AKTYWIZUJĄCE METODY I TECHNIKI W EDUKACJI

WCZESNOSZKOLNEJ

-referat dla nauczyciel

Fundamentem najnowszych koncepcji uczenia się – jest uczenie w

działaniu inaczej uczenie się przez doświadczenie. Aby umożliwić uczniowi

uczenie się w działaniu, nauczyciel zobowiązany jest tworzyć jak najwięcej

sytuacji bogatych w przeżycia, które będą angażowały aktywność ucznia.

Takich doświadczeń i sytuacji edukacyjnych dostarcza stosowanie

aktywizujących metod i technik nauczania

Według Wincentego Okonia do niedawna preferowane były cztery grupy

metod nauczania:

•

podające- uczenie się przez przyswajanie,

•

problemowe – uczenie się przez odkrywanie,

•

waloryzacyjne – uczenie się przez przeżywanie,

•

praktyczne – uczenie się przez działanie.

Zmodyfikowany podział metod podał F. Szlosek.. Rozszerzył grupę

metod problemowych o metody aktywizujące. Metody aktywizujące

wpływają na cały system pracy dydaktycznej. Powodują zmianę w myśleniu

edukacyjnym. Niosą konsekwencje w takich obszarach pracy

dydaktycznej, jak: struktura zajęć, sposoby zakończenia pracy,

zakładane cele oraz rolę nauczyciela i ucznia.

Struktura pracy zakłada trzy charakterystyczne elementy:

organizację pracy przez prowadzącego, pracę w małych grupach,

pracę na forum ogólnym.

W organizacji pracy pierwszym elementem jest podział klasy na małe

grupy. Każdej z małych grup stawiamy zadanie. Jeśli grupy znają już zadanie

prowadzący musi dokładnie określić instrukcję odnośnie sposobu pracy.

Zwykle trzeba też określić orientacyjny czas pracy. Prowadzący ma

obowiązek dostarczyć grupom materiały pomocnicze.

Praca w małych grupach powinna zmierzać do konkretnego efektu,

który potem zastanie zaprezentowany na forum ogólnym. Tym efektem w

zależności od metody pracy mogą być wypowiedzi słowne, pisemne,

przedstawienia, dramowe, plakaty. W pracy na forum ogólnym grupy

przedstawiają efekty swojej pracy. Po prezentacji efektów pracy małych grup

nauczyciel powinien spuentować całą pracę.

Zakończenie pracy metodami aktywizującymi można określić jako

puentę. Wyróżnia się dwa rodzaje puenty: na płaszczyźnie dydaktycznej i na

płaszczyźnie wychowawczej. Istotą puenty na płaszczyźnie dydaktycznej jest

uporządkowanie i poszerzenie wiedzy uczniów. Są jej następujące rodzaje:

krótka, synteza, aforyzm, osobisty komentarz itp. Na płaszczyźnie

wychowawczej akcent pada na wypracowanie postawy uczestników. Każda

puenta ma zakończyć pracę, zamknąć pewien jej etap, a otworzyć inny. Ma

być impulsem do indywidualnych poszukiwań.

Zakładane cele. Można wyróżnić ich trzy rodzaje:

1. Zrozumienie tekstu,

2. Rozwój indywidualny.

3. Budowanie więzi w grupie.

Zrozumienie tekstu – poznawanie tekstu dokonuje się w czasie

rozwiązywania problemu, poszukiwania odpowiedzi na postawione pytanie.

Uczniowie patrzą pod określonym kątem, są nastawieni na wyłowienie z

niego informacji potrzebnych do rozwiązania zadania.

Rozwój indywidualny – w ten sposób uczestnicy są prowokowani do

aktywnego, samodzielnego myślenia. Podczas takiej pracy budzą się

w uczestnikach emocje. W wielu momentach muszą podejmować decyzje.

W budowaniu więzi w grupie – zadania stawiane są w małej

grupie, wspólne zadanie wymusza współpracę, rozmowy, wymianę

poglądów, zaplanowanie wspólnego działania.

Rola prowadzącego

W doświadczalnym uczeniu się ucznia zmienia się rola nauczyciela.

