Czynności procesowe w

postępowaniu administracyjnym

Stadia postępowania

1. Stadium wstępne:

1)

wszczęcie postępowania

2)

czynności procesowe mające na celu zbadanie
dopuszczalności wszczęcia postępowania

2. Stadium postępowania wyjaśniającego
3. Stadium orzekania w sprawie indywidualnej

Wszczęcie postępowania

Sposoby wszczęcia postępowania (art. 61 § 1 k.p.a.).

1)

z urzędu

2)

na wniosek

O sposobie wszczęcia postępowania decydują przepisy
prawa materialnego. Charakter sprawy administracyjnej
decyduje o sposobie wszczęcia postępowania

Wszczęcie postępowania z urzędu:

1)

Organ działa z własnej inicjatywy (własne informacje,
kontrola wewnętrzna, z inicjatywy organu nadzoru)

2)

Z żądaniem wszczęcia wystąpił podmiot na prawach strony
(art. 31 §1 w zw. z art. 31§ 2 k.p.a., art. 1812 k.p.a., art.
14 pkt 6 ustawy RPO w zw. z art. 182 k.p.a.)

3)

Wniesienie skargi powszechnej (art. 233 zd. 2 k.p.a.)

art. 61 § 2

k.p.a. organ administracji publicznej może wszcząć

postępowanie z urzędu, gdy przepis prawa wymaga wniosku strony,
tylko wówczas, gdy:



uzna, że przemawia za tym szczególnie ważny interes strony



strona wyrazi zgodę na wszczęcie postępowania z urzędu.



organ obowiązany jest uzyskać na to zgodę strony w toku
postępowania, a w razie nieuzyskania zgody - postępowanie
umorzyć.



„Niedopuszczalne jest mieszanie trybów postępowania, tj.
traktowanie postępowania wszczętego na wniosek tak, jak
postępowania wszczętego z urzędu”

[wyrok NSA z dnia 26 lutego 2009 r.,

I OSK 554/08

, LEX nr

518252]
Jeżeli przepisy szczególne nie regulują sposobu wszczęcia
postępowania, ustalenie sposobu dopuszczalnego wszczęcia
postępowania powinno wynikać z wykładni tych przepisów.

"jeżeli przedmiotem postępowania jest określenie ciążących na
jednostce obowiązków, ograniczenie lub cofnięcie - wszczęcie
postępowania następuje z urzędu. Jeżeli chodzi zaś o ustalenie
sytuacji prawnej jednostki w zakresie jej uprawnień, zgodnie z
zasadą, że jednostka rozporządza swoim prawem, wszczęcie
postępowania następuje na jej wniosek"
(B. Adamiak (w:) Komentarz, )

Obowiązki organu

- ustalenie z urzędu, które osoby będą stronami w
postępowaniu administracyjnym wszczynanym z urzędu lub na
żądanie jednej ze stron, (art. 28 kpa, przepisy szczególne ,
żądanie strony zawartego we wniosku).
- zawiadomienie wszystkich osób będących stronami w
sprawie będącej przedmiotem postępowania wszczynanego z
urzędu lub na żądanie jednej ze stron o wszczęciu
postępowania (

art. 61 § 4

kpa).

Przesłanki warunkujące wszczęcie
postępowania na żądanie strony:

1) zawarte we wniosku żądanie dotyczy sprawy indywidualnej

załatwianej w drodze decyzji; wyrok NSA z dnia 19 stycznia 2006

r., II GSK 340/05, LEX nr 196292)
2) wniosek został złożony przez osobę będącą stroną w

rozumieniu art.

28 k.p.a.; (wyrok NSA z dnia 7 września 1989 r.,

SA/Ka 441/89, OSP 1991, z. 2, poz. 33, z glosą B. Adamiak)
3) wniosek odpowiada wymaganym warunkom formalnym i

procesowym;
4) organ, do którego wniesiono podanie, jest właściwy w sprawie.

„jeżeli wniosek wszczynający postępowanie administracyjne
budzi wątpliwości organu administracji publicznej co do treści
zawartego w nim żądania, organ ten jest obowiązany ustalić
rzeczywistą treść tego żądania, należycie i wyczerpująco
informując

wnoszącego

podanie

o

okolicznościach

faktycznych i prawnych mogących mieć wpływ na ustalenie
jego

praw

i

obowiązków

będących

przedmiotem

postępowania administracyjnego” (zob. wyrok NSA z dnia 26
lipca 2006 r.,

II OSK 1004/05

, LEX nr 266429).

Żądanie wszczęcia postępowania może być wniesione:

-

pisemnie,

-

telegraficznie,

-

za pomocą telefaksu

-

ustnie do protokołu,

-

za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej przez
elektroniczną skrzynkę podawczą organu administracji
publicznej, utworzoną na podstawie ustawy z dnia 17 lutego
2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących
zadania publiczne. (art. 63 § 1 k.p.a.)

