Skrypt jest wielce skroconym podręcznikiem profesora Tatarkiewicza w pigulce. Opracowane tematy zostały

podane przez profesora Gołembskiego na wykładzie Historii Filozofii na dziennych Naukach Politycznych w roku
2004/2005. Do profesora warto pojsc na ostatnim wykadzie bo duzo ocen przepisuje (ja na przykład miałem 5 w I

semestrze i 3(!) w drugim i mi przepisal na egzamin 5). Jeśli ktos jednak woli zdawac to proszę korzystac ;)

PS za poprawność ani kompletność skryptu nie odpowiadam ale starałem się :)

FILOZOFIA PRZYRODY

•

MATERIA: co bylo pierwsza materia?, cechy: ksztalt, sila, ruch, materia jest niezbedna do zycia

•

TALES: woda jest pierwotna materia, to co zywe zyje wilgocia

•

ANAKSYMANDER: bezkres, bezgraniczosc

•

ANAKSYMENES: powietrze, wydaje sie jako jedyne nieskonczone i prawdziwie bezkresne

•

HERAKLIT: ogien, jest nieskonczenie zmienny, moze stac sie kazdym zywiolem

•

PARMENIDES: ziemia?, bo jest stala, niezmienna i jedyna?

PITAGOREJCZYCY

•

LICZBA JAKO ZASADA BYTU: liczba to przestrzenna wielkosc, realny kstalt

•

DWOISTOSC BYTU: Czynnik ksztaltujacy (liczba) i ksztaltowany, ograniczajacy i ograniczany.

•

SYMBOLIKA LICZB: na gruncie porownan i zwykle nadinterpretacji np 1 - punkt, 8 - milosc

•

HARMONIA SWIATA: sklada sie z 10 sfer (znali 9 ale 10 to liczba idealna). Sfery poruszjac sie
wydaja dzwieki - idealna muzyke sfer. Jest idealnie zestrojony.

DEMOKRYT

•

ATOMISTYCZNA MATERIA: przyroda sklada sie z niepodzielnych atomow, atomy maja
wlasnosci tylko ilosciowe (+ksztalt, polozenie, porzadek), te wlasnosci tlumacza wlasnosci cial
zlozonych (my te wlasciwosci postrzegamy subiektywnie --> relatywizm), atomy sie ruszaja,
atomy sa w prozni --> materia jest nieciagla

•

WIEDZA: skoro postrzeganie jest subiektywne (wiedza ciemna), to prawdziwa wiedze dostarcza
rozum (najczulszy organ). Doswiadczenie zmyslowe tylko pobudza rozum do dalszego badania.

•

NAUKA PRZYCZYNOWA: wyjasnianie zjawis odwolujac sie jedynie do przyczyn nie celow.
Rozum jest domena czlowieka, wiec nie ma sily rozumnej rzadzacej swiatem.

•

JEDNOLITOSC: dusze traktujemy tak samo jak cialo, niebo jak ziemie,

•

ETYKA: najwyzszym dobrem jest zadowolenie (stan harmonii, ciszy), a srodkiem do niego rozum
(umiar)

SOFISCI

•

NOWY STOSUNEK DO NAUKI: badania humanistyczne nie przyrodnicze, wiedza ma cele
praktyczne, badania empiryczne nie dedukcyjne

•

POZNANIE: sensualizm (wszystko co jest zjawiskiem dla ludzi istnieje), relatywizm (miara rzeczy
jest czlowiek), praktycyzm (ta prawda jest lepsza, ktora ma wieksza uzytecznosc),
konwencjonalizm (wszystko jest wynikiem umowy roznej tresci i pochodzenia)

•

ESTETYKA: wytwarzanie nasladownictw, wzbudzenie iluzji, oczyszczenie (katharsis)

•

SOKRATES

•

CNOTA JEST DOBREM BEZWZGLEDNYM: sprawiedliwosc, odwaga, panowanie nad soba.
Cnota jest powszechna, nie zalezy od nas czy przyjetego systemu wartosci, dobra moralne sa

written by baryg

najwyzsze i dla nich trzeba poswiecac wszystkie inne

•

CNOTA WIAZE SIE Z POZYTKIEM I SZCZESCIEM: dobro=pozytek, ludzie bladac czynia zlo bo
nie wiedza co sprzyja ich pozytkowi. Szczescie wynika z cnoty (szczesliwy posiada najlepsze
dobra, a najlepszym dobrem jest cnota)

•

CNOTA JEST WIEDZA: zlo wynika z nieswiadomosci, wiedza jest warunkiem dostatecznym
cnoty, tym samym co cnota, jesli wiedza nie wystarcza do cnoty znaczy to ze jest
niewustarczajca i powierzchowna (mowimy o wiedzy etycznej nie "naukowej", opiera sie na
rozsadku a nie teorii) - intelektualizm etyczny. Czynnik etyczny jest uzupelniany przez czynnik
religijny (demon, duch).

•

METODA ELENKTYCZNA: negatywna, usuwanie blednych przekonan. "Zbijanie do absurdu".

•

METODA MAIEUTYCZNA: pozytywna, sztuka poloznicza. A) stwierdzenie faktu znanego,
sprawdzalnego zmyslowo badz przez analogie B) indukcja, poprzez wyszukiwanie cech
wspolnych C) sformulowanie wiedzy ogolnej i pewnej - definicji/pojecia

PLATON

•

NAUKA O IDEACH: 2 rodzaje bytu: rzeczy i idee (ale tak na prawde rzeczy sa tylko cieniami idei,
zjawiskami wiec nie maja swojego bytu). Wiedza w pojeciach jest pewna i bezwzgledna. Pojecia
sa stale i jedne, przedmioty na ich podstawie musza zawierac ich wlasnosci. Idee istnieja, rzeczy
staja sie. Idee nie sa jednak przyczynami ale wzorcami. Czym jest idea? 2 teorie: logiczna
(immanentna) i religijna (transcendentalna)

•

NAUKA O DUSZY: Dusza jest przeciwienstwem materii, zrodlem ruchu. Dusza pozwala poznac
wlasnosci wspolne rzeczy (idee). Jest tez niesmiertelnym pierwiastkiem czlowieka. Dusza jest
niematerialna, niesmiertelna, niezalezna od ciala (mimo zespolenia w czlowieku), zlozona
(rozumna, impulsywna, zmyslowa), doskonalsza od ciala, cialo jest dla niej wiezieniem.

