oddzia

ywuj

ce za po

rednictwem powietrza na

narz

d s

uchu i inne zmys

y oraz elementy organizmu cz

owieka.

Narząd słuchu człowieka jest przystosowany do odbioru fal akustycznych o poziomie

ciśnienia od 20

××××

-6

Pa do 10 Pa i częstotliwości z zakresu od

20 Hz do 18

kHz

ki o cz

stotliwo

ci poni

ej 20 Hz nazywamy infrad

kami, natomiast

powy

ej 18

kHz

ultrad

kami.

Infra

i ultrad

ki s

dla cz

owieka nies

yszalne.

AS PRZY PROCESACH SPAWANIA I CI

CIA METALI

100

0,1

0,01

0,001

100

dB
140

granica

130

samolot odrzutowy

120

110

procesy

cia

plazm

100 młot pneumatyczny

procesy

spawania

70
60 biuro ( zwykła mowa )

50
40 mieszkanie

30 cicha mowa

20
10
0

yszenia

Warto

ść

nienia

akustycznego

dla

wybranych

asu

Wpływ hałasu na organizm człowieka

asu

organizm

owieka

Dokuczliwy

Szkodliwy

niezadowolenie

dyskomfort

czenie

trudno

ci w koncentracji

niezadowolenie

dyskomfort

czenie

trudno

ci w koncentracji

Słuchowy

Pozasłuchowy

upo

ledzenie

słuchu

głuchota

upo

ledzenie

słuchu

głuchota

skurcze mi

ęś

reakcja układu

oddechowego

reakcja układu kr

ąŜ

enia

skurcze mi

ęś

reakcja układu

oddechowego

reakcja układu kr

ąŜ

enia

ielko

ci charakteryzuj

Dopuszczalne warto

ci ha

asu

as w

rodowisku pracy jest charakteryzowany przez:

−

poziom ekspozycji na ha

as odniesiony do 8

godzinnego dobowego wymiaru czasu

pracy

, tygodniowego wymiaru pracy

−

maksymalny poziom d

ku A,

−

szczytowy poziom d

ku C.

•

Poziom ekspozycji na ha

as odniesiony do 8

godzinnego dobowego wymiaru

czasu pracy nie powinien przekracza

warto

•

Poziom ekspozycji na ha

as odniesiony do tygodnia pracy nie powinien

przekracza

warto

•

Maksymalny poziom d

ku A nie powinien przekracza

warto

115

•

Szczytowy poziom d

ku C nie powinien przekracza

warto

135

Procesy cięcia termicznego metali oraz niektóre metody spawania łukowego

są powaŜnym źródłem hałasu w środowisku pracy.

Głównym źródłem emisji hałasu jest strumień gazu wypływający z dyszy

palnika gazowego, plazmowego lub spawalniczego, proces cięcia lub spawania

oraz urządzenie spawalnicze.

Poziom ha

asu powstaj

cego przy procesach spawania zale

y g

wnie od

•

metody spawania,

•

parametrów prądowych,

•

pozycji spawania,

•

średnicy i gatunku drutu elektrodowego,

•

rodzaju gazu osłonowego.

Hałas towarzyszący procesom cięcia plazmowego jest uzaleŜniony od

• kształtu dyszy palnika, natęŜenia prądu, rodzaju gazu plazmowego i natęŜenia
jego przepływu oraz grubości ciętego materiału.

Sposoby ograniczania nara

enia na ha

as w

rodowisku pracy

Pracodawca jest obowi

zany zapewni

ochron

pracownik

w przed

zagro

eniami zwi

zanymi z nara

eniem na ha

as, a w szczeg

lno

zapewni

stosowanie:

proces

w technologicznych nie powoduj

cych nadmiernego ha

asu,

2) maszyn i innych urz

dze

technicznych, powoduj

cych mo

liwie

najmniejszy ha

as, nie przekraczaj

cy dopuszczalnych warto

ci,

3) rozwi

obni

cych poziom ha

asu w procesach pracy.

JeŜeli którykolwiek z określonych normą

parametrów hałasu jest

przekroczony pracodawca jest obowiązany podjąć działania zmierzające do
ograniczenia naraŜenia pracowników na hałas.

