faldy

FAŁDY

Fałd to wygięcie warstwy, ławicy lub innego
pierwotnie płaskiego elementu strukturalnego
wytworzone wtórnie. Są dwie formy fałdu,
zwykle sąsiadujące ze sobą: antyklina
zawierająca utwory starsze w jądrze i synklina z
utworami młodszymi w jądrze. Jeżeli mamy do
dyspozycji tylko to kryterium geometryczne (np.
nieznana jest nam stratygrafia warstw), mówimy
o antyformie i synformie

ELEMENTY I PARAMETRY GEOMETRYCZNE FAŁDÓW

W fałdzie można wyróżnić przede wszystkim
jego część wewnętrzną czyli jądro oraz
otaczające je z dwu stron skrzydła. Przegub
fałdu to odcinek sfałdowanej warstwy o
największej krzywiźnie. Zwykle wiąże on ze sobą
dwa skrzydła fałdu, ale w wielu fałdach o
równomiernej krzywiźnie przegubu nie można
wyróżnić. W innych zaś (np. skrzynkowych)
każda antyklina i synklina ma dwa przeguby.
Zbiór przegubów we wszystkich warstwach
danego fałdu to strefa przegubowa. Oś fałdu to
linia biegnąca wzdłuż przegubu w połowie jego
szerokości.

ELEMENTY I PARAMETRY GEOMETRYCZNE FAŁDÓW

Najważniejsze parametry przestrzenne fałdów
Kierunek osi fałdu orientacja osi fałdu względem
stron świata.
Nachylenie osi albo

kąt zanurzenia osi fałdu kąt, o

jaki oś fałdu odchyla się od płaszczyzny poziomej.
Pochylenie fałdu kąt o jaki powierzchnia osiowa
fałdu odchyla się od linii pionu.
Promień fałdu odstęp między powierzchniami
osiowymi sąsiednich form fałdowych (antykliny i
synkliny), mierzony prostopadle do tych
powierzchni. W fałdach asymetrycznych o różnej
długości skrzydeł trzeba mówić osobno o promieniu
krótszego lub dłuższego skrzydła fałdu.
Obwiednia fałdu są to dwie powierzchnie
ograniczające wygięcia rozpatrywanej grupy fałdów,
tj. styczne do powierzchni stropowej lub spągowej,
którejś z ławic sfałdowanych. Na obszarach silnie
sfałdowanych są one jedynym wskaźnikiem
struktury wyższego rzędu.
Amplituda fałdu to połowa odległości między
dwiema obwiedniami zespołu fałdów, mierzonej
prostopadle do tych powierzchni.
Powierzchnia osiowa fałdu to powierzchnia łącząca
osie danego fałdu w poszczególnych ławicach.

DEFORMACJA OSI FAŁDU

Wygięcia osi fałdu w górę lub w dół, poza którymi oś wraca do poprzedniego położenia to
undulacje osi

. Undulacja skierowana w górę to elewacja, w dół - depresja.

Obraz kartograficzny różnych typów fałdów

KLASYFIKACJA FAŁDÓW CZ. 1.

Jest to najpopularniejsza klasyfikacja fałdów. Jej podstawą jest
położenie powierzchni osiowych, skrzydeł fałdów oraz ogólna
pozycja form fałdowych. Z tego punktu widzenia można wyróżnić:
Fałd stojący powierzchnia osiowa pionowa.
Fałd pochylony powierzchnia osiowa pochylona, obydwa skrzydła
nachylone w przeciwnych kierunkach, bądź jedno pionowe a drugie
nachylone.
Fałd obalony powierzchnia osiowa pochylona, obydwa skrzydła
nachylone w tym samym kierunku.
Fałd leżący powierzchnia osiowa pozioma.
Fałd przewalony powierzchnia osiowa pochylona lub pionowa,
pozycja form fałdowych odwrócona. Odwrócona antyklina staje się
wklęsła ku górze, stąd jest nazywana fałszywą synkliną, odwrócona
synklina staje się wypukła ku górze, w związku z czym zyskuje
nazwę fałszywej antykliny.

Odrębnym kryterium kinematycznego podziału fałdów jest ich
symetria wewnętrzna. Jeżeli skrzydła są symetryczne względem
powierzchni osiowej, mamy do czynienia z

fałdem symetrycznym,

jeżeli nie z fałdem asymetrycznym. Asymetria fałdu polega
najczęściej na różnej długości skrzydeł, nieraz też na różnej
miąższości warstw w obrębie skrzydeł. Skrajnym przypadkiem
asymetrii jest fałd złuskowany. Asymetrii nie należy utożsamiać z
pochyleniem, bo cechy te mogą występować rozdzielnie. Wergencja
fałdu to kierunek pochylenia i asymetrii fałdu.

KLASYFIKACJA FAŁDÓW CZ. 2.

Do charakteryzowania fałdów pod
względem wzajemnego stosunku
skrzydeł nadaje się kryterium kąta
zbieżności czyli kąta dwuściennego
między płaszczyznami
reprezentującymi średnie położenie
skrzydeł fałdu. Kąt ten pozwala
wyróżnić między innymi fałdy: otwarte
(normalne), izoklinalne

, zamknięte

(wachlarzowe)

. Zmniejszanie się kąta

między płaszczyznami
reprezentującymi średnie położenie
skrzydeł fałdu oznacza rosnące
skrócenie fałdowe. Po osiągnięciu
maksymalnego skrócenia, jakim jest
forma izoklinalna, możliwe jest jeszcze
plastyczne wyciskanie utworów z jąder
fałdów (głównie z jąder antyklin ku
górze) co pozwala na dalsze skrócenie
i prowadzi do rozwoju form
wachlarzowych.

KLASYFIKACJA FAŁDÓW CZ. 3.

Stosunek wysokości fałdu w do jego promienia
r

pozwala zdefiniować następujące typy

fałdów:

szerokopromienne (w/p = ¼),
średniopromienne (w/p = ¼ do 1),
wąskopromienne (w/p > 1).

Stosunek długości fałdu d do jego szerokości s
zmierzonych na tej samej granicy stratygraficznej
pozwala wyróżnić fałdy:

brachyfałdy (d/s = 5),
kopuły (d/s = 2),
niecki (ds. < 2).

Ze względu na zmienność formy fałdu w przekroju
podłużnym wyróżnia się:

fałdy cylindryczne oraz niecylindryczne.

OBRAZY KARTOGRAFICZNE RÓŻYCH TYPÓW FAŁDÓW

Fałd stojący

• ta sama szerokość wychodni skalnych po obu stronach osi fałdu,
• skrzydła zapadają w przeciwnych kierunkach pod tym samym kątem.

Fałd stojący

500

400

300

400

500

400

300

Or S

Fałd pochylony

• różna szerokość wychodni skalnych po obu stronach osi fałdu,
• skrzydła zapadają w przeciwnych kierunkach pod różnymi kątami lub jedno skrzydło jest pionowe.