Zmiany w polskim systemie 

finansów publicznych 

dr Jarosław Wierzbicki 

Wprowadzone ustawą z dnia 27 sierpnia 
2009 r. o finansach publicznych 

(Dz. U. Nr 157, poz. 1240)

cele nowej regulacji ustawowej * 



poprawa przejrzystości finansów publicznych, 



wprowadzenie planowania długookresowego w finansach 

publicznych, 



przyjęcie stabilnych rozwiązań sprzyjających prowadzeniu 

racjonalnej gospodarki finansowej,



zaproponowanie nowych regulacji usprawniających oraz 

wzmacniających system audytu wewnętrznego,



wzmocnienie norm ostrożnościowych w budżecie państwa 

oraz w budżetach jednostek samorządu terytorialnego,



zmiany w zakresie gospodarowania środkami europejskimi i 

innymi środkami pochodzącymi ze źródeł zagranicznych, 

niepodlegającymi zwrotowi.

* Za uzasadnieniem do projektu ustawy Druk sejmowy nr 1181

poprawa przejrzystości finansów 

publicznych



sprecyzowanie form organizacyjno-prawnych 

sektora finansów publicznych, 



określenie zasad planowania finansowego i 

wprowadzania zmian do planów, 



determinowanie zasad jawności gospodarki 

finansowej, 



wprowadzenie elementów 

efektywnościowych zarządzania finansami. 

planowanie długookresowego w 

finansach publicznych I



Wieloletni Plan Finansowy Państwa - 
dokument ukierunkowujący politykę 
finansową państwa 



Wieloletnia Prognoza Finansowa w 
jednostkach samorządu terytorialnego,



wprowadzenie nowych rozwiązań z zakresu 
planowania - budżetu zadaniowego,

planowanie długookresowego w 

finansach publicznych II



Wieloletniego Planu Finansowego Państwa 
jako dokument wskazujący kierunki polityki 
finansowej państwa, 



Wieloletnia prognoza finansowa, stymulująca 
politykę finansową  jednostek samorządu 
terytorialnego,



Czteroletnia, płynna perspektywa 
planistyczna. 

planowanie długookresowego w 

finansach publicznych III



RM uchwala i przedstawia Wieloletni Plan Finansowy Państwa 

Sejmowi (analogicznie jak przy projekcie ustawy budżetowej), 



Coroczna aktualizacja, w terminie dwóch miesięcy od dnia 

ogłoszenia ustawy budżetowej, 



WPFP określa na poszczególne lata budżetowe: 

–

prognozę założeń makroekonomicznych,

–

kierunki polityki fiskalnej, 

–

prognozy dochodów i wydatków budżetu państwa,

–

kwoty deficytu i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz 

źródła pokrycia deficytu, 

–

skonsolidowaną prognozę bilansu sektora finansów publicznych 

–

kwotę deficytu budżetu środków europejskich, 

–

kwotę państwowego długu publicznego. 

planowanie długookresowego w 

finansach publicznych IV



prognoza wydatków budżetu państwa sporządzana 
w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa także w 
układzie funkcji państwa, celów i mierników (budżet 
zadaniowy). 



Poziom deficytu na poszczególne lata budżetowe w 
Wieloletnim Planie Finansowym Państwa 
uchwalonym przez Radę Ministrów wyznacza 
poziom deficytu jaki powinien być przyjmowany do 
opracowania projektu ustawy budżetowej. 

planowanie długookresowego w 

finansach publicznych V



wieloletnia prognoza finansowa (WPF), przyjmowana 

w drodze uchwały organu stanowiącego jst. 



WPF obejmuje rok budżetowy i 3 kolejne lata. 

Perspektywa czasowa prognozy podlega 

wydłużeniu, na okres na jaki przewiduje się limity 

wydatków wieloletnich. 



WPF jest prognozą aktualizowaną, uzupełnianą 

(przedłużaną) na kolejny rok budżetowy - 

każdorazowo obejmuje rok budżetowy i co najmniej 

3 kolejne lata. 

planowanie długookresowego w 

finansach publicznych VI



inicjatywa w sprawie sporządzania i przedłożenia do 

uchwalenia projektu uchwały w sprawie WPF i jej zmiany 

należy do organu wykonawczego jednostki samorządu 

terytorialnego 



uchwałę w sprawie WPF lub jej zmiany, zarząd przedstawia 

wraz z projektem uchwały budżetowej Regionalnej Izbie 

Obrachunkowej, celem zaopiniowania, oraz organowi 

stanowiącemu, 



W przypadku negatywnej opinii RIO, jednostka samorządu 

dokonuje takich zmian uchwał, aby została zachowana relacja 

dotycząca łącznej kwoty spłaty zobowiązań. 

 budżetowanie zadaniowe I 



oparcie systemu finansów państwa na zadaniowym 

charakterze wydatków publicznych, 



poprawa celowości, efektywności oraz skuteczności 

gospodarki środkami publicznymi, 

–

umieszczenie w uzasadnieniu do ustawy budżetowej 

wydatków w układzie zadaniowym, zgodnie z umieszczoną 

w ustawie o finansach publicznych metodologią,

–

zadaniowy sposób prezentacji w ustawie budżetowej 

programów wieloletnich oraz inwestycji,

–

jednolite zasady systemu sprawozdawczego w sferze 

budżetu zadaniowego.