•

NAUKA O PRZYRODZIE: Swiatem rzadzi rozum i lad, zostal zbudowany przez Demiurga na
wzor idei. Materia: trzecia przyczyna Wszechswiata, budulec (swiat zostal zbudowany z niej a nie
stworzony z nicosci), jest nieokreslona, bezksztaltna, nieorganiczna. Swiat, planety posiadaja
dusze i to na nich zostal nabudowany swiat. Dusza daje lad i ruch.

•

NAUKA O POZNANIU: poznanie rozumowe (idei) i zmyslowe (rzeczy). Poznanie wrodzone:
posiadamy wrodzona wiedze, ktora sobie przypominamy (np rozwnosc, sprawiedliwosc).
Poznanie bezposrednie (intuicja) i posrednie (dyskurs). Poznanie empiryczne (najbardziej
niedoskonale, obserwacja nam nic nie daje), naukowe (matematyka jest bardziej dokladna, ale
tez nie idealna bo jest dogmatyczna i nie probuje tego wyjasnic), dialektyka (czyste badanie
pojec i twierdzen poprzez analize i synteze).

•

ETYKA: cnoty: madrosc (dusza rozumna), mestwo (d.impulsywna), panowanie nad soba
(d.pozadliwa) + sprawiedliwosc utrzymujaca lad. Milosc: milosc pieknychcial -> milosc pieknych
dusz -> milosc do piekna jako takiego (idea). Dobra realne sa srodkami tylko do osiagnieicia dobr
idealnych. Panstwo: powszechne i stale, organizm w celu wspolnego dobra, wiedza,
wladcy-filozofowie.

ARYSTOTELES

•

LOGIKA: mowi o wiedzy ogolnej, metafizyka - o jednostkowym bycie. Pojecie (jednostka
logiczna): jest umiejscowione w hierarchii pojec (to miejsce to definicja) az do pojecia
najwyzszego, niedefiniowalnego (kres definiowania). Sady (zespol pojec): dowod wyprowadza sie
poprzez umieszczenie sadu w hierarchii i odniesianie do sadu wyzszego (az do kredu
dowodzenia). W swiecie z ogolu wynika szczegol a my poznajac mozemy tylko ze szczegolow
probowac odtworzyc ogol. Nasza wiedza o swiecie wynika z poznania i wnioskowania, nie ma
prawd wrodzonych.

•

FILOZOFIA TEORETYCZNA: fizyka, matematyka, pierwsza filozofia (metafizyka). Substancja
(bytem samoistnym) sa rzeczy, w przeciwienstwie do stosunkow, i przypadlosci. Substancja =
forma (wlasnosci wspolne, gatunkow rzeczy) + materia (inne). Materia jest uwieziona w formie,
gdy substancja ulega zniszczeniu forma odchodzi w niebyt, a materia jest uwalniana. Jednak
materia nie istnieje samoistnie. Istnieja zwiazki materii i formy: substatncja. Istota rzeczy:

written by baryg

prawdziwe poznanie - formy, pojecia, istota + "istotny skladnik calego gatunku". Forma jest sila
dzialajaca celowo (jest rownierz przyczyna (rzezbiaz obmyslil forme posagu) jak i celem (gatunki
rozwijaja sie w celu osiagniecia odpowiedniej dla siebie formy)). Natura formy jest dzialanie, jest
wiec energia, materia jest potencja (energia aktualizuje potencje az do entelechii - rozwoj).
Pierwszy poruszyciel: nieruchomy i niezmienny, niezlozony (zlozenie wymaga przyczyny),
niematerialny (czysta forma), duchowy, sam rozum, porusza ustanawiajac cel mysla, konieczny,
doskonaly, jedyny.

•

FILOZOFIA PRAKTYCZNA: etyki, polityka. Istnieje cel najwyzszy :eudajmonia, doskonalosc,
optimum. Cnoty: dianoetyczne (rozumne: madrosc, rozsadek) i etyczne (hojnosc, mestwo).
Cnota: usposobienie zachowujace zloty srodek.

STOICY

•

FIZYKA: Swiat jest jednolity, materialny, ozywiony (to co jest niematerialne jest niebytem -
nominalizm). Ciala skladaja sie z czynnika biernego (materii) i czynnego (pneuma - tez materia
ale deliktna, przenikajaca materie i ja ksztaltujaca). Pneuma jest zawsze ta sama, sa tylko jej
rozne stopnie i natezenia. Materia ma w sobie zrodlo ruchu i zycia. Zycie cial zalezy od ruchu
tonicznego pneumy, im wiekszy tym cialo jest bardziej zywe i rozumne. Pneuma jest przyczyna
wszelkiego ruchu, dziala celowo i racjonalnie - jest to naturalna wlasnosc materii. Swiat, materia,
pneuma jest nieograniczony, nieskonczony i jedyny wiec ma cechy boskie.

•

TEORIA WIECZNEGO POWROTU: naturalny cykl swiata: okres ksztaltowania --> zycie -->
pozar swiata

•

ETYKA: zabiegac tylko o dobra wewnetrzne (cnota - zycie zgodnie z natura i rozumem), bo od
swiata zewnetrznego sie trzeba uniezaleznic. Cnote sie ma lub nie, nie podlega stopniowaniu.
Oprocz cnoty i nie-cnoty sa dobra obojetne godne (talenty, sprawnosc, milosc) i niegodne wyboru
(bogactwo, zaszczyty). Afekty (namietnosci): bezrozumne poruszenia duszy, ktore oddalaja nas
od cnoty.

•

LOGIKA: sensualizm, z postrzezen powstaja pojecia naturalne i te powstale na drodze refleksji.
Prawda jest to co bezposrednio i niezawodnie wykarze swa prawdziwosc (dzieki postrzezeniom
kataleptycznym - odp. dokladnym i potwierdzonym przez inne spostrzezenia)

EPIKUREJCZYCY

•

FIZYKA: nalezy badac przyrode aby uspokoic umysl, a nie dla niej samej. Ciala z atomow i pusta
przestrzen (za Demoktytem), mechanistyczna przyczynowosc wlasciwosci cial, bogowie istnieja,
ale we wiecznej szczesliwosci i nas olewaja. Dusza tez jest cielesna, plynna materia
rozplywajaca sie po ciele (jak cieplo), wynikiem jej ruchu jest zycie i swiadomosc, jest
zniszczalna wraz z cialem (ale jesli wyzbedziemy sie leku przed smiercia zrozumiemy ze to po
prostu koniec)

•

ETYKA: hedonizm i radosc zycia --> szczescie jest nawyzszym dobrem (czym jest i jak je
osiagnac), szczescie=brak cierpienia, wynika z radosci zycia i przyczyn zewnetrznych
(pozytywnych - cielesne i duchowe), srodki ku szczesciu: cnota (jest oplacalna - daje szczescie) i
rozum (aby wybierac przyjemnosci i kierowac myslami by nie bladzily)

•

LOGIKA: ma odroznic prawde od falszu, wrazenia sa miara wszelkiego poznania (wlacznie ze
snami i halucynacjami oblakanych), wrazenie jest nieomylne, bledy popelnia sad.