Organizując proces nauczania wymaga od uczniów :poszukiwania,

dyskutowania, wymiany doświadczeń, zadawania pytań, wyszukiwania

informacji, porządkowania, rozwiązywania problemów. Nauczyciel nie

prowadzi swojego ucznia za rękę. Stwarza warunki, aby uczeń potrafił: uczyć

się, myśleć, poszukiwać, doskonalić, komunikować się, działać i współpracować

w zespole. Przestaje przekazywać gotową wiedzę. Nauczyciel wobec ucznia

pełni rolę służebną. Ta organizacja pracy polega na precyzyjnym postawieniu

zadania i wybraniu odpowiedniej metody.

Rola ucznia jest najważniejsza. Staje się on aktywnym podmiotem

poszukującym odpowiedzi na postawione pytania. Przy okazji rozwiązywania

problemu aktywnie organizuje i porządkuje wiedzę pochodzącą z różnych

źródeł.

Przy omawianiu metod aktywizujących należy przedstawić warunki

skuteczności tych metod. Są one następujące:

1. Zaangażowanie i twórczość prowadzącego – metoda jest tylko narzędziem,

skutki zależą od osoby, która te metody wykorzystuje.

2. Utrzymanie dyscypliny, porządku w grupie – prowadzący musi być

przekonany, że zapanuje nad grupą.

3. Organizacja przestrzeni-powinno być możliwe swobodne utworzenie

w sali jednego kręgu krzeseł dla wszystkich uczestników.

4. Przygotowanie materiałów pomocniczych – papier, flamastry, farby.

5. Gospodarowanie czasem – należy zarezerwować czas na przeprowadzenie

metody i podsumowanie– ma to być zaproszenie do dalszej rozmowy.

Aktywizujące metody i techniki dzielimy na:

1) metody integracyjne (Krasnoludek, Pajęczynka lub Kłębek,Graffiti),

2) metody tworzenia i definiowania pojęć (Kula Śniegowa, Burza Mózgów,

Mapa Pojęciowa)

3)metody hierarchizacji (Promyczkowe uszeregowanie, Diamentowe

uszeregowanie, Piramida priorytetów i Poker kryterialny),

4) metody twórczego rozwiązywania problemów (Burza mózgów, 635, Rybi

szkielet, Metoda trójkąta i Mapy mentalne, Sześć myślących kapeluszy),

5) metody pracy we współpracy (Układanka, puzzle lub Jigsaw i Zabawa na

hasło),

6) metody ewaluacyjne (Kosz i walizeczka, Tarcza strzelecka i Rybi szkielet).

Ad. 1 Metody i techniki integracyjne dzielimy na wprowadzające,

ogólnorozwojowe i końcowe.

Krasnoludek - jest jedną z technik integracyjnych. Można go stosować na

różnych przedmiotach. Jest to pomoc w ręku dziecka, np. piłeczka, grzechotka,

maskotka. Krasnoludkiem może być ,,coś”, czym można do siebie rzucać, co

przyciąga wzrok dziecka. Możemy kończyć nim zdanie, np. Dzieci siedzą w

kręgu. Rzucamy ,,Krasnoludka” i mówimy: Krasnoludek jest ... (dziecko, które

otrzymuje rzucony przedmiot kończy zdanie). Obowiązuje tu zasada nie

powtarzania wcześniej usłyszanych zakończeń i mówi tylko ta osoba, która

trzyma w ręku ,,Krasnoludka”.

Pajęczynka lub Kłębek- nazwa tej techniki pochodzi od efektu końcowego,

który powstaje w wyniku zabawy z kłębkiem nici. Stosuje się je w klasach I-III

na różne sposoby. Dzieci przy pomocy kłębka mogą poznawać swoje imiona,

mówić o sobie coś dobrego, uczyć się dodawać i odejmować, tworzyć

opowiadania.

Wariant integracyjny ,,Poznajemy imiona koleżanek i kolegów”. Wszystkie

siedzą w kręgu. W prawej ręce nauczyciel trzyma kłębek wełny, nawija nitkę na

palec wskazujący lewej ręki i rzuca prawą ręką do wybranego dziecka mówiąc

jakąś pozytywną cechę: ,,Rzucam do Przemka, bo on ładnie gra”. Po rzuceniu

kłębka do wszystkich dzieci powstaje sieć. Po zakończeniu zabawy dzieci

odrzucają kłębek do koleżanek i kolegów, od których go otrzymały powtarzając

ich relację słowną.

