Tech_hodowca_koni_321[01].Z1.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Uprawa zbóŜ

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Uprawa ziemniaków i buraków

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Uprawa roślin motylkowych drobnonasiennych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Trwałe uŜytki zielone

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Ekologiczne metody produkcji roślinnej

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć
6. Literatura

54
59

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik

będzie Ci pomocny w projektowaniu i organizowaniu produkcji pasz dla

zwierząt gospodarskich. Ponadto wzbogacisz swoją wiedzę o zagadnienia dotyczące
ekologicznych metod produkcji roślinnej.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności juŜ ukształtowanych, niezbędnych do
korzystania z poradnika,

–

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz pracując z poradnikiem,

–

materiał nauczania zawierający wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści
jednostki modułowej. Podzielono go na pięć rozdziałów, ściśle ze sobą powiązanych
i realizowanych w logicznej kolejności,

–

zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić stopień opanowania zagadnień dotyczących
produkcji pasz,

–

wiczenia, które mają na celu oraz ukształtowanie umiejętności praktycznych,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć – zestaw zadań, dzięki któremu sprawdzisz poziom opanowania
niezbędnej wiedzy i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

–

wykaz literatury, z jakiej moŜesz korzystać podczas nauki.
Ć

wiczenia zamieszczone w rozdziałach: trwałe uŜytki zielone oraz ekologiczne metody

produkcji roślinnej moŜesz wykonać korzystając z programów komputerowych dotyczących
projektowania

produkcji

gospodarstwach

rolnych,

wykorzystując

umiejętności

ukształtowane na zajęciach z technologii informacyjnej.

JeŜeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela

o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminu, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpoŜarowych, wynikających
z regulaminu pracowni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

–

przewidywać zagroŜenia związane z uŜytkowaniem maszyn i sprzętu rolniczego,

–

obsługiwać maszyny, pojazdy i urządzenia stosowane w produkcji roślin pastewnych,

–

obsługiwać maszyny, pojazdy i urządzenia stosowane do zbioru i konserwacji zielonek,

–

rozpoznawać rośliny przeznaczone na paszę i określać ich znaczenie w Ŝywieniu
zwierząt,

–

rozpoznawać roślinność występującą na trwałych uŜytkach zielonych,

–

rozpoznawać podstawowe nawozy mineralne i organiczne,

–

oceniać jakość materiału siewnego i sadzeniaków,

–

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu produkcji roślinnej, zwierzęcej
i ekonomiki rolnictwa,

–

korzystać z map, normatywów produkcji rolnej,

–

korzystać z komputera i oprogramowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

dobrać odmiany zbóŜ, roślin okopowych oraz motylkowych drobnonasiennych
do warunków klimatycznych i glebowych gospodarstwa rolnego,

–

dobrać zespoły uprawek i przygotować glebę do siewu i sadzenia roślin uprawnych,

–

ocenić jakość i przygotować materiał roślinny do sadzenia i siewu,

–

wykonać siew i sadzenie roślin pastewnych,

–

zaplanować i wykonać nawoŜenie organiczne i mineralne roślin,

–

zastosować metody i środki ochrony roślin uprawnych,

–

określić fazę rozwojową i termin zbioru roślin uprawnych,

–

przygotować i przeprowadzić zbiór roślin uprawnych,

–

zaplanować przechowywanie roślin pastewnych,

–

zastosować metody oceny wydajności pastwiska,

–

zastosować metody racjonalnego uŜytkowania łąk i pastwisk,

–

dobrać maszyny, urządzenia i narzędzia do prac wykonywanych w procesie produkcji
roślinnej,

–

zaplanować, zorganizować i wykonać prace związane z produkcją zbóŜ,

–

zaplanować, zorganizować i wykonać prace związane z produkcją roślin okopowych,

–

zaplanować, zorganizować i wykonać prace związane z produkcją roślin motylkowych
drobnonasiennych,

–

zaplanować, zorganizować i wykonać prace związane z produkcją pasz na uŜytkach
zielonych,

–

dokonać oceny gospodarstwa rolnego na podstawie kryteriów rolnictwa ekologicznego,

–

zaplanować

etapy

wprowadzania

ekologicznych

metod

produkcji

roślinnej

w gospodarstwie,

–

określić zasady kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym,

–

zaplanować i zorganizować produkcję wybranych roślin pastewnych w gospodarstwie
ekologicznym,

–

obliczyć opłacalność produkcji zbóŜ, roślin okopowych oraz motylkowych
drobnonasiennych w gospodarstwie rolnym,

–

sporządzić preliminarz i bilans pasz w gospodarstwie rolnym

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej,
ochrony środowiska, bezpieczeństwa zdrowotnego Ŝywności oraz standardy jakości
dotyczące produkcji roślin pastewnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Uprawa zbóŜ

4.1.1. Materiał nauczania

ZboŜa ozime

Do zbóŜ ozimych uprawianych w Polsce naleŜą: Ŝyto, pszenica, pszenŜyto i jęczmień.

Plony zbóŜ w tonach z 1 ha wahają się w następujących granicach:
–

pszenica

3,3–5,3,

–

yto

2,5–3,2,

–

jęczmień 3,2–4,3,

–

owies

2,6–4,3,

–

pszenŜyto 3,6–4,3.

Wiele gospodarstw osiąga plony w granicach 7–10 ton z 1 ha.

Wymagania klimatyczno-glebowe

ZboŜa ozime mają niewielkie wymagania cieplne i mogą rosnąć juŜ w temperaturze

1–3°C.  Najmniejsze  wymagania  ma  Ŝyto  i  dlatego  jesienią  najpóźniej  przechodzi  w  stan
spoczynku,  a  wiosną wcześniej niŜ inne zboŜa rozpoczyna wzrost. Najmniej zimotrwały jest
jęczmień,  dlatego  lepsze  warunki  zimowania  znajduje  w  zachodnich  rejonach  kraju.
Wymagania cieplne i zimotrwałość pszenŜyta są większe niŜ Ŝyta, ale mniejsze niŜ pszenicy.

Wymagania wodne zbóŜ ozimych są równieŜ odmienne. Związane jest to z rozwojem

systemu korzeniowego, zdolnością pobierania wody z gleby oraz szybkością jej
wyparowywania, czyli transpiracją. Wymagania wodne pszenicy są najwyŜsze. śyto ma
mniejsze wymagania wodne od pszenŜyta i jęczmienia.

W zasiewach ozimin mogą występować straty związane z niesprzyjającymi warunkami

występującymi w zimie i na przedwiośniu, np.:
–

niska temperatura (mróz) przy braku pokrywy śnieŜnej powoduje wymarzanie,

–

utrzymująca się na powierzchni pola woda pochodząca z roztopów zimowych
i wiosennych sprzyja wymakaniu roślin,

–

silne wiatry (przy braku pokrywy śnieŜnej) wiejące zimą lub wczesną wiosną, gdy gleba
jest jeszcze zamarznięta, powodują wysmalanie roślin,

–

gruba pokrywa śnieŜna leŜąca długo na niezamarzniętej glebie moŜe powodować
wyprzenie .
Często rośliny giną dopiero na przedwiośniu, gdy w ciągu dnia temperatura wzrasta

powyŜej 10°C, a nocą spada poniŜej zera.

ZboŜa wysiane w odpowiednim terminie lepiej hartują się. Proces hartowania polega na

wewnętrznych  przemianach  biochemicznych  zachodzących  w  roślinie  pod  wpływem róŜnicy
temperatur  w  dzień  i  w  nocy.  JeŜeli  temperatura  w  dzień  wynosi  powyŜej  5°C,  to  roślina
jeszcze  przeprowadza  fotosyntezę.  Ochłodzenie  nocne  ogranicza  oddychanie  roślin,  a  więc
zmniejsza  zuŜycie  asymilatów.  W  ten  sposób  zwiększa  się  koncentracja  cukrów
w cytoplazmie, co chroni ją przed nadmiernym odwodnieniem.

Mrozoodporność poszczególnych zbóŜ jest róŜna. Najodporniejsze jest Ŝyto, które

wytrzymuje obniŜenie temperatury nawet do minus 30°C, pszenica do minus 25°C,
a jęczmień ozimy do minus 20°C.

Straty w plonach mogą występować takŜe z powodu wylegania. ZboŜe moŜe wylegać

podczas większych opadów, przy silnym wietrze, jeŜeli system korzeniowy jest płytki, słabo

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rozwinięty, a części nadziemne wybujałe (jest to wyleganie korzeniowe). JeŜeli słabe są dolne
międzywęźla, zachodzi wyleganie źdźbłowe. Ma to miejsce przy zbyt gęstych siewach lub
przenawoŜeniu azotem.

Porastanie zboŜa polega na przedwczesnym kiełkowaniu ziarna „na pniu” lub po

skoszeniu łanu. Ma ono miejsce w okresie deszczowej i ciepłej pogody.
Pszenica  ma  największe  wymagania  glebowe  ze  wszystkich  roślin  zboŜowych.  Najbardziej
odpowiednie dla niej są gleby zasobne w składniki pokarmowe, o uregulowanych stosunkach
wodnych,  o  pH  około  6.  Powinna  być  uprawiana  na  glebach  zaliczanych  do  klas
bonitacyjnych  od  I  do  IVa.  Wysokie  plony  tego  zboŜa  uzyskuje  się  na  glebach  kompleksów
pszennych  bardzo  dobrych  i  dobrych.  MoŜna  ją  uprawiać  takŜe  na  glebach  kompleksu
pszennego wadliwego, zboŜowo-górskiego czy teŜ Ŝytniego bardzo dobrego pod warunkiem,
Ŝ

e są to gleby w wysokiej kulturze oraz znajdują się w rejonach o dostatecznej ilości opadów.

Nieodpowiednie są gleby lekkie, piaszczyste, podmokłe, zimne i kwaśne.
Jęczmień  –  moŜe  być  z  powodzeniem  uprawiany  na  glebach  kompleksu  Ŝytniego  bardzo
dobrego  i  dobrego,  znajdujących  się  w  wysokiej  kulturze  i  o  odczynie  zbliŜonym  do
obojętnego.  Są  to  gleby  zaliczane  do  klas  bonitacyjnych  od  II  do  IVb.  Jest  bardzo  wraŜliwy
na zakwaszenie gleby.
PszenŜyto – wymagania glebowe są mniejsze niŜ pszenicy, a większe niŜ Ŝyta. Odznacza się
dość  duŜą  tolerancją  na  kwaśny  odczyn  gleby. Zaleca się je uprawiać na glebach kompleksu
Ŝ

ytniego bardzo dobrego i dobrego.

śyto – wymagania glebowe są najmniejsze ze wszystkich roślin zboŜowych. MoŜe być
uprawiane na glebach zaliczanych do kompleksów Ŝytniego dobrego, słabego i bardzo
słabego (od klasy IVb do VI). Jest tolerancyjne co do odczynu glebowego (do 5 pH).

Odmiany zbóŜ ozimnych:
Pszenica – Alba, Oda, Panda, Rada.
Jęczmień – Bartosz, BaŜant, Meriot, Tiffany.
PszenŜyto – Krakowiak, Marko, Aliko, Disco.
ś

yto ozime– Dańkowskie Nowe, Dańkowskie Złote, Hedro, Picasso.

Stanowisko w zmianowaniu

Odpowiednie stanowisko w zmianowaniu decyduje o wysokości plonów. Dla zbóŜ

ozimych najbardziej odpowiednie są stanowiska po roślinach, które:
–

dostatecznie wcześnie schodzą z pola,

–

pozostawiają glebę nie wyczerpaną ze składników pokarmowych i wody oraz wolną od
chwastów.

Pszenica  –  najodpowiedniejszymi  przedplonami  są  rośliny  uprawiane  na  oborniku,  a  więc
rzepak  ozimy,  wczesne i średnio wczesne odmiany ziemniaka, buraki uprawiane na nasiona,
wcześnie  zbierane  rośliny  warzywne  oraz  jednoroczne  lub  wieloletnie  rośliny  motylowe.
Dobrym przedplonem jest len, owies i mieszanki roślin zboŜowych z motylkowymi. W latach
suchych  złym  przedplonem  mogą  być  rośliny  motylkowe  wielonasienne,  gdyŜ  pozostawiają
glebę przesuszoną.
PszenŜyto – podobne stanowiska jak pszenica ozima.
Jęczmień  –  powinien  być  wysiewany  po  rzepaku,  mieszankach  roślin  strączkowych  na
zielonkę,  wczesnych  ziemniakach,  grochu.  MoŜna  go  uprawiać  po  pszenicy  i  Ŝycie.  Nie
powinno się uprawiać jęczmienia po jęczmieniu.
śyto  –  na  glebach  słabszych  dobrymi  przedplonami  są:  łubin  Ŝółty  zbierany  na  zielonkę,
seradela,  wczesne  i  średnio  wczesne  odmiany  ziemniaków.  Na  glebach  mocniejszych
przedplonem  moŜe  być  mieszanka  zboŜowo-strączkowa.  Stanowisko  po  motylkowych  moŜe
zwiększyć  podatność  Ŝyta  na  wyleganie.  śyto  moŜe  być  uprawiane  po  sobie  lub  po  innych
roślinach zboŜowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uprawa roli

Przygotowanie roli pod zboŜa ozime zaleŜy od gatunku rośliny uprawianej w przedplonie

oraz od terminu jej zbioru. Na całokształt przygotowania roli pod zasiew składają się dwa
etapy:
–

zespół uprawek poŜniwnych,

–

zespół uprawek przedsiewnych.
Zadaniem uprawek poŜniwnych jest przykrycie resztek po roślinie przedplonowej w celu

przyspieszenia ich rozkładu, odchwaszczenie, ograniczenie bezproduktywnego parowania
wody i stworzenie lepszych warunków do magazynowania wody opadowej.

JeŜeli przedplon (np. rzepak) zbiera się z pola wcześnie (na 4–6 tygodni przed siewem

ozimin),  to  wykonuje  się  pełną  uprawę  roli,  tj.  podorywkę,  jej  pielęgnowanie  oraz  orkę
siewną.  Podorywkę  naleŜy  wykonać  jak  najszybciej  po  zbiorze  przedplonu,  nawet  tego
samego  dnia  i  natychmiast  zabronować.  Bronowanie  podorywki  powtarza  się  w  miarę
pojawiania  się  wschodzących  chwastów,  lub  gdy  na  jej  powierzchni  po  ulewnych  deszczach
wytworzy  się  skorupa.  JeŜeli  przedplonem  są  rośliny  motylkowe  wieloletnie  pozostawiające
zwartą darń i duŜo resztek poŜniwnych, to przed wykonaniem podorywki naleŜy ścierń pociąć
broną  talerzową.  Zabieg  ten  pozwala  na  dokładne  przykrycie  darni  i  przyspiesza  rozkład
resztek  poŜniwnych.  Po  ziemniakach,  na  polach  niezachwaszczonych  moŜna  zrezygnować
z wykonania  orki siewnej, wystarczy pole wyrównać kultywatorem i zabronować. Na polach
zachwaszczonych  konieczna  jest  orka  średnia  lub  płytka,  którą  naleŜy  natychmiast
zabronować.

yto, pszenŜyto i jęczmień wymagają roli odleŜałej, gdyŜ osiadająca gleba odsłania

węzeł krzewienia i korzenie, co moŜe być przyczyną wymarzania roślin. Dlatego orkę siewną
wskazane jest wykonać na 2–3 tygodnie przed siewem, na głębokość 18–22 cm. JeŜeli okres
ten jest krótki, to orkę naleŜy wykonać głębiej i zastosować po niej wał pierścieniowy.

Pszenica ozima jest mniej wraŜliwa na osiadanie gleby. Orkę siewną wykonuje się na

7–14 dni przed siewem. Po orce siewnej pole naleŜy zabronować, aby wyrównać
powierzchnię, zapobiec parowaniu wody i powstawaniu brył, które utrudniają siew.

Przedplony schodzące z pola późno pozostawiają zbyt mało czasu na wykonanie

zabiegów uprawowych. W takim wypadku naleŜy wykonać uprawę skróconą, polegającą na
wykonaniu tylko orki siewnej, a następnie zwałowaniu pola wałem Campbella i bronowaniu.

Orki siewnej nie moŜna wykonywać przy zbyt duŜej wilgotności, gdyŜ gleba „maŜe się”,

niszczeniu  ulega  jej  struktura,  pogarszają  się  warunki  powietrzne  i  wodne.  JeŜeli  po  orce
tworzą  się  na  polu  bryły,  to  naleŜy  zastosować  wał  pierścieniowy,  a  następnie  bronę.
Bezpośrednio  przed  siewem  zaorane  pole  bronuje  się,  a  jeŜeli  gleba  jest  zwięzła,  to  moŜna
zastosować kultywator i bronę. Uprawy przedsiewne powinny być tak wykonane, aby moŜna
było siać oziminy w terminie optymalnym lub zbliŜonym do optymalnego, w glebę wilgotną,
strukturalną,  odleŜaną  i  pozbawioną  chwastów.  Przygotowując  rolę  do  siewu  nie  moŜna  jej
rozpylić  ani  nadmiernie  ugnieść.  Zadaniem  uprawy  roli  jest  poprawienie  jej  struktury,
stosunków powietrzno-wodnych i zwalczanie chwastów.

NawoŜenie

Wszystkie rośliny zboŜowe pobierają z gleby zbliŜone ilości składników pokarmowych.

Wysokość  dawek  zaleŜy  od  zasobności  gleby,  gatunku  i  odmiany  zboŜa,  stanowiska
w zmianowaniu,  a  takŜe  od  celu  uprawy.  W  okresie  od  wschodów  do  krzewienia  rośliny
zboŜowe pobierają niewiele składników pokarmowych (kilka procent ich całości). Zaczynając
od krzewienia ilość pobieranych składników pokarmowych rośnie i jest największa w czasie
strzelania  w  źdźbło.  Po  wykłoszeniu  się  roślin,  ilość  pobieranych  składników  maleje.
W okresie  od  krzewienia  do  kłoszenia  (30–40  dni  wegetacji)  rośliny  pobierają  około  70%
całej ilości składników pokarmowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wszystkie rośliny zboŜowe najsilniej reagują na azot. Jego niedobór w glebie powoduje,

e rośliny krzewią się i rosną słabiej. Kłosy mają małe, a ziarno poślednie. Nadmiar tego

składnika powoduje zbyt bujny wzrost i nadmierne wydłuŜanie się źdźbła. Jest ono cienkie
i wiotkie, a zatem bardziej podatne na wyleganie. Poza tym przedłuŜa okres wegetacji
i sprzyja występowaniu wielu chorób.

Potas i fosfor wpływają na wytworzenie źdźbeł mniej skłonnych do wylegania,

zwiększają wytrzymałość na mróz i suszę oraz znacznie ograniczają poraŜenie przez choroby.
Ponadto fosfor sprzyja lepszemu wypełnianiu ziarna roślin zboŜowych.
Dawki nawozów – zaleŜą od gleby, jej zasobności w te składniki oraz od wielkości
uzyskiwanych plonów. Efektywność 1 kg NPK wynosi 6–8 kg ziarna.

Orientacyjne dawki nawozów fosforowych i potasowych (w kg czystego składnika na

1 ha) przy osiągnięciu plonu około 4,0 ton ziarna z 1 ha wahają się w granicach:

Zasobność gleby

niska

70–100

80–110

rednia

30–70

40–80

wysoka

20–50

30–60

Przy osiąganiu wyŜszych plonów (np. o 1 tonę), naleŜy zwiększyć dawki nawozów

o 10–20 kg czystego składnika na 1 ha.