Przesłanki negatywne

1.

Brak legitymacji procesowej/brak statusu strony w

rozumieniu art. 28 kpa

2.

Res iudicata (art. 156 § 1 pkt 3 k.p.a.) – „ przez »inne

uzasadnione przyczyny«, o których mowa w art. 61a § 1 k.p.a.,

należy rozumieć takie sytuacje, które w sposób oczywisty

stanowią przeszkodę do wszczęcia postępowania, np. gdy w tej

samej sprawie postępowanie administracyjne już się toczy albo

w sprawie takiej zapadło już rozstrzygniecie lub gdy w

przepisach prawa brak jest podstawy materialnoprawnej do

rozpatrzenia żądania w trybie administracyjnym”. (wyrok WSA

w Olsztynie z dnia 13 grudnia 2011 r., II SA/Ol 893/11, LEX

nr 1094438)

3.

Przedawnienie



„Prezes UOKiK nie wszczyna postępowania, jeżeli

upłynęło 5 lat od końca roku, w którym
dopuszczono się naruszenia przepisów ustawy,

uprawomocniła się decyzja o nałożeniu kary

pieniężnej (art. 76 u.o.k.k.).



Nie wszczyna się postępowania w sprawie
stosowania praktyk ograniczających konkurencję,

jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich
stosowania, upłynął rok (art. 93 u.o.k.k.).



Organ nie wszczyna postępowania w sprawie
stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy

konsumentów, jeżeli od końca roku, w którym
zaprzestano ich stosowania, upłynął rok (art. 105
u.o.k.k.).

Forma prawna wszczęcia
postępowania

1)

wniosek o wszczęcie postępowania z urzędu złożyła
organizacja społeczna (

art. 31 § 2

kpa),

2)

wszczęcie wznowionego postępowania (

art. 149

kpa)

3)

wszczęcie postępowania w sprawie stwierdzenia
nieważności decyzji (

art. 157 § 2

kpa).



„kodeks postępowania administracyjnego nie zna osobnego aktu

wszczęcia postępowania”. W. Dawidowicz, Ogólne postępowanie

administracyjne. Zarys systemu, Warszawa 1962, s. 126; Z. Janowicz,

Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 1995, s.

167.



„rozstrzyganie kwestii wszczęcia postępowania w drodze aktu

administracyjnego jest nie tylko zbędne, lecz także niedopuszczalne”. A.

Wróbel, Komentarz do art. 61a k.p.a., Lex/el.



Prezes UOKiK wydaje postanowienie w przedmiocie
wszczęcia postępowania:



wyjaśniającego (art. 48 ust. 1 u.o.k.k.), nie doręczane
stronom postępowania,



postępowania w sprawach praktyk ograniczających
konkurencję (art. 88 ust. 2 u.o.k.k.)



postępowania

w

sprawach

praktyk

naruszających

zbiorowe interesy konsumentów (art. 101 ust. 2 u.o.k.k.).

Odmowa wszczęcia postępowania

1. Forma - postanowienia

2. Przesłanki :

- wniesienia żądania przez osobę niebędącą stroną

- z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte

(art. 61a k.p.a.), np. „

sprawa w ogóle nie podlega załatwieniu przez organ

administracyjny w formie decyzji (ma charakter cywilnoprawny, uprawnienia bądź

obowiązki wynikają z mocy samego prawa, brak przepisu stanowiącego podstawę

materialnoprawną

do

wydania

decyzji”.

Wyrok

Wojewódzkiego

Sądu

Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 marca 2012 r. VII SA/Wa 2356/11 , LEX nr

1139835)



„Artykuł 61a § 1 k.p.a. stanowi podstawę prawną do
odmowy wszczęcia postępowania administracyjnego m.in.
w sytuacji, gdy kierowane do organu administracji
publicznej żądanie jednostki dotyczy sprawy już

wcześniej rozstrzygniętej (tożsamość sprawy). Zważyć
jednak należy, że o tożsamości sprawy można mówić

wyłącznie wówczas, gdy w sprawie występują te same
podmioty, dotyczy ona tego samego przedmiotu i tego
samego stanu prawnego w niezmienionym stanie
faktycznym sprawy.”



Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w
Lublinie z dnia 4 kwietnia 2013 r., II SA/Lu 1036/12,
LEX nr 1310579



„1. Wniosek o zmianę miejscowego planu zagospodarowania

przestrzennego nie stanowi podstawy wszczęcia postępowania

administracyjnego. O zmianie miejscowego planu zagospodarowania

przestrzennego decyduje wyłącznie rada gminy, która uchwałę w

sprawie przystąpienia do sporządzenia planu podejmuje z własnej

inicjatywy lub na wniosek wójta, burmistrza (prezydenta miasta).