Tę samą technikę można zastosować do opowiadania odtwórczego.

Dzieci tak samo siedzą w kręgu. Podobnie układamy i rzucamy kłębkiem,

rozpoczynając opowiadanie, np. ,,Dawno, dawno temu, na dalekiej Północy, żyli

Eskimosi w małych domkach zbudowanych ze śniegu”. Wybrane dziecko

nawija kłębek tak samo i odtwarza dalej opowiadanie:

,,Pewnej nocy polarnej wydarzyła się tam przedziwna historia”. Kolejne dziecko

czyni to co poprzednie, aż do zakończenia opowiadania.

Korzystając z Pajęczynki można zakończyć zajęcia, rzucając kłębek i

mówiąc ,,do widzenia” krótko podsumowując zajęcia. Dziecko, które złapało

kłębek rzuca tak samo, aż nauczyciel poprosi jedno do przecięcia pajęczynki –

co będzie symbolizowało zakończenie zajęć.

Graffiti – jest techniką, dzięki której można wytworzyć i wzmocnić

w grupie dobry klimat oraz kształcić u dzieci myślenie twórcze- zabawy

w niedokończone zdanie, np.: ,,Mam nadzieję, że lekcja będzie ...”.

Wywieszamy plakaty z rozpoczętymi zdaniami. Dzieci chodzą po sali

i zgodnie ze swoim odczuciem dopisują niedokończone zdania.

Można również wypisać problem na tablicy, podzielić uczniów na pięć grup,

posadzić ich na obwodzie koła. Każda z grup otrzymuje plakat

z niedokończonym zdaniem, np.: ,,Na pewno będziemy ...” itp. Zadanie każdej

grupy polega na wymyśleniu zakończenia zdania i wpisania

u dołu plakatu oraz zagięcie pod spód tak, by nie były widoczne dla

pozostałych. Plakaty krążą od grupy do grupy zgodnie ze wskazówkami zegara.

Przy każdej zmianie plakaty są zaginane. Po czterech rundkach należy rozwiesić

plakaty i odczytać rozwiązania. Należy pamiętać, iż rozwiązania jednych są

tajemnicą dla drugich. Trzeba ustalić czas rozwiązania i przy zmianach rundek

używać hasła ,,START”.

Ad. 2 Metodą tworzenia i definiowania pojęć - jest Kula śniegowa.

Nosi też nazwę dyskusji piramidowej. Polega na przechodzeniu od pracy

indywidualnej do pracy grupowej. Daje szansę każdemu na sprecyzowanie

swojego zdania i stanowiska., umożliwia zdobywanie doświadczeń, pozwala

uczniom ćwiczyć i śledzić proces uzgadniania stanowisk. Na początku dzieci

pracują indywidualnie nad podanym problemem. Następnie łączą się w pary i

ustalają wspólne stanowisko. Później łączą się w czwórki, czwórki w ósemki,

ósemki w szesnastki (wszędzie ustalają wspólne stanowisko). Na końcu

następuje prezentacja wspólnie wypracowanego stanowiska. Wcześniej trzeba

im rozdać kartki. Podawane przez nas kartki symbolizują ,,kule śniegowe”, które

za każdym razem się zwiększają.

Burza mózgów – nosi też inne nazwy: ,,fabryka pomysłów”, „giełda

pomysłów”, „jarmark pomysłów”, „sesja odroczonego wartościowania”. Polega

ona na podawaniu różnych skojarzeń i rozwiązań, które niesie wyobraźnia i

chwilowy błysk natchnienia.

Przeprowadza się ją w trzech etapach:

I- wytwarzanie pomysłów,

II- ocena i analiza zgłoszonych pomysłów,

III- zastosowanie pomysłów i rozwiązań w praktyce.

W fazie formułowania pomysłów, liczą się wszystkie i nie można dokonywać
ich oceny. Każde dziecko ma prawo podać swój pomysł. Śmiech i hałas są
sprzymierzeńcami. Prowadzącym ,,burzę mózgów” może być uczeń.