Ustalając wysokość dawki nawozów azotowych naleŜy brać pod uwagę, oprócz

wysokości plonu, równieŜ odmianę, glebę oraz przedplon. Pod odmiany skłonne do
wylegania dawki azotu powinny być mniejsze. Po gorszych przedplonach i przy wysiewie na
słabszych glebach dawki nawozów powinny być wyŜsze. Orientacyjne dawki nawozów
azotowych, w kg czystego składnika na 1 ha, są następujące (w zaleŜności od stanowiska):

Roślina

Stanowisko dobre

Stanowisko słabe

pszenica

40–100

70–120

yto

30–60

50–90

pszenŜyto

40–80

70–100

jęczmień

40–80

70–100

Termin  nawoŜenia  –  nawozy  fosforowe  i  potasowe  dobrze  jest  zastosować  przed
wykonaniem  orki  siewnej  lub  nawet  podorywki.  Składniki  te  są  mało  ruchliwe  w  glebie,
trudno ulegają wypłukiwaniu w głąb gleby i dlatego przez dłuŜszy czas są dostępne dla roślin.
Azot natomiast jest bardziej ruchliwy, łatwo moŜe być z gleby wymywany, w związku z tym
termin  jego  stosowania  zaleŜy  od  warunków,  w  jakich  uprawia  się  oziminy.  W  dobrym
stanowisku  moŜna  przed  siewem  w  ogóle  nie  nawozić  azotem,  gdyŜ  zboŜa  ozime  pobierają
niewielkie  ilości  tego  składnika,  a  jego  nadmiar  powoduje  bujny  wzrost  i  zmniejsza
zimotrwałość.  W  takich  przypadkach  całą  dawkę  azotu  stosuje  się  pogłównie  wiosną.
Natomiast  w  słabszych  stanowiskach  zastosowanie  go  przed  siewem  około  20  kg  N  na  1  ha
jest  korzystne,  gdyŜ  sprzyja  lepszemu  wzrostowi  roślin,  a  tym  samym  lepszemu  ich
przezimowaniu.  ZboŜa  ozime  bardzo  często  nawozi  się  tylko  pogłównie.  JeŜeli  dawki  azotu
są  wysokie,  to  ryzykowne  jest  jednorazowe  ich  stosowanie  ze  względu  na  straty  azotu  oraz
zwiększenie  podatności  roślin  na  wyleganie.  Dawki  azotu  do  60  kg  na  1  ha  wysiewa  się
w lutym  lub  marcu  na  zamarzniętą  glebę  lub  w  czasie  ruszenia  wegetacji.  WaŜne  jest,  aby
rośliny  miały  go  pod  dostatkiem  w  początkowym  okresie  wzrostu  wiosną.  WyŜsze  dawki
azotu  naleŜy  podzielić  na  części  i  wysiewać  w  róŜnych  terminach.  Pierwszą  dawkę,  która
powinna  wynosić  co  najmniej  połowę  całości,  moŜna  wysiać  na  zamarzniętą  glebę,  albo
w czasie  ruszenia  wiosną  wegetacji  –  natomiast  drugą  dawkę  w  fazie  strzelania  źdźbła.  Nie
zaleca się zimowego stosowania azotu na glebach lŜejszych. W późnych fazach wzrostu azot
moŜna zastosować w formie oprysku. Dawkę uzupełniającą w ilości 10–20 kg na 1 ha moŜna
zastosować  w  fazie  kłoszenia.  Przed  siewem  ozimin  moŜna  zastosować  mocznik,  saletrzak
lub nawozy wieloskładnikowe. Wiosną do pogłównego nawoŜenia zaleca się mocznik, saletrę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

amonową, saletrzak, a do opryskiwania mocznik i nawozy płynne. StęŜenie cieczy zaleŜy od
fazy rozwojowej rośliny. Im roślina starsza, tym stęŜenie powinno być mniejsze.

Wapnowanie i magnezowanie – pod Ŝyto, które dobrze znosi nawet kwaśny odczyn

gleby,  nawozy  wapniowe  najlepiej  jest  wysiać  pod  przedplon.  Nie  powinno  się  stosować
nawozów wapniowych pod Ŝyto, w które planuje się wsiać seradelę. Natomiast pod pozostałe
zboŜa  moŜna  stosować  wapno  zarówno  pod  przedplon,  jak  i  bezpośrednio  przed  siewem.
Dawki  nawozów  zaleŜą  od  rodzaju  gleby  oraz  jej  pH  i  wynoszą  1–3  ton  CaO  na  1  ha.
Najlepiej nawozy te przykryć podorywką lub orką siewną. JeŜeli w glebie jest brak magnezu,
to dobrze jest zastosować wapno magnezowe.

Siew

Siew jest bardzo waŜną czynnością, od niej bowiem w duŜym stopniu zaleŜy

równomierność ukazywania się wschodów roślin, ich wzrost oraz wytrzymałość na mróz
i suszę. Do siewu naleŜy przeznaczyć ziarno dobrze wykształcone, o wysokiej zdolności
kiełkowania, dobrze doczyszczone, nie zawilgocone, zdrowe, bez stęchłego zapachu.

Zdolność kiełkowania określana jest liczbą wyraŜającą procent nasion, które skiełkowały

w czasie właściwym dla danej rośliny (dla zbóŜ jest to 7–10 dni). Zdolność kiełkowania nie
powinna być mniejsza niŜ 90%.

Czystość materiału siewnego określana jest liczbą wyraŜającą procent czystych nasion

badanej rośliny oraz procent zanieczyszczeń w stosunku do ogólnej masy materiału siewnego.
Do czystych zaliczamy nasiona badanego gatunku i odmiany, w których ilość zanieczyszczeń
nie przekracza 1%. Najczęściej występujące zanieczyszczenia, to nasiona innych roślin
uprawnych, nasiona chwastów, kawałki słomy, plewy i piasek.

Wilgotność nasion zaleŜy od zawartości w nich wody. Przy wilgotności optymalnej

zawartość jej nie moŜe przekraczać 15–16% wody.

Bardzo waŜnym zabiegiem przygotowującym nasiona do siewu jest ich zaprawianie

przeciwko chorobom przenoszonym z ziarnem lub przez glebę. Do tego celu naleŜy uŜywać
zapraw nasiennych zgodnie z instrukcją zamieszczoną na opakowaniu.

Termin siewu jest uzaleŜniony od czynników glebowych i przebiegu pogody.

W poszczególnych rejonach kraju optymalny termin siewu kształtuje się róŜnie. Najwcześniej
sieje się jęczmień ozimy (1–10 IX), następnie Ŝyto i pszenŜyto (15–30 IX), a na końcu
pszenicę ozimą (20 IX – 10X).

Ilość wysiewu określa się liczbą wysianych ziaren lub kg na 1 ha. ZaleŜy ona od gatunku,

kompleksu glebowego, przedplonu i terminu siewu. Zarówno nadmierne zagęszczenie roślin,
jak i zbyt rzadkie siewy ograniczają moŜliwość uzyskania wysokich plonów. Ilości wysiewu
zbóŜ są następujące (w kg na 1 ha):

norma wysiewu (kg)

Roślina

termin siewu optymalny

termin siewu opóźniony

yto

100–160

120–180

pszenica

odmiany silnie krzewiące się

odmiany słabo krzewiące się

110–160

180–270

140–190

200–300

pszenŜyto

160–250

180–270

jęczmień

130–160

160–180

Nasiona wysiewa się siewnikiem o rozstawie rzędów 10–15 cm. Głębokość siewu –

około 3–4 cm.

cieŜki przejazdowe (technologiczne) zakłada się na tych polach, na których planuje się

chemiczne zwalczanie chwastów, chorób i szkodników oraz stosowanie nawozów w późnych
fazach wzrostu roślin. ŚcieŜki wykonuje się w czasie siewu przez wyłączenie w siewniku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

redlic  w  odstępach  odpowiadających  rozstawie  kół  ciągnika.  Szerokość  ścieŜki  powinna być
dostosowana  do  szerokości  kół  ciągnika.  ŚcieŜki  na  polu  pozostawia  się  w  odstępach
wynikających  z  szerokości  roboczej  opryskiwacza,  która  powinna  być  wielokrotnością
szerokości roboczej opryskiwacza.

Pielęgnacja

Celem pielęgnowania jest niszczenie chwastów, tworzącej się na powierzchni roli

skorupy,  przeciwdziałanie  wyleganiu  oraz  ochronie  przed  chorobami  i  szkodnikami.
Najskuteczniej  zwalcza  się  chwasty  stosując  prawidłową  uprawę  roli  oraz  bronowanie
zasiewów.  Zachwaszczeniu  przeciwdziała  teŜ  wysiewanie  starannie  oczyszczonego  ziarna.
Jesienią  na  plantacjach  nie  wykonuje  się  Ŝadnych  zabiegów  pielęgnacyjnych,  jedynie  na
polach  o  nierównej  powierzchni  naleŜy  wykonać  przegony  słuŜące  do  odprowadzenia
nadmiernej  ilości  wody  z  roztopów  zimowych.  Zimą,  jeŜeli  na  polu  utworzyła  się  skorupa
lodowa  i  zachodzi  obawa,  Ŝe  utrzyma  się  przez  dłuŜszy  czas,  to  naleŜy  ją  połamać  wałem
kolczastym lub broną kolczatką. Wiosną – bronuje się zasiewy pszenicy i pszenŜyta stosując
brony  średnie  i  brony  –  chwastowniki.  Pole  bronuje  się  na  ukos  lub  w  poprzek  rzędów.
Zabieg ten niszczy wschodzące chwasty i skorupę glebową oraz przewietrza glebę.

Chemiczne zwalczanie chwastów

Herbicydy niszczą chwasty, ale naleŜy je stosować zgodnie z załączoną do preparatu

instrukcją. Wybór herbicydu uzaleŜniony jest od gatunków chwastów występujących
w zasiewach i wraŜliwości rośliny uprawnej. Do zwalczania chwastów naleŜy stosować
herbicydy znajdujące się aktualnie na rynku środków ochrony roślin.

Ochrona przed chorobami i szkodnikami

Rośliny moŜna chronić przez zaprawianie nasion zaprawami nasiennymi oraz przez

stosowanie  środków  chemicznych  zapobiegawczo  i  interwencyjnie.  Chemiczne  środki
ochrony roślin oraz preparaty do dolistnego dokarmiania azotem mogą być stosowane razem,
jeśli  zalecany  termin  stosowania  jest  taki  sam.  Stosując  kilka  środków  jednocześnie  trzeba
zachować  kolejność  ich  mieszania.  Najpierw  sporządza  się  roztwór  mocznika,  następnie
powoli  dodaje  się  rozpuszczony  herbicyd,  potem  antywylegacz,  a  na  końcu  środki  przeciw
chorobom  i  szkodnikom.  Opryskiwanie  najlepiej  wykonać  na  suche  rośliny,  w  pochmurny
dzień i po południu, kiedy pszczoły zakończą oblot.

ZboŜa jare

Do zbóŜ jarych uprawianych w Polsce naleŜy jęczmień jary, owies, pszenica jara

i pszenŜyto jare.

Wymagania klimatyczno-glebowe:

−

mają niewielkie wymagania cieplne i są wytrzymałe na przymrozki wiosenne,

−

mają duŜe wymagania wodne (najmniej oszczędnie gospodaruje wodą owies),

−

wymagania glebowe mają zbliŜone (mogą być uprawiane na glebach kompleksu
pszennego bardzo dobrego, jak i Ŝytniego, pod warunkiem, Ŝe będą to gleby strukturalne,
w wysokiej kulturze i o wysokiej zawartości składników pokarmowych),

−

mają zróŜnicowane wymagania co do odczynu glebowego (najmniej wraŜliwy na odczyn
jest owies). Pszenica i jęczmień browarny powinny być uprawiane na glebach o pH
powyŜej 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odmiany zbóŜ jarnych:
Owies: Bajka, Bohun, Góral, Kasztan.
Pszenica: Cytra, Bombona, Parabola, Triso.
Jęczmień: Lot, Hanka, Johan, Basza.
PszenŜyto: Dublet, Mieszko, Gabo, Matejko.
ś

yto jare: Abago, Bojko.

Stanowisko w zmianowaniu

Dobrymi przedplonami dla wszystkich zbóŜ jarych są: buraki cukrowe i pastewne,

marchew  pastewna,  kukurydza,  późne  odmiany  ziemniaka,  wieloletnie  rośliny  motylkowe
przyorane  jesienią.  Gorszymi  przedplonami  są  zboŜa,  poniewaŜ  sprzyjają  powstawaniu
chorób  podsuszkowych,  najmniej  wraŜliwy  na  siew  po  zboŜach  jest  owies,  a  najbardziej
jęczmień.

Uprawa roli

Uprawę roli wykonuje się w dwóch terminach – jesienią i wiosną. JeŜeli jesienią

przedplon  z  pola  schodzi  wcześnie,  to  wykonuje  się  zespół  uprawek  poŜniwnych  i  orkę
przedzimową.  Przy  późnym  zbiorze  przedplonów  wykonuje  się  tylko  orkę  przedzimową.
Orkę  przedzimową  pod  zboŜa  jare  wykonuje  się  na  średnią  głębokość.  Ma  ona  na  celu
odwrócenie  skiby,  co  sprzyja  lepszemu  magazynowaniu  wody  w  glebie.  Uprawki  wiosenne
mają  na  celu  przeciwdziałanie  stratom  wody  oraz  przygotowanie  pola  pod  zasiew.  Pierwszą
uprawką jest bronowanie, które ma na celu przerwanie parowania wody, przewietrzenie gleby
oraz przyśpieszenie jej ogrzewania.

NawoŜenie

ZboŜa jare mają podobne wymagania pokarmowe jak zboŜa ozime. Ustalając wielkość

dawek nawozów mineralnych naleŜy kierować się tymi samymi zasadami co przy nawoŜeniu
zbóŜ ozimych.

Dawka nawozów azotowych nie powinna być wyŜsza niŜ 100–130 kg na 1 ha. JeŜeli

w jęczmień  wsiewa  się  koniczynę,  to  dawkę  azotu  obniŜamy  do  40  kg.  Nawozy  azotowe
stosuje się w całości przedsiewnie (jeśli dawka nie przekracza 60 kg na 1 ha). WyŜszą dawkę
naleŜy  podzielić  na  dwie  części  i  ½  dawki  zastosować  przed  siewem,  a  drugą  część
pogłównie,  na  początku  strzelania  w  źdźbło.  Stosując  wysokie  dawki  azotu  powyŜej  110  kg
na  1  ha,  to  część  dawki  około  30  kg  moŜna  zastosować  przed  kłoszeniem  się  roślin
(przyczynia to się do zwiększenia białka w ziarnie).

Nawozy fosforowe i potasowe moŜna stosować jesienią pod orkę przedzimową lub

wiosną przed uprawką najlepiej spulchniającą glebę. Dawki fosforu i potasu w czystym
składniku na 1 ha zaleŜą od zasobności gleb i wynoszą dla gleb:

(kg)

O (kg)

o niskiej zawartości

50–80

70–90

o średniej zawartości

40–60

60–80

o wysokiej zawartości

20–40

40–70

Uprawiając pszenicę i jęczmień, naleŜy glebę o pH powyŜej 6,5 wapnować (1 do 3 ton

CaO na 1 ha).Nawozy wapniowe moŜna zastosować jesienią pod orkę przedzimową lub zimą
na zamarzniętą glebę. Na glebach lŜejszych kwaśnych występujący niedobór magnezu moŜna
uzupełnić stosując wapno magnezowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Siew

Termin siewu powinien być jak najwcześniejszy. Orientacyjny termin siewu przypada na

drugą  połowę  marca  i  pierwszą  połowę  kwietnia.  Wczesny  siew  zapewnia  roślinom  więcej
wody  zgromadzonej  w  glebie,  przedłuŜa  okres  ich  wegetacji.  Owies  i  pszenica  najsilniej
reagują  obniŜeniem  plonów  na  spóźniony  termin  siewu.  Jęczmień  jary  i  pszenŜyto  naleŜy
wysiewać  bezpośrednio  po  owsie.  Ilość  wysiewu  zaleŜy  od  rodzaju  gleby,  przedplonu,
terminu siewu oraz zdolności krzewienia się odmian. W terminie optymalnym ilości wysiewu
w kg na 1 ha są następujące:
Jęczmień

110–170.

Owies

160–210.

Pszenica

80–250.

ZboŜa jare sieje się w rozstawie rzędów 10–15 cm, na głębokość 3–4 cm. JeŜeli

w zboŜach planuje się opryski w późnych fazach wzrostu roślin naleŜy pozostawić ścieŜki
przejazdowe.

Pielęgnowanie

Pielęgnowanie zbóŜ jarych ma na celu niszczenie chwastów, skorupy glebowej,

przeciwdziałanie  wyleganiu,  a  takŜe  zwalczanie  chorób  i  szkodników.  Chwasty  niszczy  się
poprawnym przygotowaniem roli do siewu, bronowaniem roślin, a w ostateczności środkami
chemicznymi. Po raz pierwszy bronuje się zboŜa jare po siewie, ale jeszcze przed ukazaniem
się wschodów i tylko wówczas, gdy pojawiły się chwasty lub utworzyła się skorupa glebowa.
Stosuje  się  do  tego  zabiegu  brony  lekkie  lub  brony  –  chwastowniki.  Drugi  raz  bronuje  się,
gdy  rośliny  mają  rozwinięte  3–5  liści  (pobudza  ono  do  krzewienia  i  niszczy  chwasty).
Bronowanie w tym okresie powinno być wykonane na wszystkich polach obsianych zboŜami
jarymi.

Chemiczne zwalczanie chwastów

Wybór środka chwastobójczego zaleŜy od gatunku rośliny i rodzaju występujących

chwastów.  Ze  zbóŜ  jarych  najbardziej  wraŜliwy  na  herbicydy  jest  owies.  Do  zwalczania
chwastów  w  jęczmieniu  i  pszenicy  stosuje  się  te  same  herbicydy  co  w  zboŜach  ozimych.
Zabiegu  nie  moŜna  wykonywać,  gdy  temperatura  powietrza  wynosi  poniŜej  10°C,  gdyŜ
preparaty  nie  działają  lub  działają  mało  skutecznie,  ani  powyŜej  25°C  –  bo  mogą  uszkodzić
rośliny.  Preparaty  do  zwalczania  chwastów,  chorób  i  szkodników  naleŜy  stosować  zgodnie
z instrukcją  na  opakowaniu.  Wybór  środka  chemicznego  uzaleŜniony  jest  od  preparatów
znajdujących się na rynku środków chemicznych.

Zbiór i przechowywanie zbóŜ

Przeprowadzenie zbioru w odpowiednim terminie i we właściwy sposób zmniejsza straty

ziarna. Przy zbyt wczesnym zbiorze ziarno jest gorzej wykształcone, zawiera więcej wody.
Wymaga dosuszenia, poniewaŜ podczas przechowywania łatwo zagrzewa się i pleśnieje.
Zbiór zbyt późny powoduje straty wynikające z osypywania się ziarna. Najodpowiedniejszym
terminem zbioru zbóŜ jest:

−

dojrzałość woskowa ziarna (przy dwuetapowym zbiorze),

−

dojrzałość pełna ziarna (przy zbiorze jednoetapowym).
Przy zbiorze jednoetapowym ziarno zawiera powyŜej 18% wody i sporo róŜnych

zanieczyszczeń.  Trzeba  więc  je  oczyścić  i  dosuszyć.  Ziarno  dobrze  przechowuje  się
w silosach  zboŜowych,  które  słuŜą  do  przechowywania  i  mają  urządzenia  do  dosuszania.
W czasie  przechowywania  ziarno  oddycha,  a  wynikiem  jest  wydzielanie  się  ciepła,  pary
wodnej  i  dwutlenku  węgla.  Składniki  te  są  często  przyczyną  chorób,  szkodników
i zagrzewania  się  ziarna.  Ziarno  przeznaczone  na  paszę  moŜna  dosuszać  w  temperaturze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

powyŜej 60–70°C. Dbałość o ziarno w czasie przechowywania decyduje o jego wartości
konsumpcyjnej, paszowej, siewnej czy technologicznej.

Opłacalność technologii produkcji zbóŜ

Określając opłacalność produkcji zbóŜ naleŜy w rachunku opłacalności wyodrębnić

następujące grupy składników:

−

wartość produkcji potencjalnie towarowej,

−

jednolitą płatność obszarową i płatność uzupełniającą,

−

koszty zmienne poniesione przy zastosowaniu określonej technologii produkcji.

Przykładową kalkulację zamieszczono w tabeli 1.

Tabela 1. Kalkulacja uprawy 1 ha pszenicy ozimej [15]

Nakład

Jednostka

Ilość

Cena (zł)

Wartość (zł)

1. Materiał siewny

2,5

110,25

275,63

2. NawoŜenie:

Saletra amonowa

77,72

233,16

Polifoska 6-20-30

105,17

315,51

Ca/Mg co 4 lata

39,95

29,96

Razem nawoŜenie

578,63

3. Ochrona roślin

Isoguard 500 S.C.

kg(l)

2,5

20,83

52,08

Mustang 306 SE

kg(l)

0,5

105,67

52,84

Bumper 250 EC

kg(l)

0,5

97,00

48,50

Fury 100 EW

kg(l)

0,1

113,80

11,38

Antywylegacz pł. 675 SL

kg(l)

2,5

12,99

32,48

Razem ochrona

197,27

4. Inne

Sznurek

szt.

1,5

30,00

45,00

5. Usługi

Bizon Super

godz.