Choć z wnioskiem do tych organów o sporządzenie planu może

wystąpić każdy, to jednak rada nie ma obowiązku podjęcia uchwały w

związku ze zgłoszonym wnioskiem.



2. Skoro wniosek o zmianę miejscowego planu zagospodarowania

przestrzennego nie wiąże organu i nie może stanowić podstawy

wszczęcia postępowania administracyjnego, organ zobowiązany jest do

wydania postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania na

podstawie art. 61a § 1 k.p.a.”





Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 30

listopada 2012 r., II SA/Po 732/12, LEX nr 1241225

Art. 64 k.p.a.
§ 1. ”Jeżeli w podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma
możności ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych,
podanie pozostawia się bez rozpoznania”.
§ 2. ”Jeżeli podanie nie czyni zadość innym wymaganiom
ustalonym w

przepisach

prawa, należy wezwać wnoszącego do

usunięcia braków w terminie siedmiu dni z pouczeniem, że
nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez
rozpoznania”.

Charakter prawny czynności pozostawienia podania bez rozpoznania

Poglądy doktryny i orzecznictwa sądowego odnośnie formy :

1. decyzja administracyjna

1)

czynności organu podejmowane na podstawie

art. 64

jako pierwsze czynności w

sprawie w postępowaniu wszczętym z datą doręczenia żądania (E. Iserzon (w:)
Komentarz IV, 1970, s. 146),

2)

sposób zakończenia postępowania w danej instancji (wyrok NSA z dnia 16 kwietnia
1986 r.,

III SAB 14/85

, OSP 1988, z. 1, poz. 23, z glosą Z. Kmieciaka,

"Pozostawienie żądania strony bez rozpoznania na podstawie

art. 64 § 2

k.p.a. nie

rozstrzyga wprawdzie sprawy co do jej istoty, lecz kończy postępowanie w
danej instancji, a zatem zgodnie z nakazem zawartym w

art. 104

k.p.a.

czynność ta musi być podjęta w formie decyzji").

3) nie wymaga wydania decyzji administracyjnej - czynność procesowa organu

administracyjnego polegająca na stwierdzeniu, że podanie zawiera wadę, która nie

została usunięta w drodze czynności organu, określonej w

art. 64 § 1

lub przez

wnoszącego podanie w trybie i na zasadach określonych w

art. 64 § 2

( wyrok NSA z

dnia 3 lutego 1992 r.,

IV SA 1377/91

, OSP 1993, z. 10, poz. 205, uchwała składu

siedmiu sędziów SN z dnia 8 czerwca 2000 r.,

III ZP 11/00

, OSNAPiUS 2000, nr 19,

poz. 702; OSP 2001, z. 1, poz. 12, z glosą B. Adamiak)

4) „pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia nie następuje ani w formie decyzji a

nie też postanowienia” (wyr. NSA z 23.1.1996 r., II SA 1473/94, OSP 1997, Nr 7-

8, poz. 136)

„pozostawienie podania bez rozpoznania (art. 64 § 2) mieści się w grupie

aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej (innych niż decyzje i

postanowienia), dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających z

przepisów prawa – tj. art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a.”

Postanowienie NSA z dnia 2 marca 2011 r., II FSK 2624/10, LEX nr 842886,

„Bezpodstawne pozostawienie podania bez rozpoznania oznacza, że organ
administracji publicznej, właściwy w sprawie, której dotyczy podanie,
pozostaje bezczynnym i na tę jego bezczynność służy skarga do sądu
administracyjnego”.
Uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 8 czerwca 2000 r.,

III ZP 11/00

,

OSNAPiUS 2000, nr 19, poz. 702; OSP 2001, z. 1, poz. 12, z glosą B.
Adamiak,

Data wszczęcia postępowania



Postępowanie wszczęte na żądanie strony - dzień
doręczenia

żądania

organowi

administracji

publicznej (art. 61 § 3 k.p.a.),



Postępowanie wszczęte na żądanie strony wniesione
drogą elektroniczną – dzień wprowadzenia żądania
do

systemu

teleinformatycznego

organu

administracji publicznej (art. 61 § 3a k.p.a.).



Postępowanie wszczęte z urzędu

„wszczęcie postępowania z urzędu następuje z chwilą

podjęcia pierwszej czynności procesowej organu
administracyjnego wobec strony. Zazwyczaj będzie to
zawiadomienie wszystkich osób będących stronami w
sprawie o wszczęciu postępowania”. [Postanowienie
NSA z 4 marca 1981 r., SA 654/81, ONSA 1981, nr 1,
poz. 15]
„dzień złożenia zeznań przez stronę postępowania lub

świadków w sprawie będącej przedmiotem decyzji”.