SCEPTYCY

•

PIRRON: nie wiemy jakie sa wlasnosci rzeczy --> musimy sie powstrzymac od sadow -->
powstrzymanie da spokoj i szczescie

•

NIE WIECEJ: do kazdego sadu nie mia wiecej pewnosci niz do sadu z nim sprzecznego -
izostnienie (rownosilnosc sadow)

•

PEWNOSC POSREDNIA I BEZPOSREDNIA: obie niemozliwe, bezposrednia: przez zmysly

written by baryg

(kazdy postrzega inaczej), przez pojecia (pojecie=gatunek, musialby posiadac cechy wszystkich
np drzewo musialoby miec igly i liscie zarazem), posrednia: przez dedukcje (bledne przeslanki,
nieskonczonosc dowodow), przez indukcje (zupelna jest niemozliwa bo nie sprawdzimy
wszystkich przypadkow).

FILON

•

CEL FILOZOFII: poznanie boga.

•

DUALIZM: bog vs swiat, zlo vs dobro, duch vs materia. Ale celem jest monizm: odnalezienie
jednosci tych przeciwienstw poprzez ustalenie porzadku, gradacji.

•

SCHEMAT METAFIZYKI: Bog (gr. absolut + zyd. jedyny bog-osoba) jako pkt wyjscia - poza
swiatem i poznaniem <--> Logos: ogniwo posrednie, idee w bogu, mysli i sily boze, ktore sa
wcielane w zycie, logos jest tez osoba, aniolem, posrednikiem <--> Materia: znikoma, zla ale
odwieczna

•

DUSZA: tez zlozona z trzech ogniw (jw)

•

ETYKA: czlowiek jest najnizszym bytem, a etyka ma mu umozliwic powrot do doskonalosci i
zjednoczenie z bogiem. Tylko dzieki duszy (kontemplacja i ekstaza)

PLOTYN

•

SYSTEM EMANACYJNY: Istota bytu jest stawanie sie a nie trwanie, z bytu naturalnie wylaniaja
sie nowe postaci, byt trwa produkujac (emanujac) nowe byty, Emanacja odbywa sie w porzadku
zmniejszajacej sie doskonalosci.

•

ABSOLUT: byt najdoskonalszy, z ktorego inne emanuja (czysta jednia). Jest niepoznawalny,
poza bytem i poza rozumem.

•

HIPSTAZY: kolejne emanacje absolutu: swiat ducha (idealny), psychiczny (dusza swiata),
materialny. Idee odbijaja sie w materii jak w lustrze i powoduja odbicie, ktore nazywamy swiatem
realnym.

•

DUSZA: nizsza (czynniki zwierzece i roslinne, niedoskonlosci i grzechy) + wyzsza. Sa dwie drogi
dla duszy: naturalna (emanacja, czyli w dol) i w gore (do boga)

•

TEORIA POZNANIA: intuicja, jak u Filona: ekstaza, zachwycenie sie absolutem. Wymaga
cwiczenia ducha i oczyszczenia.

•

SZTUKA: urzeczywistnienie idei, akt nieomal mistyczny

•

ETYKA: cnoty obywatelskie --> cnoty oczyszczajace --> cnoty upodabniajace do boga

KLEMENS Z ALEKSANDRII

•

Nauka chrzescijanska jako wiedza nie wiara, zgodna z filozofia starozytna. Na podstawie wiary
(faktow) mozemy stworzyc wiedze (wytlumaczenie)

ORYGENES

•

LOGOS: Zgodnosc nauki obiawionej z wiedza rozumowa Grekow. Element posredniczacy
miedzy Bogiem-Ojcem a Swiatem: Logos-Syn (bezposredni tworca i zbawca swiata, element,
ktory moze sie ucielesnic - ojciec pozostaje niezmienny i poza swiatem, jest jeden, nieskonczony,
niezmienny ale tez dobry i milosciwy)

•

BOG I SWIAT: Schemat: Bog i objawienie w stworzeniu (ex nihilo) --> upadek stworzenia -->
powrot Chrystusa do stanu pierwotnego.

•

UPADEK I ZBAWIENIE DUCHOW: Duchy, stworzone wraz ze swiatem, sa odwieczne,
niesmiertelne, wolne (jedne wykorzystuja wolnosc ku bogu inne przeciw). Upadly (poczatek II
etapu w dziejach swiata), bo zostaly polaczone z materia, nawrocenie mozliwe jest przez
poznanie. III etap: katastaza - powrot do boga

written by baryg

TERTULIAN

•

VS NAUCE I ROZUMOWI: Objawienie przekracza rozum, rozum jest szkodliwy, bo prowadzi do
blednych nauk i zguby moralnej. Nasza nauka kaze szukac Pana w prostocie serca. Wierze
dlatego, ze jest niemozliwe.

•

PONIZENIE NAUTRY LUDZKIEJ: Cala madrosc i dobroc pochodzi od boga, dla czlowieka
zostaja ylko zdolnosci cielesne i zmyslowe. Czlowiek jest tylko cialem, a cialo jest zle.

•

MATERIALIZM: dusza tez jest cielesna, bo inaczej nie moglaby oddzialywac na cialo, Bog tez
ma cialo (!)

SW. AUGUSTYN

•

TEORIA POZNANIA: Celem czlowieka jest szczescie odnalezione dzieki filozofii - poznanie tylko
boga i duszy. Nalezy poznac przezycia wewnetrzne i zjawiska, a nie rzeczy je powodujace.
Jedyne co wiem to to ze mysle --> nalezy wejsc w siebie, tam jest prawda. Umysl najlepiej
poznaje rzeczy wieczne (ogolne i niezmienne) - bez udzialu zmyslow. Swiat idalny jest zespolony
z bogiem, aby go poznac bog udziela nam iluminacji (osiagamy prawde bez rozumowania)

•

METAFIZYKA TEOCENTRYCZNA: bog jest bytem, przyczyna bytu i jego przemian, jest
najwyzszym przedmiotem (i przyczyna - iluminizm) poznania, najwyzszym dobrem (i jego
przyczyna). Dazenie do boga lezy w naturze czlowieka. Dusza jest lepsza od ciala, bo znamu ja
lepiej (jw), jest odrebna od ciala, nalezy dbac o dusze a nie o cialo. Nature ludzka stanowi
aktywna wola, a nie bierny rozum. Idee znajduja sie w umysle bozym.