1,25

229,64

287,05

Prasa

godz.

111,44

Wapnowanie co 4 lata

godz.

219,30

54,83

Razem usługi

453,32

6. Praca ciągnika

Podorywka

godz.

1,6

35,08

56,13

Bronowanie

godz.

0,6

35,08

21,05

Orka siewna

godz.

35,08

105,24

Bronowanie

godz.

0,6

35,08

21,05

Wysiew nawozów (3x)

godz.

2,1

35,08

73,67

Uprawa przedsiewna

godz.

1,5

35,08

52,62

Siew

godz.

1,4

35,08

49,11

Opryski 4x

godz.

3,6

35,08

126,29

Bronowanie

godz.

1,5

35,08

52,62

Odbiór ziarna

godz.

35,08

Zwózka słomy

godz.

35,08

70,16

Transport zewnętrzny

godz.

35,08

70,16

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Razem praca ciągnika

godz.

20,9

35,08

733,20

7. Podatek

88,80

8. OC rolników

2,97

Razem koszty bezpośrednie

2374,80

9. Koszty ogólnogospodarcze

780,30

w tym amortyzacja

602,17

10. Koszt pracy ludzkiej

godz.

5,00

175,00

Suma kosztów

3330,10

Wartość produkcji i wynik finansowy

Produkt główny (netto)

61,13

3056,50

Ryczałtowy zwrot VAT

3,06

152,83

Cena brutto

zł/dt

64,19

Koszt produkcji ziarna

zł/dt

48,27

Przychód (ziarno)

3209,33

Produkt uboczny (słoma)

256,60

Dopłata bezpośrednia

zł/ha

507,35

Razem przychód

3973,28

Wynik finansowy

zł/ha

643,18

Zdolność odtworzenia majątku

gospodarstwa

206,81

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są przyczyny strat w zasiewach zbóŜ ozimych?
2. Jakie są róŜnice w wymaganiach klimatycznych i glebowych poszczególnych gatunków

zbóŜ?

3.  Jakie czynniki decydują o wyborze stanowiska dla zbóŜ?
4.  Jakie są terminy stosowania nawoŜenia mineralnego poszczególnych gatunków zbóŜ?
5.  Od czego zaleŜy ilość wysiewu i rozstawa rzędów w uprawie zbóŜ?
6.  Jakie są optymalne terminy siewu zbóŜ? Wyjaśnij, dlaczego nie moŜna ich opóźniać?
7.  Jak i kiedy naleŜy stosować zabiegi pielęgnacyjne w uprawie zbóŜ?
8.  Jaka jest technika zbioru zbóŜ w Twoim rejonie?
9.  Jakie są zasady przechowywania ziarna?
10.  Jakie czynniki wpływają na opłacalność produkcji roślin zboŜowych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sprawdź zdolność kiełkowania nasion (ziaren) zbóŜ.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odliczyć 4 próbki po 100 nasion,
2)  ułoŜyć kaŜdą próbkę na zwilŜonej bibule,
3)  przykryć ułoŜone nasiona talerzykiem,
4)  sprawdzać codziennie stan wilgotności bibuły i w miarę potrzeby ją zwilŜać,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5)  policzyć po upływie 6–7 dni ile nasion skiełkowało,
6)  obliczyć średnią z czterech prób,
7)  napisać notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

dwa talerzyki,

−

bibuła,

−

nasiona określonej rośliny zboŜowej,

−

normy jakościowe dotyczące materiału siewnego.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj nawoŜenie mineralne roślin zboŜowych.

Nawozy (kg/ha)

Masa towarowa

(kg/ha)

Koszt nawozów

(zł/ha)

L.p.

Roślina

Pow.

(ha)

O N

O razem

Razem rośliny zboŜowe

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) scharakteryzować gatunki i odmiany roślin zboŜowych w strukturze zasiewów

(gospodarstwa szkolnego,

2)  ustalić dawki czystego składnika NPK na 1 ha uprawy określonej rośliny zboŜowej,
3)  obliczyć ilość NPK,
4)  obliczyć masę towarową nawozów,
5)  obliczyć koszt nawozów na 1 ha uprawy roślin zboŜowych,
6)  wpisać do tabeli obliczenia dotyczące określonej rośliny zboŜowej,
7)  uzupełnić tabelę o obliczenia wykonane przez pozostałe grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

struktura zasiewów określonego gospodarstwa,

−

mapa zasobności składników pokarmowych w glebie,

−

tabela mieszania nawozów,

−

tabela przeliczania czystego składnika na masę towarową nawozów,

−

próbki nawozów mineralnych,

−

cenniki nawozów,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca nawoŜenia mineralnego.

Ćwiczenie 3

Zaplanuj technologię uprawy określonego zboŜa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  scharakteryzować technologię uprawy zbóŜ w gospodarstwie szkolnym (rodziców),
2)  obejrzeć film dydaktyczny na temat technologii produkcji zbóŜ,
3)  opracować technologię produkcji określonej rośliny zboŜowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) porównać opracowaną technologię uprawy z kartą technologiczną produkcji zbóŜ,
5) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

karty technologiczne produkcji roślin zboŜowych,

−

film dydaktyczny na temat technologii produkcji zbóŜ,

−

wykaz maszyn i narzędzi do uprawy roli, siewu, nawoŜenia i ochrony roślin,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca uprawy zbóŜ.

Ćwiczenie 4

Zaplanuj wykonanie zabiegu

w uprawie zbóŜ, np. bronowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić sposoby wykonywania zabiegów w uprawie zbóŜ,
2)  określić maszyny i narzędzia do wykonania zabiegu,
3)  zaplanować zabieg zgodnie z zaleceniami agrotechnicznymi,
4)  ocenić wykonaną pracę,
5)  sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

karty technologiczne uprawy roślin zboŜowych,

−

maszyny i narzędzia do uprawy roli,

−

odzieŜ robocza,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca uprawy zbóŜ.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić przyczyny strat w zasiewach roślin ozimych?



2) scharakteryzować róŜnice w wymaganiach klimatyczno-

glebowych zbóŜ jarych i ozimych?



3) określić dobre stanowiska dla zbóŜ i omówić przygotowanie

roli do siewu?



4) zaplanować nawoŜenie mineralne roślin zboŜowych?



5) określić terminy nawoŜenia mineralnego zbóŜ?



6) zaplanować ilość wysiewu i rozstawę rzędów zbóŜ?



7) określić terminy siewu zbóŜ?



8) zaplanować zabiegi pielęgnacyjne roślin zboŜowych?



9) scharakteryzować technikę zbioru zbóŜ w twoim rejonie?



10) scharakteryzować zasady przechowywania ziarna zbóŜ?



11) wykonać prace w procesie produkcji zbóŜ?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Uprawa ziemniaków i buraków

4.2.1. Materiał nauczania

Rośliny okopowe

Rośliny okopowe uprawiane są w celu uzyskania części podziemnej: bulw (ziemniak) lub

korzeni (burak cukrowy i pastewny, marchew, brukiew, rzepa).

Ziemniak

Przeciętne plony bulw ziemniaków wynoszą około 20 ton z 1 ha, są jednak

gospodarstwa,  w  których  uzyskuje  się  plony  ponad  40  ton  z  1  ha.  Udaje  się  we  wszystkich
rejonach  Polski.  Jest  wraŜliwy  na  wiosenne  i  jesienne  przymrozki,  które  mogą  uszkodzić
wschodzące  rośliny  albo  bulwy  przed  zbiorem,  lub  po  ich  wykopaniu.  Wymagania  glebowe
są  niewielkie,  udaje  się  na  glebach  przewiewnych,  przepuszczalnych  a  jednocześnie
mogących  utrzymać  dostateczny  zapas  wody.  Najbardziej  odpowiednie  są  gleby  średnio
zwięzłe,  piaski  gliniaste  lekkie  i  średnie.  Dobry  plon  uzyskuje  się  na  glebach  torfowych
i lessowych. Przy uprawie ziemniaków, pH gleby powinno wynosić nie mniej niŜ 5,0.
Odmiany – pod względem wartości uŜytkowej odmiany dzieli się na:

−

jadalne zawierające poniŜej 16% skrobi,

−

skrobiowe  zawierające  powyŜej  16%  skrobi,  przydatne  na  paszę  i  dla  przemysłu  (Ceza,
Bzura, Olza, Fregata).
W  zaleŜności  od  długości  okresu  wegetacji  odmiany  dzieli  się  na  bardzo  wczesne,

wczesne, średnio wczesne, średnio późne i późne.
Stanowisko  w  zmianowaniu  –  ziemniak  moŜe  być  uprawiany  po  zboŜach,  mieszankach
zboŜowych,  roślinach  motylkowych,  poplonach  ścierniskowych.  Nie  zaleca  się  uprawy
ziemniaków po roślinach psiankowatych, np. tytoń, pomidor, papryka.
NawoŜenie  –  wymagania  pokarmowe  są  duŜe.  Najbardziej  korzystne  jest  łączne  stosowanie
nawozów  organicznych  i  mineralnych.  Z  nawozów  organicznych  najlepszy  jest  obornik,
w dawce  25–35  t/ha,  zastosowany  jesienią  pod  podorywkę,  orkę  odwrotkę  lub  orkę
przedzimową.  Wiosenne  stosowanie  obornika  jest  mniej  korzystne.  Obornik  moŜe  być
zastąpiony  słomą  wzbogaconą  azotem  (1  kg  N  na  100  kg  słomy)  lub  gnojowicą,  albo
gnojówką  (10–30  tys.  litrów  na  1  ha).  Słoma  musi  być  pocięta  i  przyorana  zaraz  po  zbiorze
przedplonu.  Ziemniaki  moŜna  nawozić  samą  gnojowicą  lub  gnojówką  w  dawce  20–30  tys.
litrów na 1 ha. Oba te nawozy mogą być stosowane jesienią i wiosną. NaleŜy je natychmiast
wymieszać z glebą. Zastosowanie samych nawozów organicznych nie wystarcza do uzyskania
wysokich plonów, gdyŜ pobierają z nich tylko 20–30% składników pokarmowych. Konieczne
jest uzupełnienie nawozami mineralnymi.

NawoŜenie mineralne dostosowuje się do: przedplonu, zasobności gleby, ilości opadów

i kierunku uŜytkowania bulw. Dawki czystego składnika w kg na 1 ha dla ziemniaków
pastewnych i przemysłowych wynoszą: N – 90–100; P

– 9 –100; K

O – 135–150. Nawozy

fosforowe  i  potasowe  na  glebach  zwięźlejszych  wysiewa  się  jesienią  (moŜna  równieŜ
wiosną),  na  glebach  lekkich  –  tylko  wiosną  przed  rozpoczęciem  uprawek  wiosennych.
Nawozy azotowe moŜna zastosować wiosną, w jednej dawce przed sadzeniem. JeŜeli odczyn
gleby  jest  uregulowany  (pH  5,5–6,5),  to  nie  stosujemy  nawozów  wapniowych  bezpośrednio
pod  ziemniaki.  Przy  pH  poniŜej  5,0  moŜna  zastosować  nawóz  wapniowy  zaraz  po  zbiorze
przedplonu.  Na  glebach  lekkich  zaleca  się  1,5–2,0 tony CaO na 1 ha w postaci węglanowej.
Na  glebach  zwięźlejszych  –  2,5–3,0  tony  CaO  w  dowolnej  formie.  Na  glebach  zlewnych
moŜliwe jest pogłówne stosowanie wapnia w ilości do 0,5 tony CaO na 1 ha, w okresie, gdy
rośliny mają 10–15 cm wysokości, działa on wówczas równieŜ spulchniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uprawa roli

Uprawa jesienna zaleŜy od terminu zbioru przedplonu. Po przedplonach zbieranych do

końca  sierpnia  moŜna  wykonać  pełny  zespół  uprawek  poŜniwnych,  łącznie  z  niszczeniem
perzu.  Podorywka  powinna  być  wykonana  zaraz  po  zbiorze  przedplonu  i  zabronowana.
Pojawiające się chwasty powinny być niszczone za pomocą brony lub kultywatora. W końcu
października  do  połowy  listopada  naleŜy  wykonać  orkę  przedzimową  na  całą  głębokość
warstwy  ornej.  Po  przedplonach  zbieranych  we  wrześniu  lub  później  uprawę  jesienną
ogranicza  się  do  wykonania  głębokiej  orki  przedzimowej.  JeŜeli  warstwa  orna  jest  płytka  to
wskazane jest zastosowanie pogłębiacza.

Uprawki wiosenne rozpoczyna się, gdy tylko moŜna wejść w pole z narzędziami

uprawowymi. Po obeschnięciu grzbietów skib stosuje się włókę lub bronę w celu przerwania
parowania  i  przyspieszenia  ogrzania  gleby.  Przed  sadzeniem  rolę  spulchnia  się  bronami  lub
kultywatorem, aby głębokość spulchnienia wynosiła 10–12 cm (na glebach zwięźlejszych do
14  cm).  Na  glebach  zwięzłych,  wilgotnych,  w  wyjątkowych  przypadkach  dopuszczalna  jest
orka  wiosenna,  na  głębokość  do  18  cm,  połączona  z  bronowaniem.  Narzędzia  doprawiające
rolę przed sadzeniem powinny pracować zgodnie z kierunkiem rzędów.
Sadzenie  –  sadzenie  moŜna  rozpocząć,  gdy  gleba  na  głębokości  10  cm  ogrzeje  się  do
temperatury  6–8°C.  Termin  sadzenia  uzaleŜniony  jest  od  rejonu  kraju,  rodzaju  gleby,
czynników  atmosferycznych.  Przypada  na  okres  od  połowy  marca  do  połowy  kwietnia.
Opóźniony  termin  sadzenia  powoduje  obniŜenie  plonów  bulw.  Gęstość  sadzenia  naleŜy
dostosować do wielkości sadzeniaków.

Odległość w rzędzie powinna wynosić:

−

dla bulw małych (do 40 mm) 20–25 cm,

−

dla bulw średnich (40–50 mm) 30 cm,

−

dla bulw duŜych (50–55 mm) 40 cm.
Rozstawa rzędów powinna być dostosowana do narzędzi ciągnikowych i wynosić

62,5 cm. Do obsadzenia 1 ha potrzeba około 2,5 tony bulw. Ziemniaki naleŜy sadzić, płytko
na głębokość równą wielkości bulwy (4–6 cm). Umieszczenie bulw równomiernie i na
jednakowej głębokości ułatwia wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych i zbioru. Precyzyjne
sadzenie zapewniają sadzarki.

Pielęgnowanie

Zabiegi pielęgnacyjne mają na celu:

−

niszczenie chwastów, chorób i szkodników,

−

uformowanie redlin.
Zabiegi pielęgnacyjne mogą być wykonane mechanicznie lub mechaniczno-chemicznie.

Chwasty najskuteczniej niszczy się w okresie od wysadzenia bulw do wschodów roślin.
Formowanie redlin rozpoczyna się od momentu wysadzenia bulw.

Mechaniczna pielęgnacja obejmuje:

−

przed wschodami – 1–3 zabiegów wykonanych obsypnikiem połączonym z lekką broną
lub broną chwastownikiem,

−

po  wschodach  dwukrotne  obsypywanie  (ostatnie  obsypywanie  powinno  uformować
redliny na wysokość 20–24 cm).
Mechaniczno-chemiczna  pielęgnacja  do  wschodów  roślin  polega  na  1–3  obredleń

połączonych  z  bronowaniem.  Po  ostatnim  obredleniu,  wykonanym  tuŜ  przed  wschodami
roślin,  opryskuje  się  pole  herbicydem.  Dalsze  zabiegi  zaleŜą  od  pogody  i stanu plantacji. Po
ulewnych  deszczach  (jeŜeli  redliny  są  rozmyte)  konieczne  jest  redlenie.  Herbicydy  moŜna
stosować  w  2–3  dniu  po  posadzeniu  bulw.  Zastępuje  to  mechaniczne  zwalczanie  chwastów
przed  wschodami.  Stosując  herbicydy  naleŜy  zapoznać  się  z  instrukcją  na  opakowaniu.  Do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zwalczania chwastów, chorób i szkodników naleŜy stosować środki chemiczne zalecane przez
stacje ochrony roślin.

Do waŜnych zabiegów pielęgnacyjnych naleŜy zaliczyć zwalczanie stonki ziemniaczanej

(rys. 1) i zarazy ziemniaka. Zwalczanie zarazy i stonki ziemniaczanej naleŜy wykonać
w terminach podawanych w komunikatach stacji ochrony roślin. Skuteczność zabiegu zaleŜy
od terminu wykonania oprysku.

Rys. 1. Stonka ziemniaczana [14]

Zbiór i przechowywanie

Zbiór powinien być tak przeprowadzony, aby bulwy nie były uszkodzone, a ilość

ziemniaków  pozostawionych  w  glebie  nieznaczna.  Do  zbioru  ziemniaków  przystępujemy
(oprócz  odmian  na  wczesny  zbiór),  gdy  na  bulwach  wytworzy  się  warstwa  korka,  odrywają
się one łatwo od stolonów, a nać zasycha lub jest zaschnięta. W latach mokrych i w uprawie
odmian  późnych  naleŜy  niszczyć  nać  za  pomocą  rozdrabniaczy  mechanicznych  lub
chemicznie.

Do zbioru ziemniaków uŜywa się kopaczek przenośnikowych i kombajnów. W czasie

ładowania na środki transportu i rozładowywania ich naleŜy zsypywać bulwy z wysokości nie
większej niŜ 30 cm lub po pochyłościach. Ograniczenie uszkodzeń w czasie kopania,
transportu i rozładunku bulw zmniejsza straty powstałe w czasie przechowywania.

Bulwy mogą być przechowywane w:

−

kopcach ziemnych,

−

kopcach technicznych,

−

pomieszczeniach adoptowanych na przechowalnie,

−

przechowalniach.
Ziemniaki przeznaczone na paszę oraz ziemniaki nie w pełni dojrzałe lub silnie

uszkodzone  lepiej  jest  zakisić  bezpośrednio  po  zbiorze.  Ziemniaki  przeznaczone  dla  trzody
chlewnej  naleŜy  przed  kiszeniem  dokładnie  umyć  i  uparować.  Uparowane  ziemniaki  układa
się  20  –  centymetrowymi  warstwami  w  silosach.  KaŜdą  warstwę  trzeba  dokładnie  ubić.  Po
przestygnięciu  jednej  warstwy  układa  się  następną.  Poszczególne  warstwy  moŜna  przełoŜyć
pociętą  słomą  lub  zielonką  (grubość  warstwy  około  5  cm).  Po  napełnieniu  silosu  przykrywa
się  wierzchnią  warstwę  sieczką  i  papierem  silosowym.  Na  papier  nakłada  się
25–30 centymetrową warstwę ziemi. Ziemniaki przeznaczone dla bydła moŜna kisić surowe.
Bulwy  po  dokładnym  umyciu  i  rozdrobnieniu  układa  się  w  zbiornikach  warstwami
i dokładnie  ubija.  Zaleca  się  kiszenie  ziemniaków  surowych  z  dodatkiem  liści  buraczanych
lub posiekanych korzeni buraków.

Rośliny okopowe korzeniowe

Rośliny okopowe korzeniowe – to buraki cukrowe i pastewne oraz marchew.

Magazynują one w korzeniach cukier, którego zawartość u buraków cukrowych wynosi
16–20%, a w burakach pastewnych 6–14%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymagania klimatyczno-glebowe

Rośliny okopowe korzeniowe wymagają dobrego nasłonecznienia i znacznej ilości wody,

co  związane  jest  z  długim  okresem  wegetacji.  MoŜna  je  uprawiać  na  terenie  całego  kraju.
Buraki są wraŜliwe na wiosenne przymrozki. ObniŜenie temperatury do – 4° C moŜe wpłynąć
na  uszkodzenie  roślin,  a  długo  utrzymująca  się  niska  temperatura  sprzyja  powstawaniu
pośpiechów. Niebezpieczne są takŜe jesienne przymrozki, poniewaŜ mogą uszkodzić korzenie
szczególnie  tych  odmian,  których  głowa  i  szyja  korzeniowa  wyrasta  ponad  powierzchnię
gleby. Buraki wymagają gleb zasobnych w próchnicę, głębokich, strukturalnych, o pH 6–7.
Odmiany  buraków  pastewnych  róŜnią  się  liczbą  nasion  w  kłębku  oraz  zawartością  suchej
masy w korzeniach.

Odmiany:

−

wielokiełkowe naleŜą: Rekord Poly, Tytan Poly, Ursus Poly, Zentaur Poly,

−

jednokiełkowe naleŜą: Agat, Jawor, Neptun, Syriusz.
Odmiany jednokiełkowe zawierają więcej suchej masy.

