„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Dariusz Kowalczyk
Małgorzata Kowalczyk
Konfigurowanie i obsługiwanie studyjnego sprzętu
dźwiękowego 313[06].Z1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
mgr inŜ. Paweł Pirosz
mgr inŜ. Marcin Makowski
Opracowanie redakcyjne:
mgr Małgorzata Kowalczyk
Konsultacja:
mgr inŜ. Joanna Stępień
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[06].Z1.02
,,Konfigurowanie i obsługiwanie studyjnego sprzętu dźwiękowego”, zawartego w
modułowym programie nauczania dla zawodu asystent operatora dźwięku.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie
3
2. Wymagania wstępne
5
3. Cele kształcenia
6
4. Materiał nauczania
7
4.1. Elementy toru fonicznego w konsolecie mikserskiej
7
4.1.1. Materiał nauczania
7
4.1.2. Pytania sprawdzające
9
4.1.3. Ćwiczenia
9
4.1.4. Sprawdzian postępów
11
4.2. Mikrofony, zasada działania, zastosowania
12
4.2.1. Materiał nauczania
12
4.2.2. Pytania sprawdzające
18
4.2.3. Ćwiczenia
18
4.2.4. Sprawdzian postępów
19
4.3. Podstawowe urządzenia peryferyjne. Studyjne monitory odsłuchowe
20
4.3.1. Materiał nauczania
20
4.3.2. Pytania sprawdzające
22
4.3.3. Ćwiczenia
22
4.3.4. Sprawdzian postępów
24
4.4. Urządzenia odtwarzające i nagrywające
25
4.4.1. Materiał nauczania
25
4.4.2. Pytania sprawdzające
29
4.4.3. Ćwiczenia
29
4.4.4. Sprawdzian postępów
31
4.5. Komputerowe techniki obróbki dźwięku
32
4.5.1. Materiał nauczania
32
4.5.2. Pytania sprawdzające
35
4.5.3. Ćwiczenia
35
4.5.4. Sprawdzian postępów
37
4.6. Technika nagrywania i dobór urządzeń
38
4.6.1. Materiał nauczania
38
4.6.2. Pytania sprawdzające
39
4.6.3. Ćwiczenia
39
4.6.4. Sprawdzian postępów
41
5. Sprawdzian osiągnięć
42
6. Literatura
47
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w rozwijaniu umiejętności konfigurowania i obsługiwania
studyjnego sprzętu dźwiękowego.
Poradnik zawiera:
1.
Wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć
opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2.
Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3.
Materiał nauczania, który umoŜliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ć
wiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Szczególnie istotnymi treściami są zagadnienia
związane z budową i działaniem organów słuchowych człowieka, z rozchodzeniem się
dźwięku, o reagowaniu dźwięku na napotkane bariery. Poznanie zasad izolacji i akustyki
pomieszczeń oraz ocenianie i dobieranie odpowiednich materiałów do adaptacji
akustycznych pozwoli na zdobycie umiejętności prawidłowego określania właściwości
akustycznych pomieszczeń. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz
inne źródła informacji.
4.
Pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń.
5.
Ć
wiczenia, które zawierają wykaz materiałów i sprzętu, pomocnych w ich realizacji.
6.
Sprawdzian postępów.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytania w nim zawarte.
Prawidłowe odpowiedzi oznaczają, Ŝe opanowałeś materiał rozdziału.
7.
Sprawdzian osiągnięć dotyczący poziomu opanowania materiału nauczania całej
jednostki modułowej wraz z instrukcją i kartą odpowiedzi.
8.
Wykaz literatury.
JeŜeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, wówczas poproś
nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz określoną
czynność. Po zrealizowaniu materiału spróbuj rozwiązać sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny
pracy oraz instrukcji przeciwpoŜarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
Schemat układu jednostek modułowych
313[06].Z1.01
Charakteryzowanie studyjnych
urządzeń dźwiękowych
313[06].Z1.02
Konfigurowanie
i obsługiwanie studyjnego sprzętu
dźwiękowego
313[06].Z1
Technika studyjna
313[06].Z1.03
Łączenie urządzeń toru fonicznego
i wizyjnego
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
−
posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu akustyki,
−
rozróŜniać elementy w schematach blokowych urządzeń,
−
czytać schematy blokowe urządzeń elektronicznych,
−
obsługiwać komputer,
−
obsługiwać urządzenia audio powszechnego uŜytku,
−
stosować przepisy BHP przy obsłudze urządzeń elektrycznych.
Ponadto powinieneś posiadać:
−
badania laryngologiczne dopuszczające do pracy w charakterze akustyka – wskazany
audiogram.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś, umieć:
−
rozróŜnić urządzenia dźwiękowe, wyjaśnić zasady działania i uŜytkowania urządzeń
dźwiękowych, stosowanych w produkcji filmowej,
telewizyjnej, radiowej, teatralnej,
fonograficznej i estradowej.
−
określić przeznaczenie i zastosowanie urządzeń dźwiękowych,
−
określić czynności związane z przygotowaniem do pracy urządzeń nagrywających,
−
zamontować mikrofon na tyczce i boomie,
−
dokonać nagrania za pomocą mikrofonów bezprzewodowych i mikroportów,
−
skopiować materiały dźwiękowe na róŜne nośniki danych,
−
opisać nagrany materiał dźwiękowy,
−
dokonać nagrania głosu z obrazem i bez obrazu,
−
dokonać nagrania efektów dźwiękowych z obrazem i bez obrazu,
−
dokonać nagrania na sprzęcie przenośnym, z obrazem i bez obrazu,
−
dokonać nagrania muzyki z obrazem i bez,
−
dokonać zgrania wielośladowego z obrazem i bez obrazu,
−
dokonać konfiguracji i obsługi sprzętu studyjnego,
−
przygotować do pracy sprzęt dźwiękowy,
−
wykonać próby i testy sprzętu dźwiękowego,
−
ocenić sprawność sprzętu dźwiękowego,
−
dokonać naprawy i konserwacji sprzętu dźwiękowego,
−
dokonać archiwizacji materiałów nagranych na róŜne nośniki.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Elementy toru fonicznego w konsolecie mikserskiej
4.1.1. Materiał nauczania
Rozwój elektroniki i techniki komputerowe spowodowały duŜy postęp techniczny
w rejestracji dźwięku i jego kształtowaniu lub ulepszaniu. Obecnie rejestratory cyfrowe
prawie całkowicie wyparły analogowe głównie z kilku powodów. Głównym z nich jest
zdolność obróbki dźwięku bez utraty jakości, co przy kilkukrotnym kopiowaniu sygnału
analogowego było nie do uniknięcia. Technologia cyfrowa zapewnia większe moŜliwości
edycyjne i miniaturyzację urządzeń. O ile zmieniła się technika to technologia i sam przebieg
rejestracji czy realizacji dźwięku niewiele się zmienił. Głównym narzędziem pracy realizatora
jest konsoleta mikserska i przede wszystkim jego uszy, gdyŜ naleŜy pamiętać Ŝe rejestracja
lub realizacja dźwięku w duŜej mierze pozostaje w sferze sztuki.
Podstawowy podział konsolet mikserskich wynika z ich zastosowania. Dzielą się na
konsolety studyjne, estradowe, monitorowe, radiowe i telewizyjne. RóŜnią się liczbą wejść
i wyjść, modułami korekcji barwy, i moŜliwością konfiguracji. Nic nie stoi na przeszkodzie
w uŜywaniu konsolety studyjnej przy realizacji koncertu jak i uŜyciu konsolety estradowej
w studiu, ale moŜe na tym ucierpieć ergonomia pracy.
Główną funkcją konsolety jest połączenie sygnałów z kilku wejść, wyprowadzenie ich na
odpowiednie wyjścia jednocześnie zapewniając kształtowanie brzmienia poszczególnych
ś
cieŜek, a takŜe dodawanie róŜnych efektów. Do tego celu słuŜą regulatory i przełączniki
w kaŜdym torze konsolety. Dla prawidłowej realizacji dźwięku konieczne jest zapoznanie się
z funkcją wszystkich regulatorów, przełączników i gniazd. Zasadniczo elementy regulacyjne
moŜemy podzielić na kontrolujące poziom sygnału, kształtujące jego charakterystykę
częstotliwościową, czyli inaczej mówiąc jego barwę i odpowiadające za poziom sygnału
wysyłanego do innych urządzeń. O ile elementy regulacyjne odpowiedzialne za poziom
sygnału są w większości modeli konsolet stałe, to te które odpowiadają za kształtowanie
barwy, czy wysyłanie sygnału do innych urządzeń są róŜne i zaleŜą od klasy konsolety.
Na rysunku 1 przedstawiony jest tor sygnałowy jednego kanału typowej konsolety.
Wyjście sygnału DIRECT (1) w zaleŜności od potrzeb moŜe być przed potencjometrem
głównym (29) lub po nim. Sygnał po potencjometrze głównym moŜe słuŜyć np. do
podłączenia urządzenia rejestrującego. Przełączanie sygnału realizowane jest przełącznikiem
DIR/PRE (14). Wejścia mikrofonowe MIC (2) i liniowe LINE (3) dostarczają sygnał
z urządzeń zewnętrznych (mikrofony, instrumenty klawiszowe, urządzenia odtwarzające itp.)
do zmiksowania. Do ustawienia poziomu wejściowego sygnału z gniazd MIC i LINE słuŜy
potencjometr GAIN (5). Wejście-wyjście INS (4) słuŜy do podłączenia w tor sygnałowy
urządzeń zewnętrznych. Włączenie wtyku w to gniazdo powoduje rozwarcie sygnału tak, Ŝe
jego powrót do kanału jest moŜliwy tylko poprzez podłączone urządzenie zewnętrzne.