•

HETERONOMICZNA ETYKA: teodycea: swiat jest cudem, przyzwyczajenie sprawia, ze tego nie
zauwazamy. Zlo jest definiowane tylko negatywnie, ale i tak jest potrzebne, jest czescia boskiego
planu. Zlo pochodzi jednak od czlowieka, a dobro od boga. Dobrzy sa ci ktorzy dostapili laski.
Panstwo ziemskie vs panstwo boskie.

JAN SZKOT ERIUGENA

•

KONCEPCJA BOGA: Miedzy filozofia, a pismem jest zgoda. Gnostycka koncepcja pisma
(dostosowuje jego sens do rozumowania). Boga nie mozna poznac, mozna tylko powiedziec
negatywnie czym nie jest. Tworczosc boga jest tylko stawaniem sie samego boga, procesem
koniecznym urzeczywistniajacym nadmiar dobroci (tak jak emanacja u neoplatonikow). Bog jest
istota wszechrzeczy, wszystkim we wszystkim.

•

KONCEPCJA STWORZENIA: 1) natura tworzaca, niestworzona (bog) 2) natura tworzaca
stworzona (Logos) 3) natura stworzona, nie tworzaca (swiat rzeczywisty) 4) natura niestworzona,
nie tworzaca (bog jako kres wszechswiata, poczatek i koniec) - emanacja jak u neoplatonikow

•

KONCEPCJA POZNANIA: Nic poza bogiem nie istnieje wiec poznawac musimy jedynie boga
(teocentryzm), ale zaczyna sie od sfer najnizszych i idzie w gore

•

NAUKA O PRZEZNACZENIU: Jest jedna predestynacja: do zbawienia. Nie moze byc
predestynacji do grzechu bo grzech nie istnieje (jest brakiem dobra)

SW. ANZELM

•

WIARA I ROZUM: przez wiare do zrozumienia, a nie przez rozum do wiary (poczatki
scholastyki). Rozum nie moze sprawdzac wiedzy objawionej, ma ja tylko objasniac. Rozum jest
wolny i samodzielny w granicach dogmatu. Wiara poszukujaca zrozumienia

•

RACJONALNOSC BOGA I SWIATA: ich natura calkowicie odpowiada prawom logicznym.

•

REALNOSC POJEC: Garunki sa wzorami, ktore stworzyl bog (np Prawda istnieje fizycznie, a nie
tylko jako pojecie)

•

DOWOD ISTNIENIA BOGA: Wyobrazmy sobie istote najwieksza. Jesli ja sobie wyobrazilismy to

written by baryg

teraz przeniesmy ja do swiata realnego (bedzie jeszcze wieksza, bo bedzie miala jeszcze jedna
ceche - realnosc), wiec istota najwieksza i najdoskonalsza musi istniec realnie aby taka byla.
CBDO ;)

SW. BERNARD Z CLAIRVAUX

•

POZNANIE MISTYCZNE: Sily ludzkie sa niedostateczne, musimy uzyskac wsparcie dzieki
pokorze i milosci. Schemat: 1) Szczyt pokory - poznanie wlasniej nedzy 2) Zrozumienie nedzy
bliznich - wspolczucie 3) oczyszczenie przez kontemplacje nedzy 4) ekstaza - zapomnienie sie w
bogu

•

MISTYCYZM PRAWIOWIERNY NIE PANTEISTYCZNY: dusza zatapia sie w bogu ale pozostaje
odrebnym bytem. Poznanie mistyczne nie wynika z tego, ze dusza wyemanowala z boga tylko
dlatego, ze posiada laske. Poznanie nie jest akatem umyslowym tylko pokory, milosci u uczucia.

•

VS SCHOLASTYCE: Nie rozum tylko kontemplacja. Nie bezstronnosc tylko uczucie. Nie ma
regul - wymiar osobisty kontaktu z bogiem.

•

VS NAUCE: nauka nie moze byc autonomiczna, celem samym w sobie - to haniebna ciekawosc.
Nauka ma sluzyc budowaniu siebie lub innych.

HUGON OD SW. WIKTORA

•

WIEDZA SWIECKA: Podzial nauk: teoretyczna (teologia, matematyka, fizyka), praktyczna
(etyka, polityka), mechaniczna (rzemioslo), logiczna (sztuka mowienia, dowodzenia, myslenia).
Ucz sie wszystkiego, nic nie jest zbedne. Nauka jest empiryczna (ale wynika tez z dzialan
rozumu). Doswiadczenie wewnetrzne jest pewniejsze od zewnetrznego (samowiedza).

•

WIEDZA MISTYCZNA: myslenie (zmysl), rozmyslanie (pojecie), kontemplacja (intuicja -
stopniowanie jak u Bernarda)\

•

WIARA: znajomosc rzeczy jeszcze nie obecnych. Mniej pewna niz wiedza, bardziej niz domysl.
Nie moze byc sprzeczna z rozumem ale moze byc ponad nim.

SW. TOMASZ

•

WIEDZA I WIARA: Odzielenie. Niektore prawdy przekraczaja rozum ale mu sie nie sprzeciwiaja
--> wiara

•

BYT: znamy tylko rzeczy jednostkowe (substancje, byty samoistne), powszechniki istnieja w nich
i moga byc wyabstrahowane, ale same substancjami nie sa (sa tez powszechniki niezalezne -
idee w umysle bozym). Zlozonosc bytu: esencja (to co wspolne, definicja) + egzystencja
(istnienie) <bog istnieje z definicji - esencji>, forma + materia, potencja + akt

•

BOG: istnienie boga nie jest prawda oczywista, wrodzona, oparta na apriorycznym rozumowaniu.
Trzeba oprzec ta wiedza na doswiadczeniu (z dziel i pierwszej przyczyny). Bog istnieje
samoistnie (wszytko inne zaleznie), jest poznawalny rozumowo przez negacje lub eminecje
(wzmorzenie wlasciwosci istot skonczonych).

•

SWIAT: stworzony ex nihilo, wprost z boga, aktem woli (nie z koniecznosci), wg idei bozych, w
czasie. Bog swiatem tez kieruje --> porzadek i celowosc. Pomiedzy doskonaloscia boga a
czlowiekiem musza istniec istoty posrednie - czyste inteligencje (anioly).

•

DUSZA: jest zlaczona z cialem jak forma z materia, w sumie stanowia jedna substancje. Dusza
jest rozumna i z niej wynika poznanie rozumowe, poznanie nizsze (np zmyslowe) sie w niej
naturalnie zawieraja.