Stanowisko w zmianowaniu – dobrymi przedplonami są: zboŜa, strączkowe, mieszanki zbóŜ
ze  strączkowymi  i  ziemniaki.  Nieco  gorszymi  są  trawy,  motylkowe  wieloletnie  i  kukurydza
uprawiana  bez  herbicydów.  Nie  naleŜy  uprawiać  roślin  okopowych  korzeniowych  po  sobie.
Przerwa w uprawie na tym samym polu powinna wynosić co najmniej 4 lata.
NawoŜenie  –  wszystkie  rośliny  okopowe  korzeniowe  najlepiej  plonują,  gdy  uprawiamy  je  na
nawozach  organicznych  i  mineralnych  łącznie  stosowanych.  Najpowszechniej  stosowanym
nawozem organicznym jest obornik zalecany w dawce 30–35 ton na 1 ha. MoŜe być stosowany
bezpośrednio  po  zbiorze  przedplonu  i  przykryty  podorywką  lub  po  podorywce  połączonej
z bronowaniem  i  przykryty  orką  odwrotką  albo  jesienią  pod  orkę  przedzimową.  Wiosenne
stosowanie  obornika  jest  niewskazane,  gdyŜ  przesusza  glebę  i  nadmiernie  ją  spulchnia,
a ponadto sprzyja tworzeniu się korzeni rozwidlonych o małej wartości pokarmowej.

Obornik moŜe być zastąpiony gnojowicą lub gnojówką, które rozlewa się na pole jesienią,

zimą  lub  wiosną.  Jesienią  i  zimą  dawka  tych  nawozów  powinna  wynosić  30–60  tys.  l/ha.
Wiosną nawozy te w ilości 20–30 tys. l/ha naleŜy stosować na 7–10 przed siewem. Pod buraki
moŜna takŜe wykorzystać słomę z dodatkiem azotu mineralnego lub gnojowicy albo gnojówki.
Słomę  (5–7  t/ha)  po  pocięciu  i  dodaniu  N  (40–50  kg/ha)  naleŜy  natychmiast  przyorać.  Azot
mineralny  moŜna  zastąpić  gnojowicą  w  ilości  20–30  tys.  l/ha.  Nawozy  organiczne  nie
pokrywają potrzeb pokarmowych, dlatego konieczne jest stosowanie nawozów mineralnych.

Dawki fosforu i potasu (w kg czystego składnika) zaleŜą od zasobności gleby

i planowanego plonu. Orientacyjne dawki czystego składnika na 1 ha w zaleŜności od
zasobności gleby wynoszą:

−

zasobność niska

140–210

110–140

−

zasobność średnia

110–180

80–110

−

zasobność wysoka

90–150

60–90

Nawozy fosforowe i potasowe stosuje się jesienią, jedynie na lŜejszych glebach nawozy

potasowe lepiej jest rozsiać wiosną, przed rozpoczęciem wiosennych uprawek.

Dawki nawozów azotowych dostosowuje się do stanowiska i planowanego plonu :

−

stanowisko słabe

110–160 N/ha,

−

stanowisko dobre

80–140 N/ha.

Nawozy azotowe stosuje się przedsiewnie w jednej dawce, jeŜeli nie przekracza 100 kg

N/ha.  Przy  wyŜszych  dawkach,  przed  siewem  wnosi  się  ok.  ¾  planowanej  dawki  azotu,
a resztę  pogłównie  po  przerywce.  Azot  powinien  być  stosowny  na  7–10  dni  przed  siewem
buraków i wymieszany z glebą.

Ze względu na duŜe wymagania co do odczynu i struktury gleby oraz pobieranie

znacznych ilości wapnia, na większości gleb konieczne jest wapnowanie. Nawozy wapniowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

moŜna stosować pod przedplon lub bezpośrednio przed uprawą buraków( pod orkę odwrotkę
lub przedzimową), ale nigdy razem z obornikiem. Dawki wapnia (CaO w t/ha) zaleŜą od typu
gleby oraz jej odczynu i wynoszą:

Odczyn

gleba lŜejsza

gleba średnia

gleba cięŜka

−

pH < 5,0

3,0–4,0

3,0–5,0

5,0–8,0

−

pH 5,1–6,0

1,0–2,0

1,5–3,0

2,0 – 4,0

−

pH > 6,0

nie stosować

1,0–2,0

1,5–3,0

Uprawa roli – buraki wymagają roli starannie i głęboko uprawionej. Po wcześnie zbieranych
przedplonach  uprawa  roli  powinna  obejmować  pełny  zespół  uprawek  poŜniwnych:
podorywkę i jej bronowanie w miarę pojawiania się wschodzących chwastów, a jesienią orkę
przedzimową.  Podorywkę  naleŜy  wykonać  jak  najszybciej  po  zbiorze  przedplonu  na
głębokość  8–10  cm.  JeŜeli  podorywką  nie  przykrywa  się  obornika,  to  moŜna  ją  wykonać
pługofrezarką lub broną talerzową. JeŜeli podorywką przykrywa się obornik, to wykonuje się
ją  na  głębokość  12  cm,  a  następnie  bronuje.  Po  późno  zbieranych  przedplonach  uprawę  roli
ogranicza się do wykonania orki przedzimowej na głębokość 25–30 cm. JeŜeli warstwa orna
jest płytka, to naleŜy zastosować pogłębiacz.

Uprawki wiosenne naleŜy rozpoczynać jak najwcześniej. Pierwszym zabiegiem jest

włókowanie  lub  bronowanie.  Na  glebach  lŜejszych  wystarcza  2-krotne  bronowanie  na
głębokość  3–4  cm.  Bronowanie  na  glebach  zwięzłych  naleŜy  zastąpić  kultywatorem
połączonym  z  broną  (głębokość  zabiegu  5–6  cm).  Glebę  do  siewu  moŜna  przygotować  za
pomocą  agregatu  złoŜonego  z  kultywatora,  wału  strunowego  i  brony.  Na  glebach  pulchnych
przed siewem moŜna zastosować wał Campbella.

Siew

Materiałem siewnym mogą być:

−

kłębki wielokiełkowe,

−

kłębki jednokiełkowe,

−

kłębki jednonasienne otoczkowane.
Kłębki jednokiełkowe otoczkowane i nieotoczkowane dostarczane są w tzw. jednostkach

siewnych  po  100  000  kłębków  w  opakowaniu.  W  zaleŜności  od  gęstości  siewu  na  1  ha
potrzeba  od  2  do  4  jednostek  siewnych.  Kłębki  jednokiełkowe  powinny  być  wysiane
siewnikiem  punktowym  w  rozstawie  rzędów  42–50  cm.  Gęstość  siewu  w  rzędzie  moŜe  być
ustawiona  na  odległość  6,  9,  12  i  18  cm  i  naleŜy  ją  dostosować  do  zdolności  kiełkowania
kłębków, doprawienia roli i wilgotności gleby. Punktowy siew pozwala znacznie zmniejszyć
nakłady pracy.

Kłębki wielokiełkowe wysiewa się siewnikiem rzędowym w rozstawie rzędów 40–50 cm.

Ilość wysiewu wynosi 20–25 kg na 1 ha, a głębokość do 3,5 cm. Buraki naleŜy siać moŜliwie
wcześnie, gdy gleba osiągnie temperaturę 5–6° C, co przypada najczęściej między pierwszą,
a drugą dekadą kwietnia. Wczesny siew zapewnia wyŜsze plony, większą zawartość cukru
i suchej masy w korzeniach.

Pielęgnowanie

W uprawie buraków zabiegi pielęgnacyjne polegają na odchwaszczaniu plantacji

i niszczeniu tworzącej się skorupy glebowej oraz na pojedynkowaniu. Plantację moŜna
odchwaszczać stosując zabiegi mechaniczne albo łącząc zabiegi mechaniczne ze stosowaniem
herbicydów. Odchwaszczanie mechaniczne moŜe być stosowane w zasiewach buraków
wielokiełkowych. Zespół uprawek jest następujący:

−

niszczenie chwastów oraz skorupy glebowej za pomocą brony kolczatki przed ukazaniem
się wschodów roślin,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

po wyznaczeniu rzędów przez wschodzące rośliny wykonuje się w miarę potrzeby
pielenie międzyrzędzi za pomocą pielników,

−

w miarę ukazywania się chwastów pielenie ręczne.
Odchwaszczanie mechaniczno-chemiczne- polega na stosowaniu narzędzi uprawowych

oraz herbicydów. Stosując herbicydy naleŜy przestrzegać podanych na opakowaniu dawek
oraz terminów stosowania preparatów, a takŜe rozcieńczenia ich wodą.

Przerywanie roślin – najkorzystniejsze warunki plonowania są wówczas, gdy obsada

buraków  na  powierzchni  1  ha  wynosi  80–90  tys.  roślin.  Wykonanie  przerywki  zaleŜy  od
sposobu  siewu  oraz  od  zastosowanego  materiału  siewnego.  Odstępy  między  roślinami
powinny  wynosić  20–25  cm.  Na  plantacjach  przy  rzędowym  siewie,  gdy  liczba  roślin
w rzędzie  będzie  bardzo  duŜa  to  naleŜy  wykonać  przecinkę,  a  następnie  pojedynkowanie
roślin.  Przecinkę  rozpoczyna  się,  gdy  buraki  wykształciły  dwa  liście.  W  pozostałych  po
przecince  kępkach  usuwa  się  rośliny  ręcznie  lub  za  pomocą  motyczki,  pozostawiając  jedną
najsilniejszą.  Stosując  punktowy  siew  kłębków  jednokiełkowych  przystępuje  się  od  razu  do
przerywki.

Zbiór i przechowywanie

Zbiór powinien być zakończony do końca października. Opóźnienie zbioru moŜe być

przyczyną uszkodzeń korzeni przez przymrozki. Zbiór moŜe być jednoetapowy lub dwuetapowy.
Zbiór dwuetapowy polega na wcześniejszym ogłowieniu roślin, a następnie na wydobyciu
korzeni. Zbiór jednoetapowy przeprowadza się za pomocą kombajnów buraczanych.

Przechowywanie – korzenie przeznaczone na paszę przechowuje się w kopcach.

Szerokość  kopców,  w  których  przechowuje  się  korzenie  wynosi  1,5–2,0  m,  a  wysokość  nie
powinna przekraczać 1 m. Kopce powinny być zakładane na powierzchni gleby w miejscach
wyŜej  połoŜonych,  gdzie  nie  podsiąka  woda.  UłoŜone  w  kopcu  korzenie  przykrywa  się
10–15 cm warstwą ziemi i pozostawia do chwili, gdy temperatura w kopcu spadnie do około
4° C. Przed nastaniem mrozów układa się 30 cm warstwę słomy i drugą 15 cm warstwę ziemi.
Korzenie  przed  kopcowaniem  naleŜy  przebrać,  odrzucając  uszkodzone  i  nadpsute.  Buraki
moŜna  równieŜ  przechowywać  w  postaci  kiszonki.  Przed  zakiszeniem  naleŜy  rozdrobnić.
JeŜeli  kisi  się  same  buraki  to  naleŜy  na  kaŜde  100  kg  korzeni  dodać  20–30  dkg  benzoesanu
sodu,  który  zapewnia  właściwy  przebieg  fermentacji.  Bardzo  dobre  wyniki  daje  kiszenie
buraków  z  dodatkiem  zielonki  z  roślin  motylkowych,  traw,  liści  buraków,  parowanych
ziemniaków,  plew,  słomy  pociętej  na  sieczkę.  Zwiększa  to  ilość  kiszonki  i  jej  smakowitość.
Kisząc  buraki  z  dodatkiem  innych  pasz  naleŜy  równieŜ  dodać  benzoesan  sodowy.  Kiszonki
takie moŜna skarmiać juŜ po 6 tygodniach.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie czynniki klimatyczne i glebowe wpływają na wzrost i plony ziemniaków i buraków?
2.  Które odmiany ziemniaków i buraków są najodpowiedniejsze na paszę?
3.  Na jakich glebach i po jakich przedplonach uprawia się ziemniaki i buraki?
4.  Jakie dawki nawozów organicznych naleŜy stosować pod ziemniaki i buraki?
5.  Jakie powinno być racjonalne nawoŜenie ziemniaków i buraków?
6.  Jakie są zasady prawidłowej uprawy roli od zbioru przedplonu do sadzenia ziemniaków?
7.  Jakie są zasady prawidłowej uprawy roli od zbioru przedplonu do siewu buraków?
8.  Jakie są terminy sadzenia ziemniaków i siewu buraków?
9.  Na  czym  polega  racjonalne  pielęgnowanie  ziemniaków  i  buraków  z  zastosowaniem

herbicydów?

10. Jakie są sposoby przechowywania ziemniaków i buraków?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj nawoŜenie organiczne i mineralne pod ziemniaki z podziałem na kompleksowe

i pogłówne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić strukturę zasiewów gospodarstwa szkolnego,
2) scharakteryzować uprawiane odmiany,

3) określić dawki i rodzaj nawozów, organicznych w oparciu o zawartość składników

mineralnych,

4)  określić dawki czystego składnika NPK na 1 ha uprawy,
5)  obliczyć potrzebną ilość NPK,
6)  obliczyć masę towarową nawozów organicznych i mineralnych,
7)  obliczyć koszt stosowanych nawozów mineralnych na 1 ha,
8)  sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

opis gospodarstwa (płodozmian, odmiany, analiza gleby),

−

mapa zasobności gleb w składniki pokarmowe,

−

tabela dotycząca zawartości składników mineralnych w nawozach organicznych,

−

próbki nawozów mineralnych,

−

cenniki nawozów,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca nawoŜenia.

Ćwiczenie 2

Obserwuj i dokumentuj

wzrost i rozwój ziemniaków na określonej plantacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obserwować i notować termin pojawienia się wschodów, zwarcia rzędów i ich kwitnienie,
2)  obserwować od początku kwitnienia co kilka dni podkopany krzak ziemniaka,
3)  obserwować przyrost bulw,
4)  sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

plantacje ziemniaka z bulwami,

−

notatnik.

Ćwiczenie 3

Zaplanuj technologię produkcji ziemniaka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować technologię produkcji ziemniaków w gospodarstwie szkolnym,
2) obejrzeć film dydaktyczny dotyczący technologii produkcji roślin okopowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) opracować technologię produkcji,
4) porównać swoje opracowanie z technologią produkcji ziemniaków w gospodarstwie

szkolnym i przedstawioną na filmie,

5) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

karty technologiczne uprawy roślin okopowych,

−

film dydaktyczny dotyczący technologii produkcji roślin okopowych,

−

wykaz maszyn i narzędzi do uprawy roli, sadzenia, nawoŜenia i ochrony roślin,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika uprawy roślin okopowych.

Ćwiczenie 4

Zaplanuj technologię uprawy

buraków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować technologię produkcji buraków w gospodarstwie szkolnym,
2)  obejrzeć film dydaktyczny dotyczący technologii produkcji roślin okopowych,
3)  opracować technologię uprawy,
4)  porównać  swoje  opracowanie  z  technologią  produkcji  buraków  w  gospodarstwie

szkolnym i przedstawioną na filmie,

5) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

karty technologiczne uprawy roślin okopowych,

−

film dydaktyczny dotyczący technologii produkcji roślin okopowych,

−

wykaz maszyn i narzędzi do uprawy roli, siewu, nawoŜenia i ochrony roślin,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca uprawy roślin okopowych.

Ćwiczenie 8

Wykonaj zabieg odchwaszczania ziemniaków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić powierzchnię plantacji ziemniaków, na której wykonasz zabieg,
2)  określić termin i zasadność wykonania zabiegu,
3)  określić maszyny i urządzenia, którymi wykonasz zabieg,
4)  ocenić wykonanie pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

film dydaktyczny dotyczący technologii uprawy okopowych,

−

brona, chwastownik, opielacz, obsypnik,

−

odzieŜ robocza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić wpływ czynników atmosferycznych na wzrost

i rozwój buraków i ziemniaków?



2) rozpoznać odmiany buraków i ziemniaków?



3) określić dobre stanowiska dla ziemniaków i buraków?



4) zaplanować nawoŜenie organiczne i mineralne pod ziemniaki

i buraki?



5) określić terminy stosowania nawozów mineralnych

i organicznych?



6) zaplanować ilość wysiewu nasion buraków i rozstawę rzędów?



7) określić termin sadzenia ziemniaków i odpowiednią ilość

sadzeniaków?



8) zaplanować zabiegi pielęgnacyjne w uprawie ziemniaków

i buraków?



9) scharakteryzować sposoby zbioru ziemniaków i buraków?



10) scharakteryzować

sposoby

przechowywania ziemniaków

i buraków?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Uprawa roślin motylkowych drobnonasiennych

4.3.1. Materiał nauczania

Do roślin motylkowych drobnonasiennych zalicza się: lucernę mieszańcową i chmielową,

koniczynę czerwoną, białą, białoróŜową i perską, inkarnatkę, komonicę roŜkową, esparcetę
siewną oraz seradelę.

Przeciętne plony zielonej masy wynoszą od 40 do 60 ton z 1 ha. Liczba pokosów,

w zaleŜności od gatunku i odmiany, wynosi od 1 (seradela) do 4 (lucerna mieszańcowa).

koniczyna czerwona

koniczyna inkarnatka

koniczyna biała

lucerna siewna

lucerna mieszańcowa

Rys. 2. Rośliny motylkowe drobnoziarniste

[16]

Wymagania klimatyczno-glebowe – wszystkie rośliny motylkowe drobnonasienne mają
bardzo duŜe wymagania wodne. Koniczyna białoróŜowa i czerwona mają większe wymagania
wodne niŜ koniczyna biała, koniczyna inkarnatka i lucerna mieszańcowa.

Rośliny motylkowe drobnonasienne są wytrzymałe na niskie temperatury w zimie oraz

na  przymrozki  wiosenne.  Pozwala  to  na  wczesne  siewy  nasion  tych  roślin.  Nasiona  kiełkują
juŜ  w  temperaturze  +3°C,  a  po  ukazaniu  się  wschodów  rośliny  wytrzymują  przymrozki  do
-3°C.  Wyjątek  stanowi  koniczyna  perska,  która  jest  rośliną  jarą  i  najbardziej  wraŜliwą  na
wiosenne przymrozki.

Udają się na glebach Ŝyznych, przewiewnych, łatwo ogrzewających się i zasobnych

w wapń,  o  pH  6,0.  Jedynie  seradelę  moŜna  uprawiać  na  glebach  lŜejszych  o  niŜszym  pH.
Największe  wymagania  ma  koniczyna  białoróŜowa,  czerwona  i  perska.  Do  gleb  najbardziej
odpowiednich  naleŜą:  lessy,  czarnoziemy,  czarne  ziemie,  mocne  gleby  bielicowe,  mocne
szczerki, rędziny i gleby brunatne.

Odmiany:
koniczyna biała: Astra, Aura, Dara, Perła,
koniczyna czerwona: Bona, Karo, Nike, Parada, Raba,
koniczyna białoróŜowa: Zorza, Iga,
koniczyna inkarnatka: Opolska,
lucerna mieszańcowa: Kometa, Radius, Tula,
seradela: Lacerta, Mazurska, Bydgoska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stanowisko  w  zmianowaniu  –  dla  wszystkich  roślin  motylkowych  drobnonasiennych
najlepsze  są  stanowiska  po  roślinach  okopowych  uprawianych  na  oborniku.  Mogą  być
uprawiane  po  roślinach  warzywnych,  kukurydzy,  jarych  roślinach  oleistych,  a  na  dobrych
glebach nawet po lnie.

Stanowiska przeznaczone pod uprawę tych roślin muszą odpowiadać następującym

warunkom:

−

pole powinno być odchwaszczone,

−

gleba powinna być dostatecznie zasobna w składniki pokarmowe (zwłaszcza w fosfor
i potas) oraz mieć odczyn obojętny.
Nieco inne miejsce w zmianowaniu zajmuje seradela ze względu na małe wymagania

glebowe.  Uprawa  roślin  motylkowych  po  sobie  moŜe  przyczynić  się  do  zmęczenia  gleby
wywołanego  rozwojem  bakteriofagów  oraz  nasileniem  chorób  tych  roślin  przenoszonych
przez glebę.

NawoŜenie

Azot – jest pobierany przez rośliny motylkowe (przy udziale bakterii brodawkowych)

w 70–90% z powietrza atmosferycznego. Tylko niewielka jego część jest pobierana z gleby.
Uprawiając rośliny jako wsiewki naleŜy przed siewem zastosować dawkę startową w ilości
20–40 kg N na 1 ha.