Włącznik filtru górnoprzepustowego 100Hz (6) słuŜy do odcięcia zakłóceń np. z sieci
zasilającej gdyby pojawiły się w dostarczonym sygnale. Sekcja z potencjometrami od 7 do 12
słuŜy do ustawienia charakterystyki częstotliwościowej sygnału czyli inaczej mówiąc barwy
dźwięku. W tym konkretnym przykładzie część odpowiedzialna za regulację średniej
częstotliwości jest podzielona na częstotliwości wyŜsze średnie i niŜsze średnie. Dodatkowe
dwa potencjometry (8 i 10) słuŜą do wyboru regulowanej częstotliwości. Taki sposób nosi
nazwę regulacji parametrycznej. Sekcję regulacji barwy dźwięku nazywamy Equalizerem.
Przełącznik EQ (13) słuŜy do ominięcia w razie potrzeby całej sekcji Equalizera.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
1. Wyjście DIRECT.
2. Wejście mikrofonowe symetryczne.
3. Wejście liniowe asymetryczne.
4. Wejście-wyjście INSERT.
5. Potencjometr GAIN.
6. Włącznik filtru górnoprzepustowego 100Hz.
7. Potencjometr regulacji wysokiej częstotliwości pasma akustycznego.
8. Potencjometr wyboru częstotliwości.
9. Potencjometr średniej wyŜszej częstotliwości pasma akustycznego.
10. Regulator wyboru częstotliwości.
11. Potencjometr średniej niŜszej częstotliwości pasma akustycznego.
12. Regulator niskiej częstotliwości pasma akustycznego.
13. Przełącznik omijający sekcję regulacji częstotliwości.
14. Przełącznik sygnału DIRECT przed lub po potencjometrze głównym.
15. Potencjometr poziomu wyjścia AUX1.
16. Potencjometr poziomu wyjścia AUX2.
17. Przełącznik sygnału PRE.
18. Potencjometr poziomu wyjścia AUX3.
19. Potencjometr poziomu wyjścia AUX4.
20. Przełącznik sygnału PRE.
21. Potencjometr poziomu wyjścia AUX5.
22. Potencjometr poziomu wyjścia AUX6.
23. Potencjometr pozycjonujący sygnał w panoramie stereo.
24. Przełącznik MUTE
25. Przełącznik pozycjonujący sygnał w środku panoramy stereo.
26. Przełącznik wysyłający sygnał bezpośrednio do potencjometrów sumy.
27. Przełącznik wysyłający sygnał do podgrup 1-2.
28. Przełącznik wysyłający sygnał do podgrup 3-4.
29. Potencjometr poziomu sygnału.
30. Dioda LED sygnalizująca przesterowanie sygnału.
31. Przełącznik PFL podsłuchu sygnału przed potencjometrem poziomu.
Rys. 1. Tor konsolety mikserskiej [15]
Potencjometry następnej sekcji (15, 16, 18, 19, 21, 22) słuŜą do regulacji poziomu sygnału na
wyjściach AUX (od 1 do 6). Przełączniki PRE (17, 20) po załączeniu podają sygnał
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
z pominięciem potencjometru poziomu sygnału (29). Wyjścia AUX 5 i 6 podają sygnał
zawsze po potencjometrze poziomu (29). Potencjometr PAN (23) słuŜy do lokalizacji sygnału
w panoramie stereo. Przełącznik MUTE (24) słuŜy do całkowitego wyciszenia sygnału, ale
nie odcina go na wyjściu DIRECT (1). Przełącznik C (25) przełącza sygnał za
potencjometrem poziomu sygnału (29) i powoduje pominięcie potencjometru PAN. Podaje on
sygnał bezpośrednio do wyjścia C (MONO). Przełącznik MIX (26) wysyła sygnał
bezpośrednio do potencjometrów sumy stereo. Przełączniki 1-2 i 3-4 wysyłają sygnał do
podgrup od 1 do 4. MoŜliwe jest wysłanie sygnału tylko do jednej podgrupy poprzez
ustawienie potencjometru PAN w jednym ze skrajnych połoŜeń. JeŜeli włączone są wszystkie
przełączniki MIX, 1-2 i 3-4 (26, 27, 28) to sygnał podawany jest jednocześnie do wszystkich
podgrup i sumy stereo. Dioda PK (skrót z języka angielskiego - peak) sygnalizuje zbyt wysoki
poziom sygnału i moŜliwość jego przesterowania, a co za tym idzie zniekształcenia. Jest
włączona w tor przed potencjometrem poziomu sygnału (29), a za equalizerem. Przełącznik
PFL (skrót z języka angielskiego - pre fade listening) (31) wysyła sygnał sprzed
potencjometru poziomu (29) do gniazda słuchawek i linijkowych mierników poziomu
sygnału. Potencjometr (29) ustala poziom końcowy poziom sygnału, który jest wysyłany do
sumy stereo i/lub podgrup.
Inne modele konsolet mogą posiadać dodatkowe szyny i elementy regulacyjne np.
osobny tor FX lub EFF do urządzeń efektowych lub przełącznik SOLO wyciszający
wszystkie tory, a pozostawiający jeden wybrany. Mogą róŜnić się ilością szyn AUX,
moŜliwościami konfiguracyjnymi podgrup, jak i modułem equalizera.
4.1.2 Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń
1.
Jakie gniazda wejściowe posiada konsoleta mikserska?
2.
Do czego słuŜy potencjometr GAIN?
3.
Co to jest equalizer?
4.
Do czego słuŜy potencjometr PAN?
5.
Jakie zadanie spełnia przełącznik MUTE?
6.
Co sygnalizuje dioda PK?
7.
Jakie zadanie spełnia przełącznik PFL?
8.
Do czego słuŜy gniazdo INS?
9.
Czym się charakteryzuje equalizer parametryczny?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
WskaŜ i opisz wszystkie elementy toru fonicznego w konsolecie mikserskiej łącznie
z gniazdami wejściowymi i wyjściowymi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzenia,
4)
dokonać analizy schematu blokowego urządzenia,
5)
wskazać elementy odpowiedzialne za poszczególne funkcje w torze fonicznym,
6)
scharakteryzować kaŜdy element regulacyjny konsolety mikserskiej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
konsoleta mikserska,
−
instrukcja obsługi konsolety mikserskiej,
−
poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Sprawdź działanie konsolety mikserskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
podłączyć do konsolety dwa odtwarzacze CD Audio,
5)
ustawić parametry sygnału audio dla pierwszego odtwarzacza,
6)
ustawić parametry sygnału audio dla drugiego odtwarzacza,
7)
włączyć odtwarzanie nagranego głosu z pierwszego odtwarzacza CD Audio,
8)
włączyć odtwarzanie muzyki ilustracyjnej z drugiego odtwarzacza CD Audio,
9)
posługując się regulatorami poziomu dźwięku w kanałach konsolety ustawić dobrą
proporcję głośności pomiędzy nagraną muzyką a głosem,
10)
oceń prawidłowość ustawień poprzez odsłuchanie zsumowanych sygnałów.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
konsoleta mikserska,
−
dwa odtwarzacze CD Audio,
−
płyta CD Audio z nagranym głosem lektora,
−
płyta z nagraną muzyką ilustracyjną,
−
przewody połączeniowe,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola).
Ćwiczenie 3
Zbadaj działanie regulatorów torów fonicznych konsolety mikserskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
zapoznać się ze schematem blokowym konsolety mikserskiej,
5)
podłączyć do konsolety mikserskiej odtwarzacz CD Audio,
6)
włączyć odtwarzanie muzyki z płyty CD Audio,
7)
zbadać działanie przełączników wysyłających sygnał do podgrup i bezpośrednio do sumy
stereo,
8)
zbadać działanie torów AUX i przełączników PRE, poprzez podłączenie studyjnych
monitorów odsłuchowych do wyjść tych torów,
9)
zbadać działanie przełączników PFL poprzez odsłuch sygnału za pomocą słuchawek.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
schemat blokowy konsolety mikserskiej,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
−
instrukcja obsługi konsolety,
−
konsoleta mikserska.
−
odtwarzacz CD Audio,
−
płyta CD Audio z nagraniem muzycznym,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola),
−
słuchawki,
−
przewody połączeniowe.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1.
odczytać ze schematu blokowego umiejscowienie przełączników?
□
□
2.
wskazać drogę sygnału na schemacie blokowym?
□
□
3.
opisać wpływ sekcji equalizera na sygnał?
□
□
4.
wskazać gniazda do podłączenia urządzeń?
□
□
5.
zmierzyć poziom sygnału w torze konsolety?
□
□
6.
wysłać sygnał z toru do podgrup i sumy?
□
□
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
4.2. Mikrofony - zasada działania, zastosowania
4.2.1. Materiał nauczania
Dźwięk jest zjawiskiem falowym i słyszymy go, poniewaŜ nasze uszy są swojego rodzaju
przetwornikiem akustycznym zamieniającym fale dźwiękowe w sygnał elektryczny
docierający do naszego mózgu. Człowiek słyszy dźwięki w paśmie od 16Hz do 20kHz lecz
istnieją równieŜ indywidualne predyspozycje zawęŜające to pasmo, jak równieŜ z wiekiem
powstaje ograniczenie słyszenia w górnym zakresie częstotliwości.