•

POZNANIE: przedmiot "wraza" w dusze swoj obraz za posrednictwem zmyslow. Nie istnieja
wrodzone idee. Poprzez poznanie zmyslowe abstahujemy poznaniem rozumowym na
powszechniki

•

FILOZOFIA MORALNA: intelektualizm i teocentryzm. Poznanie boga jest najwyzsza funkcja
czlowieka.

written by baryg

DUNS SZKOT

•

PRZEWAGA WIARY NAD ROZUMEM: Wiekszosci prawd wiary nie da sie poznac rozumowo. I
co z tego!? Rozum po prostu jest zbyt slaby.

•

PRZEWAGA INTUICJI NAD ABSTRAKCJA: Intuicja daje poznanie indywidualne i
egzystencjalne, Abstrakcja (rozum) - powszechne i istotne

•

PRZEWAGA JEDNOSTKI NAD OGOLEM: W kazdej rzeczy oprocz formy gatunkowej istnieje
forma indywidualna. Dlatego tez istnieje mnogosc form w kazdej rzeczy. Wszystko co jest
zawarte w pojeciu, zawarte jest tez w rzeczy (np punkty, linie, geometrie).

•

PRZEWAGA WOLI NAD MYSLA: wola moze kierowac rozumem, poznanie nie jest najwyzszym
celem tylko srodkiem. Celem jest wola upadabniania i zblizeania sie do boga. Wola nie rozum
stanowi istote duszy. Bog jest tez wola (nie moze tworzyc rzeczy sprzecznych i niemozliwych ale
oprocz tego jest absolutnie wolna) Osnowa bytu nie jest koniecznosc tylko wolnosc.

WILHELM OCKHAM

•

VS SCHOLASTYCE: antysystematyzm: krytyka wiedzy zamiast tworzenia systemu,
antydogmatyzm: wiekszosc wiedzy da sie podwarzyc, antyracjonalizm: intuicja nie rozum,
antyrealizm: twory umyslu sa oderwane od rzeczywistosci. Indywidualizm: jednostkowosc
kazdego bytu. Woluntaryzm: wszystko zalezy od wszechmocnej woli bozej

•

SCEPTYCYZM: nie mozliwe sa dowody teologiczne oparte na rozumie, wiedza ma byc oparta na
obiawieniu.

•

WSZECHMOC BOSKA: bog moze wywolac np intuicje przedmiotu, ktorego nie ma, sprawic, ze
dowod nieprawdziwy wyda sie prawdziwy.

•

PSYCHOLOGIZM: powszechniki sa trudne do udowodnienia i nie potrzebne, wiec je trzeba
odrzucic. Ale: rzeczy maja byt przedmiotowy (intencjonalny, w naszym umysle, takie tez sa
pojecia ogolne) i moga miec byt realny (nie musza, ale wtedy sa chimera, fikcja). Pojecia ogolne
(uniwersalia) w umysle - naturalia lub pojecia ogolne w mowie (rodzaje, gatunki). Uniwersalia to
odbicia jezykowe i psychiczne bytow jednostkowych

•

KOSMOLOGIA: bog jest nieograniczony wiec swiat jest nieskonczony.

GALILEUSZ

•

DOSWIADCZENIE: nauke nalezy opierac na doswiadczeniu, ale nie zatrzymywac sie na nim,
rozumowanie ma sie z niego wywodzic

•

MATEMATYKA: kazda nauke powinno dac sie zmierzyc, a zjawiska poddac analizie lub syntezie.
Nauka = hipotetyczne zadania mat. + egzyst. zad. empiryczne.

•

ZJAWISKA: unikamy wnikania w prawdziwa nature rzeczy na rzecz badania ich cech,
wlasciwosci, stosunkow, praw.

•

WIEDZA PRZYCZYNOWA: mamy badac przyrode z pktu widzenia przyczyny, a nie celu.

KARTEZJUSZ

•

METODA: miara wiedzy jest janosc i wyraznosc. To co takie jest jest pewne. Jasne i wyrazne =
proste --> metoda analityczna. Nauki maja byc scisle - tak jak matematyka (tylko podejscie
ilosciowe: geometria, mechanika)

•

SCEPTYCYZM: bo: zludzenie zmyslow, nierozpoznawalnosc jawy i snu, umyslny blad
wprowadzony przez istote wyzsza. --> COGITO ERGO SUM - jedyne pewne zdanie, na nim
mozna sie oprzec (punkt archimedesowy). Mysle, wiec jestem, jestem istota, ktora mysli, jazn
myslaca jest niezalezna substancja

•

ISTNIENIE: bog istnieje bo jazn musi miec przyczyne, skutek nie moze byc dokonalszy od
przyczyny wiec nie moglismy wymyslec idei boga, musiala byc ona nam dana. Ciala istnieja, bo

written by baryg

zakladamy naturalnie ze istnieja, a przeciez doskonaly bog nie moze wprowadzac nas w blad

•

BOG: nieskonczony, nieograniczona wola (prawda i dobrem jest to co bog chce)

•

DUSZA: jedyna cecha: myslenie (swiadomosc)

•

CIALO: rozciaglosc, podzielnosc, wlasciwosci geometyczne, mechaniczna koncepcja przyrody,
nie maja zdolnosci ruchu, ruch otrzymaly od boga

•

DUALIZM: swiadoma dusza + mechaniczne cialo

•

ROZUM I ZMYSLY: rozum jest jedynym narzedziem poznania, zmysly sa tylko jednym z jego
wielu narzedzi

•

IDEE: wrodzone (niezalezne, proste, jasne, niezawodne), nabyte, skonstrowane

•

ROZUM I WOLA: rozum przedstawia nie sadzi. Sad jest aktem woli (decyzji zgody lub nie zgody)
--> woluntarystyczna teoria poznania

SPINOZA

•

PANTEIZM: Bog jest substancja, wszechswiat istnieje w bogu, nic nie jest samoistne oprocz
boga. Bog to przyroda <-- vs dualizmowi bog-swiat

•

DETERMINIZM: wlasnosci swiata wywodza sie z natury boga wedle praw logicznych, tym samym
prawom podlegaja idee abstrakcyjne. Przyroda jest mechanizmem i wszystko jest wytworem
mechanicznego rozwoju przyrody.

•

MATERIA I DUCH: bog jest substancja myslaca i rozciagla. Kazdy objaw substancji wynika z
jednej z tych cech i nalezy przez to do swiata duchowego lub mat.

•

PARALELIZM: Cialo i dusza sa w zgodzie, ale nie moga oddzialywac na siebie, sa obiawami tej
samej substancji istniejacymi rownolegle.