racjonalizacja gospodarki finansowej 



obejmuje tak budżet państwa, jak budżety 
jednostek samorządu terytorialnego, 



uzupełnienie przepisów dotyczących zasad 
gospodarowania środkami publicznymi, 



wprowadzenie możliwości udzielania ulg w 
spłacie określonych w ustawie 
niepodatkowych należności budżetowych.

rozwiązania szczegółowe   



likwidacja instytucji rachunku dochodów 
własnych, 



likwidacja rachunków funduszy 
motywacyjnych, 



dostosowanie zakresu jednostek zaliczanych 
do sektora finansów publicznych do systemu 
ESA`95 – europejskiego systemu rachunków 
narodowych i regionalnych.

przekształcenia gospodarstw 

pomocniczych



przejęcie zadań przez:

–

jednostkę budżetową; 

–

instytucję gospodarki budżetowej. 

przekształcenia zakładów 

budżetowych 



przejęcie zadań przez:

–

spółkę prawa handlowego posiadającą 
osobowość prawną, 

–

agencję wykonawczą, 

–

jednostkę budżetową; 

–

instytucję gospodarki budżetowej.



pozostaje forma samorządowych zakładów 
budżetowych. 

fundusze celowe 



pozostają jedynie państwowe fundusze 
celowe, 



tworzone w drodze ustawy, 



nie posiada osobowości prawnej, 



rachunek bankowy i podmiot zarządzający, 



usztywnienie planu finansowego. 

agencja wykonawcza I 



Rozporządzenie Rady (WE) Nr 58/2003 z 
dnia 19 grudnia 2002 r. ustanawiające statut 
agencji wykonawczych, którym zostaną 
powierzone niektóre zadania w zakresie 
zarządzania programami wspólnotowymi 
(Dz. Urz. UE z 2003 r. nr L 011, str. 1), 

agencja wykonawcza II



państwowa osoba prawna, 



powoływana ustawowo, 



cel: realizacja zadań państwa, 



sporządzanie planów finansowych w układzie 

memoriałowym oraz w ich ramach planów w układzie 

wykonawczym, 



rozliczanie się z budżetem państwa z nadwyżki 

środków finansowych ustalonej na koniec roku, 

pozostającej po uregulowaniu wymagalnych 

zobowiązań (Rada Ministrów może wyrazić zgodę 

na niewpłacanie nadwyżki środków finansowych). 

agencja wykonawcza III



ministrowie sprawujący nadzór nad 

agencjami określają w porozumieniu z MF 

sposób ustalania nadwyżki środków 

finansowych poszczególnych agencji, 



dokonywanie zmian w planie przychodów i 

kosztów w trakcie roku budżetowego jest 

możliwe po uzyskaniu zgody ministra 

sprawującego nadzór opiniowanej przez 

komisję finansów publicznych. 



Przepisy wprowadzające ustawę o finansach 

publicznych (92.1) przewidują, że agencjami 

wykonawczymi z dniem 01.01.2012 staną się:

–

Agencja Nieruchomości Rolnych,

–

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,

–

Agencja Rynku Rolnego,

–

Agencja Rezerw Materiałowych,

–

Wojskowa Agencja Mieszkaniowa,

–

Agencja Mienia Wojskowego,

–

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości,

–

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

instytucja gospodarki budżetowej I



odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania, 



pokrywa koszty swojej działalności oraz 

zobowiązania z uzyskiwanych przychodów, 



może otrzymać jednorazową dotację na pierwsze 

wyposażenie w środki obrotowe przez 

nowoutworzoną instytucję, 



może otrzymywać dotacje z budżetu państwa, o ile 

odrębne przepisy tak stanowią, 



samodzielnie gospodaruje mieniem (w oparciu o 

zasadę efektywności). 

instytucja gospodarki budżetowej II



tworzona na wniosek ministra lub szefa KPRM 
za zgodą Rady Ministrów, 



tworzona również przez  szefów i prezesów 
części włączanych,



o ich utworzeniu informowany jest Prezes Rady 
Ministrów

instytucja gospodarki budżetowej III



osoba prawna wpisana do Krajowego 
Rejestru Sądowego, 



we wniosku o utworzeniu wskazany zostaje:  

–

organ administracji rządowej wykonujący funkcje 
organu założycielskiego, 

–

przedmiot działalności państwowej, 

–

źródła przychodów, 

–

przeznaczenie zysku. 

instytucja gospodarki budżetowej IV



do zamówień udzielanych instytucji gospodarki budżetowej 

przez organ administracji wykonujący funkcje organu 

założycielskiego tej instytucji, nie stosuje się przepisów ustawy 

o zamówieniach publicznych, jeżeli spełnione są łącznie 

warunki:  

–

zasadnicza część działalności instytucji gospodarki budżetowej 

dotyczy wykonywania zadań publicznych na rzecz tego organu 

administracji rządowej,

–

organ administracji rządowej sprawuje nad instytucją gospodarki 

budżetowej kontrolę odpowiadającą kontroli sprawowanej nad 

własnymi jednostkami nieposiadającymi osobowości prawnej,

–

przedmiot zamówienia należy do podstawowej działalności 

instytucji gospodarki budżetowej. 

Progi ostrożnościowe I



wzmocnienie norm ostrożnościowych w 
sferze gospodarki budżetowej, 



zmiany  w procedurach ostrożnościowych 
i sanacyjnych, 



nowy obowiązek w zakresie programu 
sanacyjnego.

Audyt wewnętrzny I 



obowiązek badania sprawozdania 
finansowego w jednostkach samorządu 
terytorialnego,



komitet audytu, 



zasady podporządkowanie audytorów 
kierownikowi jednostki.