Mikrofon jest przetwornikiem akustycznym zamieniającym fale akustyczne na sygnały
elektryczne. Jest takŜe w przewaŜającej większości pierwszym elementem w torze
akustycznym przy nagraniach studyjnych, jak i nagłośnieniach estradowych. To jego
parametry w głównej mierze decydują o jakości nagrania. Podstawowy podział mikrofonów
determinuje zasada ich działania. WyróŜniamy dwie kategorie mikrofonów: dynamiczne
i pojemnościowe. W mikrofonie dynamicznym elementem zmieniającym fale akustyczne
w impulsy elektryczne jest membrana z cewką poruszającą się w polu magnetycznym.
Mikrofony dynamiczne nie wymagają osobnego zasilania. W mikrofonie pojemnościowym
elementem roboczym jest kondensator zmieniający swoją pojemność w zaleŜności od
ciśnienia fali akustycznej na niego działającej. Mikrofony te wymagają osobnego zasilania
baterią lub z konsolety mikserskiej tzw. napięciem fantomowym, równym 48V prądu stałego.
Włączanie napięcia w zaleŜności od konsolety moŜe być albo osobno w poszczególnych
kanałach, albo jeden przełącznik włącza napięcie we wszystkich kanałach.
Mikrofony dynamiczne mają bardzo szerokie zastosowanie zarówno w studiach
nagraniowych jak i w nagłośnieniach estradowych. O ich popularności decyduje takŜe ich
stosunkowo niska cena. Mikrofony dynamiczne w zaleŜności od ich parametrów
i przenoszonego pasma akustycznego, dzielą się na wokalowe i do nagłośnienia
instrumentów. Mikrofony instrumentalne mają tak kształtowane przez producentów
charakterystyki częstotliwościowe, aby jak najlepiej współpracowały z poszczególnymi
rodzajami instrumentów. Innego mikrofonu uŜyjemy do nagrania instrumentów dętych,
a innego do perkusyjnych.
Mikrofony pojemnościowe mają zastosowanie głównie w studiach nagraniowych. Ich
charakterystyka i duŜa czułość predysponuje je do nagrań wokali i instrumentów
akustycznych. W tej kategorii mieszczą się teŜ mikrofony lampowe, jednak ich ceny są
bardzo wysokie.
Rys. 2. Dynamiczny mikrofon wokalowy Shure Beta 58A [4]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
Rys. 3. Komplet dynamicznych mikrofonów instrumentalnych do perkusji Shure DMK57-52 Drum Mic Kit [4]
Rys. 4. Mikrofon lampowy Neumann M 147 Tube [12]
Rys. 5. Studyjne mikrofony pojemnościowe Shure [4]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
Rys. 6. Cyfrowy bezprzewodowy zestaw z mikrofonem doręcznym i nadajnikiem indywidualnym tzw. bodypack
firmy Shure [4]
Rys. 7. Nagłowny mikrofon pojemnościowy Shure PG30TQG [4]
Rys. 8. Mikrofon pojemnościowy typu lavalier Shure PG185 [4]
KaŜdy
model
mikrofonu
posiada
załączoną
przez
producenta
metryczkę
z charakterystyką częstotliwościową i kierunkową. Znajomość tych parametrów pomaga
w określeniu przydatności danego modelu mikrofonu do róŜnych zastosowań. Podstawowe
charakterystyki kierunkowe mikrofonów to: dookólna (ang. omni-directional), nerkowa
(ang. cardioid), supernerkowa (ang. supercardioid), ósemkowa (ang. figure eight).
Mikrofonów o charakterystyce dookólnej moŜna uŜyć do nagrania chóru z orkiestrą.
Mikrofonu o charakterystyce superkardioidalnej uŜywany jest najczęściej w warunkach
estradowych, aby wyeliminować niechciane dźwięki zakłócające pochodzące z odsłuchów
estradowych lub by wyeliminować szkodliwe sprzęŜenia. Niektóre modele mikrofonów
pojemnościowych mają moŜliwość wyboru charakterystyki kierunkowej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
Rys. 9. Charakterystyka kierunkowa (kardioidalna) mikrofonu Shure Beta 58A z metryczki dołączanej przez
producenta [4]
W studiach nagraniowych bardzo rzadko stosuje się mikrofony bezprzewodowe,
poniewaŜ między mikrofonem a konsoletą mikserską znajduje się dodatkowo tor transmisyjny
mogący wprowadzić dodatkowe szumy lub zniekształcenia. W studiach telewizyjnych
stosowane są najczęściej mikrofony typu lavalier. MoŜna je mocować za pomocą specjalnych
klipsów do odzieŜy lub teŜ przy pomocy przezroczystego plastra do policzka. Ten ostatni
sposób jest popularny w produkcjach teatralnych i estradowych. W studiach telewizyjnych
coraz rzadziej stosowane są boomy i tyczki, gdyŜ wyparły je mikrofony bezprzewodowe.
Do nagrań dźwięku „zza kadru” lub pracy dziennikarskiej stosuje się mikrofony typu Shotgun
mocowane do tyczki mikrofonowej. Mikrofony typu Shotgun doskonale nadają się równieŜ
do mocowania na kamerach reporterskich. Charakteryzują się duŜą czułością i szeroką, równą
charakterystyką częstotliwościową. W większości są to mikrofony pojemnościowe.
Rys. 10. Mikrofon typu Shotgun NTG-1 firmy RØDE [5]
Rys. 11. Tyczka mikrofonowa RØDE BoomPole. Długość regulowana od
84 centymetrów do 3 metrów [5]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
Do obsługi mikrofonów uŜywa się akcesoriów wytwarzanych przez producentów
mikrofonów, jak i przez firmy niezaleŜne. Są to uchwyty mikrofonowe, osłony
przeciwwietrzne, statywy. Typowy gwint do mocowania uchwytu do statywu to 3/8 cala,
rzadziej 5/8 cala.
Rys. 12. Typowy uchwyt mikrofonowy [4]
Rys. 13. Uchwyt mikrofonowy przeciwwstrząsowy [4]
Rys. 14. Uchwyt mikrofonowy antywibracyjny [4]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
Rys. 15. Osłona przeciwwietrzna [4]
Rys. 16. Statyw mikrofonowy [4]
Do podłączenia mikrofonów stosujemy przewody z wtykami XLR (moŜna się spotkać
z nazwą Canon). Podają na konsoletę sygnał symetryczny, to znaczy, Ŝe dwie Ŝyły przesyłają
sygnał, a trzecia jest masą.
Rys. 17. Przewód symetryczny z wtykami XLR [15]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1.
Jaki jest podstawowy podział mikrofonów ze względu na sposób działania?
2.
Jakim rodzajem napięcia z konsolety są zasilane mikrofony pojemnościowe?
3.
Napięciem o jakiej wartości są zasilane mikrofony pojemnościowe z konsolety?
4.
Jakie jest pasmo częstotliwości słyszane przez człowieka?
5.
Jakie mają zastosowanie mikrofony typu shotgun?
6.
Do jakich nagrań preferowane są mikrofony pojemnościowe?
7.
Jak mocujemy mikrofony typu lavalier?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ zastosowania poszczególnych modeli mikrofonów w zaleŜności od ich budowy
i charakterystyki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2)
odszukać w opisach i zaleceniach producentów charakterystyki i przeznaczenie podanych
modeli mikrofonów,
3)
wskazać model najbardziej odpowiedni do określonego zastosowania,
4)
uzasadnić wybór mikrofonu jakiego dokonałeś,
5)
wyjaśnić róŜnicę w działaniu mikrofonu o charakterystyce kardioidalnej i dookólnej,
6)
wskazać sposoby zasilania mikrofonów pojemnościowych,
7)
opisać elementy regulacyjne odbiornika mikrofonu bezprzewodowego i sposób jego
podłączenia do konsolety mikserskiej,
8)
opisać sposoby mocowania mikrofonów typu lavalier.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
instrukcje i zalecenia producentów mikrofonów,
−
mikrofon.
Ćwiczenie 2
Zbadaj działanie doręcznego mikrofonu pojemnościowego i mikrofonu lavalier.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
podłączyć studyjne monitory odsłuchowe do konsolety mikserskiej,
5)
podłączyć doręczny mikrofon pojemnościowy do konsolety,
6)
włączyć zasilanie phantom dla mikrofonu pojemnościowego,
7)
zbadać wpływ odległości ust od kapsuły mikrofonu na barwę i poziom głosu,
8)
podłączyć odbiornik zestawu mikrofonu bezprzewodowego do konsolety,
9)
zamocować mikrofon lavalier do odzieŜy,
10)
zbadać wpływ odległości ust od główki mikrofonu lavalier na poziom i barwę głosu.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
instrukcja doręcznego mikrofonu pojemnościowego,
−
instrukcja zestawu mikrofonu bezprzewodowego,
−
konsoleta mikserska,
−
doręczny mikrofon pojemnościowy,
−
zestaw mikrofonu bezprzewodowego,
−
mikrofon lavalier,
−
przewody połączeniowe
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola).
Ćwiczenie 3
Zastosuj komplet dynamicznych mikrofonów instrumentalnych do perkusji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
zamocować zestaw mikrofonów do perkusji,
5)
podłączyć mikrofony do konsolety mikserskiej,
6)
podłączyć studyjne monitory odsłuchowe do konsolety mikserskiej,
7)
skonfigurować tory foniczne konsolety mikserskiej z podłączonymi mikrofonami,
8)
ocenić poprzez odsłuch prawidłowość rozmieszczenia mikrofonów.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
instrukcja obsługi zestawu mikrofonów do nagłośnienia perkusji,
−
konsoleta mikserska,
−
komplet mikrofonów do nagłośnienia perkusji,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola),
−
zestaw perkusyjny,
−
przewody połączeniowe.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1.
podłączyć odbiornik mikrofonu bezprzewodowego do konsolety?