Mapa pojęciowa- zwana też jest „mapą mentalną”, „mapą mózgu”, „mapą

myśli” i „mapą pamięci”. Służy do wizualnego opracowania pojęcia

z wykorzystaniem rysunków, symboli, wycinków, krótkich słów, zwrotów

i haseł. Za pomocą tej metody można definiować pojęcia, rozwiązywać

problemy, planować działania. Metodę tę można wykorzystać do pracy

w grupach. Stosując tę metodę przedstawiamy cel lekcji, np.: Dzisiaj

spróbujemy zdefiniować pojęcie ,,Moja Mała Ojczyzna”. Następnie rozdajemy

uczniom kartki formatu nie mniejszego, niż A4. Ich zadaniem jest

przedstawienie tego pojęcia w formie graficznej za pomocą ilustracji, krótkich

słów, symboli i znaków. Po wykonaniu zadania wieszamy wszystkie kartki w

widocznym miejscu i prosimy ich autorów o komentarz. Następnie wspólnie

wybieramy istotne cechy do pojęcia ,,Moja Mała Ojczyzna”.

Ad. 3 Do metod hierarchizacji należy - Promyczkowe uszeregowanie.

Jest to technika stosowana w kształceniu zintegrowanym. Służy do definiowania

pojęć, określania cech , zasad oraz hierarchizacji. Często nazwana jest

słonecznym promyczkiem.Polega na tym, iż uczniowie siedzą w kręgu,

wewnątrz którego leży narysowane i wycięte koło z napisem np. ,,wzorowy

uczeń”. Rozdajemy uczniom po trzy żółte kartki. Zadaniem każdego z nich jest

wpisanie, jakimi cechami powinien charakteryzować się ten uczeń. Jedno

dziecko odczytuje swoje cechy i układa je obok koła. Następnie, inne dzieci ,

które mają te same lub bliskie cechy układają je w promyczek. Później

odczytują inne i układają w następne promyczki, aż do wyczerpania kartek.

Cechy podobne układane są w jednym promyczku. Decyzje co do układu cech

bliskich podejmują sami uczniowie.

Diamentowe uszeregowanie – jest techniką znaną pod nazwą ,,karo”. Układ

priorytetów przypomina kształt ,,diamentu” lub ,,karo”. Struktura tejże pozycji

zmusza grupę do współpracy, zachęca do podejmowania decyzji oraz osiągania

porozumienia drogą negocjacji i kompromisu. Nauczyciel może podać listę

priorytetów lub może wypracować je grupa.

Klasę dzielimy na 5-osobowe grupy. Każdej grupie rozdajemy w kopercie 9 kart

z twierdzeniami, cechami czy zasadami. Zadaniem poszczególnych grup jest

przedyskutowanie poszczególnych zasad i uzgodnienie ich ważności. Po

uzgodnieniu szeregują według podanego przez nauczyciela wzoru, czyli zasada

najważniejsza, zasady ważne, mniej ważne i najmniej ważne. Po upływie

wyznaczonego czasu na przygotowanie przedstawiciele poszczególnych grup

przedstawiają zasady według ważności i uzasadniają ich wybór. Można

pozwolić dzieciom na porównanie poszczególnych decyzji grupowych.

Piramida priorytetów – przypomina piramidę. Podstawowym jej celem jest

ułożenie listy priorytetów według ustalonych wcześniej kryteriów. Zachęca do

dyskusji, negocjacji oraz osiągania porozumienia drogą negocjacji i

kompromisu.

Na początku przeprowadzamy ,,burzę mózgów”, by ustalić tematy do bloku, np.

zjawiska atmosferyczne. Dzielimy klasę na trzy grupy. Każdej grupie dajemy

plakat z ,,piramidą” i kartki samoprzylepne. Prosimy uczniów, by wpisali na

nich wyłonione w ,,burzy mózgów” zjawiska. Wyjaśniamy, iż zadaniem każdej

grupy jest ułożenie tych zjawisk w jakiej kolejności chcieliby je poznać. Grupy

mogą ze sobą negocjować i za pomocą ,,kuli śniegowej” wybrać wspólną listę

planowanych tematów do poznania według kolejności od 1 do 10. Należy

określić czas pracy.