Postanowienie NSA z 22 kwietnia 1981 r., SA1089/81, ONSA 1981, nr 1, poz. 34.

„W wypadku gdy przepisy szczególne przewidują wszczęcie
postępowania administracyjnego w określonej formie (np.
postanowienia), wówczas datą wszczęcia postępowania jest dzień
doręczenia lub ogłoszenia postanowienia o wszczęciu
postępowania, czyli np. data doręczenia postanowienia o
wszczęciu postępowania w sprawie wznowienia postępowania”.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w
Warszawie z dnia 22 marca 2010 r. V SA/Wa 1764/09LEX
nr 606959

Nie stanowią wszczęcia postępowania:

-

czynności wewnętrzne podejmowane w celu ustalenia stanu sprawy

i oceny zasadności wszczęcia postępowania

- „fakt rozmowy telefonicznej z pracownikiem MOPS nie stanowi podstawy do

uznania, że z dniem przeprowadzenia rozmowy telefonicznej następuje wszczęcie

postępowania w sprawie”.

[Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 21

maja 2008 r., IV SA/Wr 33/08, LEX nr 527891]

Ustalenie momentu wszczęcia postępowania



„w dacie wszczęcia zaczyna się postępowanie w sprawie,



zaczynają biec terminy do jej załatwienia,



powstają obowiązki procesowe organu, stron i innych

uczestników postępowania,



powstaje zawisłość sprawy”



J. Borkowski, w: B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie…, s. 180.

Czynności procesowe mające na celu zbadanie

dopuszczalności wszczęcia postępowania

1.

Postępowanie wszczęte na żądanie strony:

1)

Badanie właściwości organu, do którego wpłynęło
podanie (art. 65 § 1 kpa)

Art. 65. § 1. „Jeżeli organ administracji publicznej, do którego
podanie wniesiono, jest niewłaściwy w sprawie, niezwłocznie
przekazuje je do organu właściwego, zawiadamiając jednocześnie o
tym wnoszącego podanie. Zawiadomienie o przekazaniu powinno
zawierać uzasadnienie.
§ 2. Podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem
przepisanego terminu uważa się za wniesione z zachowaniem
terminu”.

1)

Badanie, czy podanie dotyczy właściwości jednego, czy większej
liczby organów (art. 66 § 1 i 2 kpa)

Art. 66. § 1. ”Jeżeli podanie dotyczy kilku spraw podlegających załatwieniu przez różne organy,
organ administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, uczyni przedmiotem rozpoznania
sprawy należące do jego właściwości. Równocześnie zawiadomi wnoszącego podanie, że w
sprawach innych powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu, i poinformuje go o
treści § 2.
§ 2. Odrębne podanie złożone zgodnie z zawiadomieniem, o którym mowa w § 1, w terminie
czternastu dni od daty doręczenia zawiadomienia uważa się za złożone w dniu wniesienia
pierwszego podania.
§ 3. Jeżeli podanie wniesiono do organu niewłaściwego, a organu właściwego nie można ustalić na
podstawie danych podania, albo gdy z podania wynika, że właściwym w sprawie jest sąd
powszechny, organ, do którego podanie wniesiono, zwraca je wnoszącemu. Zwrot podania następuje
w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.
§ 4. Organ nie może jednak zwrócić podania z tej przyczyny, że właściwym w sprawie jest sąd
powszechny, jeżeli w tej sprawie sąd uznał się już za niewłaściwy”.

3) Badanie, czy podanie spełnia wymogi formalne z art. 63 § 2
kpa, czy spełnia dodatkowe wymogi przewidziane w
przepisach szczególnych
na tym etapie można:

-

Stwierdzić konieczność pozostawienia podania bez rozpoznania – art.
64 kpa,

-

ustalić czy podanie dotyczy postępowania jurysdykcyjnego, czy
postępowania w sprawach skarg i wniosków, czy okoliczności sprawy
wskazane w skardze, wniosku, dają podstawę do wszczęcia
postępowania w trybie art. 61 § 2 kpa



2. Postępowanie wszczęte z urzędu:

1)

Istnienie normy materialnej

2)

Istnienie normy kompetencyjnej

3)

Istnienie normy proceduralnej



Art. 62 k.p.a.

”W sprawach, w których prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego
stanu faktycznego oraz z tej samej podstawy prawnej i w których właściwy
jest ten sam organ administracji publicznej, można wszcząć i prowadzić
jedno postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony”.

Poglądy doktryny

1)

instytucja tzw. współuczestnictwa materialnego (

art. 72 § 1

k.p.c.) (Z. Janowicz, Komentarz, 1995, s. 171)

2)

instytucja współuczestnictwa formalnego (B. Adamiak (w:)

Komentarz, 1996, s. 318),

3)

"wszczęcie jednego postępowania w dwu lub więcej sprawach"

(W. Dawidowicz, Postępowanie administracyjne, 1983, s. 138).