□
□
2.
włączyć zasilanie mikrofonu pojemnościowego w konsolecie?
□
□
3.
zamocować mikrofon typu lavalier?
□
□
4.
posługiwać się tyczką mikrofonową?
□
□
5.
wskazać w metryczce mikrofonu jego charakterystykę?
□
□
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
4.3. Podstawowe urządzenia peryferyjne. Studyjne monitory
odsłuchowe
4.3.1. Materiał nauczania
Do osiągnięcia najlepszego efektu przy nagraniach studyjnych lub estradowych stosuje
się urządzenia poprawiające brzmienie głosu lub muzyki. MoŜna je podzielić na urządzenia
włączane w szereg toru akustycznego, modyfikujące dźwięk bezpośrednio i generujące
dodatki do dźwięku podstawowego. Do urządzeń włączanych w szereg zalicza się equalizery,
kompresory, bramki szumowe oraz excitery. Do działających równolegle zaliczamy
wszelkiego rodzaju urządzenia efektowe.
Bramka szumowa w swojej podstawowej roli słuŜy do eliminowania sygnałów poniŜej
zadanego poziomu. Daje w ten sposób moŜliwość eliminacji niechcianych szumów czy
przydźwięku. Poziom sygnału, przy którym bramka go blokuje i poziom, przy którym go
przepuszcza jest regulowany. Innym zastosowaniem bramki szumowej moŜe być wycięcie
niepotrzebnego dźwięku pedału stopy duŜego bębna w perkusji. Wykorzystuje się w ten
sposób róŜnicę w poziomie sygnału poŜądanego od zakłócającego. Bramkę szumową moŜna
włączyć w jeden kanał konsolety, w podgrupę (korzystamy wtedy z gniazd INSERT) lub na
wyjściu głównych sum. Niektóre konsolety mogą posiadać wbudowane w kanały bramki
szumowe.
Equalizer (korektor graficzny) jest urządzeniem modyfikującym barwę dźwięku. Składa
się z regulowanych filtrów zwiększających lub zmniejszających poziom poszczególnych
częstotliwości akustycznych. Obecnie standardem są 31 punktowe (1/3 oktawy, czyli
3 regulatory na oktawę). UŜywamy go do precyzyjnego ustawienia barwy dźwięku,
zniwelowania szkodliwych częstotliwości lub wyeliminowania zjawiska zwanego
akustycznym sprzęŜeniem zwrotnym. Equalizer moŜemy włączyć w jeden kanał konsolety
modyfikując tylko ten jeden tor. Włączamy go wtedy w gniazdo INSERT. Aby skorygować
sumę wszystkich kanałów włączamy go pomiędzy konsoletę a wzmacniacze mocy.
Kompresor wyrównuje poziomy sygnału do zadanej wartości. Ma moŜliwość ustawienia
kilku parametrów. TRESHOLD ustawia poziom sygnału, którego przekroczenie powoduje
redukcję wzmocnienia Kompresję sygnału). RATIO ustala stopień kompresji. Parametr
ATTACK ustala czas reakcji kompresora na przekroczenie ustawionego poziomu przez
sygnał, a RELASE czas powrotu do wzmacniania sygnału po jego spadku poniŜej progu
ustalonego regulatorem TRESHOLD. Najprościej mówiąc kompresor „pilnuje” poziomu
sygnału. Jest moŜliwe takie ustawienie parametrów pracy kompresora, aby wzmacniał słabszy
sygnał i obniŜał zbyt mocny. Kompresora moŜna uŜyć w jednym kanale konsolety
mikserskiej podłączając go do gniazda INSERT. Podłączony w podgrupie będzie działał na
wszystkie sygnały wysyłane z podgrupy np. sygnały z kilku mikrofonów. Najrzadziej jest
stosowany na wyjściu sumy stereofonicznej konsolety. Niektóre konsolety mogą mieć
wbudowane kompresory w kanały.
Exciter ma za zadanie polepszenie właściwości odsłuchowych muzyki. Stosowany jest
głównie przy odtwarzaniu muzyki z pewnymi brakami w paśmie akustycznym lub źle
brzmiącej. Exciter zwany czasem Harmonizerem na podstawie oryginalnego sygnału dodaje
częstotliwości harmoniczne wzbogacające brzmienie muzyki. Exciter poprawia brzmienie
muzyki utrwalonej na nośnikach i nie stosuje się go do muzyki i wokalu na Ŝywo. MoŜna go
włączyć w pojedynczy tor w konsolecie poprzez gniazdo INSERT, w INSERT podgrupy lub
na wyjściu z sum stereofonicznych konsolety.
Urządzenie efektowe słuŜy do wzbogacania brzmienia tak wokalu, jak i instrumentów
muzycznych. W urządzeniu zapisanych jest od kilkudziesięciu do kilkuset zdefiniowanych
efektów z moŜliwością ich modyfikacji lub tworzenia własnych. Do wokalu stosujemy efekt,
w celu jego „uszlachetnienia” i dodania naturalnego pogłosu. Czasem stosuje się efekt w celu
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
zniwelowania złej akustyki pomieszczenia. Część efektów, jak np. reverb, jest uniwersalna,
a część z nich ma zastosowanie tylko z instrumentami. O doborze efektu decyduje akustyk-
realizator polegając na własnym doświadczeniu i wraŜeniu odsłuchowym. Nie ma gotowych
recept na dobre posługiwanie się urządzeniem efektowym. Dlatego realizator powinien
przeprowadzić wiele prób z konkretnym modelem urządzenia efektowego przed
zastosowaniem go w swojej pracy. Niektóre konsolety mają wbudowane urządzenie efektowe
i jego obsługa odbywa się z poziomu konsolety.
Do podłączenia urządzenia w szereg do kanału konsolety stosujemy przewody insertowe
najczęściej z wtykami Jack 6,3 mm. Większość urządzeń posiada przycisk BYPASS którego
włączenie powoduje, Ŝe staje się ono „przezroczyste” dla sygnału.
Rys. 18. Przewód insertowy z wtykami Jack 6,3 mm [15]
Do ustawienia prawidłowych parametrów dźwięku w czasie nagrania i oceny materiału
juŜ nagranego słuŜą studyjne monitory odsłuchowe. Do małych pomieszczeń studia
najbardziej odpowiednie są tzw. monitory bliskiego pola (near field) ustawiane blisko
realizatora dźwięku. W studiach uŜywane są takŜe monitory średniego pola i monitory
główne. Przy wybieraniu miejsca ustawienia monitorów naleŜy wziąć pod uwagę równe
odległości od powierzchni płaskich (ścian i sufitu) i równą odległość od uszu realizatora.
Monitory
studyjne
charakteryzują
się
duŜą
liniowością
charakterystyki
częstotliwościowej w całym paśmie. Powinny zapewniać odsłuch jak najbardziej neutralny,
bez preferowania lub tłumienia Ŝadnej z częstotliwości. Zestaw moŜe składać się ze
wzmacniacza monitorowego i samych monitorów lub moŜe to być zestaw aktywny, czyli taki
w którym zintegrowano dedykowany wzmacniacz z samymi monitorami. To drugie
rozwiązanie wydaje się bardziej poŜądane ze względu na brak niedopasowania na linii
wzmacniacz – monitor. Istnieją takŜe monitory z dodatkowym głośnikiem basowym tzw.
subwooferem i monitory w standardzie 5.1 (subwoofer, głośnik centralny i cztery satelity).
Wymagają one jednak większej powierzchni studia i mają zastosowanie w pomieszczeniach
o neutralnej charakterystyce akustycznej. Słuchawki nie mogą zastąpić monitorów ze względu
na zbyt szeroką bazę stereofoniczną i gorsze przenoszenie tonów niskich. Nadają się
natomiast do odsłuchu kontrolnego. Przy uŜywaniu słuchawek naleŜy zwracać szczególną
uwagę na poziom dźwięku gdyŜ przy zbyt duŜym jego poziomie moŜna trwale uszkodzić
słuch.
Dobrym miejscem do podłączenia monitorów odsłuchowych jest gniazdo słuchawkowe
w konsolecie mikserskiej. Ten sposób podłączenia umoŜliwia nam odsłuchiwanie
pojedynczych śladów poprzez wykorzystanie przełącznika PFL w konsolecie, jak
i zmiksowanego juŜ sygnału. Konsolety studyjne mogą być wyposaŜone w osobne wyjście do
podłączenia monitorów.
Rys. 19. Aktywne monitory studyjne firmy Tascam [6]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
Rys. 20. Aktywne monitory studyjne z subwooferem firmy Studiopfile [7]
Rys. 21. Monitory studyjne 5.1 firmy Studiophile [7]
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1.
W jaki sposób podłączamy exciter do konsolety?
2.
Do czego słuŜy equalizer?
3.
W jaki sposób podłączamy equalizer do konsolety?
4.
W jaki sposób podłączamy urządzenie efektowe do konsolety?
5.
Do czego słuŜy kompresor?
6.
Jakie jest zastosowanie bramki szumowej?
7.
Jak jest zbudowany przewód insertowy?
8.
Czym róŜnią się monitory aktywne od pasywnych?
9.
Jaka jest zaleta monitorów bliskiego pola?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie fragmentu materiału nauczania z punktu 4.3 i instrukcji obsługi, określ
zastosowania i moŜliwe występowania w torze fonicznym następujących urządzeń:
1.