Fosfor

potas

mają

podstawowe

znaczenie

nawoŜeniu

motylkowych

drobnonasiennych. Dawki czystego składnika zaleŜą od odmiany rośliny, sposobu siewu,
zasobności gleby i okresu uŜytkowania. Rośliny jednoroczne i wieloletnie w roku siewu
nawozi się (w kg czystego składnika na 1 ha) następująco:

Siew bez rośliny ochronnej

40–70

60–80

Siew w roślinę ochronną

60–90

80–120

W latach pełnego uŜytkowania roślin stosuje się 40–100 kg P

, i 80–160 kg K

O na

1 ha. Całą dawkę fosforu rozsiewa się wczesną wiosną przed ruszeniem wegetacji lub
jesienią, potas zaś w kilku terminach (wczesną wiosną i po zbiorze pokosów).

Szczególnie duŜe znaczenie odgrywa wapń, którego rośliny motylkowe pobierają więcej

niŜ  inne  rośliny  uprawne.  Wapnowanie  działa  najskuteczniej,  jeŜeli  jest  zastosowane  pod
przedplon  albo  nawet  na  dwa  lata  wcześniej.  Nawozy  wapniowe  moŜna  stosować  jesienią
przed  uprawą  roślin  motylkowych.  Dawki  nawozów  wahają  się  od  0,8  do  2,5  tony  CaO  na
1 ha. ZaleŜy to od odczynu gleby i jej zwięzłości.

Po stwierdzeniu objawów niedoboru mikroskładników naleŜy zastosować nawozy

mineralne zawierające mikroelementy.
Uprawa  roli  –  rośliny  motylkowe  drobnonasienne  najczęściej  sieje  się  w  roślinę  ochronną.
Dlatego  teŜ  uprawę  roli  najczęściej  dostosowuje  się  do  rośliny  ochronnej.  Uprawa  roli  pod
rośliny uprawiane w siewie czystym jest taka sama jak pod rośliny jare.
Siew  i  pielęgnowanie  –  motylkowe  drobnonasienne  moŜna  wsiewać  w  rośliny  słabiej
zacieniające i wcześniej schodzące z pola.

Roślina ochronna powinna odpowiadać trzem warunkom:

−

nie wyczerpywać wody z gleby, zwłaszcza w okresie początkowego rozwoju wsiewki,

−

niezbyt silnie ją ocieniać,

−

wcześnie schodzić z pola.
Warunki te spełnia jęczmień ozimy i jary, Ŝyto uprawiane na ziarno, Ŝyto i owies

uprawiane na zieloną masę oraz gorczyca biała. Mniej odpowiednie są pszenica i owies
uprawiane na ziarno. Ilość wysiewu rośliny ochronnej powinna być zmniejszona o 20%,
a rozstawa rzędów mieścić się w granicach 15–20 cm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rośliny motylkowe drobnonasienne mogą być wysiewane w następujących terminach:

−

wczesnowiosennym, przypadającym w okresie siewu zbóŜ jarych,

−

późnowiosennym, zwykle wykonywanym w maju,

−

letnim, po zbiorze wcześnie dojrzewających roślin ozimych i jarych.
Najbardziej odpowiedni jest siew wczesnowiosenny. Nasiona lepiej kiełkują, wschody są

wyrównane  i  ukazują  się  szybciej,  a  rośliny  latem  zdąŜą  się  dobrze  ukorzenić.  Siewy
wczesno- i późnowiosenne mogą być wykonane w roślinę ochronną lub bez niej. Siewy letnie
moŜna  wykonać  tylko  bez  rośliny  ochronnej.  Siew  wiosenny  w  zboŜa  jare  naleŜy  wykonać
siewnikiem,  a  w  zboŜa  ozime  siewnikiem  lub  rzutowo,  zwiększając  ilość  wysiewu  o  20%.
Głębokość wysiewu w siewie czystym do 1,5 cm, rozstawa rzędów 15–20 cm. Nasiona przed
siewem  zaprawia  się  szczepionką  bakteryjną  (Nitraginą)  odpowiednią  dla  danej  rośliny
motylkowej.  Ilość  wysiewu  zaleŜy  od  terminu  i  sposobu  siewu;  przy  siewach
wczesnowiosennych stosuje się niŜsze z podanych ilości wysiewu, przy siewach późniejszych
wyŜsze:

Tabela 2. Normy wysiewu roślin motylkowych drobnonasiennych [6, s. 253]

Ilość wysiewu w kg na 1 ha

Roślina

bez rośliny ochronnej

w roślinę ochronną

koniczyna czerwona
koniczyna biała
koniczyna białoróŜowa
koniczyna inkarnatka
lucerna mieszańcowa
seradela

8–10

4–5
5–7

20–25

6–8

30–50

10–15

8–12

8–2

25–30

12–8

40–60

Zabiegi pielęgnacyjne zaleŜą od sposobu siewu i roku uŜytkowania. Przy siewie

w roślinę ochronną w roku siewu nie wykonuje się Ŝadnych zabiegów pielęgnacyjnych,
jedynie przy wyleganiu rośliny ochronnej naleŜy ją moŜliwie szybko skosić. W roku siewu
naleŜy zwrócić szczególną uwagę na termin zbioru pierwszego pokosu. Rośliny powinny być
skoszone w fazie pąków kwiatowych, ale nie później niŜ na 4 tygodnie przed występowaniem
przymrozków jesiennych. Wysokość koszenia – 10 cm nad powierzchnią gleby.

Przy uprawie bez rośliny ochronnej zabiegi pielęgnacyjne są konieczne, poniewaŜ

początkowy  wzrost  roślin  jest  powolny,  co  sprzyja  silnemu  zachwaszczeniu.  Są  one  takŜe
wraŜliwe  na  zaskorupianie  się  gleby.  Pierwszym  zabiegiem  pielęgnacyjnym  jest  niszczenie
skorupy  glebowej  przed  ukazaniem  się  wschodów  roślin  za  pomocą  wału  kolczastego  lub
brony  kolczatki.  Następnymi  zabiegami  pielęgnacyjnymi  są  odchwaszczania  międzyrzędzi
wykonywane  w  miarę  pojawiania  się  chwastów.  W  zasiewach  koniczyny  i  lucerny  moŜna
zwalczać chwasty za pomocą Basagranu, w dawce 2–3 l/ha, w okresie od wykształcenia przez
rośliny  1–3  liści  właściwych  do  osiągnięcia  10–15  cm  wysokości.  W  latach  pełnego
uŜytkowania zaleca się bronowanie wiosną i po kaŜdym pokosie.

Zbiór i konserwowanie zielonek

Wartość pokarmowa zielonki motylkowych drobnonasiennych oraz siana, suszu albo

kiszonki zaleŜy od następujących czynników:

−

fazy rozwoju roślin w czasie zbioru,

−

gatunku i odmiany,

−

sposobu zbioru i przechowywania.
W miarę starzenia się roślin ich skład chemiczny ulega niekorzystnym zmianom. Maleje

zawartość białka, tłuszczów i witamin, natomiast wzrasta zawartość włókna. Zbiór roślin
przeprowadza się przewaŜnie w końcu fazy pąkowania lub na początku kwitnienia. Rośliny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przeznaczone na susz powinny być koszone we wcześniejszej fazie wzrostu, która zapewnia
wysoką zawartość białka.

Zbyt częste koszenie roślin zmniejsza ich trwałość, poniewaŜ ogranicza gromadzenie

w korzeniach  i  szyjce  korzeniowej  odpowiednich  ilości  substancji  zapasowych.  Rośliny
naleŜy  kosić  na  wysokości  5  cm  nad  powierzchnią  gleby,  co  ułatwia  odrost  roślin  po
skoszeniu.  JeŜeli  rośliny  przeznaczamy  do  bezpośredniego  skarmiania,  to  naleŜy  je  po
skoszeniu natychmiast przetransportować do miejsca skarmiania. Nie wskazane jest spasanie
koniczyny  wilgotnej,  co  moŜe  mieć  miejsce  przy  rannym  i  wieczornym  koszeniu,  poniewaŜ
powoduje wzdęcia u bydła. Zielonkę przeznaczoną na siano lub kiszonkę, naleŜy pozostawić
na 6–10 godzin w celu przewiędnięcia. Rośliny przywiędnięte naleŜy ułoŜyć na płotkach, na
których powinny dosychać.

Zielonki z samych roślin motylkowych zakiszają się trudno i nie mają dobrego smaku.

Aby  ułatwić  kiszenie  i  poprawić  smak,  naleŜy  do  zakiszanej  masy  dodać  zielonkę  z  roślin
zboŜowych, traw lub kukurydzy. Rośliny te zawierają duŜo cukrów, co przyspiesza zakiszanie
i  polepsza  smak.  MoŜna  równieŜ  dodawać  melasę.  ZłoŜona  do  zakiszania  zielonka  powinna
być starannie ubita.
Uprawa  w  mieszankach  –  mogą  być  uprawiane  z  innymi  roślinami  motylkowymi
drobnonasiennymi  lub  trawami.  Uprawa  motylkowych  drobnonasiennych  z  trawami
uzasadniona jest w siedliskach o dostatecznej wilgotności.

Zaletą mieszanek jest to, Ŝe:

−

plony są często większe niŜ plony jednej rośliny,

−

pasza jest lepszej jakości,

−

łatwiejszy jest zbiór, gdyŜ rośliny mniej wylegają,

−

jest lepsze działanie strukturotwórcze.
Ujemną stroną mieszanek jest to, Ŝe szybciej przesuszają glebę. W uprawie polowej

właściwe  są  mieszanki  proste,  składające  się  z  2–3  komponentów.  Jedna  z  roślin  stanowi
podstawę  mieszanki,  a  pozostałe  jej  uzupełnienie.  Stosując  nawoŜenie  azotem  w  dawkach
ponad 200 kg/N na 1 ha rocznie wysiewa się mieszanki składające się w 50% z nasion rośliny
motylkowej i w 50% z nasion traw. Skład mieszanki uzaleŜniony jest zarówno od czynników
siedliskowych  i  agrotechnicznych,  jak  i  od  wzajemnego  oddziaływania  na  siebie
komponentów.  W  mieszankach  koniczyny  czerwonej  z  trawami,  aby  zachować jej przewagę
w runi, powinna stanowić 60–70% mieszanki. Dobór roślin do mieszanek naleŜy dostosować
do zasobności gleb.

Przykłady mieszanek jednorocznych na gleby słabsze (ilość wysiewu w kg/ha):

−

lucerna chmielowa (10–13), Ŝycica wielokwiatowa (8–10),

−

lucerna chmielowa (10–12), koniczyna inkarnatka (10–12).
Na gleby bardziej zasobne (ilość wysiewu w kg/ha): koniczyna białoróŜowa (5–6),

koniczyna czerwona (8–10).
Mieszanki jednoroczne kosi się lub wypasa do wystąpienia przymrozków.

Przykłady mieszanek przeznaczonych na wieloletnie uŜytkowanie(ilość wysiewu

w kg/ha):

−

koniczyna czerwona (8), koniczyna białoróŜowa (5), koniczyna biała (5),

−

koniczyna czerwona (12–15), tymotka (4–6) lub kostrzewa łąkowa (4–6),

−

lucerna mieszańcowa (10), kupkówka lub tymotka (10).
Uprawę roli przeprowadza się tak samo jak pod roślinę motylkową w czystym siewie,

a przy w siewce w zboŜa, jak pod rośliny zboŜowe.

Przed siewem mieszanek naleŜy zastosować nawozy fosforowe i potasowe. Wsiewając

mieszankę w zboŜa naleŜy zwiększyć dawkę fosforu o 50 kg, a potasu o 40 kg w porównaniu
do dawek zalecanych dla roślin zboŜowych. Mieszanki wieloletnie nawozi się fosforem
i potasem pogłównie:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

wiosną 50 – kg P

i 40 – 80 kg K

O na 1 ha,

−

po drugim pokosie 40–80 kg K

O na 1 ha.

NawoŜenie azotem stosuje się przy uprawie z trawami w ilości 120 kg na 1 ha. Nawozy

azotowe  stosuje  się  przed  ruszeniem  wegetacji  i  po  kaŜdym  pokosie  w  równych  dawkach
wynoszących  30–40  kg  N  na  1  ha.  Mieszanki  lucerny  z  trawami  nawozi  się  wyŜszymi
dawkami  azotu  –  140–200  kg  na  1  ha.  Azot stosuje się w takich samych terminach, jak pod
mieszanki koniczyn z trawami.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie wymagania klimatyczno-glebowe mają rośliny motylkowe drobnonasienne?
2.  Jakie stanowiska naleŜy przeznaczyć pod uprawę lucerny i koniczyn?
3.  W  jakich  terminach  moŜna  wysiewać  rośliny  motylkowe,  który  z  nich  jest

najkorzystniejszy?

4. Jakie są sposoby siewu oraz normy wysiewu na 1 ha lucerny mieszańcowej, koniczyn

i seradeli?

5. Jakie zasady obowiązują przy nawoŜeniu roślin motylkowych drobnonasiennych

fosforem, potasem i azotem?

6. Jakie zabiegi pielęgnacyjne wykonuje się na plantacjach roślin motylkowych

drobnonasiennych i od czego one zaleŜą?

7.  Jakie są sposoby zbioru i konserwacji zielonki?
8.   Jakie są zalety uprawy roślin motylkowych drobnonasiennych w mieszankach?
9.   Na  czym  polega  uprawa  roli  i  nawoŜenie  mieszanek  roślin  motylkowych

drobnonasiennych?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj technologię produkcji określonej rośliny motylkowej drobnonasiennej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować technologię produkcji w gospodarstwie szkolnym,
2)  obejrzeć film dydaktyczny dotyczący technologii produkcji pasz,
3)  opracować technologię produkcji,
4)  porównać  swoje  opracowanie  z  technologią  produkcji  w  gospodarstwie  szkolnym

i przedstawioną na filmie,

5) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

karty technologiczne produkcji roślin motylkowych drobnonasiennych

−

film dydaktyczny dotyczący technologii produkcji pasz,

−

wykaz maszyn i narzędzi do uprawy roli, siewu, nawoŜenia i ochrony roślin,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca produkcji pasz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Zaplanuj nawoŜenie mineralne roślin motylkowych drobnonasiennych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić gatunki i odmiany roślin motylkowych drobnonasiennych w strukturze zasiewów

określonego gospodarstwa,

2)  ustalić dawki i rodzaje nawozów mineralnych,
3)  obliczyć potrzebną ilość NPK,
4)  ustalić dawki i terminy stosowania,
5)  obliczyć masę towarową nawozów mineralnych,
6)  obliczyć koszt stosowanych nawozów mineralnych na 1 ha,
7)  sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

struktura zasiewów określonego gospodarstwa,

−

mapa zasobności gleb w składniki pokarmowe,

−

próbki nawozów mineralnych,

−

tabela mieszania nawozów,

−

cenniki nawozów,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca nawoŜenia roślin motylkowych
drobnonasiennych.

Ćwiczenie 3

UłóŜ mieszankę roślin motylkowych drobnonasiennych z trawami na gleby zasobne

w składniki pokarmowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić skład gatunkowy mieszanki jednorocznej,
2)  określić skład gatunkowy mieszanki przeznaczonej na wieloletnie uŜytkowanie,
3)  określić ilość wysiewu kaŜdego komponentu,
4)  sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

normy wysiewu motylkowych drobnonasiennych i traw,

−

zestaw nasion traw i motylkowych drobnonasiennych,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić wymagania klimatyczne i glebowe roślin motylkowych

drobnonasiennych?



2) dobrać stanowisko pod uprawę koniczyn i lucerny?



3) zaplanować termin siewu roślin motylkowych drobnonasiennych?



4) określić ilość wysiewu koniczyn, lucerny i seradeli?



5) dobrać uprawki do całokształtu uprawy roli?



6) zaplanować nawoŜenie mineralne roślin motylkowych

drobnonasiennych?



7) zaplanować zabiegi pielęgnacyjne?



8) scharakteryzować

sposoby zbioru i konserwacji zielonek?



9) uzasadnić cel uprawy roślin motylkowych w mieszankach?



10) zaplanować uprawę roli i nawoŜenie mieszanek?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Trwałe uŜytki zielone

4.4.1. Materiał nauczania

Ze względu na wielką róŜnorodność siedlisk i zbiorowisk roślinnych na terenach

trwałych uŜytków zielonych wprowadzono ich klasyfikację. Na terenach niŜowych zaleŜnie
od rodzaju gleby, jej Ŝyzności i wilgotności, ukształtowania terenu i związanej z tym
roślinności – dzieli się je na grupy i rodzaje:

−

łąki grądowe (grądy): zuboŜałe, właściwe, popławne, podmokłe,

−

łąki zalewowe (łęgi): zgrądowiałe, właściwe, rozlewiskowe, zastoiskowe,

−

łąki bagienne: podtopione, wododziałowe, właściwe, zalewne,

−

pobagienne w dolinach rzek i nieckach jezior: grądowiejące, zdegradowane, właściwe,
łęgowiejące,

−

hale wysokogórskie leŜące powyŜej granic lasu (powyŜej 1400 m n.p.m.),

−

hale lub pastwiska górskie i śródleśne połoŜone na wysokości 800–1400 m n.p.m.

−

łąki górskie

niŜszej strefy leśnej.

NawoŜenie i pielęgnacja

NawoŜenie mineralne musi być stosowane co roku, gdyŜ tylko wówczas otrzyma się

duŜe plony wartościowej paszy. Orientacyjne dawki w kg czystego składnika na 1 ha
przedstawiono w tabeli 3.

Tabela 3. NawoŜenie mineralne uŜytków zielonych [6, s. 333]

UŜytki zielone

−

Łąki 3 – kośne (9 t siana/ha) połoŜone na glebach:

−

połoŜone na glebach mineralnych, wilgotnych,

−

mineralnych, okresowo suchych,

−

murszowo-torfowych.

−

Pastwiska (30 – 40 ton zielonki z 1 ha) połoŜone na glebach:

−

mineralnych,

−

murszowo-torfowych słabo rozłoŜonych,

−

murszowo-torfowych dobrze rozłoŜonych.

120–180
100–120

80–100

180–240
100–150

60–70

60–70
40–50
60–80

70–100
90–110

80–90

80–140

60–80

100–120

60–120

100–140
100–140

Wielkość dawek zaleŜy od zasobności gleby w składniki pokarmowe oraz od jej

wilgotności.
NawoŜenie  azotem  –  na  łąkach  połoŜonych  na  glebach  mineralnych  niedostatecznie
wilgotnych  stosuje  się  azot  w  dwóch  terminach  –  ½  dawki  wiosną,  a  drugą  po  zbiorze
pierwszego pokosu. Natomiast na glebach dostatecznie wilgotnych dawkę azotu dzieli się na
trzy  równe  części  –  wysiewa  się  wczesną  wiosną  oraz  po  zbiorze  I  i  II  pokosu.  Na  łąkach
połoŜonych  na  glebach  murszowo  –  torfowych  (80–100  kg/ha)  dawkę  azotu  dzieli  się  dwie
równe  części  i  stosuje  się  wiosną  ½  dawki  wczesną  wiosną,  a  drugą  część  po  zbiorze  I  i  II
pokosu.  JeŜeli  dawka  azotu  wynosi  40  kg/ha,  to  rozsiewa  się  ją  wczesną  wiosną.  Pastwiska
połoŜone  na  glebach  mineralnych  nawozi  się  30–50  kg  N  wiosną  i  po  kaŜdym  wypasie.  Na
glebach murszowo – torfowych słabo rozłoŜonych, rozsiewa się w tych samych terminach jak
na glebach mineralnych, po 20–30 kg N na 1 ha. Na silnie rozłoŜonych stosuje się po 30 kg N
na 1 ha przed ruszeniem wegetacji oraz po pierwszym lub drugim wypasie.
NawoŜenie  potasem  –  jeŜeli  dawki  potasu  przekraczają  80  kg/ha,  to  stosuje  się  je  w  2–3
terminach,  gdyŜ  rośliny  pobierają  ten  składnik  w  nadmiarze,  co  pogarsza  ich  wartość
pokarmową. Dawkę nawozu dzieli się na dwie części i ½ rozsiewa się wczesną wiosną, a ½
po zbiorze I i II pokosu albo po II i III wypasie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

NawoŜenie fosforem – stosuje się w całości wiosną przed ruszeniem wegetacji, moŜna takŜe
jesienią po ostatnim pokosie lub wypasie.
Wapnowanie  –  łąki  i  pastwiska  okresowo  zalewane  nie  wymagają  wapnowania.  UŜytki
zielone połoŜone na glebach organicznych mające pH < 5,2, a na glebach mineralnych < 6,5,
to naleŜy je zwapnować, stosując około 1 tony CaO na 1 ha w formie węglanowej. Zabieg ten
najlepiej przeprowadzić jesienią.
NawoŜenie organiczne – w miarę moŜliwości powinno się je stosować co 2–4 lata. Nawozy
te  dostarczają  makro-  i  mikroelementów.  Obornik  w  dawce  15–20  ton,  a  dobrze
przefermentowany  kompost  w  dawce  20–30  ton  na  1  ha  stosuje  się  jesienią  po  zbiorze
ostatniego  pokosu  lub  po  ostatnim  wypasie.  Wiosną  nierozłoŜone  resztki  nawozów  naleŜy
zgrabić.  Gospodarstwa  dysponujące  duŜymi  ilościami  gnojowicy  w  dawce  20–40  tys.  l/ha,
mogą  ją  stosować  wczesną  wiosną  oraz  po  pokosach  oraz  po  spasaniu  kwater,  z  których
odrost przeznaczony jest na siano. Zawartość fosforu w gnojowicy moŜna zwiększyć dodając
na 1000 litrów – 8 do 10 kg superfosfatu.