Przepis art. 62 „upoważnia organ administracji publicznej do

połączenia wielu spraw administracyjnych do wspólnego

rozpatrzenia w jednym postępowaniu i rozstrzygnięcia tych

spraw jedną decyzją administracyjną wydaną w wyniku tego

postępowania”. (A. Wróbel, Komentarz,)

Warunkiem zastosowania art. 62 kpa nie jest:

-

wielość stron postępowania,

-

np. stroną postępowania w sprawie udzielenia pozwolenia na
budowę jest inwestor, lecz także właściciele nieruchomości
sąsiednich; stroną postępowania wywłaszczeniowego są wszyscy
współwłaściciele nieruchomości wskazanej we wniosku o
wywłaszczenie, przepis art. 62 kpa nie ma zastosowania w tych
postępowaniach

Warunkiem zastosowania art. 62 kpa jest:

-

wielość spraw administracyjnych

"Załatwiając sprawę, w której w charakterze stron występuje kilka osób o
rozbieżnych interesach, organ administracji państwowej powinien
stosować przepis

art. 62

k.p.a., a w szczególności wydać jedną

decyzję, w której rozstrzyga o istocie sprawy w stosunku do
wszystkich zainteresowanych. Wydanie decyzji odrębnie dla strony, której
przyznano uprawnienie, i odrębnie dla strony, której odmówiono przyznania
tego samego uprawnienia, nie dając przy tym stronom decyzji wzajemnie do
wiadomości, jest wadą postępowania ograniczającą prawa stron do złożenia
odwołania i może skutkować uchylenie decyzji".

(wyrok NSA z 8 kwietnia 1981 r.,

SA 337/81

, ONSA 1981, nr 1, poz. 30)



"Załatwiając sprawę, w której w charakterze stron
występuje kilka osób o rozbieżnych interesach, organ
administracji państwowej powinien stosować

art. 62

k.p.a., a w szczególności wydać jedną decyzję, w której
rozstrzyga o istocie sprawy w stosunku do wszystkich
zainteresowanych"

wyrok NSA z dnia 12 listopada 1985 r., SA/Kr 822/85

Przesłanki zastosowania art. 62 kpa:

1)

istnieje wielość spraw administracyjnych,

2)

prawa i obowiązki w każdej z tych spraw wynikają z tego
samego stanu faktycznego bądź z tej samej podstawy prawnej,

3)

w każdej z tych spraw właściwy jest ten sam organ
administracji publicznej.



Sprawy tożsame pod względem przedmiotowym (treść
żądania uprawnienia lub treść obowiązku oraz podstawa prawna
i stan faktyczny), lecz różne pod względem podmiotowym
(różne strony).

Np. wielość spraw administracyjnych tożsamych pod względem
przedmiotowym ma miejsce na podstawie

art. 46 ust. 1

u.p.z.p.,

kiedy więcej niż jeden wnioskodawca zwróci się do tego samego
organu administracji publicznej (

art. 40 ust. 3

) o wydanie decyzji o

warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
W takiej sytuacji istnieje tożsamość przedmiotu spraw (żądanie
wydania decyzji) wynikająca z tego samego przepisu prawa (

art. 46

ust. 1

u.p.z.p.) oraz tego samego stanu faktycznego (ta sama działka

gruntu).



Przepis

art. 62

kpa nie może mieć zastosowania, jeżeli żądania stron dotyczące tego

samego przedmiotu są oparte na różnych podstawach prawnych.

"1. Art.

62

k.p.a. nie daje organowi podstaw do rozstrzygnięcia jedną decyzją administracyjną

wniosków dwóch stron o sprzecznych interesach, dotyczących wprawdzie tego samego przedmiotu,

jednakże opartych na odrębnych podstawach materialnoprawnych. W takim wypadku bowiem organ

ma do czynienia z dwoma odrębnymi stosunkami materialnoprawnymi, co do których powinny być

wydane odrębne decyzje administracyjne. 2. Jeżeli w stosunku do tej samej nieruchomości rolnej

jedna strona domaga się wyznaczenia jej kandydatem na nabywcę na podstawie

zarządzenia

Ministra Rolnictwa z dnia 25 lipca 1979 r. w sprawie cen, warunków i trybu sprzedaży

państwowych nieruchomości rolnych (M.P. Nr 19, poz. 114), natomiast druga strona wnosi o jej

wymianę w zamian za inną własną nieruchomość w myśl

ustawy

z dnia 24 stycznia 1968 r. o

scalaniu i wymianie gruntów (Dz. U. Nr 3, poz. 13 z późn. zm.) organ administracji stopnia

podstawowego - ze względu na związek zachodzący między tymi sprawami - miał obowiązek

przekazać wniosek o wymianę nieruchomości organowi stopnia wojewódzkiego jako właściwemu w