Poker kryterialny – należy do gier dydaktycznych. Jest to gra planszowa.

Podczas gry uczniowie konkurują ze sobą w ramach reguł ustalonych

z góry. Dzięki tej metodzie uczniowie są bardzo aktywni, poddają dyskusji

własne argumenty. Pokera można stosować na różne sposoby. Jako

wprowadzenie do tematu, jako ustalenie rangi kryteriów określonym

standardom, a także utrwalenie zdobytej wiedzy.

Dzielimy uczniów na 5- osobowe grupy. Każdej z grup rozdajemy plansze z

zapisanym standardem w środku np. ,,Warunki gwarantujące udaną wycieczkę”.

Rozdajemy uczniom 20 kart przedstawiających gwarantujące powodzenie.

Wyjaśniamy zasady gry. Dzieci umieszczają karty na różnych obszarach planszy

w zależności od kryterium ważności. Jedno dziecko tasuje je i rozdaje graczom.

Rozpoczynający grę odkrywa swoją kartę z najważniejszym warunkiem, głośno

odczytuje i układa w polu z kryterium pierwszorzędnym. Kolejni gracze

powtarzają tę czynność, aż wszystkie pola będą zajęte. Jeżeli pole jest już zajęte

gracz może postawić wniosek o wymianę karty. Decyzję o wymianie kart

podejmuje grupa. Odrzucona karta wraca do właściciela. Przedstawiciele grup

odczytują najważniejsze ich zdaniem warunki. Zamiast kart do gry można użyć

monety o trzech różnych nominałach, serduszka, słoneczka itp.

Ad. 4 Najbardziej znaną metodą twórczego rozwiązywania

problemów jest ,,Burza mózgów”. Pozwala uzyskać w krótkim czasie dużą

liczbę zróżnicowanych rozwiązań jednego problemu. Dzielimy ją na trzy etapy:

wytwarzanie pomysłów, ocena i analiza zgłoszonych pomysłów według

ustalonych kryteriów i zastosowanie pomysłów, rozwiązań w praktyce.

Podajemy uczniom problem do rozwiązania. Uzasadniamy potrzebę zajęcia się

tym problemem. Przedstawiamy zasady ,,burzy mózgów” umieszczając je w

widocznym miejscu. Spisujemy wszystkie pomysły na rozwiązanie problemu.

Gdy pomysły się już wyczerpały zaproponujemy zabawę w ,,sto pytań” do

autorów poszczególnych propozycji. W dalszej kolejności wspólnie z dziećmi

dokonamy analizy zebranych pomysłów według ustalonych kryteriów. Rozdamy

dzieciom po trzy cenki sklepowe i poprosimy o przyklejenie w tych miejscach,

gdzie ich zdaniem rozwiązanie jest najbardziej realne. Ustalimy to co realne, a

problem może być nie tylko rozwiązany, ale i urzeczywistniony.

635 – to technika, dzięki której można rozwiązywać różne problemy.

Jest modyfikacją ,,burzy mózgów”. Różni się tylko sposobem organizacji

i przeprowadzenia. Liczba pierwsza – 6 – oznacza liczbę osób lub grup, liczba

środkowa – 3 – oznacza liczbę rozwiązań, liczba końcowa - 5 – oznacza liczbę

tzw. rundek.

Na widocznym miejscu zapisujemy problem. Dzielimy klasę na sześć grup.

Grupy siedzą po obwodzie koła. Każdej grupie rozdajemy ponumerowane od 1

do 6 formularze. Zadaniem poszczególnych grup jest wpisanie trzech rozwiązań

problemu na formularzu. Na hasło ,,START” grupy przekazują formularze

następnej grupie zgodnie ze wskazówkami zegara. Dzieci zapoznają się z

pomysłami

kolegów

i

wpisują

nowe

rozwiązania.

Na kolejne hasło ,,START” grupy postępują jak wcześniej. Przekazują

formularze 5 razy, co pozwoli na zapełnienie 18 rubryk na 6 formularzach.

Pierwszą sesję generowania pomysłów można ograniczyć do sześciu minut,

następne zwiększać o minutę każdą. Technikę tę można modyfikować.