Kompresor
2.
Exciter
3.
Urządzenie efektowe
4.
Equalizer
5.
Bramka szumowa
6.
Monitory studyjne
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
wskazać zastosowanie urządzeń,
5)
podłączyć urządzenia do konsolety mikserskiej,
6)
wskazać elementy regulacyjne mające wpływ na działanie urządzeń,
7)
sprawdzić poprzez odsłuchanie prawidłowość podłączenia urządzeń.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
kompresor,
−
exciter,
−
urządzenie efektowe,
−
equalizer,
−
konsoleta mikserska,
−
przewody połączeniowe,
−
odwarzacz CD,
−
płyta audio z muzyką i tekstem mówionym,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola),
Ćwiczenie 2
Zbadaj działanie excitera.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
podłączyć exciter do konsolety mikserskiej,
5)
podłączyć do konsolety studyjne monitory odsłuchowe,
6)
podłączyć do konsolety odtwarzacz CD Audio,
7)
podczas odtwarzania róŜnych gatunków muzyki z płyty CD Audio posłuŜyć się
regulatorami excitera,
8)
zbadać wpływ działania excitera na róŜne gatunki muzyki,
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
instrukcja obsługi excitera,
−
konsoleta mikserska,
−
exciter,
−
odtwarzacz CD Audio,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola),
−
płyta z róŜnymi gatunkami muzyki,
−
przewody połączeniowe.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1.
podłączyć i ustawić monitory odsłuchowe?
□
□
2.
podłączyć do konsolety kompresor?
□
□
3.
ustawić parametry pracy kompresora?
□
□
4.
podłączyć do konsolety urządzenie efektowe?
□
□
5.
ustawić poziomy sygnałów w konsolecie i urządzeniu efektowym?
□
□
6.
włączyć equalizer w pojedynczy tor konsolety?
□
□
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
4.4. Urządzenia odtwarzające i nagrywające
4.4.1. Materiał nauczania
Obecnie urządzenia odtwarzające są zdominowane przez technikę cyfrową. W studiach
nagraniowych uŜywane są odtwarzacze CompactDisc, MiniDisc, magnetofony DAT,
komputery PC lub Mac wyposaŜone w profesjonalne karty dźwiękowe. Wypierają one
urządzenia analogowe zapewniając bardzo dobrą jakość dźwięku. Cyfrowe urządzenia
odtwarzające charakteryzuje duŜy współczynnik dynamiki, minimalne zniekształcenia i duŜą
separację między kanałami stereofonicznymi. KaŜdy z tych odtwarzaczy uŜywa innego
nośnika i standardu kompresji dźwięku.
Standard CD Audio opracowany wspólnie przez Philipsa i Sony wykorzystuje kodowanie
PCM (ang. Pulse Code Modulation) o częstotliwości próbkowania 44,1kHz z rozdzielczością
16 bitów. Nośnikiem jest płyta wykonana z poliwęglanu z cienką warstwą aluminium, na
którym informacje zapisane są na spiralnej ścieŜce, za pomocą wgłębień i przerw między
nimi. Standardowa płyta CD Audio mieści 74 minuty nagrania. Maksymalna liczba utworów
wynosi 99, a minimalny czas pojedynczego wynosi 4 sekundy. Oprócz samego nagrania
zapisywane są takŜe dane naprawcze do korekcji błędów, a sam zapis jest realizowany
z przeplotem danych. Standard CD Audio przewiduje moŜliwość zapisania na płycie
informacji o wykonawcy i tytułach utworów. Te informacje mogą odczytać i odtworzyć na
wyświetlaczu urządzenia z zaimplementowanym standardem CD Text. Techniczną
specyfikację płyty CD Audio określa tzw. Czerwona księga (ang. Red Book).
Rys. 22. Profesjonalny CD Player firmy Denon [9]
MiniDisc jest technologią opracowaną przez firmę Sony. Wykorzystuje kodowanie
ATRAC (ang. Adaptive Transform Acoustic Coding) i próbkowanie 44,1 kHz zmniejszając
jednak objętość strumienia danych pięciokrotnie w stosunku do CD Audio. Nośnikiem są
dyski podobne do dyskietek 3,5 cala występujące w dwóch odmianach: tłoczone z gotowymi
nagraniami, nie dające się kasować i ponownie nagrywać oraz czyste nośniki umoŜliwiające
wielokrotny zapis technologią magnetooptyczną. Dyskietki MiniDisc występują w odmianach
60, 74 i 80 minut. Urządzenia MiniDisc nie upowszechniły się masowo z powodu wysokich
kosztów nośnika i konkurencji ze strony nagrywarek CD/DVD.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
Rys. 23. MiniDisc Recorder-Player firmy Tascam [6]
Magnetofony DAT są urządzeniami wykorzystującymi technologię cyfrową do zapisu
i odtwarzania. Nośnikiem jest taśma magnetyczna w kasecie o wielkości około połowy kasety
CC Audio. Zapis i odczyt odbywa się za pomocą ukośnie wirujących głowic podobnie jak
w standardzie VHS. Częstotliwości próbkowania i rozdzielczość bitowa to: 48kHz 16 bit,
44,1kHz 16 bit i 32kHz 12 bit. Na taśmie zapisywane są indeksy i kod czasowy. Wadą
magnetofonów DAT jest długi czas dostępu do nagrania i fizyczny kontakt głowicy z taśmą,
co przyczynia się do jej zuŜycia. Magnetofony DAT nie upowszechniły się na rynku urządzeń
amatorskich, poniewaŜ miały fabrycznie zablokowany standard kodowania 44,1kHz, z obawy
przed łatwym kopiowaniem płyt CD Audio. Urządzenia profesjonalne pozbawione są tej
blokady.
Rys. 24. Magnetofon DAT [8]
Opisane powyŜej odtwarzacze występują na rynku w wersji amatorskiej i profesjonalnej.
Wersje profesjonalne wyposaŜone są dodatkowo w wejścia i wyjścia symetryczne
w standardzie XLR, cyfrowe wejścia i wyjścia SPDiF zarówno koaksjalne jak i optyczne.
Sama konstrukcja mechaniczna urządzeń gwarantuje długie i bezawaryjne uŜytkowanie.
Urządzenia
profesjonalne
posiadają
takŜe
wysokiej
klasy
przetworniki
AC/CA
podwyŜszające parametry sygnału audio. WyposaŜone są w uchwyty do mocowania
w systemie RACK.
Rejestratory audio wykorzystują zarówno technologię analogową (choć jest ona
technologią zanikającą) jak i technologię cyfrową. Rejestratory cyfrowe wykorzystują jako
medium karty pamięci, dyski twarde lub płyty CD-R/DVD-R.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
Rys. 25. Recorder wykorzystujący karty Compact Flash firmy Marantz [9]
Rys. 26. Recorder Audio CD firmy Marantz [9]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
Rys. 27. Recorder ADAT HD24XR, HD24 24-Track Hard Disk Recorder firmy Alesis [10]
Rys. 28. Recorder X-48 firmy Tascam [6]
Rejestratory analogowe wykorzystują standardową kasetę CC, zapisując na niej do
4 śladów. Mają zastosowanie jedynie w małych domowych studiach nagraniowych.
UmoŜliwiają wewnętrzne zmiksowanie i zgranie dwóch, lub trzech śladów na czwarty
i nagrywanie na uwolnionych ścieŜkach.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
Rys. 29. Kasetowy recorder MF-P01 firmy Tascam [6]
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1.
Jaka jest częstotliwość próbkowania w standardzie CD Audio?
2.
Jaka technologia zapisu jest stosowana w urządzeniach MiniDisc?
3.
Jakich nośników uŜywają rejestratory dźwięku?
4.
Ile minut nagrania mieści się na standardowej płycie CD Audio?
5.
Ile indeksów maksymalnie moŜna uŜyć na płycie CD Audio?
6.
W jaki sposób odbywa się zapis/odczyt w urządzeniach DAT?
7.
Jakie są częstotliwości próbkowania w magnetofonach DAT?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj nagrania głosu z podkładem muzycznym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
prawidłowo połączyć urządzenia,
5)
prawidłowo umocować mikrofon typu lavalier,
6)
podłączyć do konsolety mikserskiej odbiornik mikrofonu bezprzewodowego,
7)
zamocować mikrofon na tyczce mikrofonowej,
8)
ustalić poziomy dźwięku uŜywając regulatorów konsolety mikserskiej,
9)
ustalić prawidłową barwę głosu uŜywając odpowiedniej sekcji konsolety mikserskiej,
10)
dokonać nagrania za pomocą mikrofonu bezprzewodowego w sposób zapewniający
najbardziej naturalne brzmienia głosu z odpowiednim poziomem podkładu muzycznego.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
konsoleta mikserska,
−
mikrofon ze statywem,
−
mikrofon bezprzewodowy typu Lavalier,
−
mikrofon bezprzewodowy doręczny,
−
odtwarzacz CD,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
−
rekorder MiniDisc,
−
przewody połączeniowe,
−
instrukcja obsługi do rekordera MiniDisc,
−
czysty nośnik MiniDisc,
−
płyta CD z podkładem muzycznym,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola),
−
tyczka mikrofonowa.