UŜytki zielone moŜna równieŜ nawozić gnojówką w ilości 10–20 tys. litrów na 1 ha,

wczesną wiosną, a latem połączyć z deszczowaniem roślin.

W roku stosowania nawozów organicznych dawki nawozów azotowych i potasowych

zmniejsza się o jedną trzecią lub o połowę.
Pielęgnowanie  łąk  i  pastwisk  –  do  zabiegów  pielęgnacyjnych  zalicza  się:  wyrównywanie
powierzchni,  wykaszanie  niedojadów,  wałowanie,  zwalczanie  chwastów  oraz  konserwację
urządzeń melioracyjnych.
Wyrównywanie  powierzchni  –  kretowiska  i  kopczyki  mrowisk  musza  być  rozgarniane  za
pomocą włókowania. Pierwszy raz wykonuje się je wiosną i jeŜeli zajdzie potrzeba, to zabieg
ten powtarza się po pokosach lub wypasach.
Wałowanie  –  bardzo  waŜny  zabieg  wykonywany  na  glebach  pulchnych,  do  których  zalicza
się gleby torfowe i niekiedy mineralne. Gleby te w czasie zimy pęcznieją, a wiosną osiadają.
Tworzy  się  wówczas  przerwa  między  darnią  i  glebą,  rośliny  są  wysadzone  ponad
powierzchnię  gleby,  tracą  z  nią  kontakt  i  nie  mogą  pobierać  wody  i  składników
pokarmowych.  Wałowanie  przyciska  darń,  co  pozwala  na  ukorzenienie  się  wysadzonych
roślin.  Zabieg  ten  przeprowadza  się  wiosną  za  pomocą  cięŜkiego  wału  gładkiego.  Niekiedy
wałowanie  trzeba  wykonać  takŜe  po  pokosach.  Nie  moŜna  wałować  gleb  mokrych  i  zbyt
późno, gdy trawa tworzy źdźbła.
Zwalczanie  chwastów  –  do  zwalczania  chwastów  przystępuje  się  wiosną.  JeŜeli  występuje
niewielka  ilość  roślin  śmiałka  darniowego,  barszczu  zwyczajnego,  turzyc  lub  krzewów,  to
naleŜy  je  wyciąć  i  usunąć.  Przy  większym  zachwaszczeniu  moŜna  stosować  środki
chemiczne,  a  wybór  preparatu  zaleŜy  od  występujących  chwastów.  Opryskanych  roślin  nie
wolno  przeznaczyć  na  paszę  (zachować  okres  karencji).  Najbardziej  skutecznym  sposobem
zwalczania chwastów jest właściwe nawoŜenie, terminowe koszenie lub wypas.
Wykaszanie  niedojadów  –  na  pastwiskach  miejsca  wokół  odchodów  porastają  roślinami,
które  ze  względu  na  nieprzyjemny  zapach  omijane  są  przez  zwierzęta.  Po  kaŜdorazowym
wypasie naleŜy wykaszać niedojady, gdyŜ stanowią źródło zachwaszczenia pastwiska.
Konserwacja urządzeń melioracyjnych – głównym celem jest utrzymanie wody gruntowej
na  odpowiednim  poziomie  i  zmiana  tego  poziomu  w  miarę  potrzeb.  UŜytkownik  powinien
oczyścić przepusty, rowy, wykosić rośliny z dna skarp i rowów.

Sposoby zwiększania wydajności łąk i pastwisk

Wydajność uŜytków zielonych słabo plonujących moŜna zwiększyć stosując

zagospodarowanie za pomocą nawoŜenia, podsiewu, pełnej uprawy, lub uregulowania
stosunków wodnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Metoda  nawoŜenia  –  uŜytki  zielone  moŜna  doprowadzić  do  duŜej  wydajności,  jeŜeli  mają
równą i dostatecznie zwartą darń, a w runi występują wartościowe gatunki traw. Poprawienie
wydajności  łąk  i  pastwisk  naleŜy  rozpocząć  jesienią.  Wycina  się  krzaki  oraz  nisko  przycina
sity, kępy śmiałka darniowego i inne chwasty. Dobrze jest równieŜ zastosować około 20 ton
obornika  na  1  ha.  Wiosną  naleŜy  zgrabić  i  usunąć  resztki  obornika  oraz  rozsiać  nawozy
mineralne.
Metoda  podsiewu  –  polega  na  wprowadzeniu  do  istniejącej  runi  wartościowych  gatunków
traw  i  roślin  motylkowych.  Podsiew  wykonuje  się  na  glebach  mineralnych  i w przypadkach,
gdy  ruń  jest  przerzedzona  lub  częściowo  zniszczona.  Na  uŜytkach  zielonych  o  mniejszej
wilgotności  podsiew  wykonuje  się  wiosną,  a  na  dostatecznie  wilgotnych  po  zbiorze  I  lub  II
pokosu(  nie  później  niŜ  do  końca  sierpnia).  Przed  przystąpieniem  do  podsiewu  ruń  wykasza
się  moŜliwie  nisko  i  po  wywiezieniu  skoszonych  roślin  bronuje  się  bronami  cięŜkimi  „na
czarno”. Wyrwane kawałki darni i kępki roślin usuwa się. Przed wysiewem nasion dobrze jest
zastosować  20  ton  kompostu  oraz  nawozy  fosforowe  (w  ilości  20–50  kg  czystego  składnika
na  1  ha)  i  potasowe  (w  ilości  60–100  kg  czystego  składnika  na  1 ha).Wielkość  dawek
nawozów  mineralnych  naleŜy  dostosować  do  zasobności  i  wilgotności  gleby.  Po
zastosowaniu  nawozów  stosuje się lekką bronę, wał gładki i wysiewa nasiona. Do podsiewu
stosuje  się  mieszanki  składające  się  z  nasion  traw  i  roślin  motylkowych.  Do  podsiewu  1  ha
uŜytku zielonego trzeba wysiać około 20 kg mieszanki.

Przykłady mieszanek w kg do podsiewu trwałych uŜytków zielonych:

−

uŜytkowanie kośne: kostrzewa łąkowa 5,5; kupkówka pospolita 2,5;tymotka łąkowa 2,0;
Ŝ

ycica trwała 2,0; koniczyna białoróŜowa 1,5; koniczyna biała 1,5; koniczyna łąkowa 1,0

(razem 16,0 kg),

−

uŜytkowanie przemienne: kostrzewa łąkowa 7,0; kupkówka pospolita 2,0; tymotka łąkowa
2,0; Ŝycica trwała 2,5; koniczyna biała 2,5; koniczyna łąkowa 1,0 (razem 17,0 kg),

−

uŜytkowanie pastwiskowe: kostrzewa łąkowa 8,0; kupkówka pospolita 1,5; tymotka
łąkowa 2,0; Ŝycica trwała 3,0; koniczyna biała 2,5; koniczyna łąkowa 1,5 (razem 18,5 kg).
Po wysiewie mieszanki wskazane jest uŜytek zielony zwałować wałem gładkim. Po

upływie  1–2  tygodni  od  ukazania  się  wschodów  naleŜy  rozsiać  nawozy  azotowe  w  ilości
20–50 kg N na 1 ha. Na pastwisku w roku podsiewu, nie wolno prowadzić wypasu, poniewaŜ
młode rośliny są słabo ukorzenione i mogą być łatwo wyrwane z gleby.
Metoda  pełnej  uprawy  –  polega  na  całkowitym  zniszczeniu  (za  pomocą  orki)
dotychczasowej roślinności i ponownym obsianiu mieszanką traw i roślin motylkowych.

Decyzję taką podejmuje się w następujących okolicznościach:

−

gdy w runi brakuje dobrych traw i roślin motylkowych,

−

jeŜeli uŜytek zielony został opanowany przez uporczywe chwasty (śmiałek darniowy,
kostrzewa trzcinowa, kłosówka wełnista, sity, wysokie turzyce kępiaste i inne),

−

gdy niezbędne jest wyrównanie powierzchni zdeformowanej,

−

jeśli zapotrzebowanie na paszę zwiększa się szybciej niŜ ewentualne moŜliwości
produkcyjne.
Mieszanki powinny zawierać w swym składzie gatunki czy odmiany o zróŜnicowanej

szybkości  wzrostu  i  rozwoju,  dające  maksymalną  produkcję  w  róŜnych  terminach  okresu
wegetacji.  Składniki  mieszanki  powinny  być  dostosowane  do  warunków  klimatycznych,
glebowych i wodnych oraz do troficzności danego siedliska. Mieszanka powinna składać się
z 4–7  gatunków  traw  i  2–3  gatunków  roślin  motylkowych.  Przy  obliczaniu  ilości  wysiewu
uwzględnia się jakość materiału siewnego.

normalna czystość x normalna zdolność kiełkowania

Faktyczna ilość wysiewu

ilość wysiewu

faktyczna czystość x faktyczna zdolność kiełkowania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Udział procentowy poszczególnych grup roślin w runi łąkowej jest następujący: trawy

wysokie  –  50,  trawy  niskie  –  30,  rośliny  motylkowe  –  20  do  30,  zioła  10,  natomiast  w  runi
pastwiskowej: trawy wysokie – 30, trawy niskie – 50, rośliny motylkowe – 10 do 20, zioła 10.
Gatunki  (odmiany)  dobiera  się  w  zaleŜności  od  rodzaju  gleby,  i  jej  uwilgotnienia  oraz
sposobu  uŜytkowania.  Zazwyczaj  w  skład  mieszanki  wchodzi  jeden  gatunek  trawy
spełniającej funkcję rośliny ochronnej (2 kg Ŝycicy wielokwiatowej).

Rolnik najczęściej kupuje gotowe mieszanki, które dostosowane są do róŜnych

warunków glebowych.

Przy pełnej uprawie wykonuje się następujące czynności:

−

starą darń naleŜy pociąć broną talerzową lub pługofrezarką,

−

jesienią naleŜy wykonać orkę na głębokość 25 cm na glebach mineralnych, a na
organicznych do 60 cm. Zaorany jesienią uŜytek pozostawia się w ostrej skibie. Orkę
moŜna wykonać wiosną lub latem i bezpośrednio po niej pole zabronować,

−

zaoraną darń jesienią na wiosnę bronuje się, aby dokładnie wyrównać powierzchnię. Na
glebach pulchnych stosujemy wał gładki,

−

na tak przygotowaną glebę wysiewa się nawozy mineralne w ilości 30–40 kg N,
60–80 kg P

i 90–120 kg K

O na 1 ha. Rozsiane nawozy przykrywa się broną

i przystępuje do siewu,

−

na glebach kwaśnych pod orkę naleŜy zastosować nawozy wapniowe w ilości 2,5 tony na
glebach zwięzłych, a na lŜejszych 0,8 t/ha.
Nasiona traw naleŜy siać na głębokość około 1 cm, od połowy kwietnia do końca sierpnia

przy bezwietrznej pogodzie.

UŜytkowanie łąk oraz konserwacja paszy

Właściwe uŜytkowanie łąk wpływa na:

−

wydajność i jakość paszy,

−

skład runi,

−

ilość występujących chwastów i traw małowartościowych,

−

zdolność odrastania roślin po ich skoszeniu.
Na łąkach uŜytkowanie sprowadza się do koszenia runi i zbioru zielonki lub siana. Łąki

mogą  być  trzykośne  i  dwukośne.  Termin  koszenia  I  pokosu  ustala  się  podstawie  rozwoju
roślin.  Przypada  on  w  okresie,  w  którym  trawy  występujące  na  łące  w  największej  ilości
rozpoczynają  kłoszenie  się.  Po  zbiorze  pierwszego  pokosu  większość  traw  nie  wytwarza
pędów kwiatowych i dlatego drugi pokos zbiera się po upływie 6–7 tygodni.

Zbiór na łąkach trzykośnych przypada na ogół w następujących terminach:

−

pierwszy pokos w drugiej połowie maja,

−

drugi pokos w połowie lipca,

−

trzeci pokos w końcu września.
Wysokość koszenia wywiera wpływ na wielkość plonu, jego wartość i skład botaniczny

roślin. Przy zbiorze pierwszego i drugiego pokosu wysokość koszenia wynosi około 5 cm,
natomiast przy zbiorze trzeciego powinna być ona wyŜsza i wynosi 7–8 cm.

Sposoby konserwacji zielonki to otrzymanie:

−

siana,

−

kiszonki,

−

sianokiszonki,

−

suszu.
Prawidłowy zbiór siana polega na jak najszybszym doprowadzeniu ściętej zielonki do

obumarcia, a później chronieniu jej przed ponownym zawilgoceniem i stratami
mechanicznymi. Sposoby dosuszania siana są róŜne – od dosuszania na pokosach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rusztowaniach do dosuszania aktywnym powietrzem (zimnym lub podgrzanym). Siano
przechowuje się dobrze, jeśli wilgotność jego nie przekracza 15%.

Sianokiszonki to jeden z najlepszych sposobów przechowywania zielonej masy. Kolejne

czynności  są  następujące:  koszenie,  podsuszanie,  zgrabianie  w  wały,  zbiór  prasą  rolującą,
owijanie bel folią.
UŜytkowanie  pastwisk  –  najbardziej  właściwym  sposobem  jest  uŜytkowania  jest  system
zmienny,  tj.  kośno-pastwiskowy.  Powinien  być  tak  zorganizowany,  aby  ruń  była  koszona  co
najmniej raz w roku, a pozostałe odrosty spasane.

Zadaniem rolnika jest takie zorganizowanie wypasu na pastwisku, aby zwierzęta miały

dostateczną ilość wartościowej paszy, a rośliny po wypasie czas na odrost. Przed rozpoczęciem
wypasu naleŜy sporządzić plan uŜytkowania, który przewidywałby: kolejność i czas spasania
kwater, terminy koszenia, określić długość spoczynku runi, wysokość i terminy nawoŜenia,
terminy zabiegów pielęgnacyjnych.

WyróŜniane są następujące sposoby uŜytkowania pastwisk:

−

wypas wolny,

−

wypas palikowany,

−

zagonowy,

−

wypas kwaterowy,

−

wypas kwaterowy dawkowany.
Wydajność pastwisk w t/ ha zielonki w zaleŜności od rodzaju wypasu:

−

wypas wolny – 20,6 (liczba kwater 1),

−

wypas zagonowy – 28,2 (liczba kwater 4–6),

−

wypas kwaterowy – 42,3 (liczba kwater12–14),

−

wypas kwaterowy dawkowany 50,6 (liczba kwater 12–14).
Wstępną czynnością przy planowaniu gospodarki pastwiskowej jest ustalenie obciąŜenia

pastwiska – liczby sztuk duŜych na 100 ha (lub na 1ha) pastwiska podczas wypasania.

Przy wypasie kwaterowym ograniczona jest powierzchnia, na której zwierzęta przebywają.

Liczba i wielkość kwater powinna być dostosowana do liczby zwierząt tak, aby przebywały
one na jednej kwaterze nie dłuŜej niŜ 1- 3 dni. Okres przeznaczony na odrost roślin wynosi od
3 do 6 tygodni. Po kaŜdym wypasie na kwaterach naleŜy wykosić niedojady i zastosować
nawozy.

okres spoczynku runi

Liczba kwater =

+ liczba grup zwierząt

okres wypasu grupy na kwaterze

a x b x c

Wielkość kwatery w ha =

a –  liczba sztuk duŜych,
b –  dzienna dawka zielonki w kg,
c –  okres spasania w dniach,
d –  wykorzystany plon zielonej masy w kg/ha.

Na jedną klacz z przychówkiem przypada przeciętnie od 0,4 do 1,9 ha. ZaleŜnie od

warunków  miejscowych  wielkość  kwater  waha  się  w  granicach  od  1,5  ha  do  11,0  ha,  przy
ogólnej  liczbie  9–25  kwater.  Ma  to  swoje  uzasadnienie,  poniewaŜ  zwierzęta  te  są
niespokojne,  a  nawet  agresywne,  gdy  pasą  się  na  zbyt  małych  kwaterach.  Konie  zjadają
w ciągu doby od 35 do 70 kg zielonki w czasie pasienia się.
Sposoby i metody oceny jakościowej łąk i pastwisk – jakościową ocenę przeprowadza się,
badając ukształtowane na nich zbiorowiska roślinne, które są odbiciem panujących warunków
ekologicznych  i  sposobu  uŜytkowania.  Ocena  ta  polega  na  określaniu  składu  florystycznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

runi. Na podstawie ustalonego składu gatunkowego runi moŜna przeprowadzić ocenę
ekologiczną i określić wartość uŜytkową danej łąki czy pastwiska.

Najczęściej stosowanymi metodami oceny są:

−

metoda botaniczno-wagowa.

−

metoda szacunkowa,

−

metoda analityczna (metoda RóŜyckiego).
Metoda botaniczno-wagowa polega na rozdzieleniu próbki runi na poszczególne gatunki i

wyraŜeniu ich udziału w procentach wagowych, w stosunku do całości próbki. W analizie
szczegółowej wielkość próbki powinna wynosić 400–700 gramów.

Metoda szacunkowa polega na szacowaniu w terenie udziału gatunków w plonie masy

roślinnej z dokładnością do 1%. Na powierzchni 5 x 5 = 25m² spisuje się wszystkie rośliny
w kolejności: trawy, motylkowe, inne rośliny. Następnie szacuje się udział % wymienionych grup
w masie runi, np. trawy 60%, motylkowe15%, inne 25%. Dalej ustala się udział poszczególnych
gatunków w obrębie grup, zaczynając od komponenta występującego najliczniej.

Metoda analityczna polega na wycenie pastwiska przez określenie wielkości plonu

zielonej  masy  przed  wpędem  zwierząt  na  kwaterę.  W  tym  celu  w  losowo  wybranych
miejscach  wycina  się  ruń  ze  znanej  powierzchni.  Próby  powinno  się  pobrać  z  5–6  poletek,
powierzchnia  wykaszanych  poletek  kontrolnych  zaleŜy  od  rozmiarów  kwatery.  Z  kwater  nie
przekraczających  0,25  ha  wystarczą  poletka  o  powierzchni  1m²,  natomiast  na  większych
kwaterach  trzeba  wykaszać  poletka  kilkumetrowe.  Podobną  ocenę  przeprowadza  się  po
wypasie kwatery i z uzyskanej róŜnicy określa się masę plonu, którą pobrały zwierzęta.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1) Jakie rośliny występują na łąkach i pastwiskach?
2) Kiedy i w jakich dawkach stosuje się nawozy mineralne i organiczne na łąkach

i pastwiskach?