I instancji i do czasu jej rozstrzygnięcia zawiesić - zgodnie z

art. 97 § 1 pkt 4

k.p.a. -

postępowanie w sprawie ustalenia kandydata na nabywcę";
wyrok NSA z dnia 22 września 1981 r., II SA 470/81, ONSA 1981, nr 2, poz. 90

Stadium postępowania wyjaśniającego

Formy postępowania wyjaśniającego

Postępowanie gabinetowe

Rozprawa

•

Postępowanie gabinetowe



mniej sformalizowane niż rozprawa,



obowiązują w nim wszystkie reguły postępowania
dowodowego,



prowadzone, gdy do udowodnienia stanu faktycznego
wystarczające są dokumenty



oparte w głównej mierze na zasadzie pisemności



odmiennie niż na rozprawie, w postępowaniu
gabinetowym nie następuje koncentracja materiału w
jednym miejscu i w jednym czasie

Rozprawa administracyjna



służy skoncentrowaniu w jednym czasie i miejscu
wszystkich podmiotów postępowania w danej sprawie,
którzy ustnie i bezpośrednio dokonują poszczególnych
czynności procesowych



służy realizacji zasad: kontradyktoryjności, koncentracji
dowodów,

bezpośredniości,

szybkości,

prostoty,

oszczędności, jedności i celowości wszystkich czynności
składających się na proces administracyjny (zeznania
świadków, opinie biegłych, wyjaśnienia stron, odczytanie
treści dokumentów, protokołu oględzin), polubownego
załatwiania spraw spornych

Organ administracyjny jest obowiązany
przeprowadzić rozprawę:

1)

jeżeli

zapewni

to

przyspieszenie

lub

uproszczenie postępowania - ocena, czy

przeprowadzenie

rozprawy

przyczyni

się

do

przyspieszenia lub uproszczenia postępowania, należy do

prowadzącego je organu,

2)

jeżeli wymaga tego przepis prawa - art. 79 ust. 2

ugn („Kolegium wyznacza niezwłocznie termin pierwszej

rozprawy,

doręczając

jednocześnie

właściwemu

organowi odpis wniosku”, art. 118 ust. 1 ugn „po

wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego starosta,

wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej,

przeprowadza rozprawę administracyjną”

3) jeżeli zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów
stron - „gdy w sprawie biorą udział co najmniej dwie strony o
sprzecznych interesach, które organ powinien uzgodnić”,
wyrok NSA z dnia 19 grudnia 1983 r., I SA 806/83,
LexPolonica nr 328960,
4) jeżeli jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy
udziale świadków lub biegłych albo w drodze
oględzin.

Czynności poprzedzające rozprawę

1. Ustalenie, czy:
1)przeprowadzenia rozprawy wymaga przepis prawa,
2) występują strony o spornych interesach
3) należy udowodnić fakty przy pomocy zeznań świadków,
opinii biegłych, w drodze oględzin

2. Wezwania (art. 90 § 2 kpa):
1) stron do złożenia przed rozprawą wyjaśnień, dokumentów i
innych dowodów i do stawienia się na rozprawę osobiście lub
przez przedstawicieli albo pełnomocników,

2)

świadków i biegłych do stawienia się na rozprawę.

3. Jeżeli jest prawdopodobne, że oprócz stron wezwanych na
rozprawę, już uczestniczących w postępowaniu, mogą być
jeszcze inne strony, nieznane organowi administracji, wówczas
organ powinien ogłosić w drodze obwieszczenia albo sposób
zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości o terminie, miejscu i
przedmiocie rozprawy (art. 91 § 3 kpa)



Wezwanie na rozprawę – doręcza się na piśmie stronom,
świadkom, biegłym, określając w nim termin, miejsce i
przedmiot rozprawy (art. 91§ 1 i 2 kpa), podobnie w
odniesieniu do państwowych i samorządowych jednostek
organizacyjnych, innych organizacji, innych osób wezwanych do
udziału w rozprawie



Termin rozprawy - powinien być tak wyznaczony, aby
doręczenie wezwań oraz ogłoszenie o rozprawie nastąpiły
przynajmniej na siedem dni przed rozprawą (art. 92 kpa)

Część wstępna rozprawy

1)

Otwarcie

2)

Ustalenie, czy osoby wezwane stawiły się

3)

Sprawdzenie, czy nie ma podstaw do
odroczenia rozprawy

Art. 94 kpa § 1. Nieobecność na rozprawie stron należycie
wezwanych na rozprawę nie stanowi przeszkody do jej
przeprowadzenia.
§ 2. Kierujący rozprawą odroczy ją, jeżeli stwierdzi poważne
nieprawidłowości w wezwaniu stron na rozprawę, jeżeli
niestawienie się strony zostało spowodowane przeszkodą
trudną do przezwyciężenia, a także z innej ważnej
przyczyny.