Rybi szkielet – nazwa tej techniki pochodzi od kształtu przypominającego ,,rybi

szkielet”. Znana jest także jako ,schemat przyczyni skutków”. Służy do

identyfikacji czynników odpowiadających za powstanie problemu.

Na plakacie lub tablicy przygotowujemy model przypominający ,,rybi szkielet”,

w głowie którego wpisujemy dowolny problem. Dzieci za pomocą ,,burzy

mózgów” ustalają główne czynniki, które mogą stanowić powód takiego skutku

i wpisują je w tzw. ,,ości duże”. Dzielimy klasę na tyle grup ile jest ,,dużych

ości”. Każda grupa otrzymuje jedną ,,ość” i próbuje odnaleźć przyczyny, które

mają wpływ na czynnik główny. Następnie przedstawiciele poszczególnych

grup wpisują czynniki szczegółowe w ,,ości małe”. Z zebranej listy danych

dzieci wybierają najistotniejsze, wyciągają wnioski i problem jest rozwiązany.

Należy ustalić limit czasu na wykonanie zadania.

Metoda trójkąta – ma charakterystyczny układ – trójkąt odwrócony

wierzchołkiem do dołu, symbolizujący problem, który z jednej strony ma swoje

przyczyny – czyli siły podtrzymujące, a z drugiej-siły hamujące przyczyny.

Istota metody ogranicza się do zdefiniowania problemu , określenia przyczyn

podtrzymujących i wyszukiwania rozwiązań, które by usunęły przyczyny

podtrzymujące sytuację problemową.

Dzieci siedzą w kręgu lub w ławkach. Rozdajemy każdemu po dwie kolorowe

kartki. Chcielibyśmy wiedzieć, np. Dlaczego twoje lekcje nie są ciekawe ?

Polecamy uczniom, by wypisali na jednej kartce wszystko co się im podoba, a

na drugiej co im przeszkadza. Każde dziecko odczytuje,

a nauczyciel zapisuje na tablicy. Przy powtarzających się stawiamy kreski.

Rozdajemy dzieciom cenki i prosimy o wybór jednej najważniejszej.

Następnie tworzymy trzy grupy i dajemy każdej plakat z narysowanym

trójkątem. Dzieci wpisują w trójkąt problem do rozwiązania. Grupy

zastanawiają się nad głównymi przyczynami , które podtrzymują problem

i zapisują je na podporach z lewej strony. W dalszej kolejności zastanawiają się

jak usunąć przyczyny, podtrzymują problem i zapisują je

w linii po prawej. Następnie wybierają swoich przedstawicieli i przedstawiają

problemy i sposoby ich rozwiązania. Należy określić czas na wykonanie

zadania.

Mapy mentalne – to metoda wizualnego opracowania problemów

z wykorzystaniem symboli, słów pisanych, obrazków i rysunków.

Podajemy uczniom problem. Każdemu rozdajemy kartki papieru podzielone na

dwie części i kolorowe mazaki. Uczniowie w dowolny sposób przedstawiają

tematy. Wywieszamy prace w widocznym miejscu

i prosimy autorów o ich zaprezentowanie. Następnie przeznaczamy chwilę czasu

na refleksje i zastanowienie.

Rozdajemy uczniom po cztery kartki. Na nich mają wpisać hasła kojarzące się

im ze szkołą. Dzielimy uczniów na grupy 4-6 osobowe. W grupach uczniowie

mieszają wcześniej zapisane kartki. Następnie porządkują w gromadki o

podobnej treści. Jeżeli zachodzi potrzeba tworzą zbiory i podzbiory. Wyklejają

je na dużym plakacie. Powstaje wtedy projekt mapy pojęciowej. Następnie

dorysowują, dopisują nowe hasła, łączą liniami, strzałkami i powstaje Mapa

Mentalna (plakat). Przedstawiciele grup omawiają poszczególne plakaty ze

wskazaniem na najważniejsze rzeczy.

Sześć myślących kapeluszy – metoda przydatna szczególnie tam, gdzie

uczniowie muszą współpracować ze sobą i zgodnie ze swoimi predyspozycjami

i brać udział w rozwiązywaniu problemów. Myśli i poglądy przedstawiane są w

sposób bardzo uporządkowany, co zwiększa szansę wypracowania większej

liczby korzystnych rozwiązań. Autor metody przypisał sześciu kapeluszom-

sześć różnych sposobów myślenia.