3)  Jakimi metodami moŜna zwiększyć wydajność trwałych uŜytków zielonych?
4)  Na czym polega metoda pełnej uprawy?
5)  Jakie zabiegi pielęgnacyjne naleŜy wykonać wiosną na trwałych uŜytkach zielonych?
6)  Jakie czynniki bierzemy pod uwagę układając mieszankę na łąki i pastwiska?
7)  W jakich terminach przystępuje się do zbioru traw na łąkach?
8)  Jakie korzyści daje normowany wypas pastwisk?
9)  Na czym polega metoda analityczna wyceny pastwiska?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj rośliny łąkowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaobserwować róŜnice w wyglądzie kwiatostanów oraz w wysokości róŜnych gatunków

traw łąkowych,

2)  spośród roślin dwuliściennych wyodrębnić rośliny motylkowe oraz chwasty,
3)  porównać pokrój, wysokość, budowę łodygi, liści i kwiatostanów roślin motylkowych,
4)  określić nazwy roślin na podstawie obserwacji i atlasu roślin łąkowych,
5)  sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

okazy roślin łąkowych,

−

atlas roślin łąkowych,

−

klucz do oznaczania roślin,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj zabiegi pielęgnacyjne na pastwisku i wykonaj jeden z nich np. odchwaszczanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić stan pastwiska dla którego zaplanujesz zabiegi pielęgnacyjne,
2)  zaplanować rodzaje zabiegów pielęgnacyjnych i terminy ich wykonania,
3)  zaplanować maszyny i sprzęt,
4)  wykonać zabieg,
5)  sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

pastwisko,

−

maszyny i sprzęt do wykonania zabiegów,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca pielęgnacji pastwiska.

Ćwiczenie 3

Zaplanuj nawoŜenie mineralne i organiczne trwałych uŜytków zielonych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić rodzaje trwałych uŜytków zielonych w strukturze uŜytków rolnych określonego

gospodarstwa,

2) ocenić skład botaniczny runi, uwilgotnienie siedliska i zasobność gleby,
3) wyszukać w Internecie dawki stosowanych nawozów na uŜytki zielone w Polsce

i w wybranych krajach Unii Europejskiej,

4)  określić dawki i rodzaje nawoŜenia (organiczne, mineralne),
5)  obliczyć potrzebną ilość NPK,
6)  określić terminy stosowania,
7)  obliczyć masę towarową nawozów mineralnych,
8)  obliczyć koszt stosowanych nawozów mineralnych na 1 ha,
9)  sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

struktura uŜytków rolnych określonego gospodarstwa,

−

mapa zasobności gleb w składniki pokarmowe,

−

próbki nawozów mineralnych,

−

cenniki nawozów,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca nawoŜenia trwałych uŜytków zielonych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Podziel pastwisko na kwatery.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  opracować plan uŜytkowania pastwiska,
2)  obliczyć obciąŜenie pastwiska,
3)  obliczyć liczbę kwater,
4)  określić powierzchnię kwatery,
5)  sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

struktura stada i inwentarza Ŝywego,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Oceń plon na pastwisku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić cztery miejsca wybrane losowo na kwaterze,
2)  wyciąć ruń z powierzchni objętej ramką,
3)  zwaŜyć wyciętą ruń (oddzielnie z kaŜdego miejsca),
4)  obliczyć średnią masę z czterech poletek,
5)  obliczyć plon z całego pastwiska,
6)  obliczyć średni plon z czterech wybranych losowo poletek po wypasieniu kwatery,
7)  obliczyć ile zielonki zjadły zwierzęta z róŜnicy plonów przed wypasem i po wypasie,
8)  czynność powtórzyć po kaŜdym wypasie,
9)  wyliczyć plon roczny pastwiska,
10)  sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

struktura stada i struktura inwentarza Ŝywego,

−

ramka o powierzchni 1 m²,

−

ruń pastwiska

−

waga, noŜyczki,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz :

Tak

Nie

1)  rozpoznać rośliny występujące na uŜytkach zielonych?
2)  zaplanować nawoŜenie organiczne i mineralne?
3)  zaplanować zwiększenie wydajności uŜytków zielonych?
4)  scharakteryzować metodę pełnej uprawy?
5)  wykonać zabieg pielęgnacyjny-odchwaszanie na łąkach i pastwiskach?
6)  określić termin zbioru traw?
7)  scharakteryzować sposoby wypasu pastwisk?
8)  zaplanować ilość i powierzchnię kwater?
9)  wymienić sposoby konserwacji pasz?
10)  ocenić wydajność pastwiska?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Ekologiczne metody produkcji roślinnej

4.5.1. Materiał nauczania

Rolnictwo konwencjonalne jest metodą produkcji wykorzystującą agrochemikalia do

uzyskania wysokich plonów. Prowadzenie produkcji w ramach tego rolnictwa nieuchronnie
prowadzi do zanieczyszczenia środowiska naturalnego oraz pogarszania jakości uzyskiwanej
w ten sposób Ŝywności. Przeciwstawną tendencję reprezentuje rolnictwo ekologiczne.

Jego podstawowe cechy to:

−

harmonia produkcji ze środowiskiem,

−

zamknięty obieg substancji w gospodarstwie, zwłaszcza wykorzystanie obornika,
kompostu, nawozów zielonych,

−

stosowanie roślin strączkowych i motylkowych drobnonasiennych,

−

stosowanie mechanicznych, profilaktycznych i biotechnicznych metod zwalczania
agrofagów,

−

ograniczenie liczby zabiegów uprawowych,

−

dostosowanie rozmiarów produkcji zwierzęcej do własnej bazy paszowej,

−

dbałość o atrakcyjny i zróŜnicowany krajobraz.
Rolnictwo ekologiczne w Europie Zachodniej rozwija się intensywnie od końca lat 80.

XX  wieku,  po  wprowadzeniu  przepisów  prawnych  ułatwiających  jego  prowadzenie
i ustanowienie  dotacji  dla  przestawiających  się  gospodarstw.  Podstawowe  przyczyny
popierania rozwoju rolnictwa ekologicznego wynikają z jego roli prośrodowiskowej.
Rolnictwo  ekologiczne  –  to  system  gospodarowania  o  zrównowaŜonej  produkcji  rolniczej
w obrębie  gospodarstwa,  oparty  na  środkach  pochodzenia  biologicznego  i mineralnego,
nieprzetworzonych  technologiczne,  które  zapewniają  trwałą  Ŝyzność  gleby  i zdrowotność
zwierząt  oraz  wysoką  jakość  biologiczną  produktów.  Rolnictwo  ekologiczne  to  najbardziej
przyjazna  środowisku  produkcja  rolnicza.  Dzięki  uprawie  bez  agrochemii  i kontrolowanym
metodom  produkcji,  rolnictwo  ekologiczne  przyczynia  się  do  zachowania  bioróŜnorodności
i ochrony zasobów naturalnych, a takŜe produkcji Ŝywności o wysokiej jakości. Podstawową
zaletą  jest  odrzucenie  w  procesie  produkcji  Ŝywności  środków  chemii  rolnej,  weterynaryjnej
i spoŜywczej.

Cele rolnictwa ekologicznego są następujące:

−

produkcja Ŝywności wysokiej jakości słuŜącej zdrowiu człowieka przy utrzymaniu lub
podwyŜszaniu Ŝyzności gleby,

−

ycie zgodne z prawami przyrody,

−

nie niszczenie lecz poprawianie,

−

wytwarzanie Ŝywności, która człowiekowi pomaga, a nie szkodzi,

−

traktowanie gospodarstwa jako organizmu,

−

maksymalne oŜywienie gleby, czyli aktywizacja biologiczna,

−

naturalna ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami,

−

obecność zwierząt w gospodarstwie i stwarzanie im optymalnych warunków bytu.
W gospodarstwach ekologicznych stosowane są ścisłe metody produkcji, które są

kontrolowane przez niezaleŜne jednostki certyfikujące. Jakość ekologicznej Ŝywności nie jest
oceniana zawartością białka, węglowodanów, witamin, błonnika, itp., poniewaŜ dzisiejsze
technologie pozwalają stworzyć tak przemodelowaną Ŝywność, Ŝe nie przypomina ona
Ŝ

adnego, znanego naturalnego produktu („plastikowa” Ŝywność). W rolnictwie ekologicznym

ocenia się i kontroluje procesy jej wytwarzania „od pola do stołu”.

MoŜliwość rozwoju rolnictwa ekologicznego zaleŜy od warunków ekonomicznych,

społecznych i polityki rządu (subwencje, podatki, regulacje celne).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plan przestawiania gospodarstwa z konwencjonalnego na ekologiczne

Okres przestawiana gospodarstwa na ekologiczne wymaga podjęcia szeregu działań

organizacyjnych  i  technologicznych.  Grunty,  na  których  prowadzona  będzie  produkcja
ekologiczna muszą przejść okres przestawiania, który trwa 2 lata, rośliny wieloletnie inne niŜ
trawy  3  lata.  śyzność  gleby  jest  utrzymywana  przez  odpowiedni  płodozmian  i  nawoŜenie
organiczne  i naturalne  (nawozy  naturalne  to  odchody  zwierząt,  organiczne,  np.  komposty,
nawozy zielone).

Rola płodozmianu to przede wszystkim dostarczenie azotu dzięki uprawie roślin

motylkowych,  które  są  głównym  źródłem  azotu,  a  takŜe  pobudzenie  aktywności
mikrobiologicznej  gleby  (zwiększenie  asymilacji  azotu  atmosferycznego  przez  bakterie
glebowe.

Najwłaściwszym płodozmianem dla gospodarstw ekologicznych są róŜne warianty

klasycznego płodozmianu norfolskiego:
ZboŜe ozime +międzyplon
Okopowe

ZboŜa jare
Motylkowe

uprawa na oborniku w ilości 20 ton na hektar

Poszczególne gatunki roślin uprawnych zostawiają róŜe ilości resztek poŜniwnych.

MoŜna powiedzieć, Ŝe masa resztek poŜniwnych zbóŜ jest 3-krotnie większa niŜ okopowych,
zaś  motylkowych  z  trawami  nawet  6-krotnie.  W  płodozmianie  prawidłowo  ułoŜonym,
wzorowanym na norfolskim, występują na przemian rośliny zboŜowe i nie zboŜowe, oziminy
i jare, z szybszym i wolniejszym początkowym rozwojem, głębiej i płycej korzeniące się.
Płodozmian  ten  ogranicza  występowanie  chorób  i  szkodników.  Gleba  jest  praktycznie  cały
czas  przykryta,  dłuŜej  odkryta  jest  w  okopowych, w których wygodnie jest prowadzić walkę
mechaniczną. ZboŜa jare – najlepiej z wsiewką motylkowych zapewnią dobre pokrycie gleby
aŜ do siewu oziminy. Jare nie stwarzają warunków do wschodów chwastów ozimych (miotła
zboŜowa,  chaber).  Motylkowate  są  głównym  źródłem  azotu  w  płodozmianie.  Dostarczają
azotu roślinie następczej, część azotu jest wykorzystywana dwa a nawet trzy lata po uprawie
motylkowatych.  Jeśli  dobrze  pokrywają  glebę,  nie  dopuszczają  do  rozwoju  wielu  chwastów
w tym wieloletnich. Poplony skutecznie zahamują wzrost większości chwastów.

Obornik i motylkowate zapewniają właściwe odŜywienie roślin uprawnych, przez co są

one bardziej konkurencyjne dla chwastów.

Ograniczanie strat azotu

Azot mineralny występuje w glebie w dwóch formach; jonu azotanowego i amonowego.
Praktyczne sposoby ograniczania strat azotu polegają głównie na:

−

zwiększeniu udziału ozimin w strukturze zasiewów (zboŜa ozime i rzepak). Oziminy
tylko wówczas skutecznie ograniczają wymywanie azotanów, jeŜeli są wysiane
w optymalnym terminie i zdąŜą jesienią wytworzyć odpowiednią biomasę i rozbudowany
system korzeniowy. W związku z tym ilość azotu pobrana przez zboŜa jesienią waha się
w szerokim przedziale, od kilku do 30–40 kg/ha,

−

wprowadzeniu do uprawy międzyplonów (ścierniskowe, wsiewki lub ozime) w ogniwach
zmianowania: zboŜa-rośliny jare. Międzyplony nie stanowią źródła paszy, natomiast
pełnią głównie funkcje proekologiczną,

−

stosowaniu nawoŜenia słomą. Przyorana słoma zboŜowa, z uwagi na małą zawartość
azotu stanowi przede wszystkim źródło węgla dla mikroflory glebowej, natomiast azot
czerpie z zasobów glebowych ograniczając wymywanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

NawoŜenie

Zasadą rolnictwa ekologicznego jest osiągnięcie równowagi paszowo-nawozowej co

oznacza,  Ŝe  większość  pasz  powinna  być  wytwarzana  we  własnym  gospodarstwie.
Podstawowa  róŜnica  rolnictwa  ekologicznego  w  stosunku  do  konwencjonalnego  wynika
z odmiennej  strategii  nawozowej.  W  rolnictwie  ekologicznym  jest  to  stałe  podwyŜszanie
Ŝ

yzności gleby i jej aktywności biologicznej. Cecha ta decyduje nie tylko o wielkości plonów,

ale  i  o  biologicznej  jakości  płodów  rolnych,  czyli  ich  wartości  Ŝywieniowej.  Celem
prowadzenia  gospodarki  nawozowej  w  rolnictwie  ekologicznym  jest  dostarczenie  substratu
organizmom  glebowym  i  tworzenie  optymalnych  warunków  rozwoju.  Podstawowymi
nawozami są nawozy naturalne: obornik, gnojówka (ewentualnie gnojowica) oraz organiczne:
komposty, nawozy zielone, resztki poŜniwne.

Azot – nie stosuje się syntetycznych nawozów azotowych. Jeśli bogate w azot nawozy

organiczne dozwolone (mączka z rogów, krwi, guano) są mało dostępne, to głównym źródłem
azotu w płodozmianie są rośliny motylkowate.

Fosfor – rezerwy w glebie są duŜe i przy racjonalnej gospodarce nie wymagają

uzupełnienia – przy załoŜeniu średniej zawartości w momencie przestawiania. Jeśli występują
niedobory naleŜy zastosować mączki fosforytowe.

Potas – przy intensywnych opadach i uprawie roślin pastewnych wyczerpujących ten

składnik naleŜy uzupełnić niedobory kopalnymi nawozami potasowymi.

Wapń i magnez – poniewaŜ nie stosujemy zakwaszających nawozów azotowych

wapnowanie przeprowadzamy duŜo rzadziej.

Nawozy niedozwolone to m.in: nawozy przemysłowe, komposty z odpadów

komunalnych, osady ściekowe, syntetyczne nawozy azotowe.

Metody kontroli chwastów

Chwasty moŜna kontrolować metodami pośrednimi – zapobiegawczymi (prewencyjnymi)

i bezpośrednimi- poprzez ich zwalczanie po wystąpieniu w konkretnej uprawie.

Metody bezpośrednie

Metody pośrednie (prewencyjne)

orka, podorywka

płodozmian

bronowanie, pielenie mechaniczne, ręczne

dobór gatunków, odmian, mieszanek

obredlanie

jakość materiału siewnego

wypalanie

nawoŜenie i jakość nawozów organicznych
i naturalnych

cinanie

dbałość o miedze i nieuŜytki, czystość maszyn
i narzędzi

wypasanie

uprawa międzyplonów

biologiczne i chemiczne

Gatunki naleŜy dobrać do jakości gleby i stosunków wodnych.

Dobierając odmiany naleŜy kierować się cechami:

−

dobre wykorzystanie składników, zwłaszcza azotu, którego jest w gospodarstwie
ekologicznym mniej niŜ w konwencjonalnym,

−

dobra odporność na choroby

−

zwiększona mrozoodporność,

−

szybki wzrost początkowy,

−

wyŜszy wzrost i takim ustawieniem liści, aby lepiej zacieniać ziemię.

Podstawowa uprawa gleby

Rolnictwo ekologiczne zaleca znaczne ograniczenie orki, zwłaszcza orki głębokiej oraz

szersze  stosowanie  płytkiego,  powierzchniowego  spulchniania  gleby  bez  odwracania  skiby.
Chroni  się  w  ten  sposób  organizmy  glebowe,  poniewaŜ  pług,  odwracając  skibę,  sprawia,  Ŝe
bakterie  tlenowe  wpadają  w  głąb  gleby  i  tam  giną,  a  wydobyte  z  głębi  drobnoustroje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

beztlenowe  giną  po  wydobyciu  ich  na  powierzchnię.  Orka  dokonuje  równieŜ  ogromnych
spustoszeń w Ŝyciu dŜdŜownic, które nie tylko spulchniają glebę, ale takŜe nawoŜą ją swoimi
odchodami.  Ich  obecność  ma  zasadnicze  znaczenie  w  procesie  tworzenia  się  próchnicy.
Stosowanie  orki  powinno  ograniczać  się  jedynie  do  tych  przypadków,  kiedy  jest  konieczne
(np.  występuje  podeszwa  płuŜna).  We  wszystkich  innych  sytuacjach,  m. in.  po  zbiorze
ziemniaków, kiedy gleba jest w dobrej strukturze, to nie tylko nie trzeba jej orać, a nawet nie
jest konieczne spulchnianie jej kultywatorem, wystarcza tylko bronowanie.

W klasycznym czteropolowym płodozmianie norfolskim orkę moŜemy zastosować dwa

razy na cztery lata:

Metody bezpośrednie

Z reguły nie udaje się wyłącznie metodami pośrednimi wyeliminować większość

chwastów  i  musimy  zastosować  zwalczanie  mechaniczne.  Wybór  metody  zaleŜy  od  rośliny
uprawnej.  Generalnie  uŜywamy  bronowania  dla  wąskorzędowych,  a  bronowania  i  opielania
dla  szerokorzędowych.  MoŜna  wrócić  do  starszych  metod  jak  np.  obredlanie  kukurydzy,
rzepaku,  bobiku.  Skuteczność  zabiegów  będzie  zaleŜała  od  konkurencyjności  rośliny  i  jej
zagęszczenia.  NaleŜy  pamiętać  o  zasadzie,  Ŝe  dla  powodzenia  mechanicznej  walki
z chwastami  najwaŜniejsza  jest  jej  wczesność.  Musi  być  takŜe  odpowiednia,  jak
najwcześniejsza dopuszczalna faza rozwoju rośliny uprawnej.

Najłatwiej niszczy się chwast w uprawie poŜniwnej i przedsiewnej.
Pierwszy zabieg – włókowanie lub bronowanie w uprawie przedsiewnej lub podorywka

w  poŜniwnej  –  ma  pobudzić  większość  chwastów  do  kiełkowania.  Dlatego  czasami,  gdy
gleba  jest  rozpulchniona  i  moŜe  być  za  sucha  dla  wschodów  chwastów  dobrze  jest  ją
przywałować.  Drugi  zabieg,  wykonany  5–12  dni  później  niszczy  siewki  chwastów,  które
zdąŜyły powschodzić.

Podorywka – szczególnie przydatna do zwalczania przy duŜym zasobie nasion chwastów

lub występowaniu chwastów trwałych.

Gdy występują chwasty rozłogowe (perz, jaskier rozłogowy, pięciornik gęsi, szczawie)

w czasie suchej pogody podorywamy do głębokości 6-8 cm, aby zaschły na powierzchni.

W przypadku chwastów rozmnaŜających się przez odrośle korzeniowe, które są kruche

i trudno je wywlec (oset, podbiał, mlecz) naleŜy w czasie suchej pogody dokonać podorywki
na 10 cm, a po 2-3 tygodniach orkę na 15 cm.

Orka przedzimowa – niszczy większość chwastów trwałych i zimujących.
Przedsiewna uprawa gleby – ma duŜe znaczenie przed uprawą zbóŜ jarych. Pierwszy

zabieg  –  włókowanie,  bronowanie  pobudza  chwasty  do  wschodów,  które  w fazie wschodów
i liścieni  są  likwidowane  po  tygodniu  drugim  zabiegiem.  Niszczymy  w  ten  sposób  chwasty
wschodzące na wiosnę.

Pielęgnacja – dla skutecznej pracy brony istotna jest wilgotność gleby. Zbyt wilgotna nie

będzie  się  rozkruszać  i efekt  chwastobójczy  będzie  mało  skuteczny.  Kierunek  bronowania
zmienia  intensywność  działania  na  chwasty  i  roślinę  uprawną  –  brona  działa  intensywniej,
gdy  bronujemy  w  skos  lub  w  poprzek  rządków.  Istotny  jest  termin  bronowania.  Pierwszy
zabieg  moŜna  wykonać  przed  wschodami  rośliny  uprawnej  –  jeśli  nastąpiły  wschody
chwastów.  Drugi  zabieg  moŜna  wykonać  po  osiągnięciu  odpowiedniej  fazy  wzrostu  rośliny
uprawnej.