Część właściwa rozprawy



Obejmuje właściwe postępowanie dowodowe



Strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje,
zarzuty, przedstawiać dowody na ich poparcie, wypowiadać się do
wyników postępowania dowodowego (art. 95 § 1 kpa)



Kierujący rozprawą może uchylić zadawane świadkom, biegłym i
stronom pytania, jeżeli nie mają one istotnego znaczenia dla
sprawy. Jednakże na żądanie strony należy zamieścić w protokole
osnowę treści uchylonego pytania. (art. 95 § 2 kpa)



Kierujący rozprawą winien zapewnić właściwy porządek
czynności procesowych, konfrontować dowody, ujawniać przez
odczytanie dowody wniesiona na piśmie



Art. 93 kpa „rozprawą kieruje wyznaczony do przeprowadzenia
rozprawy pracownik tego organu administracji publicznej, przed
którym toczy się postępowanie. Gdy postępowanie toczy się
przed organem kolegialnym, rozprawą kieruje przewodniczący
albo wyznaczony członek organu kolegialnego”.



Art. 96. ”Za niewłaściwe zachowanie się w czasie rozprawy
strony, świadkowie, biegli i inne osoby uczestniczące w
rozprawie mogą być, po uprzednim ostrzeżeniu, wydalone z
miejsca rozprawy przez kierującego rozprawą oraz ukarane
grzywną do 100 zł. Na postanowienie o ukaraniu grzywną służy
zażalenie”.



Postępowanie dowodowe oparte na zasadzie prawdy
materialnej (obiektywnej), celem postępowania – ustalenie
prawdy materialnej, oparcie rozstrzygnięcia na faktach i
okolicznościach udowodnionych



Organ administracji podejmuje wszelkie działania
zmierzające do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego
sprawy (art. 7 kpa):

-

obowiązek ustalenia stanu faktycznego

-

obowiązek zgromadzenia materiału dowodowego

Proces dowodzenia



działania podejmowane przez organ oraz uczestników
postępowania w celu ustalenia okoliczności istotnych do
rozstrzygnięcia sprawy i ustalenia prawdziwości o tych
okolicznościach,



oparty na środkach dowodowych

Nie wymagają dowodu (art. 77 § 4 kpa):

1.

Fakty powszechnie znane (notoryczne) –

„okoliczności, zdarzenia, czynności lub stany, które

powinny być znane każdemu rozsądnemu i

posiadającemu doświadczenie życiowe mieszkańcowi

miejscowości, w której ma siedzibę organ

administracji” (W. Siedlecki, Postępowanie cywilne

w zarysie, W-wa 1972, s. 304) np., klęski żywiołowe,

pożary, tornada, powodzie,

2.

Fakty znane z urzędu - fakty znane organowi z

racji

wykonywanych

funkcji,

zajmowanego

stanowiska

Dowód



Środek dowodowy – umożliwiający dowodzenie,
ustalenie istnienia bądź nieistnienia określonych faktów
oraz ustalenia prawdziwości bądź nieprawdziwości
twierdzeń o faktach

Materiał dowodowy w sprawie - ogół dowodów,
których zebranie jest konieczne do dokładnego wyjaśnienia
stanu faktycznego sprawy

Środek dowodowy



Art. 75. § 1 kpa „jako dowód należy dopuścić wszystko, co
może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest
sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być
dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz
oględziny”.

-

Katalog środków dowodowych nie ma charakteru
zamkniętego

Dowody nienazwane

-

np. dowód z filmu, telewizji, fotokopii, fotografii, planów, rysunków
oraz płyt lub taśm dźwiękowych i innych przyrządów utrwalających
albo przenoszących obrazy lub dźwięki,

-

Kodeks nie przewiduje, w odróżnieniu

art. 244-247

kpc, pierwszeństwa

dowodu z dokumentów w stosunku do dowodu ze świadków.

-

Dowód z przesłuchania stron może być przeprowadzony posiłkowo
jedynie wówczas, gdy po wyczerpaniu środków dowodowych lub z
powodu ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla
rozstrzygnięcia sprawy (

art. 86

kpa).

Klasyfikacja środków dowodowych

1. Dopuszczalność przeprowadzenia dowodu
Podstawowe – dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych,

oględziny
Posiłkowe – przesłuchanie strony
2. Sposób zetknięcia organu orzekającego z okolicznością będącą

przedmiotem dowodu
Bezpośrednie – organ orzekający może bezpośrednio postrzegać i

sprawdzać prawdziwość lub fałszywość określonego faktu, np.

oględziny, wizja lokalna
Pośrednie – organ stwierdza istnienie pewnego faktu pośrednio np.

na podstawie postrzegania innego faktu – zeznań świadków, opinii

biegłych

Środki dowodowe uregulowane w kpa



Dowód z dokumentów (prywatne, urzędowe)



Dowód z zeznań świadków



Dowód z opinii biegłego



Oględziny



Przesłuchanie stron

Domniemania w postępowaniu adm.