•

ETYKA RACJONALNA I MISTYCZNA: nasze dzialanie ma byc zgodne z nasza natura, wolne i
sluszne (nalezy zachowac swoja nature nie poddajac sie zewnetrzu - troche jak stoicy). Czyny
zgodne z natura to czyny rozumne.

LEIBNIZ

•

SUBSTANCJE: substancji jest wiele, sa jakosciowo odrebne (indywidualne - monady, pojedyncze
skladniki swiata), sa zamkniete - nie oddzialuja na siebie, sa dynamiczne (maja sily),
nierozciagle, niepodzielne, niematerialne (bardziej jak dusza nie jak cialo), maja wrodzona
zdolnosc postrzegania, cialo jest obiektywnym zjawiskiem substancji, dzialaja celowo, zachowuja
hierarchie doskonalosci, tworza harmonie najlepszego ze swiatow

•

LOGIKA: prawdy 1) pierwotne - same przez sie sa jasne (zas. tozsamosci) 2)
pochodne-rozumowe - zas. sprzecznosci 3) pochodne-faktyczne - udowodnione na podst. prawd
pierwotniejszych (zas. racji dostatecznej). Wszystkie one sa rozumowe - racjonalne.

LOCKE

•

ZADANIA FILOZOFII: poznac pojecia a bycie, a nie sam byt. Metoda 1) psychologiczna (badanie
pojec w umysle) 2) genetyczna (badanie w postaci pierwotnej) 3) analityczna (odnalezc proste
skladniki)

•

EMPIRYCZNE POCHODZENIE WIEDZY: nia ma nic w umysle czego by nie bylo przedtem w
zmysle. Nie ma idei wrodzonych. Wrodzone sa wladze umyslu, ktorymi obrbiamy material
wiedzy. Doswiadczenie zewnetrzne (postrzezenie) i samego siebie (refleksja)

•

IDEE: to umyslowe odwzorowania rzeczy, znamy tylko je, a nie prawdziwe rzeczy, 2 rodzaje:
pierwotne-obiektywne (ruch, ksztalt, rozciaglosc), wtorne-subiektywne (brawa, dzwiek, smak).
Nalezy badac idee proste, rokladac (analizowac) zlozone.

•

SUBSTANCJA: nie mozemy jej poznac empirycznie, przypisujemy jej tylko wlasciwosci. Nie
badajmy jej.

•

WIEDZA RACJONALNA, NIE EMPIRYCZNA: przy poznawaniu faktow jednostkowych mozemy
poznawac tylko idee proste (zlozone moga wprowadzic w blad). Idee zlozone, prawdy ogolne

written by baryg

mozemy poznac tylko przez intuicje i dowod

•

FILOZOFIA PRAKTYCZNA: badac w lacznosci z zyciem, na podstawie psychologicznej, z
zasasda wolnosci (sadu, indywidualnoscia)

BERKELEY

•

NOMINALIZM: na swiecie nie ma abstrakcji, idea to wyobrazenie - konkretne przedstwienie

•

SENSUALIZM: wiedziec = postrzegac. To czego nie postrzegamy nie istnieje. Rozum zajmuje
sie tylko duchem, nie mozna przykladac nauk scislych do rozumu ani przyrody, bo matematyka
nie ma z nia rowniez wiele wspolnego.

•

SUBIEKTYWIZM: pierwotne wlasnosci sa rowniez subiektywne (wystepuja zawsze w parze z
wtornymi, sa wzgledne, nie sa zmyslowe)

•

IMMATERIALIZM: Substancji nie doswiadczamy wiec jej nie ma - fikcja umyslu. Ciala to tylko
zespoly jakosci zmyslowych. Istniec = byc postrzeganym. Ale przedmioty sa nie tylko
postrzezeniami ludzi ale tez boga --> sa mniej wiecej stale (jak zamkne oczy to przedmiot nie
zniknie)

•

SPIRYTUALIZM: Umysly istnieja samodzielnie i sa nosnikami idei - sa prawdziwa substancja.
Idee same istniec nie moga, istnieja podmioty postrzegajace - duchy - jedyne dzialajace
przyczyny przyrody --> przyroda jest spirytualistyczna nie mechanistyczna.

HUME

•

WRAZENIA A IDEE: przedstawienia pierwotne - wrazenia, wtorne - idee. Wrazenia sa pierwotne
dla idei. Kojazenie idei: podobienstwo, czas, przyczyna.

•

FAKTY I STOSUNKI MIEDZY IDEAMI: Stosunki sa pewne (jak matematyka) - ich przeciwienstwa
sa sprzeczne, fakty mozna sprawdzic jedynie doswiadczalnie.

•

PRZYCZYNOWOSC: przyczynowosc opieramy na doswiadczeniu i przenosimy je w przyszlosc
poslugujac sie instynktem. Tego sie nie da udowodnic. Tak samo nie mozemy dostrzec sily.
Czujemy tylko wysilek, widzimy tylko rzekomy jej efekt. Istnienie substancji zakladamy tez tylko
dzieki instynktowi nie dowodowi. Nie ma ani substancji materialnej, ani duchowej.

•

RELIGIA: jej tez nie da sie dowiesc. Jest koniecznym wytworem ludzkiej psychiki

•

ETYKA: Podstawowym uczuciem jest sympatia, chec solidarnego zachowania. Czlowiek jest
spoleczny, nie egoistyczny. Prawo nie jest ntr, powst. w proc. hist. Jednoczesnie nie możemy
powiedziec jednoznacznie co jest dobre a co zle bo nie możemy przejsc ze zdania jest do zdania
być powinien

KANT

•

FORMA I MATERIA POZNANIA: do poznania potrzebne sa zrowno zmysly jak i rozum. Zmysly
dostarczaja materii poznania, materialu do obrobki, rozum nadaje poznaniou forme poprzez
przycinanie go do wlasnych wlasciwosci (postrzegamy zawsze w czasie, przestrzeni i szukamy
zwiazkow przyczynowych)

•

WIARA I KOSMOLOGIA: na wielkie pytania filozoficzne nie da się odpowiedziec, bo brakuje nam
materii poznania do obrobki (konkretnych doswiadczen zymslowych). Wszystkie twierdzenia sa
rownie sensowne. Potrzebna nam jest wiara w niesmiertelna dusze, wolna wole i istnienie boga


postulaty praktyczne (zalozenie przyjete bez dowodu dla praktycznych celow – moralnosci)

•

ETYKA: odroznianie dobra od zla jest naturalna wlasciwoscia rozumu. Wszyscy maja te same
właściwości  wszyscy maja to samo prawo moralne (imperatyw (nakaz nie do odrzucenia)
kategoryczny (zawsze i w kazdej sytuacji)). Etyka obowiazku (robimy to co nam nakazuje) i
intencji (robimy to co uwazamy za wlasciwe).