Do działań tych w pierwszym rzędzie naleŜą zabiegi techniczne. Jeśli nie
istnieją moŜliwości techniczne likwidacji hałasu, naleŜy podjąć działania
organizacyjne.

Techniczne metody ograniczania ha

asu

- ograniczenie emisji ze źródła dźwięku,

- zastosowanie cichszych technologii (wymiana hałaśliwych narzędzi),

- likwidacja zbędnych źródeł hałasu,

- stosowanie tłumików hałasu,

- stosowanie obudów dźwiękochłonnych,

- stosowanie ekranów dźwiękochłonnych,

- adaptacja akustyczna pomieszczeń

Organizacyjne metody ograniczania nara

enia pracownik

w na ha

-skracanie czasu naraŜenia; poniewaŜ skutki działania hałasu kumulują się w
czasie,

-rotacja pracowników, tak aby pracowali na maszynach o róŜnej emisji hałasu,

-rozgęszczenie źródeł hałasu i stanowisk pracy,

-wyprowadzenie poza hale części źródeł hałasu,

-tworzenie stref ciszy poprzez wyizolowanie ściankami dźwiękochłonnymi,

-stosowanie ochronników słuchu,

-oznakowanie stref i stanowisk zagroŜonych hałasem

- szkolenie pracowników na temat zagroŜenia słuchu w wyniku działania hałasu.

Pola elektromagnetyczne w spawalnictwie

Źródła pól elektromagnetycznych w naszym otoczeniu:

•

Linie wysokiego napięcia i rozdzielnie elektryczne

•

Silniki elektryczne

•

Domowe instalacje elektryczne, domowe urządzenia elektryczne i
sprzęt RTV

•

Urządzenia przemysłowe, w tym:

– transformatory
– spawarki elektryczne i zgrzewarki oporowe
– piece i nagrzewnice indukcyjne
– elektromagnesy
– elektrolizery

Z uwagi na powszechność występowania pól oraz na fakt ich

szkodliwości dla zdrowia, wprowadza się zabezpieczenia przed

nadmiernym naraŜeniem na ich działanie:

• ustalenie dopuszczalnych natęŜeń pól, w których moŜe przebywać

pracownik

• ustalenie standardów dotyczących pracy urządzeń w środowisku

elektromagnetycznym

• ustalenie metod pomiaru i oceny zagroŜenia zdrowia
• opracowanie aparatury pomiarowej i niezbędnych technik

zabezpieczeń

• popularyzacja wiedzy o istniejących zagroŜeniach i zasadach ich

ograniczania

Pola elektromagnetyczne w spawalnictwie

•

ZaleŜność między człowiekiem a środowiskiem

elektromagnetycznym jest trudna do interpretacji

Sztuczne tło elektromagnetyczne o szerokim paśmie

częstotliwości powoduje reakcje patologiczne w strukturach

i procesach organizmu.

Zmiany te nie zostały do chwili obecnej usystematyzowane.

Autorzy licznych prac wybiórczo traktują wpływ pola

elektromagnetycznego na system hormonalny,

enzymatyczny, immunologiczny.

Pola elektromagnetyczne w spawalnictwie

Pola elektromagnetyczne w środowisku pracy

Pracodawca powinien:

• identyfikować źródła pól

• zbierać informacje

o ekspozycji pracowników

• oceniać ryzyko związane z

ekspozycją

• zapewnić ochronę przez:

– ostrzeganie

– oznakowanie źródeł

– zmniejszenie ekspozycji przez

skrócenie czasu przebywania w
polach

– działania techniczne

zmniejszające ekspozycję na
silne pola, np. ekranowanie

Krajowy system nadzoru nad polami elektromagnetycznymi

opiera się na koncepcji stref ochronnych

W otoczeniu źródeł pól wyróŜniamy:

• strefę pól niebezpiecznych

, w której nie wolno przebywać

• strefę

zagroŜenia

której

moŜna

przebywać

ograniczonym czasie, krótszym niŜ 8 godzin na dobę

• strefę pośrednią

, w której moŜna przebywać w czasie całej

zmiany roboczej

• strefę bezpieczną

, w której czas przebywania nie podlega

ograniczeniom

ródłami pól elektromagnetycznych w spawalnictwie są:

•

urz

dzenia i wyposa

enie do spawania elektrycznego

–

spawalnicze

a energii

–

przewody spawalnicze

–

uk elektryczny

•

zgrzewarki oporowe

•

nagrzewnice i piece indukcyjne

Metody eliminacji zagroŜeń elektromagnetycznych

w spawalnictwie

•

organizacyjne

– obniŜenie dozy rzeczywistej przez obniŜenie natęŜenia

pola (np. oddalenie stanowiska pracy od źródła pola) lub
skrócenie czasu ekspozycji

•

techniczne

– ekranowanie przewodów spawalniczych, szyn prądowych i

elektrod,

stosowanie

kabli

bezindukcyjnych

zgrzewarkach z podwieszanymi kleszczami, prowadzenie
przewodów spawalniczych blisko siebie

•

techniczno

organizacyjne

– pełna lub częściowa automatyzacja procesu

Jak unika

nadmiernych nat

ęŜ

na stanowiskach spawalniczych

• prowadź przewód masowy i elektrodowy blisko siebie

• nie owijaj przewodu elektrodowego wokół ciała

• nie stawaj między przewodem masowym i przewodem
elektrodowym

• podłącz przewód masowy moŜliwie blisko miejsca
spawania

ROZPORZ

DZENIE

MINISTRA GOSPODARKI

z dnia 27 kwietnia 2000

w sprawie bezpiecze

stwa i higieny pracy

przy pracach spawalniczych

(Dz. U.

nr 40, poz. 470

z dnia 19 maja 2000

r.)

•

okre

la wymagania bezpiecze

stwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych

obejmuj

cych spawanie, napawanie, lutowanie, zgrzewanie i ci

cie termiczne

metali i tworzyw termoplastycznych

Wymagania pogrupowano w pi

ciu rozdziałach tematycznych:

• Rozdział 1. Przepisy ogólne

• Rozdział 2. Spawalnie i stanowiska spawalnicze
• Rozdział 3. Wyposa

enie i materiały technologiczne

• Rozdział 4.  Kwalifikacje spawalnicze
• Rozdział 5.  Wykonywanie prac spawalniczych
• Rozdział 6.  Przepisy ko

cowe

Wymagania techniczne warunkujące bezpieczną pracę w spawalni

w spawalni powinno przypadać na kaŜdego pracownika najliczniejszej zmiany co

najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia, nie zajętej przez urządzenia i sprzęt,
- wysokość pomieszczenia spawalni nie moŜe być mniejsza niŜ 3,75 m,
- na kaŜde stanowisko spawalnicze powinno w spawalni przypadać co najmniej 2 m2
wolnej powierzchni podłogi nie zajętej przez urządzenia i sprzęt,
- podłogi w spawalniach i na stanowiskach spawalniczych powinny być równe,
wykonane z materiałów niepalnych i nie mogą być śliskie,
- ściany i strop spawalni oraz wnętrza ścianek kabin spawalniczych powinny być
pomalowane farbami matowymi,
- w spawalni nie powinny być przechowywanie materiały łatwopalne,
- pomieszczenia spawalni powinny być wyposaŜone w wentylację zapewniającą
skuteczne usuwanie zanieczyszczeń szkodliwych dla zdrowia.

Wymagania bezpieczeństwa przy organizacji stanowiska

spawalniczego:

stanowisko spawalnicze naleŜy osłonić ściankami lub parawanami wykonanymi z

materiału niepalnego lub trudno zapalnego, tłumiącego szkodliwe
promieniowanie optyczne. Powinny one mieć wysokość co najmniej 2m, z
zachowaniem przy podłodze szczeliny wentylacyjnej,

- stałe stanowiska spawalnicze powinny być wyposaŜone w stoły spawalnicze

i/lub oprzyrządowanie, umoŜliwiające bezpieczne wykonanie pracy,

- stałe stanowiska spawalnicze, na których istnieje moŜliwość emisji szkodliwych

pyłów i gazów, powinny być wyposaŜone w instalacje wentylacji
stanowiskowej.