Kapelusz biały -to tzw. mały komputerek, który zajmuje się wyłącznie faktami,

liczbami i ma do nich obojętne podejście. Nie wydaje żadnych opinii.

Kapelusz czarny -to tzw. pesymista. Jeśli padają różne opinie, to natychmiast je

krytykuje. Widzi braki, zagrożenia i niebezpieczeństwa

w proponowanym rozwiązaniu.

Kapelusz czerwony

-to człowiek kierujący emocjami, ktoś, kto przekazuje swoje

odczucia ,,na gorąco”, kierując się intuicją.

Kapelusz niebieski

- to tzw. dyrygent orkiestry, ktoś, kto przewodniczy całej

dyskusji. Do niego należy kontrolowanie przebiegu spotkania, przyznawanie

głosu poszczególnym mówcom, jak też podsumowanie dyskusji.

Kapelusz zielony

- to tzw. innowator, osoba myśląca twórczo. Zadaniem twórcy

jest wskazywanie zupełnie nowych oryginalnych pomysłów.

Kapelusz żółty

-to tzw. optymista, który widzi sprawy w ,,różowych okularach”.

Jest bardzo pozytywnie nastawiony, wskazuje na zalety

i korzyści danego rozwiązania.

Dzieci siedzą w kręgu i losują sześć przygotowanych kapeluszy. Na tablicy

wywieszamy wskazówki dotyczące sposobu myślenia każdego z kapeluszy.

Podajemy problem, np.: ,,Czy w tym roku szkolnym będziemy promować naszą

szkołę w środowisku lokalnym, organizując festyn?” Uczniowie dobierają się w

grupy kolorami kapeluszy i przygotowują wspólnie argumenty, kierując się

kolorami kapeluszy. Ponownie dzieci zbierają się w kręgu. Wyłonieni mówcy z

każdej grupy referują argumenty. Możemy zapisać je na tablicy. Na końcu

pytamy się uczniów, jak czują się w narzuconej im roli?

Ad. 5 Do metod pracy we współpracy zaliczamy Układankę, puzzle

lub Jigsaw. Jej celem jest zachęcenie do szczegółowego, aktywnego

opanowania materiału przez scedowanie odpowiedzialności na uczniów. Każdy

uczestnik grupy powinien zostać ekspertem, który przyczynia się do osiągnięć

całego zespołu. Aby uzyskać pozytywny rezultat, każde dziecko musi

skorzystać z pomocy innego ucznia, każde też musi pomóc innym pozostałym.

Klasę dzielimy na 5 grup po 5 uczniów, tzw. grupy eksperckie. Każda z grup

otrzymuje inną część materiału, odczytuje go, dyskutuje, aby każdy uczeń

zrozumiał tekst i mógł przekazać wiedzę dalej. Na hasło ,,START” uczniowie

dobierają się w grupy tak, aby w każdej nowej znalazł się ekspert od innej partii

materiału. Eksperci kolejno relacjonują, czego nauczyli się w swoich grupach.

Następnie wracają do swoich grup i konfrontują zdobytą wiedzę całościową,

sprawdzają, czy wszyscy nauczyli się wszystkiego. Określamy czas na

wykonanie zadań.

Zabawa na hasło- jest to jedna z propozycji pedagogiki zabawy. Stosowana jest

podczas zajęć lekcyjnych oraz uroczystościach szkolnych. Szczególnie ważny

jest efekt końcowy, który uzależniony jest od podziału zadań i współpracy.

Elementem mobilizującym i dyscyplinującym jest ograniczenie czasowe.

Impreza na hasło to połączenie dwóch metod- wykonanie zadania + metoda

pracy we współpracy.

Dzielimy klasę na cztery grupy. Każda grupa ma zadanie do wykonania

w oddzielnych pomieszczeniach. Po upływie wyznaczonego czasu grupy się

spotykają w jednej sali i prezentują to, co przygotowali.