•

DUALIZM: cialo należy do przyrody i podlega przyczynowosci, rozum jest sam w sobie, jest
wolny, uginajac się przed prawem moralnym jestesmy wolni (sami je ksztaltujemy i nie jestesmy

written by baryg

niewolnikami zadz)

FICHTE

•

PROGRAM: system, jedna zasada, krytyka poznania jest fundamentem nauki o bycie.

•

IDEALIZM: mysl jest zwierzchnia dla bytu (rzeczy sa przedstawieniami jazni). Ludzie chcac byc
wolnymi sa aktywni (czynni), ich jazn jest niezalezna od rzeczy. Jazn tworzy swiat, jest jedyna
rzecza sama w sobie.

•

CZYN: pierwotna postacia bytu jest czyn, nie przedmiot. Substancja jest wytworem dzalania, wiec
wtorna. Wolny, poddany tylko jazni czyn jest najwazniejszy

•

IDEAL: pierwotna osnowa swiata jest ideal (to jak byc powinno), ktory pobudzil czyn

SCHELLING

•

ZWROT ROMANTYCZNY: moralnosc-->estetyka, religia ma ten sam przedmiot co filozofia,
przyroda ma tez osnowe duchowa, choc nie swiadoma

•

PRZYRODA: trzeba siegnac do jej wnetrza, jest zywa sila tworcza (jak jazn u Fichtego). Przyroda
i jazn sa pochodnymi postaciami jednego bytu, absolutu <--biegunowosc bytu (schelling szukal jej
wszedzie).

•

OGLAD INTELEKUTALNY: nie nalezy zawierzac zmyslom, ich funkcje ma tez przejac umysl

HEGEL

•

IDEALIZM EWOLUCYJNY: byt jest natury logicznej, jego skladnikiem jest pojecie, jego istota jest
ogolnosc. Wszystko co jednostkowe jest wtorne. Tylko bytt w calosci jest absolutem. Aby byl
racjonalny i logiczny musi byc niepodzielny. Jest jednoczesnie zmienny (ewolucyjny) aby wylonic
z siebie mnogosc postaci.

•

DIALEKTYKA: teza-antyteza-syteza

•

BYT: 3 postaci: A - przyroda (filozofia przyrody), T- idea (logika), S - duch (filozofia ducha).

•

PANSTWO: boska idea na ziemi, pierwotne w stosunku do jednostki. Duch swiata i panstwa i
narody jako jego narzedzia i objawy. Rozwija sie jak czlowiek: fazy wschodnia, gracka, rzymska i
germanska.

•

SZTUKA/RELIGIA/FILOZOFIA: 1) wyraz ducha absolutnego - przez kontemplacje 2) przez
wyobrazenie 3) przez pojecia

SCHOPENHAUER

•

FENOMENALIZM: swiat jest moim wyobrazeniem

•

WOLUNTARYZM: jestsmy rzeczami samymi w sobie, zarowno podmiotami, jak i przedmiotami
poznania. Jestesmy wola i to ona jest osnowa swiata. Wola to poped irracjonalny, dzialajacy
slepo i bez celu. Wola nie jest wolna, nawet gdy mozemy robic co chcemy to nie mozemy chciec
wszystkiego.

•

PESYMIZM: czlowiek jest wiecznie nie zaspokokojony, ma wieczne poczucie braku, zycie nam
schodzi na walce o drobmostki: jadlo, milosc, bezpieczenstwo. Lek: sztuka (kontemplacja) i
wspolczucie

COMTE

•

FILOZOFIA POZYTYWNA: tylko przedmioty rzeczywiste, bez urojen. Nauki przyrodnicze
stworzyly idealny wzor dochodzenia naukowego. Badania maja byc obiektywne, dotyczyc tylko
twierdzen wzglednych, a nie absolutnych, unikac spekulacji. Introspekcja jest niemozliwa. Nalezy

written by baryg

gromadzic fakty i na ich podstawie formulowac prawa (stale zwiazki). Na tej podstawie mozna
przewidywac dalsze fakty. Nauka dazy wiec do wyprzedzenia doswiadczsenia.

•

ROZWOJ LUDZKOSCI: teologia-->metafizyka-->pozytywizm

•

KLASYFIKACJA NAUK: konkretne (opis faktow np mineralogia) i abstrakcyjne (formulowanie
praw np matematyka, fizyka)

•

FILOZOFIA: te nauki (jw) opisuja caly swiat, metafizyka nie ma sie czym zajmowac. Odrzuca tez
teorie poznania (przeciez widac co jest), logike (jalowe dociekania oderwane od faktow) i
psychologie (nie mozna byc obserwowanym i obserwowac na raz). Filozofia zostala ograniczona
do zestawiania wiedzy z nauk szczegolowych.

•

POLITYKA: ludzkosc, porzadek, postep. Doskonalenie natury ludzkiej, indywidualnej i zbiorowej.

•

PRZELOM?: proby budowania systemu absolutnego z ludzkoscia, porzadkiem i natura jako
bostwami. Nowy kult: Wielka Istota - Ludzkosc

KIRKEGAARD

•

EGZYSTENCJALIZM: subiektywizm (prawda ma byc wazna dla mnie), pluralizm
(asystematycznosc), filozofia ma wnikac w konkretne istnienie czlowieka, jego etyke i raligie -->
egzystencjalizm. Nie mozemy sie zajmowac mysla (jest zbyt idealna)

•

ISTNIENIE: czlowiek jest przepelniony strachem i niepokojem, jego egzystencja jest czasowa,
mimo ze patrzymy nia nia z pkt widzenia wiecznosci. Stad cierpienie. Wieczny konflikt miedzy
zmiennym istnieniem (czlowiek) i wiecznym bytem (bog). Zblizenie sie doboga powoduje lek i
drzenie (tak sie on nam objawia)--> czlowiek jednoczesnie dazy do nieskonczonosci i sie jej
obawia.

•

TYPY ZYCIA: czlowiek uciekajac przed dylematem (jw) zyje na rozne sposoby: 1) typ estetyczny
- czlowiek pochloniety mozliwosciami 2) typ etyczny - poszukuje rzeczywistosci, trwa przy
przezyciach wlasciwych, wchodzi w siebie 3) religijny - tak jak 2) tylko bardziej osobiscie,
wprowadenie boga do isnienia

•

SUBIEKTYWNOSC PRAWDY: w subiektywnym zyciu czlowieka lezy sprawdzian prawdy.