Ćwiczenie 2
Dokonaj nagrania głosów z podkładem muzycznym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
podłączyć rekorder do konsolety mikserskiej,
5)
podłączyć do konsolety dwa mikrofony dynamiczne,
6)
podłączyć do konsolety odtwarzacz CD Audio,
7)
podłączyć do konsolety mikserskiej studyjne monitory monitory odsłuchowe,
8)
dokonać nagrania dialogu za pomocą mikrofonów i podkładu muzycznego z płyty CD
Audio na pojedyncze ścieŜki,
9)
sprawdzić poprzez odsłuch pojedynczych ścieŜek prawidłowość nagrania.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
konsoleta mikserska,
−
rekorder wielościeŜkowy,
−
dwa mikrofony dynamiczne,
−
dwa statywy mikrofonowe,
−
odtwarzacz CD Audio,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola),
−
płyta CD Audio z podkładem muzycznym,
−
przewody połączeniowe.
Ćwiczenie 3
Dokonaj zgrania trzech nagranych ścieŜek.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
podłączyć wielościeŜkowy rekorder do konsolety mikserskiej,
5)
podłączyć rekorder MiniDisc do konsolety mikserskiej,
6)
podłączyć studyjne monitory odsłuchowe do konsolety,
7)
ustawić poziomy ścieŜek odtwarzanych z wielościeŜkowego rekordera,
8)
dokonać zgrania na dyskietkę MiniDisc.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
konsoleta mikserska,
−
wielościeŜkowy rekorder,
−
rekorder MiniDisc,
−
przewody połączeniowe,
−
materiał dźwiękowy nagrany w ćwiczeniu 2,
−
czysta dyskietka MiniDisc,
−
przewody połączeniowe,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola).
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1.
przymocować mikrofon typu lavalier do odzieŜy i do twarzy?
□
□
2.
posłuŜyć się tyczką mikrofonową?
□
□
3.
prawidłowo skonfigurować konsoletę mikserską do nagrania?
□
□
4.
dokonać nagrania na MiniDisc?
□
□
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
4.5. Komputerowe techniki edycji dźwięku
4.5.1. Materiał nauczania
Do rejestracji i edycji dźwięku moŜna zastosować komputer klasy PC lub Mac. Komputer
powinien być wyposaŜony w profesjonalną kartę dźwiękową i programowy edytor audio.
Profesjonalne karty dźwiękowe posiadają wejścia symetryczne w liczbie od 2 do 8, cyfrowe
wejścia i wyjścia S/PDIF i interfejs MIDI. Częstotliwość próbkowania wynosi od 44,1kHz do
co najmniej 192kHz i rozdzielczość bitowa od 24 bit wzwyŜ. Ilość bitów ma wpływ na
precyzję chwilowej wartości sygnału, a częstotliwość próbkowania określa jak często
mierzona jest wartość sygnału. Profesjonalne karty dźwiękowe wyposaŜone są w cyfrowy
procesor sygnałowy DSP i wysokiej klasy przetworniki AC/CA (analogowo-cyfrowe
i cyfrowo-analogowe) zapewniające wysoki stopień dynamiki i małe zniekształcenia.
Do prostych zastosowań moŜliwe jest wykorzystanie dobrej klasy amatorskiej karty
dźwiękowej. Gniazda w takiej karcie są w standardzie MiniJack i do podłączenia odtwarzacza
CD Audio lub MiniDisc potrzebny będzie przewód z rysunku 33 - 1 x MiniJack/2 x RCA.
JeŜeli odtwarzacz CD lub MiniDisc jest wyposaŜony w złącze cyfrowe S/PDIF i posiada go
takŜe karta muzyczna, to moŜna skopiować dźwięk do komputera pomijając dwukrotną
konwersję dźwięku z cyfrowego na analogowy na wyjściu odtwarzacza i z analogowego na
cyfrowy w karcie dźwiękowej. Ten sposób kopiowania dźwięku nie powoduje obniŜenia jego
jakości. S/PDIF jest cyfrowym standardem przesyłania dźwięku opracowanym przez
koncerny Sony i Philips (Sony/Philips Digital Interface Format) i występuje w dwóch
standardach złączy: jako koaksjalne, z wtykiem RCA lub optyczne z wtykiem TOSLINK.
Istnieją takŜe konwertery RCA/TOSLINK.
Rys. 30. Profesjonalna karta dźwiękowa firmy Creative [11]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
Rys. 31. Wtyk RCA (Chinch) [13]
Rys. 32. Wtyk MiniJack [13]
Rys. 33. Przewód do połączenia odtwarzacza Audio CD lub odtwarzacza MiniDisc z popularnymi kartami
dźwiękowymi [14]
Programowe edytory audio wydawane są przez kilku producentów oprogramowania.
Popularniejsze z nich to Adobe Audition, Sound Forge, WaveLab, czy prawdziwy kombajn
Cubase. Dostępne są takŜe edytory sharewarowe jak np. GoldWave, czy bezpłatne jak
Audacity (na licencji GPL). RóŜnią się między sobą moŜliwościami edycyjnymi i liczbą
obsługiwanych ścieŜek, a takŜe ilością efektów i wtyczek (plug-in). Najpopularniejszym
formatem wtyczek jest standard VST opracowany przez firmę Steinberg. Wtyczki (plug-in)
moŜna porównać do miniprogramów rozszerzających moŜliwości Edytorów. Edytory
programowe obsługują z reguły kilka formatów audio i kilka częstotliwości próbkowania
i rozdzielczości bitowych. Ich liczba zaleŜy od klasy konkretnego edytora. Moduł multitrack
jest programowym odpowiednikiem magnetofonu wielościeŜkowego, ale ma ogromne
moŜliwości edycyjne w porównaniu z jego sprzętowym odpowiednikiem. W tym module
moŜna nagrywać i miksować poszczególne ślady ze sobą. W module głównym edytora mamy
do dyspozycji narzędzia do cięcia, wklejania, kopiowania, a takŜe programowe equalizery,
kompresory czy efekty. Większość edytorów zawiera takŜe narzędzia do oczyszczania starych
nagrań analogowych z szumu, czy usuwania tzw. klików z nagrań z płyt winylowych.
Cyfrowe formaty audio dzielą się na bezstratne i stratne. Popularnym bezstratnym
formatem jest PCM Waveform, którego pliki posiadają rozszerzenie *.wav. Obecnie jest to
najbardziej popularny format do edycji dźwięku. Aby nagrać materiał dźwiękowy na płytę
CD Audio naleŜy uŜyć formatu PCM Wave z próbkowaniem 44,1kHz/16 bit. Samo wgranie
do komputera i edycję moŜna wykonać przy większych częstotliwościach próbkowania
i rozdzielczościach bitowych. Najbardziej popularnym formatem stratnym jest MPEG-1
Audio Layer 3, którego pliki mają rozszerzenie *.mp3. Formatów stratnych nie powinno się
uŜywać do edycji, poniewaŜ przy kaŜdym zapisie obniŜa się jego jakość. W kodowaniu do
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
formatu stratnego pomijane są częstotliwości uznane za mniej waŜne dla jakości dźwięku.
Eliminowane są dźwięki teoretycznie niesłyszalne dla ucha i posiadające niski poziom. MoŜe
być takŜe zawęŜone pasmo akustyczne. Bardzo przydatnym narzędziem do konwersji
dźwięku z formatów stratnych do bezstratnych jest programowy edytor audio ze swoimi
narzędziami do poprawy parametrów dźwięku.
Rys. 34. Okno główne edytora Adobe Audition 2.0
Rys. 35. Okno Multitrack programu Adobe Audition 2.0
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
35
Rys. 36. Główne okno darmowego programu Audacity
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1.
Jakie są standardy złączy S/PDIF?
2.
Pliki jakiego formatu mają rozszerzenie *.wav?
3.
Pliki jakiego formatu mają rozszerzenie *.mp3?
4.
Czym charakteryzuje się format stratny kodowania?
5.
Co to jest multitrack w edytorze audio?
4.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zmiksuj w programowym edytorze audio nagrany głos lektora z muzyką.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
korzystając
z
odpowiednich
przewodów
połączyć
urządzenie
odtwarzające
z komputerem,
5)
ustalić poziom nagrania w edytorze audio,
6)
skopiować nagranie głosu do komputera,
7)
skopiować nagranie muzyczne do komputera,
8)
zmiksować obydwa materiały dźwiękowe ustalając ich poziomy względem siebie,
9)
odciąć zbędną cześć nagrania muzycznego wyciszając go na końcu,
10)
zapisać gotowy materiał na dysku twardym komputera w pliku *.wav,
11)
nagrać materiał na płytę CD audio korzystając z programu do nagrywania,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
36
12)
opisać nośnik specjalnym flamastrem,
13)
odsłuchać gotowe nagranie.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
odtwarzacz CD lub MiniDisc,
−
płyta CD Audio lub MiniDisc z materiałem do realizacji ćwiczenia,
−
komputer klasy PC z kartą dźwiękową,
−
konsoleta mikserska,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola),
−
przewody do połączenia urządzeń,
−
zainstalowany edytor audio np. Adobe Audition lub Adacity,
−
zainstalowany program do nagrywania płyt CD-R,
−
czysta płyta CD-R,
−
flamaster do opisywania płyt CD-R.
Ćwiczenie 2
Dokonaj nagrania głosu z podkładem muzycznym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
zapoznać się z instrukcją obsługi profesjonalnej karty dźwiękowej,
5)
podłączyć mikrofon dynamiczny do karty dźwiękowej,
6)
podłączyć studyjne monitory odsłuchowe do wyjścia karty dźwiekowej,
7)
dokonać nagrania głosu,
8)
skopiować podkład muzyczny z płyty CD Audio do komputera,
9)
zmiksować nagrany głos z podkładem muzycznym w edytorze audio,
10)
nagrać gotowy materiał na dyskietkę MiniDisc,
11)
ocenić jakość nagrania poprzez odsłuchanie.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
komputer wyposaŜony w profesjonalną kartę dźwiękową i edytor audio,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola),
−
rekorder MiniDisc,
−
mikrofon dynamiczny,
−
statyw mikrofonowy,
−
przewody połączeniowe,
−
czysta dyskietka MiniDisc.