- stanowisko spawalnicze, na którym są stosowane ręczne palniki gazowe,

powinno być wyposaŜone w osprzęt umoŜliwiający bezpieczne odłoŜenie lub
zawieszenie palnika oraz

w naczynie z wodą, wykorzystywane wyłącznie do okresowego lub awaryjnego

schładzania palnika,

- stanowisko spawalnicze, na którym są stosowane ręczne uchwyty spawalnicze,

powinno być wyposaŜone w elementy umoŜliwiające bezpieczne odłoŜenie
lub zawieszenie uchwytu,

- stanowisko spawalnicze do spawania łukowego elektrodami otulonymi powinno

być wyposaŜone w pojemnik na resztki (ogarki) elektrod,

-stanowisko spawalnicze zlokalizowane na otwartej przestrzeni powinno być

zabezpieczone przed działaniem czynników atmosferycznych, a jego otoczenie
chronione przed promieniowaniem łuku elektrycznego lub płomienia.

Wymagania bezpieczeństwa przy uŜytkowaniu elektrycznych

urządzeń i osprzętu spawalniczego:

- prace związane z instalowaniem, demontaŜem, naprawami i przeglądami elektrycznych

urządzeń spawalniczych mogą wykonywać pracownicy mający uprawnienia,

- przed połączeniem kilku spawalniczych źródeł energii, naleŜy sprawdzić, czy nadają się

one do wspólnego połączenia i czy w stanie bez obciąŜenia nie nastąpi przekroczenie
dopuszczalnego napięcia między obwodami wyjściowymi połączonych źródeł energii,

- obwód prądu spawania nie moŜe być uziemiony, z wyjątkiem przypadków, gdy przedmioty

spawane są połączone z ziemią,

- spawalnicze przewody łączące przedmiot spawany ze spawalniczym źródłem energii

muszą być połączone bezpośrednio z tym przedmiotem lub oprzyrządowaniem, jak
najbliŜej miejsca spawania,

- uszkodzone elementy izolujące uchwytów spawalniczych muszą być niezwłocznie

wymienione na elementy sprawne,

- prace spawalnicze wykonywane wewnątrz pomieszczeń o zwiększonym zagroŜeniu

poraŜenia prądem elektrycznym, powinny być wykonywane z zastosowaniem
spawalniczych źródeł energii spełniających wymagania dotyczące dopuszczalnej
wartości napięcia bez obciąŜenia i oznakowanych przez wytwórcę zgodnie Polską
Normą. Źródła energii powinny być ustawione na zewnątrz pomieszczenia. W
pomieszczeniach tych naleŜy stosować specjalne, trudno zapalne izolacyjne środki
ochronne, np. chodniki izolacyjne, maty izolacyjne.

Sposoby ograniczania emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych

powstających w

procesach spawalniczych

Zmniejszenie ilości zanieczyszczeń w strefie oddychania spawaczy moŜna
osiągnąć przez:

•

zastosowanie skutecznego systemu wentylacji ogólnej i miejscowej

•

zmniejszenie emisji pyłów i gazów poprzez dobór właściwych materiałów i
optymalnych parametrów technologicznych procesu spawania

Celem wentylacji (ogólnej i miejscowej) jest poprawa stanu i składu powietrza z

punktu widzenia organizmu człowieka i procesów produkcyjnych.

Zadaniem wentylacji miejscowej jest uchwycenie zanieczyszczonego powietrza w

miejscu powstania zanieczyszczeń w postaci jak najbardziej skoncentrowanej, a
następnie doprowadzenie go do urządzeń oczyszczających.

Organizacja wentylacji miejscowej na stanowisku spawalniczym zaleŜy od:
•

rodzaju stanowiska spawalniczego (stacjonarne, ruchome),

•

metody spawania,

•

wielkości przestrzeni, w której prowadzone są prace spawalnicze,

•

kształtu i wielkości spawanych elementów,

•

pozycji spawania.