NIETZSCHE

•

RELATYWIZM POZNAWCZY: rzeczywsitosc jest zmienna i nieskonczenie bogata, poznajac ja
musimy ja zatrzymac dlatego zawsze falszujemy obraz.

•

TEORIA WARTOSCI: nie ma moralnosci obiektywnej, kazdy ma taka jaka mu potrzebna.
Moralnosc zalezy od natury: panow (godnosc, skutecznosc) lub niewolnikow (litosc, milosc,
altruizm). Niewolnikow jest wiekszosc wiec narzucaja swoja moralnosc.

•

KRYTYKA MORALNOSCI WSPOLCZENSEJ: krytyka sprawiedliwosci, litosci, uzytecznoci,
prymatu ogolu, intencji, nagody i kary. Nowa moralnosc: wartosc zycia, wolnosc silnego,
nierownosc. Wspolczesna moralnosc opiera sie na fikcji (wystepkach nieegoistycznych) i tworzy
ludzi miernych.

•

POSTAWA DIONIZYJSKA VS APOLLINSKA: apollo: opanowanie, rownowaga, przejrzystosc,
dionizos: zycie, ped obalajacy prawa i harmonie.

BERGSON

•

KRYTYKA INTELEKTU: zarowno naukowy jak i potoczny deformuje rzeczywistosc, aby ulatwic
wzajemne porozumiewanie sie. Unieruchamia, rozklada na czesci, upraszcza/ujednostajnia,
kwalifikuje, mechanizuje (pomija to co tworcze, samorzutne), relatywizuje (okresla w stosunku do
innych).

•

INTUICJA: bezposrednie poznanie rzeczy i zdarzen. Jest uswiadomionym instynktem. Przenosi
nas do wnetrza poznawanej rzeczy. Wyzwala ze schematow (jw)

•

NATURA RZECZYWISTOSCI wg intuicji: nieskonczenie roznorodna, zywa, dynamiczna, jest
zwarta caloscia, a nie suma czesci.

•

JAZN: narzucona przez swiat, przestrzenna, ustabilizowana, intelektualna (plytka) i wlasna,

written by baryg

naturalna, uchwytna w czasie, intuicyjna (gleboka).

•

EWOLUCJA: przyroda ewoluuje nie mechanicznie, zgodnie ze schematami ale spontanicznie,
tworczo, dzieki pedowi zyciowemu (elan vital)

•

WOLNOSC: czlowiek jest wolny bo kieruja nim uczucia i mysli (czyli ona sam)

•

MORALNOSC: 1) spoleczenstwo zapobiega egoistycznym sklonnosciom jednostek 2) jednostki
nasladuja najlepszych i straja sie byc jeszcze lepsze

HUSSERL

•

ANTYPSYCHOLOGIZM: prawdy logiczne nie naleza do procesu psychologicznego, ale do
przedmiotow idealnych (pojec, teorii). Gdyby były bylyby tylko prawdopodobnymi uogolnieniami,
a sa przeciez oczywiście prawdziwe. Skoro prawdy nie zaleza od zmiennego czlowieka to sa
stale  antyrelatywizm

•

FENOMENOLOGIA: nowa nauka bez zalozen (aby nie potrzebowala fundamentow innych nauk),
ma stwierdzac to co oczywiste. Bada tylko istote, właściwości, nie bada miejsca, czasu, faktu
istnienia. Redukcja fenomenologiczna: odrzucenie wszystkiego, czego nie gwarantuje przebieg
poznania.

•

PROGRAM: 1) wydzielenie tego co oczywiste, dane (rzeczy rzeczywiste i idealne z ich
wlasciwociami) od tego co jest konstrukcja umyslu 2) poznanie tego co oczywiste (fenomenow)
poprzez intuicje, dzieki niej możemy bez indukcji wypowiadac prawdziwe sady a priori

FILOZOFIA CHRZESCIJANSKA

•

TU COS TRZEBA NAPISAC

NEOTOMIZM

•

REALNOSC POZNANIA: przedmioty cielesne sa poznawalne, poznanie nie tworzy przedmiotu,
istnienie swiata zewnetrznego jest oczywiste, w naszej swiadomosci wystepuja bezposrednio te
same przedmioty co w swiecie realnym

•

KONRETNOSC I JENDOSTKOWOSC BYTU: powszechniki sa narzedziami poznania, kazdy byt
jest jednostkowy

•

KONTAKT Z NAUKAMI I FILOZOFIA: nalezy jesdnakz nich brac tylko fakty, teorie sa czesto
niesprawdzalnymi hipotezami

POSTMODERNIZM

•

POSTMODERNIZM: to co po modernizmie (optymizm ze wz. na rozwoj i lad) jako jego opozycja
- kwestionowanie ladu, prawa, schylek i rozpad tradycji. dekonstrukcja - porzucenie schematow i
stuktur na korzysc radykalnego pluralizmu. Obiektywna prawda jest wyrazem nietolerancji.
Nalezy usunac poczucie filozoficznej pewnosci, rzeczywistosc nie ma jednej istoty, prawdy.

•

DEKONSTRUKCJA: sztuka czytania i interpretacji dziel. Zapozyczamy rozne pojecia i nadajac
im nowy sens (szukajac drugiego dna) uzywamy ich do jednego konkretenego celu (np
interpretacji jakiegos tekstu) - czesto niezgodnie z ich pierwotnym, klasycznym znaczeniem. (J.
Derride)

•

POSTEP: wiedza tworzona przez lata spowodowala wytworzenie "megaopowiesci". Na ich
podstawie wierzono w moc ludzkiego umyslu, jego mozliwosc poznania regul swiata, prawdy i
ladu. Teraz pograzamy sie w zwatpieniu, informacje maja charakter luznych strzepow czesto
sprzecznych. Zadania filozofii: wyjasnia odrzucenie idei jednosci, ukazuje to jako wyzwolenie sie

written by baryg

spod przymusu, wyjasnia wewnetrzne problemy koncepcji (J.F.Lyotard)

•

MORALNOSC: szukanie wartosci obiektywnych to ucieczka od odpowiedzialnosci za swoje
czyny. Zasady: tolarancja, ironia (dystans do siebie i innych), solidarnosc (spontaniczne
zainteresowanie losem innych ludzi) - (R.Rorty)

•

PRAWDA KONWERSACJI: Czlowiek tworzy wlasny obraz swiata, wiec tworzy tez prawde dla
siebie. W konwersacji kazdy ujawnia troche swojej prawdy ale wcale nie musimy dochodzic do
rzadnej konkluzji. (R.Rorty)

HILEMORFIZM: jednosc natury ludzkiej, duszy i ciala
TEODYCEA: obrona doskonalosci stworzenia

written by baryg