Ćwiczenie 3
Dodaj do filmu wideo podkład muzyczny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
37
4)
podłączyć do komputera studyjne monitory odsłuchowe,
5)
skopiować fragment filmu do komputera,
6)
skopiować muzykę ilustracyjną do komputera,
7)
wczytać skopiowany fragment filmu do edytora wideo,
8)
dodać do fragmentu filmu muzykę ilustracyjną,
9)
nagrać gotowy film na płytę DVD Video,
10)
ocenić gotowy film odtwarzając go w odtwarzaczu DVD.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
instrukcja obsługi komputerowego edytora wideo,
−
komputer z zainstalowanym edytorem wideo,
−
odtwarzacz CD Audio,
−
odtwarzacz DVD,
−
płyta z filmem (bez muzyki ilustracyjnej),
−
płyta CD Audio z muzyką ilustracyjną,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola),
−
przewody połączeniowe.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1.
podłączyć do komputera odtwarzacz CD Audio i MiniDisc?
□
□
2.
skopiować do edytora audio sygnał przesłany analogowo?
□
□
3.
skopiować do edytora audio sygnał przesłany cyfrowo?
□
□
4.
uŜywać podstawowych narzędzi edycyjnych w edytorze audio?
□
□
5.
nagrać płytę w standardzie CD Audio?
□
□
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
38
4.6. Technika nagrywania i dobór właściwych urządzeń.
4.6.1. Materiał nauczania
Do wykonania dobrze brzmiącego nagrania naleŜy dobrać odpowiednie urządzenia,
mikrofony i rejestrator. Do nagrania wokalu naleŜy uŜyć dedykowanych mikrofonów
dynamicznych lub pojemnościowych. Mikrofony dynamiczne najlepiej sprawdzają się przy
wokalach o duŜej dynamice. Przy delikatnych i subtelnych głosach lepszym rozwiązaniem
jest zastosowanie mikrofonów pojemnościowych. W realizacji nagrań głosu często sprawiają
problemy tzw. spółgłoski wybuchowe – p, b, t. Powodują one nieprzyjemne trzaski
w nagraniu. Do eliminacji tego zjawiska stosowane są pop-filtry, montowane do statywu
mikrofonowego i umiejscowione przed kapsułą mikrofonu. Z kolei do eliminacji
niepoŜądanego zjawiska wywoływanego przez głoski syczące, takie jak s, sz, ś stosuje się
urządzenie o nazwie deesser. Głoski syczące nazywane są sybilantami. Do nagrań lektorskich
nie ma potrzeby stosowania procesorów efektowych i procesorów dynamiki, natomiast moŜe
być zastosowany deesser. Do nagrania instrumentów takŜe naleŜy uŜyć mikrofonów
dedykowanych dla zapewnienia odpowiedniego ich brzmienia. Produkowane są zestawy do
perkusji, instrumentów dętych i smyczkowych. Sposób i miejsce mocowania mikrofonów do
instrumentów moŜna odnaleźć w instrukcji obsługi. Przy stosowaniu monitorów
odsłuchowych naleŜy starannie umiejscowić mikrofony względem nich. Ma to na celu
eliminację szkodliwego nanoszenia się dźwięku emitowanego z monitorów odsłuchowych do
mikrofonu. W takim wypadku waŜne jest takŜe właściwe dobranie charakterystyki
kierunkowej mikrofonu. Problem ten nie występuje przy stosowaniu słuchawek zamiast
monitorów odsłuchowych. Przy jednoczesnym nagrywaniu perkusji z innymi instrumentami
w jednym pomieszczeniu, zalecane jest umieszczenie jej w specjalnej kabinie perkusyjnej.
W dalszej kolejności naleŜy ustalić jakie urządzenia wspomagające powinny być uŜyte. Na
końcu trzeba wybrać odpowiednie przewody i statywy. Po ustawieniu wszystkich elementów,
naleŜy skonfigurować konsoletę mikserską, podłączając w odpowiednie gniazda urządzenia
uŜywane do nagrania. Pierwszą czynnością powinno być ustawienie (bez urządzeń
zewnętrznych) najlepszego brzmienia głosu, instrumentów muzycznych lub półplaybacku.
Przy nagraniach wielośladowych przeznaczonych do masteringu nie stosuje się urządzeń
efektowych i procesorów dynamiki. Ich uŜycie jest nieodwracalne i moŜe uniemoŜliwić
prawidłowe współbrzmienie instrumentów i wokalu. Końcowe ustalanie brzmienia, panoramy
instrumentów i ich proporcji do wokalu nazywa się masteringiem. Mastering nie powinien
być przeprowadzony tuŜ po nagraniu poniewaŜ realizator powinien mieć pewien dystans do
nagranego materiału. Często mastering wykonuje inna osoba lub nawet inne studio
nagraniowe. Nie ma gotowych algorytmów na prawidłowe ustawienie parametrów toru
mikrofonu, czy dobranie efektu. Wszystko zaleŜy od barwy głosu wokalisty, brzmienia
instrumentu, czy nawet od indywidualnej charakterystyki mikrofonów. Tu zawsze
najwaŜniejszy jest słuch realizatora, jego poczucie estetyki i doświadczenie. Realizacja
dźwięku jest, pomimo zastosowania wyrafinowanej technologii, bardziej dziedziną sztuki niŜ
techniki.
Pomieszczenia w studio nagrań muszą posiadać neutralną charakterystykę akustyczną.
W tym celu stosuje się specjalne materiały wygłuszające na ścianach i suficie. Najtrudniejsze
jest wytłumienie tonów niskich. Przy tłumieniu niskich częstotliwości wykładzina tłumiąca na
ś
cianach musiałaby mieć duŜą grubość dlatego stosowane są tzw. pułapki basowe. KaŜde
studio posiada specyficzne brzmienie, które moŜe wykorzystać doświadczony realizator
wykonując nagranie. Bardzo waŜnym elementem w studio są monitory studyjne. W duŜych
studiach nagraniowych stosuje się zarówno monitory bliskiego pola, średniego pola jak
i dalekiego pola. Nagranie powinno być odsłuchiwane w pierwszej kolejności za pomocą
monitorów bliskiego pola, a następnie na monitorach średniego i dalekiego pola. Decyzję
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
39
o ostatecznym brzmieniu podejmuje się po odsłuchaniu nagrania we wszystkich rodzajach
monitorów.
Sam sposób nagrania determinują moŜliwości rekordera. Rekordery wielościeŜkowe
umoŜliwiają stopniowe dogrywanie ścieŜek z poszczególnymi instrumentami i wokalami.
Najczęściej jako pierwsza nagrywana jest sekcja rytmiczna (z reguły jest to perkusja i gitara
basowa). Na końcu nagrywany jest wokal. Nie są to sztywne reguły ale dają dobre rezultaty.
Dobór urządzeń do nagrania poszczególnych instrumentów jest zaleŜny od preferencji
instrumentalistów. Na przykład gitarę basową moŜna nagrać włączając ją bezpośrednio do
wejścia liniowego konsolety jak i za pomocą mikrofonu zbierającego dźwięk z głośnika
wzmacniacza basowego.
Po ustawieniu wszystkich parametrów konsolety i urządzeń, gdy juŜ osiągnięte jest
prawidłowe brzmienie całości, naleŜy opisać połoŜenia potencjometrów i uŜytych efektów, na
wypadek powtórzenia sesji nagraniowej. Przy kaŜdym potencjometrze w konsolecie
mikserskiej są wartości liczbowe i korzystając z nich notujemy jego połoŜenie – rysunek 37.
NaleŜy zanotować równieŜ uŜyty efekt (jeŜeli go uŜywamy) np. Gigaverb Mid Room 3.
Kanał 1
GAIN - +4
HF - +6
HI MID - 10k/+3
LO MID - 400/-3
Itd.
Rys. 37. Przykładowy opis ustawień kanału konsolety mikserskiej
4.6.2. Pytania sprawdzające
Opowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1.
Jak dobrać odpowiedni mikrofon w zaleŜności od celu jaki chcesz osiągnąć?
2.
Jak ustawić mikrofony do nagrania z monitorami odsłuchowymi?
3.
Jak zrealizować nagranie przeznaczone do masteringu?
4.
Jakie urządzenia są przydatne do nagrań lektorskich?
5.
Jak ustalić odpowiednie poziomy wokalu do muzyki?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz właściwe urządzenia do wykonania nagrania wokalisty z gitarą akustyczną
i opisz ustawienia konsolety mikserskiej i urządzeń peryferyjnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
korzystając z materiału nauczania wyszczególnić potrzebne urządzenia i przewody,
5)
prawidłowo podłączyć urządzenia do konsolety mikserskiej,
6)
podłączyć do konsolety studyjne monitory odsłuchowe,
7)
sprawdzić działanie wszystkich elementów uczestniczących w nagraniu,
8)
dokonać kilku nagrań z róŜnymi ustawieniami parametrów,
9)
opisać połoŜenie wszystkich elementów regulacyjnych i przełączników,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
40
10)
opisać parametry pozostałych urządzeń,
11)
odsłuchać nagrań wybierając najlepsze z nich.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
konsoleta mikserska,
−
mikrofony,
−
urządzenia zewnętrzne,
−
przewody,
−
statywy,
−
odtwarzacz CD Audio,
−
rekorder audio,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola),
−
papier formatu A4, długopis.