Opielanie – metoda zwalczania chwastów i napowietrzania powierzchni gleby.
Tradycyjnie stosuje się je w ziemniakach, warzywach, burakach. Zasady, jakie muszą być

zachowane przy opielaniu to:

−

równy i na jednakową głębokość wykonany się w / sadzenie,

−

redliczki powinny nie tylko podcinać chwast ale teŜ dostatecznie spulchniać glebę, Ŝeby
podcięte chwasty nie ukorzeniały się z powrotem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

redliczki nie mogą zagarniać gleby, tworzyć wałeczków lub górek, odsłaniać dna bruzdki.
Gleba powinna być podcięta rozdrobniona i ułoŜona z powrotem w to samo miejsce,

−

przy jednorazowym opielaniu nie powinno się uszkadzać więcej niŜ 2% roślin uprawnych
(pielenie powtarzamy nieraz kilkakrotnie),

−

naleŜy chronić rośliny uprawne przed zasypaniem lub silnym zakurzeniem (w przypadku
uŜycia opielaczy aktywnych) za pomocą osłon. Pielenie nie moŜe teŜ odkrywać organów
roślin uprawnych.
Aby rozpocząć prowadzenie gospodarstwa metodami ekologicznymi naleŜy zapoznać się

z  zasadami  dotyczącymi  tej  metody  produkcji  Ŝywności.  W  tym  celu  producent  powinien
wziąć  udział  w  kursach  podstawowych  rolnictwa  ekologicznego  organizowanych  przez
ośrodki  doradztwa  rolniczego  oraz  zapoznać  się  z  przepisami  obowiązującymi  w  zakresie
rolnictwa  ekologicznego.  Następnie  rolnik  powinien  wypełnić  formularz  zgłoszeniowy  (tzw.
zgłoszenie  działalności  w  rolnictwie  ekologicznym),  a  następnie  przesłać  do  wybranej
upowaŜnionej  jednostki  certyfikującej  i  właściwej  Wojewódzkiej  Inspekcji  Jakości
Handlowej Artykułów Rolno-SpoŜywczych. Obowiązek zgłoszenia działalności w rolnictwie
ekologicznym dotyczy podmiotów gospodarczych, które prowadzą lub zamierzają prowadzić
działalność w rolnictwie ekologicznym w jednej lub więcej spośród następujących kategorii:

−

produkcja roślinna,

−

produkcja zwierzęca,

−

przetwórstwo artykułów rolno-spoŜywczych,

−

przetwórstwo pasz,

−

import,

−

obrót.
Obowiązek zgłoszenia dotyczy równieŜ rolników, którzy zamierzają przystąpić do

programów rolnośrodowiskowych (pakiet – rolnictwo ekologiczne).

System kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym stanowią:

−

minister właściwy do spraw rolnictwa, jako organ upowaŜniający jednostki certyfikujące
do prowadzenia kontroli i wydawania certyfikatów,

−

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-SpoŜywczych sprawująca nadzór nad
upowaŜnionymi jednostkami certyfikującymi rolnictwo ekologiczne,

−

upowaŜnione jednostki certyfikujące akredytowane w zakresie rolnictwa ekologicznego,
zgodnie z normą PN-EN 45011

:2000

„Wymagania ogólne dotyczące działania jednostek

prowadzących systemy certyfikacji wyrobów”
UpowaŜnionymi jednostkami certyfikującymi, akredytowanymi przez Polskie Centrum

Akredytacji są:
AGRO BIO TEST Sp. z o.o. (www.agrobiotest.pl),
BIOCERT MAŁOPOLSKA Sp. z o.o. (www.biocert.pl),
BIOEKSPERT Sp. z o.o. (www.bioekspert.waw.pl),
COBICO Sp. z o.o. (www.cobico.pl),
EKOGWARANCJA PTRE Sp. z o.o. (www.ekogwarancja.pl),
Jednostka Certyfikacji Produkcji Ekologicznej PNG Sp. (z o.o. www.png.ecofarm.pl),
Polskie Centrum Badań i Certyfikacji Biuro ds. Badań i Certyfikacji (www.pcbc.gov.pl).

Funkcjonowanie systemu kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym jest

podstawowym  gwarantem  dla  konsumenta,  Ŝe  środki  spoŜywcze  znajdujące  się  na  rynku
wyprodukowane  zostały  zgodnie  z  obowiązującymi  przepisami  dotyczącymi  rolnictwa
ekologicznego i są wolne od zanieczyszczeń takich jak: pozostałości środków ochrony roślin
i hormonów,  a  podczas  ich  produkcji  nie  stosowano  nawozów  sztucznych  i  organizmów
zmodyfikowanych genetycznie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na podstawie ustawy o rolnictwie ekologicznym Inspekcja Jakości Handlowej

Artykułów Rolno-SpoŜywczych posiada następujące uprawnienia:

−

przyjmuje

zgłoszenia

producentów

podejmujących

działalność

rolnictwie

ekologicznym,

−

upowaŜnia producentów do przewozu produktów rolnictwa ekologicznego z państw
trzecich nie wymienionych w rozporządzeniu Komisji 94/92/EWG,

−

dokonuje kontroli produktów rolnictwa ekologicznego pochodzących z krajów trzecich,
w tym kontroli granicznej,

−

gromadzi i przechowuje informacje o producentach,

−

dokonuje sprawdzenia u producentów prawidłowości kontroli wykonanych przez
upowaŜnione jednostki certyfikujące.
W ramach nadzoru nad upowaŜnionymi jednostkami certyfikującymi Główny Inspektor:

−

przeprowadza analizy danych dostarczanych przez upowaŜnione jednostki certyfikujące,

−

dokonuje kontroli upowaŜnionych jednostek certyfikujących w zakresie stosowania przez
nie procedur kontrolnych,

−

moŜe Ŝądać od upowaŜnionych jednostek certyfikujących wszelkich dodatkowych
informacji i danych związanych z wykonywanym nadzorem.
W myśl przepisów ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów

rolno-spoŜywczych (Dz. U. z 2001 r. Nr 5, poz. 44) wprowadzane do obrotu artykuły rolno-
spoŜywcze powinny spełniać wymagania w zakresie jakości handlowej określone
w przepisach o jakości handlowej oraz deklarowane przez producenta lub wprowadzającego
do obrotu.

Etykieta produktu ekologicznego

Etykieta musi zawierać:

−

napis „Rolnictwo ekologiczne – system kontroli WE” lub „PL: Rolnictwo ekologiczne –
system kontroli WE” (w przypadku oznaczania produktu w obcym języku – identyfikator
– etykieta polskiego produktu ekologicznego),

−

nazwę jednostki certyfikującej i numer upowaŜnienia nadanego jednostce (przez Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi),

−

informacje wymagane przepisami o znakowaniu wszystkich produktów (towarów), takie
jak: nazwa produktu, adres producenta, data produkcji, okres przydatności do spoŜycia,
składniki występujące w produkcie, warunki przechowywania itp.
Ponadto, dobrowolnie producent moŜe umieścić:

−

logo Unii Europejskiej produktu ekologicznego (przyjęte w kolorach zielono-
granatowym lub czarno-białe),

−

numer certyfikatu,

−

logo swoje, logo jednostki certyfikującej,

−

nazwę produktu wyraźnie wskazującą na jego ekologiczne pochodzenie, np. dŜem
ekologiczny, ekochleb, biojogurt.

Znak

„ROLNICTWO

EKOLOGICZNE”

–

według

ustawodawstwa

unijnego,

obowiązującego  w  Polsce,  na  produktach  ekologicznych  musi  znajdować  się  nazwa  i  kod
jednostki  certyfikującej,  której  podlega  producent.  Dodatkowo  na  etykiecie  powinno  się
znajdować  oznaczenie  (przedstawione  w  tym  samym  języku  co  sama  etykieta),  Ŝe  produkt
został objęty systemem kontroli: „Rolnictwo ekologiczne – System kontroli WE“.

Logo „Rolnictwo ekologiczne“ zostało wprowadzone w marcu 2000 roku przez Komisję

Europejską. Od momentu wstąpienia do Unii Europejskiej wszystkie polskie certyfikowane
gospodarstwa ekologiczne mogą oznaczać swoje produkty tym znakiem. UŜycie logo jest

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dobrowolne.  Znak  „Rolnictwo  ekologiczne“  z  jednej  strony  pozwala  producentom  chronić
własne  interesy,  a  takŜe  obliguje  ich  do  wytwarzania  produktów  wysokiej  jakości,  z  drugiej
zaś  pozwala  konsumentom  świadomie  dokonywać  wyborów  i  mieć  gwarancję,  Ŝe  kupują
oryginalne  produkty  ekologiczne,  których  jakości  i  pochodzenia  zawsze  mogą  być  pewni.
Znak  umieszczony  na  produkcie  jest  dla  konsumentów  widocznym  potwierdzeniem
ekologicznego  charakteru  produktów.  Logo  „Rolnictwo  ekologiczne“  oznacza,  Ŝe
przynajmniej  95%.  składników  tego  produktu  zostało  wyprodukowane  metodami
ekologicznymi oraz, Ŝe produkt spełnia wymogi oficjalnego systemu certyfikacji.

Rys. 3. Logo „Rolnictwo ekologiczne” [13]

EKOLAND – Stowarzyszenie Producentów śywności Metodami Ekologicznymi zostało
zarejestrowane 1 września 1989 roku.

Głównymi celami stowarzyszenia jest między innymi:

−

upowszechnianie rolnictwa ekologicznego oraz promocja jego produktów wśród
konsumentów,

−

reprezentowanie interesów producentów, przetwórców i dystrybutorów produktów
rolnictwa ekologicznego,

−

ochrona dziedzictwa przyrodniczego oraz środowiska Ŝycia i zdrowia ludzi,

−

zrównowaŜony rozwój gospodarczy terenów wiejskich,

−

promocja i poprawa walorów polskiej wsi, jako miejsca przyjaznego do Ŝycia dla jej
mieszkańców i do wypoczynku dla turystów z kraju i z zagranicy,

−

integracja osób, społeczności i organizacji krajowych oraz międzynarodowych
realizujących podobne cele.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co oznaczają terminy rolnictwo ekologiczne i Ŝywność ekologiczna?
2.  Jakie są cechy i cele rolnictwa ekologicznego?
3.  Jakie ograniczenia są stosowane w rolnictwie ekologicznym przy uprawie roli?
4.  Dlaczego rolnictwo ekologiczne nie zaleca stosowania orki głębokiej?
5.  Jakie  uprawki  zgodnie  z  załoŜeniami  rolnictwa  ekologicznego  –  zastosujesz  po  zbiorze

ziemniaków pod zboŜa?

6. Kto stanowi system kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym?
7. Jakie czynności powinien wykonać rolnik, aby rozpocząć prowadzenie gospodarstwa

metodami ekologicznymi?

8. Co znajduje się na etykiecie produktu ekologicznego?
9. Jakie uprawnienia ma Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-SpoŜywczych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj technologię produkcji określonej rośliny zboŜowej według zasad rolnictwa

ekologicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zaplanować stanowisko uprawy rośliny zboŜowej,
2)  opracować technologię produkcji,
3)  porównać technologię produkcji metodą konwencjonalną z zaplanowaną,
4)  porównać swoje opracowanie z opracowaniami kolegów,
5)  sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

karty technologiczne produkcji roślin zboŜowych metodami ekologicznymi,

−

wykaz maszyn i narzędzi do uprawy gleby, siewu, nawoŜenia i ochrony roślin,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca uprawy zbóŜ metodą ekologiczną.

Ćwiczenie 2

Opracuj plan przekształcania gospodarstwa konwencjonalnego w ekologiczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić stan gospodarstwa w roku sporządzenia planu (stan wyjściowy),
2)  opracować plan właściwy,
3)  opracować plan na okres przejściowy,
4)  zaplanować sposób wprowadzania zmian,
5)  zachować właściwe powiązania w poszczególnych gałęziach,
6)  sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

karty technologiczne produkcji roślin metodami ekologicznymi,

−

przykładowe projekty przestawiania gospodarstwa,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca zasad przestawiania gospodarstw
z konwencjonalnego na ekologiczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Sporządź kalkulację opłacalności produkcji wybranej rośliny zboŜowej metodą

konwencjonalną i ekologiczną.

Produkcja (zł)

Lp.

Wyszczególnienie

metoda

konwencjonalna

metoda ekologiczna

A Wartość produkcji

Nasiona

NawoŜenie mineralne:

Ochrona roślin:

Sznurek

B Koszty zmienne

C NadwyŜka bezpośrednia (A-B)

Usługi:

Koszt uŜycia własnego sprzętu

Podatek rolny

D  Ogółem koszty na 1 ha
E  W tym materiałowo-pienięŜne
F  Koszty produkcji 1 dt

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obliczyć wartość produkcji potencjalnie towarowej,
2)  określić jednolitą płatność obszarową i płatność uzupełniającą,
3)  obliczyć koszty zmienne poniesione na produkcję 1 ha,
4)  obliczyć wielkość nadwyŜki bezpośredniej,
5)  porównać wielkość nadwyŜki bezpośredniej z 1 ha uprawy zboŜa metodą konwencjonalną

i ekologiczną,

6) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

tabele do sporządzania kalkulacji rolniczych,

−

przykładowe kalkulacje produkcji roślin zboŜowych,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca kosztów produkcji roślin zboŜowych.

Ćwiczenie 4

Sporządź kalkulację opłacalności produkcji ziemniaków metodą konwencjonalną

i ekologiczną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obliczyć wartość produkcji potencjalnie towarowej,
2)  obliczyć koszty zmienne poniesione na produkcję 1ha,
3)  obliczyć wielkość nadwyŜki bezpośredniej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) porównać wielkość nadwyŜki bezpośredniej z 1ha uprawy ziemniaków metodą

konwencjonalną i ekologiczną,

5) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

tabele do sporządzania kalkulacji rolniczych,

−

przykładowe kalkulacje kosztów produkcji ziemniaków,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca kosztów produkcji ziemniaków.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: rolnictwo ekologiczne i Ŝywność

ekologiczna?



2) wymienić cechy i główne cele rolnictwa ekologicznego?



3) uzasadnić stosowanie ograniczeń w rolnictwie ekologicznym

przy uprawie roli?



4) uzasadnić wpływ stosowania orki głębokiej na warunki

siedliskowe organizmów glebowych?



5) zaplanować uprawki pod rośliny zboŜowe i okopowe

zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego?



6) wymienić cele EKOLANDU?



7) wymienić uprawnienia Inspekcji Jakości Handlowej

Artykułów Rolno-SpoŜywczych?



8) zarejestrować działalność ekologiczną?



9) określić jak powinien być oznaczony produkt ekologiczny?



10) rozpoznać logo produktu ekologicznego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

1.  Przed rozpoczęciem rozwiązywania testu przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań.  Do  kaŜdego  zadania  dołączone  są  warianty  odpowiedzi,  tylko

jedna jest prawidłowa.

5. Za prawidłową odpowiedź otrzymasz 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak „X”

w odpowiedniej rubryce. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź zaznacz kółkiem,
a następnie zakreśl prawidłową odpowiedź.

7. Pracuj samodzielnie.
8. JeŜeli będziesz miał problem z odpowiedzią na któreś zadanie, to odłóŜ jego rozwiązanie

na później i wróć do niego jeszcze raz.

9. Na rozwiązanie testu masz 35 minut.
10. Jeśli czas Ci pozwoli, przed oddaniem swojej pracy sprawdź odpowiedzi jeszcze raz.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wysmalanie roślin zboŜowych spowodowane jest

a) niską temperaturą przy braku pokrywy śnieŜnej.
b) utrzymującą się przez dłuŜszy czas wodą pochodzącą z roztopów zimowych

i wiosennych.

c) silnymi wiatrami (przy braku pokrywy śnieŜnej) wiejącymi zimą lub wczesną

wiosną, gdy gleba jest jeszcze zamarznięta.

d) utrzymującą się dość długo pokrywą śnieŜną.

2. Kwiatostan w postaci wiechy posiada

a)  pszenica ozima i jara.
b)  jęczmień ozimy i jary.
c)  Ŝyto.
d)  owies.

3. Przy duŜej wilgotności gleby w pierwszej kolejności naleŜy wysiać

a)  pszenica jara.
b)  owies.
c)  kukurydza.
d)  jęczmień jary.

4. Sadzenie ziemniaków rozpoczyna się, gdy gleba na głębokości 10 cm ma temperaturę

a)  6–8°C.
b)  10°C.
c)  15–18°C.
d)  2–3°C.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Jednostka siewna zawiera w jednym opakowaniu

a)  120000 kłębków.
b)  100000 kłębków.
c)  50000 kłębków.
d)  150000 kłębków.

6. Rośliny okopowe korzeniowe najlepiej plonują, gdy zastosowane jest nawoŜenie

a)  organiczne i mineralne łącznie.
b)  mineralne jesienią.
c)  organiczne wiosną.
d)  mineralne jesienią, a organiczne wiosną.

7. Nitragina to szczepionka stosowana przy uprawie

a)  roślin zboŜowych.
b)  roślin okopowych.
c)  roślin motylkowych.
d)  traw wysokich i niskich.

8. Najlepsze stanowiska dla roślin motylkowych drobnonasiennych są po

a)  strączkowych.
b)  zboŜowych jarych i ozimych.
c)  pastewnych.
d)  okopowych uprawianych na oborniku.

9. Zaletą uprawy roślin motylkowych drobnonasiennych w mieszankach jest

a) smaczniejsza pasza i plony są wyŜsze.
b) uproszczona uprawa roli

c) siew nasion wykonywany w róŜnych terminach.
d) zbiór zielonej masy moŜemy przeprowadzić etapowo.

10. Metoda pełnej uprawy stosowana na łąkach polega na

a) całkowitym zniszczeniu dotychczasowej roślinności i ponownym obsianiu jej

mieszanką traw i roślin motylkowych.

b)  częściowym zniszczeniu darni i dokonaniu podsiewu.
c)  zastosowaniu wysokiego nawoŜenia mineralnego.
d)  całkowitym zniszczeniu darni i zastosowaniu nawoŜenia organicznego.

11. Kolejność czynności podczas przygotowania sianokiszonki w owijanych folią belach jest

następująca
a)  koszenie, zgrabianie w wały, zbiór prasą rolującą, owijanie bel folią.
b)  koszenie, podsuszanie, zgrabianie w wały, zbiór prasą rolującą, owijanie bel folią.
c)  koszenie, rozdrabnianie, zbiór prasą rolującą, owijanie bel folią.
d)  koszenie, zbiór prasą rolującą, owijanie bel folią.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Liczba kwater zaleŜy od

a) liczby dni przebywania zwierząt na kwaterze, długości okresu odrastania runi, liczby

grup zwierząt wypasanych na pastwisku.

b)  długości okresu odrastania runi, liczby grup zwierząt wypasanych na pastwisku.
c)  wydajności pastwiska.
d)  liczby  dni  przebywania  zwierząt  na  kwaterze,  liczby  grup  zwierząt  wypasanych  na

pastwisku.

13. Termin I pokosu na łące wielokośnej ustala się na podstawie

a)  rośliny występującej w minimalnej ilości.
b)  kwitnienia roślin motylkowych.
c)  traw, które występują w największej ilości i rozpoczęły kwitnienie.
d)  trawy, która rozpoczęła okres strzelania w źdźbło.

14. Rolnictwo ekologiczne to system gospodarowania

a) o zrównowaŜonej produkcji rolniczej w obrębie gospodarstwa, oparty na środkach

pochodzenia biologicznego i mineralnego nieprzetworzonych technologiczne, które
zapewniają trwałą Ŝyzność gleby i zdrowotność zwierząt oraz wysoką jakość
biologiczną produktów.

b) polegający na takim stosowaniu środków chemicznych, aby je uŜyć tylko

w potrzebnych miejscach i w określonym czasie.

c) wykorzystujący agrochemikalia do uzyskania wysokich plonów.
d) oparty na nawoŜeniu organicznym w połączeniu z nawoŜeniem azotowym,

fosforowym i wapniowym.

15. EKOLAND to

a)  Stowarzyszenie Producentów śywności Metodami Konwencjonalnymi.
b)  Stowarzyszenie Producentów śywności Regionalnej.
c)  Stowarzyszenie Producentów śywności Metodami Ekologicznymi.
d)  Stowarzyszenie Producentów śywności Metodami Tradycyjnymi.

16. Rozstawa rzędów przy uprawie ziemniaków powinna wynosić

a)  50,5 cm.
b)  52,5 cm.
c)  42,5 cm.
d)  62,5 cm.

17. Najbardziej właściwym sposobem uŜytkowania pastwisk jest

a)  system kośny.
b)  system przemienny, kośno-pastwiskowy.
c)  system wypasu wolnego.
d)  system palikowy.

18. Dańkowskie Nowe to odmiana

a)  jęczmienia jarego.
b)  buraków pastewnych.
c)  Ŝyta.
d)  pszenŜyta ozimego.