Ad. 6 Metody ewaluacyjne - to Kosz i walizeczka, Tarcza strzelecka i

Rybi szkielet. W kształceniu zintegrowanym polecane jest szczególnie

wykorzystanie walizeczki.

Kosz i walizeczka – Rozdaj uczniom kartki formatu A4 z narysowanym koszem

i walizeczką. Zadaniem uczniów jest wpisanie w kontury walizeczki cech

pozytywnych bohatera, a w kontury kosza tego, co jest godne potępienia i

wyrzucenia. Należy określić czas wykonania zadania.

Tarcza strzelecka- służy sprawdzeniu wiedzy i umiejętności strzelca. Strzelcem

może być uczeń jak też nauczyciel. Za pomocą tarczy możemy ocenić lekcje,

fakty, wydarzenia. Strzał w dziesiątkę oznacza pełną perfekcję, a strzał poza

tarczę-to pudło. Na tablicy lub szarym papierze rysujemy tarczę strzelecką,

uwzględniając wybrane aspekty lekcji. Rozdajemy uczniom po cztery strzały

(cenki) i opuszczamy na moment salę zajęć, pozwalając uczniom na strzelanie.

Wynik powyższej ewaluacji informuje, jak uczniowie ocenili atmosferę zajęć i

zastosowane pomoce. Za pomocą tarczy strzeleckiej możemy ocenić prawie

wszystko.

Rybi szkielet to technika, którą można stosować na różne sposoby. Wcześniej

do rozwiązywania problemów, teraz do ewaluacji. Na plakacie przygotowujemy

rybi szkielet. Obok ości dużych rysujemy po dwie buźki, jedną uśmiechniętą,

drugą smutną. W głowie ryby umieszczamy to, co chcemy by dzieci oceniły.

Rozdajemy dzieciom po osiem kartek samoprzylepnych w dwóch kolorach.

Dzieci na kartkach żółtych wpisują to, co im się podobało na lekcji, a na

niebieskich, to co im się nie podobało. W ten sposób dzieci dokonują oceny

lekcji. Technikę tę można wykorzystać przy ocenie faktów, zdarzeń, bohatera.

Praktyczne zastosowanie metod aktywizujących zależy od celu procesu

dydaktycznego.

Metod integracyjnych używamy, jeżeli chcemy by nasi uczniowie czuli się

bezpiecznie i dobrze w grupie, potrafili myśleć twórczo, dzielili się swoimi

doświadczeniami, byli aktywni i chętni do pracy, potrafili negocjować

i współpracować.

Metod tworzenia i definiowania pojęć używamy , jeżeli chcemy by uczniowie

rozumieli podstawowe pojęcia, wyodrębniali cechy istotne

i nieistotne, potrafili analizować i klasyfikować, negocjować i przyjmować

różne punkty myślenia oraz potrafili definiować pojęcia i zasady.

Metod hierarchizacji używamy wtedy, gdy chcemy by nasi uczniowie potrafili

analizować i klasyfikować, porządkować w relacji wyższości

i niższości.

Metod twórczego rozwiązywania problemów, używamy gdy chcemy, by nasi

uczniowie potrafili dyskutować, myśleć krytycznie, łączyć wiedzę

z doświadczeniem, wyrażać własne poglądy, myśleć twórczo

i rozwiązywać problemy.

Metod pracy we współpracy używamy, jeżeli chcemy ,by uczniowie potrafili

samodzielnie zdobywać wiedzę, współpracować ze sobą, akceptować różnice

indywidualne, sprawnie komunikować się i negocjować, pracować w grupie i z

grupą.

Metod ewaluacyjnych używamy, gdy chcemy by uczniowie potrafili oceniać

siebie i innych, umieli wyszukiwać słabe i mocne strony postaci, sytuacji,

potrafili przyjmować i wyrażać krytykę oraz pochwałę.

Literatura:

1.,,Aktywizujące Metody i Techniki w Edukacji Wczesnoszkolnej”, Jadwiga

Krzyżewska, cz.I i II,AU OMEGA, Suwałki 1998,

2.,,Sztuka nauczania – czynności nauczyciela” pod redakcją Krzysztofa

Kruszewskiego, WSiP Warszawa 1995,

Referat opracowała: Elżbieta Piekarczyk