1.

Domniemania faktyczne – wynikają z doświadczenia
życiowego, organ może wnioskować co do istnienia
poszukiwanego faktu na podstawie innych faktów oraz
wszelkich okoliczności danej sprawy

2.

Domniemania prawne – wynikają z przepisu prawa,
nakazującego „przyjęcie faktu poszukiwanego na podstawie
innego faktu”:

Domniemania

wzruszalne

–

można

je

obalić

przeciwdowodem
Domniemania niewzruszalne – dowód na przeciwieństwo
jest zakazany

Uprawdopodobnienie

-

środek zastępczy dowodu,

-

nie daje pewności a jedynie wiarygodność
(prawdopodobieństwo) twierdzenia o jakimś fakcie,

-

polega nie na udowodnieniu, ale na uprawdopodobnieniu
istnienia lub nieistnienia pewnych faktów,

-

metoda dowodzenia, odformalizowana

Uprawdopodobnienia na gruncie kpa

-

Uprawdopodobnienie okoliczności mogących wywołać wątpliwości

co do bezstronności pracownika organu administracji (art. 24 § 3 kpa)

lub członka organu kolegialnego orzekającego w sprawie (art. 27 § 1

kpa), biegłego (art. 84 § 2 kpa)

-

Uprawdopodobnienie, że uchybienie terminu w postępowaniu

nastąpiło bez winy zainteresowanego (art. 58 § 1 kpa)

-

Uprawdopodobnienie uchylenia decyzji wskutek wznowienia

postępowania, implikujące wstrzymanie wykonania decyzji przez

organ właściwy w sprawie wznowienia postępowania (art. 152 § 1

kpa)

-

Uprawdopodobnienie, że decyzja jest dotknięta wadą nieważności,

implikujące wstrzymanie wykonania decyzji przez organ (art. 159 § 1

kpa)

Zasady postępowania dowodowego



Zasada dochodzenia prawdy obiektywnej (art. 7, art.
77§1, art. 80 k.p.a.) organ ma obowiązek podjąć
wszelkie kroki w celu dokładnego wyjaśnienia stanu
faktycznego.

-

Zasada ta ma wpływ na ukształtowanie całego
postępowania oraz dla rozłożenia ciężaru dowodu w
postępowaniu administracyjnym

-

Organ z urzędu przeprowadza dowody dla ustalenia
stanu faktycznego sprawy, określa zakres, zgodnie z
zasadą prawdy obiektywnej, jakie dowody są niezbędne
dla ustalenia stanu faktycznego sprawy.



Zasada równej mocy dowodowej



nie wprowadza ograniczeń co do rodzaju dowodów,
którym należy przyznać pierwszeństwo w ustaleniu
istnienia danego faktu



art. 75 § 1 k.p.a. jako dowód należy dopuścić wszystko, co może
przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z
prawem.



wyjątki od tej zasady mogą wprowadzać tylko przepisy
szczególne



w razie wątpliwości w ustaleniu stanu faktycznego należy
zastosować zasadę otwartego systemu dowodów i równej
mocy środków dowodowych



Zasada udziału stron w postępowaniu



art. 10 § 1 k.p.a. organ obowiązany jest zapewnić stronie
czynny udział w postępowaniu, a przed wydaniem decyzji
umożliwić jej wypowiedzenie się co do zebranych
dowodów i materiałów.



Art. 79. § 1. Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i
terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub
oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem.



§ 2. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu,
może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz
składać wyjaśnienia.



Zasada swobodnej oceny dowodów



organ winien ocenić wiarygodność i moc dowodów
według

własnego

przekonania,

na

podstawie

wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.



organ nie jest więc związany sztywnymi regułami
dowodzenia, ustalonymi w ustawie



Legalna

(formalna

teoria)

dowodów – zakłada

uprzywilejowanie niektórych środków dowodowych,
ustawowa ocena dowodów



Zasada bezpośredniości



istota tej zasady sprowadza się do takiego sposobu
rozpoznania sprawy, w szczególności postępowania
dowodowego, aby jego przeprowadzenie było możliwe
bezpośrednio przez organ rozpatrujący sprawę



postępowanie dowodowe powinno się odbywać przed
organem, chyba, że sprzeciwia się temu charakter dowodu
albo

wzgląd

na

poważne

niedogodności

lub

niewspółmierność kosztów w stosunku do przedmiotu
sporu.