Ćwiczenie 2
Dokonaj nagrania wokalu z akompaniamentem gitary akustycznej za pomocą rekordera
wielośladowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
podłączyć rekorder do konsolety mikserskiej,
5)
podłączyć do konsolety mikserskiej mikrofon wokalisty,
6)
podłączyć do konsolety mikserskiej mikrofon do gitary akustycznej,
7)
podłączyć do konsolety deesser,
8)
podłączyć do konsolety podłogowy monitor odsłuchowy aktywny,
9)
podłączyć do konsolety mikserskiej studyjne monitory odsłuchowe,
10)
zamocować na statywie pop-filtr,
11)
ustawić parametry deessera,
12)
dokonać nagrania na osobnych ścieŜkach wokalu i akompaniamentu,
13)
ocenić nagranie odsłuchując je.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
instrukcja obsługi deessera,
−
konsoleta mikserska,
−
rekorder wielościeŜkowy,
−
deesser,
−
pop-filtr,
−
mikrofon wokalowy,
−
mikrofon do gitary akustycznej,
−
dwa statywy mikrofonowe,
−
podłogowy monitor odsłuchowy aktywny,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola),
−
przewody połączeniowe.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
41
Ćwiczenie 3
Dokonaj masteringu materiału dźwiękowego nagranego w ćwiczeniu 2.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
zorganizować stanowisko pracy,
2)
zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3)
zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4)
podłączyć wielościeŜkowy rekorder do konsolety mikserskiej,
5)
podłączyć do konsolety mikserskiej rekorder MiniDisc,
6)
podłączyć do konsolety mikserskiej studyjne monitory odsłuchowe,
7)
podłączyć procesor efektów dla wokalu,
8)
podłączyć procesor efektów dla gitary akustycznej,
9)
jeŜeli zachodzi potrzeba uŜyć kompresora,
10)
uŜyj efektu uprzestrzenniającego dźwięk gitary akustycznej,
11)
uŜyj efektu dodającego naturalnego pogłosu do wokalu,
12)
dokonaj masteringu i nagraj materiał na dyskietkę MiniDisc,
13)
oceń nagrany materiał dźwiękowy odsłuchując go.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
konsoleta mikserska,
−
wielościeŜkowy rekorder,
−
rekorder MiniDisc,
−
dwa procesory efektowe,
−
kompresor,
−
studyjne monitory odsłuchowe (zalecane – aktywne, bliskiego pola),
−
przewody połączeniowe,
−
czysta dyskietka MiniDisc.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1.
ustawić i odpowiednio umocować mikrofony do nagrania?
□
□
2.
ustalić poziomy wokalu w stosunku do muzyki?
□
□
3.
zarejestrować nagranie?
□
□
4.
opisać wszystkie ustawienia?
□
□
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
42
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1.
Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.
Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.
Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.
Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 odpowiedzi. Tylko jedna jest
prawidłowa.
5.
Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie stawiając w odpowiedniej rubryce znak X.
W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6.
Pracuj samodzielnie.
7.
Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóŜ jego rozwiązanie na
później i wróć do niego, gdy pozostanie Ci wolny czas.
8.
Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1.
Przełącznik PFL w konsolecie słuŜy do
a)
wyłączenia equalizera.
b)
podania sygnału na podgrupę.
c)
podsłuchu sygnału przed potencjometrem poziomu.
d)
wyłączenia gniazda INSERT.
2.
Do ustawienia poziomu sygnału wejściowego w kanale konsolety uŜywamy
a)
potencjometru PFL.
b)
potencjometru AUX.
c)
potencjometru PAN.
d)
potencjometru GAIN.
3.
Do nagrania chóru naleŜy zastosować mikrofon
a)
dynamiczny o charakterystyce ósemkowej.
b)
pojemnościowy o charakterystyce nerkowej.
c)
dynamiczny o charakterystyce dookólnej.
d)
pojemnościowy o charakterystyce dookólnej.
4.
Equalizer do kanału konsolety podłączamy do gniazda
a)
MIC.
b)
INSERT.
c)
LINE.
d)
DIRECT.
5.
Przełącznik SOLO w konsolecie mikserskiej
a)
zmienia sygnał stereofoniczny na monofoniczny.
b)
wycisza kanał konsolety.
c)
wycisza wszystkie pozostałe kanały konsolety pozostawiając tylko jeden.
d)
wysyła sygnał z kanału konsolety do gniazda słuchawkowego.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
43
6.
Pasmo częstotliwości słyszane przez człowieka to
a)
1Hz – 16kHz.
b)
20Hz – 30kHz.
c)
16Hz – 92kHz.
d)
16Hz – 20kHz.
7.
Napięcie PHANTOM zasilające mikrofony pojemnościowe to
a)
12 V prądu zmiennego.
b)
24 V prądu stałego.
c)
60 V prądu zmiennego.
d)
48 V prądu stałego.
8.
W mikrofonie dynamicznym elementem przetwarzającym dźwięk na sygnał elektryczny
jest
a)
cewka z membraną pracująca w polu magnetycznym.
b)
kondensator zmieniający pojemność pod wpływem fali akustycznej.
c)
rezystor o zmieniający wartość pod wpływem fali akustycznej.
d)
bimetal.
9.
Do nagrania „zza kadru” naleŜy zastosować
a)
mikrofon lampowego.
b)
mikrofon wokalowego.
c)
mikrofon typu shotgun.
d)
mikrofon nagłownego.
10.
Przedstawiony na rysunku kabel to
a)
przewód insertowy.
b)
przewód słuchawkowy.
c)
przewód głośnikowy.
d)
przewód do podłączenia efektu do konsolety.
11.
Do eliminacji niepoŜądanych zakłóceń wytwarzanych przez sybilanty naleŜy uŜyć
a)
excitera.
b)
deessera.
c)
bramki szumowej.
d)
equalizera.
12.
Do małych pomieszczeń studyjnych stosujemy monitory
a)
w standardzie 5.1.
b)
monitory główne.
c)
bliskiego pola.
d)
ś
redniego pola.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
44
13.
Urządzenie efektowe podłączamy do konsolety poprzez gniazdo
a)
DIRECT.
b)
LINE.
c)
AUX.
d)
INSERT.
14.
Jaką częstotliwość próbkowania ma standard CD Audio
a)
48kHz.
b)
38kHz.
c)
44.1kHz.
d)
22kHz.
15.
System kodowania technologii MiniDisc to
a)
ATRAC.
b)
MPEG.
c)
MP3.
d)
FLAC.
16.
Pułapki basowe stosuje się w
a)
konsolecie mikserskiej do odfiltrowania przydźwięku z sieci energetycznej.
b)
subwooferze do podbicia niskich tonów.
c)
studio nagrań do wytłumienia niskich częstotliwości.
d)
mikrofonie pojemnościowym dla ochrony przed uszkodzeniem wysokim
poziomem dźwięku.
17.
Minimalny czas jednego nagrania na płycie CD Audio to
a)
60 sekund.
b)
2 sekund.
c)
20 sekund.
d)
4 sekundy.
18.
Rozdzielczość bitowa w standardzie CD audio wynosi
a)
16 bit.
b)
24 bity.
c)
32 bity.
d)
48 bit.
19.
Zapis nośnika MiniDisc odbywa się techniką
a)
magnetooptyczną.
b)
laserową.
c)
głowicą wirującą.
d)
holograficznie.
20.
Gniazdo TOSLINK to
a)
analogowe gniazdo symetryczne.
b)
analogowe gniazdo niesymetryczne.
c)
optyczna odmiana gniazda S/PDIF.
d)
inna nazwa gniazda LINK.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
45
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko:...........................................................................................
Konfigurowanie i obsługiwanie studyjnego sprzętu dźwiękowego
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź
Punkty
1.
a
b
c
d
2.
a
b
c
d
3.
a
b
c
d
4.
a
b
c
d
5.
a
b
c
d
6.
a
b
c
d
7.
a
b
c
d
8.
a
b
c
d
9.
a
b
c
d
10.
a
b
c
d
11.
a
b
c
d
12.
a
b
c
d
13.
a
b
c
d
14.
a
b
c
d
15.
a
b
c
d
16.
a
b
c
d
17.
a
b
c
d
18.
a
b
c
d
19.
a
b
c
d
20.
a
b
c
d
Razem:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
46
6. LITERATURA
1.
Urbański B.: Elektroakustyka w pytaniach i odpowiedziach – dŜwięk…. płyta….
taśma…. . WN-T, Warszawa 1984.
2.
Sereda J.: Elektroakustyka na scenie i estradzie. WKiŁ, Warszawa 1977
3.
Sztekmiler K.: Podstawy nagłaśniania i realizacji nagrań – podręcznik dla akustyków.
Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2003.
Strony internetowe:
4.
http://www.shure.com/
5.
http://www.rodemic.com/
6.
http://www.tascam.com/
7.
http://www.studiophile.com/
8.
http://www.fostex.com/
9.
http://www.marantz.com/
10.
http://www.alesis.com/
11.
http://www.emu.com/
12.
http://www.neumannusa.com/
13.
http://www.neutrik.com/
14.
http://www.klotz-ais.com/
Strony internetowe z dnia 30.09.2007r.
Inne źródła:
15.
Instrukcja obsługi konsolety mikserskiej Soundcraft LX7ii